|
2000
|
|
|
Liburuaren arrakasta liburuaren kalitate maila onari egozten diote kritiko gehienek. Zenbaitzuk, ordea, berezko kalitateak arrakasta
|
handi
hau ez duela halere erabat justifikatzen eransten dute, beste zenbait literatur obra kalitatezko izanda ere ez baitira horregatik, beste gabe, arrakasta komertzialak bihurtu. Kritiko batek baino gehiagok esan izan du zerikusirik baduela autore honek duen arrakastan bere nortasun ez literarioak ere.
|
|
|
Ekintza horrek [inkomunikazioarenak] hein
|
handi
batean Alvaro ez dela bere belaunaldiaren portabozik egokiena iradokitzen duela deritzot. Horregatik nik uste justifikatzen dela generazio horren argazkia osotzeko Lupi, Alvaroren arreba eta Mikelen izandako pertsonaia.
|
|
|
Hala ere, beheraxeago honakoa aitortu beharrean egongo da: " badituela ipuinetan zehar barreiaturik txispazo modukoak, disdiragarriak, alaiak eta umoretsuak, irla txikiak, dena dela, itsaso
|
handi
eta zakar batean." (El Diario Vasco I)
|
|
|
Urrun dabil menditik, kale artera garamatza, eta, zehatzago esanda, hiri
|
handi
bateko pisuetako etxebizitzetan izaten diren bikoteen barrunbeetara: gizon emakumeen gorabeherak eta miseriak, elkarren behar eta konpondu ezinak... maisutasunez daude deskribatuta, batez ere, zenbait gizon tipo:
|
|
|
desiratzen duguna oso garrantzitsua da. Bizitza, neurri
|
handi
batean, espero izatea da, eta desioa desagertzen denean, moteltzen denean, heriotzetik oso hurbil gaude, nire ustez." (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII)
|
|
|
Egunkaria XII) Honela defendatu zuen bere aukera idazleak: " Iruditzen zait gure artean literatura
|
handi
gehiegi dagoela eta denbora pasarako gutxi". (Olasagasti:
|
|
|
Errealismo handiz narratuta baitaude XIX. mendearen bukaera eta XX. mendearen hasiera bitartean Euskal Herriak jasan zituen arazo nagusiak: Nazionalismoaren sorrera, sozialismoaren indarra, tradizioarekiko haustea, jauntxokeria... baina, batez ere erdal eta euskal kulturen arteko estraineko enkontru garrantzitsua, industrializazioak eraginda neurri
|
handi
batean.
|
|
2001
|
|
|
Eta M. Prousten nobelagintzaren ostean, iragan hori iragan bizitua den heinean, protagonistaren oroimenetan oinarritzen da. Atzeranzko anakronia
|
handi
bat bailitzan, pertsonaiari funtsezko zaizkion bizipenetan harilkatuz doaz lehenaldiko gertakarien kontakizunak, eta horretarako, errepikapenak eta aurrerapenak denbora narratiboa zehazteko estrategia funtsezko bihurtzen dira. A. Robbe Grillet en nobela gehienetan bezala, denbora psikologikoa da, finean, irakurleoi aurkezten zaiguna.
|
|
|
Beste literatur formek eta beste hizkera batzuek ere zeresana izan dute. Baina ez da zalantzarik zinemak eratu duela zati
|
handi
batean abangoardiaren hizkera, eta horixe izan dela Atxagarengan indarra izan duen moldea. Mende hasieraren ondoren ikusmenak, gero eta indar handiagoa hartu du gure bizitzan, telebistaren bidez, eta horregatik, literaturaren eta zinemaren arteko loturaz jarduteak interesa du, neurri handi batean, gure literatura ez ezik, gure begirada ere eratu duelako zinemak.
|
|
|
Baina ez da zalantzarik zinemak eratu duela zati handi batean abangoardiaren hizkera, eta horixe izan dela Atxagarengan indarra izan duen moldea. Mende hasieraren ondoren ikusmenak, gero eta indar handiagoa hartu du gure bizitzan, telebistaren bidez, eta horregatik, literaturaren eta zinemaren arteko loturaz jarduteak interesa du, neurri
|
handi
batean, gure literatura ez ezik, gure begirada ere eratu duelako zinemak.
|
|
|
Orain artean bidaiaren metaforaren zentzuaren bila higitu gara norabidea azaldu nahiez saio honetan. Bidaiaren zentzuak azaldu ditugu, nahiz eta aipaturikoak Erdi Aroan jaioak izan, neurri
|
handi
batean zentzu sinbolikoa gaurkoa ere badutelako egin dugu horrela. Hemendik aurrera saioak bide desberdin bi hartuko ditu.
|
|
2002
|
|
|
Daimonion (sokratikoa) deitu, kontzientzia (kristaua) deitu edo nortasunaren instantzia deitu, Dorrit Cohn kritikariak bakarrizketa aipatua esaten zion haren aldaera bat da. Horregatik iruditzen zaigu garrantzitsua Moren kontaketak ondoko eleberri errealistekin duen antza aipatzea; izan ere, azken finean eleberrion hariaren parte
|
handi
bat oroimenean oinarritzen baita, protagonistak behin eta berriro atsekabetzen dituen iraganean.
|
|
|
Bigarren eleberriak, Ehun metrok [itz.: Cien metros, Ed. Nuestra Cultura, 1979], garaiko irakurlearen itxaropenak asetzeaz gain, gainditu ere egin zituen neurri
|
handi
batean. Eleberri hau, gaztelaniara, frantsesera, ingelesera eta italierara itzulia eta 1985ean Alfonso Ungría zuzendariak zinemara eramana, autorearen lan ezagunena da, eta euskarazko azterketa eta edizio gehien (hamargarrena 1997ko abenduan) izan dituena.
|
|
|
Batzuentzat (ik. Bonells, J.: 1996), posmodernitatearen kontu hau guztia gezur
|
handi
bat besterik ez da, euren ustez, pop arten jarraitzaileek hasi baitzuten iraultza guztia. Modu honetan ulertua, Warhol eta bestek eragindako aldaketa funtsezkoek (kultura/ subkultura arteko mugak haustea; egunerokotasunaren balorazioa; kontsumo kulturaren goraipamena; memoria narratiboa deuseztea...) gaur arte iraun dutela esan liteke.
|
|
|
Gertakarien kronologia behin eta berriro etete horregatik, M. Raymondek eta L. Fraissek M. Prousten narratibaz esan zutenaren ildotik, Saizarbitoriaren nobela ere analepsi
|
handi
gisa defini daiteke. Narratzaileak C. Simonen ahotan jartzen dituen baieztapenek(" oroimena plater hautsi bat da") gogorarazten digute iraganera" itzultzea" belaunaldi baten zein norberaren oroimenean sakontzeko aitzakia dela.
|
|
|
Par. Eta erran dugunez, gauza zehe batez eginak iduriko dute; eta gauza berbera halaz ere, berretua eta
|
handi
bezala agertzen da, bere zathia anhitz eta tipitasunari buruz.
|
|
|
Bainan, guztiaz ere, behinen den zerbaitek ihes egin derautzu: nire mintzoaldiak horrelako xede gorarik eztuela zinez, eta nik idatzi nuenean nire izpirituan iragana zela ustu duzuna, gizonen begi aitzinean estal iduriz eman asmorik eznuen, lan
|
handi
bat egiten nuela sinhisten ezpaitnuen. Bainan, bada punktu bat igarri duzuna.
|
|
|
egungo egunean, eta zure adina delakotz, gizonen aburuak haintzat hartzen dituzu. Bainan erran dezadazu eideen zathi edo muinkide diren gauzei eideasunaren muinkide direnak gauza ahantzeko direla; eta handitasunaren tarteko direnak
|
handi
direla; eta zuzen eta eder, zuzentasunaren eta edertasunaren kutsu dutenak?
|
|
|
Idea bakhoitza bat dela sinhistarazten derautzun zioa hauxe denz ikhus ezazu, nik hunela uste baitut: gauza
|
handi
zeiherrak zure gogoetara dituzunean, erabatean haintzat hartzen baldin ba dituzu, ariurri guztiekikoa nabaritzen duzu, ustez, hekietan; ariurri hori bata da; eta hortik izaria bat dela burutzen duzu.
|
|
|
Bainan zure buruan handitasuna eta gauza handiak batean gogar baldin baditzazu, bertze handitasun berri bat ez ahal zaitzu irudituko, eta hori ere bat izanen dena, eta horregaitik bertze oro ere
|
handi
izanen dena?
|
|
|
Par. Hortaz, izaki guztieri banakaturik othe da existentza, hain zuzen ere izakirik batere tipi nahiz
|
handi
, horren gabe eztelarik. Edota, galdera hori kirtenkeria bat ez izaki, izategabekorik ezpaitateke?
|
|
|
lekhore eta berezi, zerbait handiago bat izaitea beharreko baitlizateke; alegia, handitasuna barne har lezaken zerbait. Eta zerbait handiago horrek ez ledukake bekhozbekho tipitasuna; halarik ere, hau baino handiago lizateke, hari buruz
|
handi
datekenez geroz. Eta nola nahi ere, tipia ezpaita nehon ere aurkhitzen, ezin handiaren aurkha izan.
|
|
|
Gizon biak begi
|
handi
jarri ziran.
|
|
|
Eta arraina, itsaso adiskidearen emoi etenbakoa. Arrain
|
handi
, txiki, ertain. Sasoian sasoiko batzuk; edonoizkoak, beste batzuk.
|
|
|
Behin baten, ba zan txakur
|
handi
eder bat, uri nagusietako etxebizitza baten, etxekoek maitakiro zaindurik eukena. Txakurrak berak be, etxea ta etxekoak zaindutea eukan bere zeregintzat, jabeek horixe erabagi ebelako.
|
|
|
Zantar hori, golfo
|
handi
hori...!
|
|
|
Ate gorri naz, eta aspaldi nago, eta beti hementxe, inora alde egin barik. Ibiltari bidegalduren bat ete zara horrelan ganora
|
handi
barik inguru honetan zeure txabolea jasoteko?
|
|
|
ahantzekotzen ezta, eta ahanztekotzea utzi ere egiten eztu. Tipitik handira, eta berdineko iragantzean, eta orobat alderantzira, ezta
|
handi
, ezta tipi, ezta berdin: ezta handitzen, ez tipitzen ez eta berdintzen ere.
|
|
|
Ezarian iragan zen lehenbiziko urtea eta egindako lan ixilak urrats
|
handi
zirudien. Behintzat, Koordinatzaileburuak guztiz positibo etsi zuen.
|
|
|
Zelai
|
handi
bakan hori, galdegin zion harrimenez Basotxek Izarneli.
|
|
|
Cavanilles gana joko dogu barriro: " Lequeitio está situado en terreno pedregoso y estéril" (4 g. orr.) Hori, 1857 g. esana da; uria nahikoa
|
handi
zanean. Baina Lekeitio zaharrena zan toki txikia, Lumentxa harritsuaren barrenean gaztainadia, eta hain zuzen be legerio klasekoa?
|
|
2003
|
|
|
Hamarkada horretakoa dugu Los gemelos de Iturriondo gaztelaniaz idatziriko nobela erraldoi argitaragabea ere, euskaraz idazten hasi zena, baina gaztelaniaz jarraitu eta burutu zuena. Duda barik, galera
|
handi
bat euskal literaturarentzat! Elaberri hau hasikinetan zela, aurrekoarekin gertatu zitzaion antzeko bigarren estropezu bat suertatu zitzaion idazleari.
|
|
|
Elaberrigintza horren eta narraziogintza osoaren, bidenabar ezaugarri gainetiko batzuk zertzelatuko ditut lehenengo. a) Autobiografismoa da euskarazko hiru elaberrien barneharietariko bat. Gorago esan dugun bezala, idazleak umetako mundua (Kurl), gazte unibertsitari Valladoliden zeneko aldia (GabAt) eta gerraostean Madrilen bizi zenekoa EuskM nobela honetakoa nobelatzen dizkigu hurrengorik hurrengo trilogia horretan, nahiz ezaugarri hau beti ere
|
handi
handika hartu behar den, literatura sortzailearen eremuko edozein gairi dagokion bezala.
|
|
|
Baina huts
|
handi
barik esan daiteke hiru elaberriotako protagonistak Patxi (Kurl), Mariño (GabAt) eta Txomin (EuskM) idazlearen bikia edo bestalderdia direla gutxi gorabehera. Sarritan narratzaile orojakileaz ere bat egiten du protagonista, beronen burutazio, gogoeta eta intentzioak azaldu nahi dituenean.
|
|
|
Behin, Belarri" ren ondoan irakurten zegoala, harrituta khonturatu zan lehenbizik, zelako belarriak zituan Erramonek. Zabal zabalak,
|
handi
handiak, izugarriak! ia arpegi osoa estaltzen zioten.
|
|
|
Askotan jokatu dau beragaz pelotaka ta tronpaka" (58). Erratu
|
handi
barik susma daiteke Dionisio Onaindia gernikar pelotari famatuaz diharduela.
|
|
|
Elaberri hau, tamalez, abarrots
|
handi
barik atera zen. Egilearen izena ere ia ohartzeke igaro zen euskal irakurleen aurretik, ez baitzuen liburuak kanpo azalean egilearen izenik aipatzen.33 Gai
|
|
|
2.2.5. " Hizkuntzalari
|
handi
bat" (1965)
|
|
|
Guk ere, jauregi, gure hitz ederra, iphuin huntan bazterturik, palazzo ipini dugu (hau palatzo idatzia bailegoan irakurri behar da). Roquelaire hitza be ezta arkitzen inglesezko encyclopaedietan,
|
handi
handietan izan ezik, eta ezta euskerazko irakurleentzat inglesezkoentzat baino arrotzagoa. Igarten da kapusai antzeko zerbait dala, bainan aintzineko janzki bat da, eta kapa edo kapusai idatzi bagenu ezluke hartuko irakurleak orai ezagutzen eztan kapa modutzat.
|
|
|
1965" Hizkuntzalari
|
handi
bat", Egan XXIV, 45
|
|
|
Eta errespetorik gabe, beste tren bat sartzen zan zarata handiz, eta beste baten makina
|
handi
beltzak, geldirik eta gurpil artetik eta goi aldeko tututik zeihar lurrin zuria zeriola, txistua joten zuan garraisika, deadarrez, hiltzeko bailegoan.
|
|
|
Morroi bati galdetu eta telefonura abiatzen da. Hartu liburu lodia, zabaldu erditik, pasatu atzeruntz eskukada
|
handi
bat orri, 2 ostu: ostondu, ezkutatu. pasatu aurreruntz beste orri pilo bat, busti hatza txistuz eta zast zast zast orri batzuk, eta izen baten ondoko numerua bilatu ostean hasten da:
|
|
|
Artean vermouth bat emateko. Morroiak orduan jendez betetako teatro
|
handi
batean zegoalakoan, Eta Toledotik etorritako gizona ahalgez gorri gorri gelditu zan, danak bere begira zaudelakoan.
|
|
|
Oraingoa mostradore edo erakustoki gainean dago, hormaren kontra. Belarritresnäa hartu baino ez eta morroi batek bendeja
|
handi
batekin, kontuz ibiltzeko, bestela zikindu eginen duala ta. (Cuidado que mancho!). 5
|
|
|
Pachero Esparza nafar adiskidearen bidez etorri zen, antza. Orduan ezagutu zuen Cabasés aita, gero luzaroan lagun
|
handi
izango zuena. Ingeleseko eskolak ematen aurkituko du lana," Vínculo" plazan zegoen Principe de Viana institutuan.
|
|
|
Iruñera etorri osteko urteak euskarari eskainirik badaude ere neurri
|
handi
baten eta alderdi hori da guri hemen gehien ardura diguna, Oskillasoren euskalzaletasuna askoz lehenagotik zetorren. Txikitarik gehiago gorde, zaindu eta landu duen barnesentipen bat izan dela esango genuke.
|
|
|
Euskara zaletasuna, txikitatik zekarren dudatzeke. Euskararen mundu afektiboa, zati
|
handi
baten, Gernikarekin loturik zegoen, elaberrietako Arrigorrietarekin. Bizitza errealera joanda, Gernikako mutiko lagunekin ikasi eta sendotu zuen gehienbat bere euskara.
|
|
|
Eta linguistika mintegi bat ere bai, Rudolph de Rijk irakasleak zuzendurik, eta Mitxelenak ere irakasle gonbidatu gisa parte hartzen zuela. ri holandarra ere. Lagun
|
handi
egin ziren eta ordurik aurrera Oskillaso bihurtu zen haren euskara testuen zuzentzaile eta aholkulari, Iruñeko etxera bisita ugariak egiten zizkiola. Euskal Herrira zetorrenean, Bilbora ere sarri etorri izan da geroago, Mirentxu haren alabaren etxera.
|
|
|
GabAt elaberrian kontatzen dizkigu
|
handi
handika Valladolid go unibertsitari bizimodu eta giroaren zertzeladak, nahiz obrako pasadizu eta zehaztasun batzuk beharbada asmatuak edo elaberrirako begitanduak izan daitezkeen. Elaberrian, Mariño Ategorrietakoa Valladolid go Unibertsitatean dago medikuntza ikasten, odontologia adarrean.
|
|
|
Saraspe auzoan bizi izan ziren, Asilo Calzada kalean. Aurrez aurre zuten Onaindia familiaren okindegia eta umetako lagun handiak izan ei zituen Dioni, Antonio eta Juanito Onaindia, geroago pelotari
|
handi
bihurtuko zirenak. Onaindia anaiok dira, besteak beste, Kurloiak elaberrian, zati handi baten autobiografikoa den horretan, azaltzen diren txikitako okerreria lagunak, idazleak bere burua Patxi protagonistaren izenpean izkutatzen duela.
|
|
|
Aurrez aurre zuten Onaindia familiaren okindegia eta umetako lagun handiak izan ei zituen Dioni, Antonio eta Juanito Onaindia, geroago pelotari handi bihurtuko zirenak. Onaindia anaiok dira, besteak beste, Kurloiak elaberrian, zati
|
handi
baten autobiografikoa den horretan, azaltzen diren txikitako okerreria lagunak, idazleak bere burua Patxi protagonistaren izenpean izkutatzen duela. Idazle honen elaberririk, eta obrarik, esanguratsuena izango den horretan bere umetako Gernika islatzen du.
|
|
|
Agustinoen ikastetxera joan zen eskolara eta han egongo zen hamasei urtegaz batxiller amaitu arte. Ikastetxeak ateratzen zuen Guernica aldizkaritxoan ere erakutsi omen zituen gerora izango zituen trebetasun
|
handi
biak: arteeta idaz zaletasuna.
|
|
|
taka! entzuten zan domino zerren zaratäa mahaien gaineko haitz zuriaren kontra.11 Zarata honekin kafetegi handiak langilez betetako ola
|
handi
bat ematen zuan, eta langileak gelditu gabe ari ziran lanean, han etzegoan opor egiterik.
|
|
|
Hogei ta hamar bat urteko gizon hezurtsu ta zaintsua, bizkar zabal zabalekoa, Garmendia oso argala da arpegiz. Zorrotza du begitartea aurretik ikusita, aizto baten antzera, sudur eta gangar
|
handi
handiekin. Txistua iresten duen bakoitzean (eta beti dabil txistua iresten) bere gangar izugarriak bost zentimetroko bidea egiten du xiiip!
|
|
|
Jendeartetik exertokien bila doazala, ixildu egin da pelotäa eta zurrumurru
|
handi
baten gainetik entzuten dira corredoreen abotsak. Esku bana jasota, eztarriak leher egiteko moduan garraisika.
|
|
|
Orain zurrumurru
|
handi
batek betetzen du frontoi guztia. Jendea sututa dago.
|
|
|
Onak diranean zoriona ospatzeko, 13 Hemen, eta beste pasarte batzuetan ere, eta beste elaberrietan berdin, jotzen du urli eta berendi izen generikoetara. Batzuetan pertsonaia benetakoen anonimotasuna gorde nahi duelako, beste batzuetan, garrantzi
|
handi
bakoak izanik, egiantzeko izenik sortzearen beharrik ikusten ez duelako. txarrak diranean amildutako gogoa jasotzeko. Bainan etzuan inoiz edaten mozkorra arrapatzeko beste.
|
|
|
Bere aurretik zoazten. Atzetik ikusita ikaslea morrosko
|
handi
bat zan. Txomin orduan arinarin joan zitzaien aurrera arpegiz ikusteko ta... ezetz igarri nor zan ikaslea?...
|
|
|
Han etziran sartzen eguzkiaren dizdira bizi biziak, bere begientzat biziegiak eta ia mingarriak, baina leiho
|
handi
handi bat zegoan eta orain nahiko ondo ikusten zituan ohiturazko gauzak.
|
|
|
Han etziran sartzen eguzkiaren dizdira bizi biziak, bere begientzat biziegiak eta ia mingarriak, baina leiho handi
|
handi
bat zegoan eta orain nahiko ondo ikusten zituan ohiturazko gauzak.
|
|
|
mikro ondetako bankua, klystrona eta magnetrona elikatzeko elektrizidade iturri berezia, ispiluzko voltimetroa, eta abar... Idazmahai
|
handi
bi dagoz eta gainean liburu berri eder asko, gehienak inglesez, batzuk alemanez... bat ere ez espainolez.
|
|
|
Sartzerakoan eskumako aldean Rodriguez dago, Txominenaren antzeko burtza zuri batez jantzia horma ondoan exerita, mahaia aurrean duala. Bi liburu
|
handi
dauzka zabalik, bata numeruz beterik eta bestea erdi hutsik. Eskumako aldean multiplikatzeko makina elektrikua.
|
|
|
Azkenean mojak eskuzapi goxo bana ekarri zien, eta ondo ondo txukatu ziranean, alkoholez erdi betetako ontzi
|
handi
bat ekarri zuan. Han hiru edo lau bider sartu zituan eskuak eta besoak ukondoraino Etxeberriak, larrutik irrist egin osteko alkohola ontzian erortzen utzirik.
|
|
|
Jendez betetako areto izugarri
|
handi
ta aberats batetik zeihar igaro ostean, ate bat zabaldu zion, eta beste areto bat agertu zan, lehengo lakoa, eta lehen beste jendez betea.
|
|
|
Ezkaitezan ibili aikomaikotan gu bion arte... Zer egiten duzu hainbeste jende ekartzeko zure klinika dontsu hontara, zuk, medizinäa zer dan e" re eztakizun horrek; neuk, zure aldean jakitun
|
handi
bat izanik, gehien gehienez hogei edo hogei ta bost eri baino ezin ditudanean bildu nere itxarongelan, eta hori bakarrik epidemiako egun zoriontsuetan?
|
|
|
Atera oinak izara azpitik eta ohe gainean ipini zituan. Oin
|
handi
zuriak, gorrixkak behatzetan. Bajatu zituan alfonbra gorriaren gainera eta jagi egin zan.
|
|
|
Gabilondok utzitako hutsuneak eta Koreatik zetozten okerretarako berriek, bere orduko egokera tristearekin batera, desilusio
|
handi
bat sortu zuten Fernandorengan eta eritzi guztiak aldatu zitzaizkion.
|
|
|
Komunisten indar
|
handi
batzuk, Taejon ondoan Kum ibaia igaro eta amerikanuen gudutokia hausten dute ibaiaren hegoaldean.
|
|
|
Haratxuago arbolak eta jendea oinez. Urruntxuago, pasileku zabalaren erdiko bidean, automobilak alde bietarantz, eta urrunago, berriz arbolak eta jendea oinez, eta pasilekuaren azkeneko bidetik tranviak eskumatik ezkerrera eta azkenez pasilekuz beste aldeko etxe
|
handi
ederrak.
|
|
|
Martinezek, atera Canariaseko neska baten argazkia, erakutsi, ta ea zer eritzon itaundu eutson. Txominek gezur
|
handi
bat esan zion: asko gustatzen zitzaiola.
|
|
|
Joan barrura eta bazegoala sua ta ea zenbat nahi zuten. Gabilondok arrazio
|
handi
bi eskatu zituan. Esne txerriki errea zan etxeko espezialidadea.
|
|
|
Egun hartako arratsaldean, apaltzera ez joatearren, jendez betetako bar batean tripakiak jan zituan, ardo beltzarekin, eta gero, beste bar batera sartu eta erretilo bete kiskil
|
handi
hartu zuan, olio ta baratxuriekin (gambas al ajillo) eta asetuta gelditu zan.
|
|
|
Etsituta zegoan eta bildur
|
handi
bat sartu zitzaion hezurretan: heriotzaren bildurra.
|
|
|
Azkenean Londonen arkitu zan, lainoaren erdian eta bildusik. Erdi lotsatuta zebilen hiri
|
handi
hartan, larrugorritan joan behar zualako, eta policeman bi idoro zituan.
|
|
|
Ibili ta ibili, oroitu zan azkenean Txomin, nola joan ohi zan Inasi ostegun guztietan Galerías Preciadosa (Madrilgo denda
|
handi
batera) astean egindako prakak eraman eta dirua hartzera.
|
|
|
diotsa Inasik negarrez, iiiii! jo hereje
|
handi
horrek! Iiiii!
|
|
|
Egun guztian ibili zan kopet ilunekin. Dendara heldu, eskutitzak hartu, estalkiak hautsi, irakurri, ta pedido
|
handi
bat arkitu zuan, eskutitzez salgai asko eskatzen zizkiotela irakurri zuan. Honelako berriekin asko poztutzen zan bestetan.
|
|
|
Ezer ere ez mahaian! Pilo
|
handi
batean hormaren kontra, aulkitxo hautsiaren ondoan, arrautz oskolak, paper zatiak, laranja ta platanu azalak, eta abar; ondoan isats bat.
|
|
|
Hegoaldeko koreatarren atzerakadäak arrisku
|
handi
bat sortu du.
|
|
|
Mostradorearen ezkerreko aldeko ohol bat jaso, liburu
|
handi
bat edegitzen danean bezela, azpiko ate bat zabaldu eta handik igaro ostean, atetxoa eta gaineko ohola itxi, eta mostradorea lehen bezela utzirik, gainetik izan ezik ezin igaro ziteken hesi baten moduan, bere mahai aurrean exertzen da comisarioa. Hartu telefonoko belarritakoa eta numeru bat markatzen du.
|
|
|
Alde batetik, lehenengo lehenengotik, kristinauak argi ta garbi ikusi dabe alkarte
|
handi
bakar bateko dirala, mundu guztian eta aldi guztietara zabalduta dagoan Eleiza bateko. " Eleizea dino Paulo VI.a Aita Santuak unibertsala da:
|
|
|
Egia esan, bide batez hainbat gauza ikusgarri ikusi dogu: gure artzainak ibilitako mendiak (Stanley eta Sun Valley, Idahon; Ruby Mountains eko Lamoille, Nevadan; Neguko Joko olimpiarrak ospatuko diran Utah koak...), Salt Lake City eta San Frantzisko uri dotoreak, Simplot Company ren 120.000 buruko aberetegia Idahoko Grand View n, 8.000 esne behiko korta itzela Kalifornian, urre meatze
|
handi
bat Elko ondoan, Monterey eta Carmel Misinoa Kalifornian, eta abar. Ikusitakoa ikusi eta gero, hobeto jabetzen gara non eta zelako bizimodu gogorraz aurrera egin daben gure artetik hara joandako euskaldun" artzainak".
|
|
|
Eta bardin dinotsuet neuk be orain; baina Aita Santuak, gauzea ikusten dauan lez agertuten deusku, eta inok baino hobeto daki berak Eleizearen barri. Arrisku
|
handi
bat ikusten dau gaur egunean, han horhemen:
|
|
|
Mundu osoa hondatu eban gerrearen ostean, zabaldu zan halako bake gurari bizi bat; baina, 25 urte igaro ta gero, zer ikusten dogu? Hor hemen, gerrak bizi bizi, sekula osatu ezin daitekezan zauri
|
handi
batzuen antzeko, geroago ta handiago egiteko arriskuan. Gizonak, geroago ta gogorrago, alkarren kontra, gizarte, arraza edo erlijino errazoiakaitik.
|
|
|
Hori danori ondo dago, ondo baino hobeto, eta ez dogu galdu behar, bestelan gure kulturearen alderdi ederrenetariko bat galduko geunke. Baina, horrezaz ganera, fededunok, ikuspegi zabalagoa ta begirada sakonagoa dogu jaiotan; guk, isilik eta guztiz harrriturik, misterio
|
handi
bat adoratzen dogu: Jaungoikoak bere Seme bakarra bialdu dauala mundura, 4 Bizkaia Irratiak alkarrizketa, Gabonetan, 2000 urtean. eta bere Seme hori Ama Birjinearen bitartez sortu eta jaio jakula Belenen, orain dala bi mila urte.
|
|
|
Hona hemen, laburregi bada be, Iparraldeko euskal literaturaren ezaugarri batzuk: a) Gure aldekoa baino ia 200 urte lehenago jalgi zan plazara. b) Sekula etengo ez dan hari nausi bati lotuta dago beti, bere maixu
|
handi
Axular dauala: hau da, tradizino jakin bati lotuta egon da eta dago gaur be. c) Kanpotarren aurrean eder agertzea baino, bertoko euskaldunak erraz irakurria izatea gehiago bilatu izan dau (eta oso ondo lortu!):
|
|
|
Herri literaturan be urriegi ibili nazana badakit, eta ez, egia esan, neure barruko pena
|
handi
barik. Hain da, izan be, aberatsa Iparraldeko herri literatura hori!
|
|
|
Kritiko gazte baten eretxiz, Lauaxetaren lan postsinbolistaren hurretik ei dabil, eta Juan Ramon Jimenezegan ei ditu bere estetika oinarriak zure poesiak, lehenengo aldikoak behintzat. Aita Onaindiak inor mintzeko bildur
|
handi
barik autortzen dau;
|
|
|
Ez da, ez, mira egitekoa, holako gizon batek opera libreto bat be idaztea, Bilboko ABAOrentzat, hain zuzen be, bere herritar eta maisu
|
handi
Don Resu Azkueren bideari jarraituz.
|
|
|
Nik, neure aldetik, euskera sakon ikasi nahi daben ikasleei, beti erakutsi deutset Erkiagaganako bide zuzena. Baina zure euskereak, Eusebio, akats
|
handi
bat dauka: ez zareala zu alperren lagun ona!
|
|
|
ez zareala zu alperren lagun ona! Gauzak berez berez eta neke
|
handi
barik ikasi nahi izaten ditu ikasle alperrak, eta zuk holakoei erruki gitxi: zeugandik dakizu, inok baino hobeto, hizkuntza baten ondasun harrigarriak ikasgureak zenbat eta zelako ahalegin, neke, irakurketa ta azterlan eskatzen dituan.
|
|
|
Nik dakidala, urrutian bizi beharrak biziagotu egin eutsan herrimina, eta batez be Tui uri apal baketsuan zaletasunik handienaz ekin eutsan euskerea ikasteari, Resurrección María de Azkueren Morfología Vasca eta Seber Altuberen Erderismos gidari zituala. Bere bizitza guztian ez dau Jaimek ukatuko, ez isilduko, maisu
|
handi
bioi zenbat zor deutsen.
|
|
|
Bai abadeok, bai kristinau herriak pozarren hartu genduan Kerexetaren itzulpen hau: edozeinek neke
|
handi
barik ondo ulertzeko euskera garbian egoan bizkaieratuta. Gerora be birritan ekingo deutso Jaimek gai beroni:
|
|
|
Ikastaroko lagunok familia
|
handi
bat egiten dogu: geroago ta ugari ta zabalagoa, baina lokarri estuz lotua betiko.
|
|
|
Eta hau be autor dagidan: erruki
|
handi
bako irakasleok hainbat gauza ikasten dogula beti zuokandik.
|
|
|
Lehenengo urteetan horixe izan zan hartutako bidea. Gero Erromak liturgi erreformea amaitutzat emondakoan, zatirik behinenak barriren barri argitaratu doguz, liburu
|
handi
dotoreetan. Hor doguz, esaterako, Meza liburu nagusi biak:
|
|
|
Liturgi arloan egindako lan
|
handi
hori guztiz mesedegarria izan da gure Eleizearentzat eta baita euskerearentzat be.
|
|
|
Hangoak antxinatik euken P. Lafitteren Eskualdunen Loretegia (1931); baina, zoritxarrez, Lafittek bere lanaren" Lehen Zathia" baino ez eban argitaratu, eta urteetako idazleak baino ez zituan sartu. Autor dagidan barriren barri, gorago egin izan dodanez, Iparraldeko maisu
|
handi
honen" Loretegia" izar argia izan nebala, antologien munduan sartu nintzanean.
|
|
|
Baina haren ondoan bizi ginanok ondo baino hobeto dakigu zelango aldasgora gogorra egin jakozan hemengo goi mailako estudio sakonak, lehenengo urteetan batez be. Danean bera zana eta berak eukan dana emoten ohituta egoan Mikel gau ikasleari iruntsi ezina egiten jakon holango ikasketa zehatz sakonak ganora
|
handi
barik egin beharra, ezetarako astimodu barik, beste ardura ta arazo guztiak ganean zituala. Horregaitik, aurrera egiteko gogo barik eta dana bertan behera ixteko arriskuan ikusita, behin baino gehiagotan adoretu genduan Mikel adiskideok, hartutako bideari azkeneraino jarraitu egion.
|
|
|
hitzaldiak, itzulpenak, hitzaurreak, hiztegia, t.a. Bere gogo bihotzak hustuteko baino gehiago, holakoxe eskabideei erantzuteko egin dituala bere euskal lanak esan geinke. Neurri
|
handi
baten bai, behintzat. Eta horren frutu ederrak hor dagoz, gure begien aurrean.
|