|
2000
|
|
|
bila, denbora, zoriontsu?
|
haietaz
ez baitugu deusik ere sinesten. Ikusi besterik ez da hau Euskal Herriko kondairan; edo euskalduna nola bizi dan aldakuntzarikgertatu ez diran eskualdeetan.
|
|
|
Eta nik erantzun: " Gu
|
haietaz
bai behintzat!", eta barreka hasi ginen, imajinatuz bostak hondartzaren aurrean gu noiz iritsiko zain.
|
|
|
—Trufa egiten zieat nik, Joanes, halako ipuinei, zeren eta, deus izaitekotan, spiritu hutsa duk deabrua... eta spirituak ez dituk ikusten —zeren, bere inguruko jende gehienak ez bezala, osabak ez baitzituen aintzakotzat hartzen ipuinak,
|
haietaz
irri egiteko ez bazen edo haien bidez honi edo hari irri egiteko, nola egiten baitzuen, konparazione, Rabelaisek Pantagruel edo Gargantuari buruzko historietan.
|
|
|
Aita Bartolome jesuita zen, baina jesuita berezi bat, baldin jendeak haiei buruz zuen iritziari kasu egin behar badiogu behintzat, zeren erraiten baitzen
|
haietaz
—Parisko jesuitek jansenisten kontra izan zituzten borroken ondotik bere batez— ezen ez zutela deus ere jakin nahi bekatu benialetarik harat, eta aita Bartolomek, aldiz, bekatu mortaltzat zituen kasik bekatu guztiak; eta jesuita berezia zen, orobat, bertze alde batetik, jaun inkisidorearen lagun zelako eta instituzione harekin harreman estuak izan zituelako... jesuita izanagatik ere eta... Bertzenaz, guztien ahotan zebilen ezen jesuita misionestak jendearen baitarat iristeko —jendea beldurtzeko, jaun André? — dohain berezia zuela, eta bazirudiela ezen spirituak —beldurraren spirituak, jaun André? — ukitua zela, zeren joaiten zen herri guztietan uzten baitzuen jendea hunkiturik eta gogo aldaturik, halako suertez, non, misioneak akabatu bezain fite, ezin konta ahalekoak izaiten baitziren konfesionea solizitatzen zioten herritarrak, beren egunorozko desbidetik bidezko biderat egiteko asmotan.
|
|
|
Eta orduan atsegin izaiten nuen, baina atsegin hark atsekabetzen ninduen segidan, zeren eta iduri lizun
|
haietaz
gozatzea lizunkeriazko bekatua izan baitzitekeen, eta lizunkeriazko bekatua zen. Eta, neure buruarekin borrokan, zalantzak etortzen zitzaizkidan, mementu haietan bekatu egin nuen ala ez, zeren eta ez bainekien nehoiz ere borroka haietan behar hainbat borrokatzen nintzen ala ez.
|
|
|
—ihardetsi zion aita jesuitak— Izan ere, pentsatzen hasia naiz ez ote den hobe, gure Iruñako kolejiorat igortzea baino, hemen enekin urtebete edo urte pare baten egitea, eta erranen dizuet zergatik: ...Jainkoaren donu eta garazia, zeren, halatan, dedikazione eta ardura osoz egin baitezakegu egin beharreko guztia, goiz eta arratsalde, eta zeren, dedikazionearekin batean, hagitzez ere hobeak izanen baitira bere studioetan eta bere egunorozko egitekoetan eta trabailuetan erdiets ditzakeen fruituak; izan ere, zenbatenaz fruituak joriagoak eta emankorragoak, hainbatenaz gehiago loriatu ahal izanen da
|
haietaz
egunen batean Jaun Guztiahaldunaren aitzinean.
|
|
|
Eta,
|
haietaz
ari zirela, Fernando Pachecok eratxiki zuen:
|
|
|
Eta berdin mintza nintekeen don Venancioren plantazioneetan ezagutu nituen gizon eta emazteki beltz
|
haietaz
, zeinek beren kanta dantzetarik adoratzen baitzuten Jainkoa...
|
|
|
Baina, ororen buruan, handik lau bat hilabeterat jakinen nuen kontu ilun haien kausa, zeren eta, don Fidel gizon fidagaitza zen arren, enekin zabaltzen hasi baitzen apur bana, harik eta goiz eguzkitsu batean ezin arraiago agertu zitzaidan arte, goresten zituela ene lana eta ene dohainak... Erdi hordi zegoen, zeren eta aldian be hin edanari emaiten baitzion, eta nik mementu hura profitatu nahi izan nuen, Gorukiren alde zerbaiten erraiteko, baina, ohi bezala, ez nuen jaso igurikitzen nuèn ordaina; eta, etxean zituen zazpi emazteki
|
haietaz
mintzatzen hasten zitzaidala, erran zidan:
|
|
|
Eta Horaziok ideia ausart haiek zituen, eta ideia haiekin nola ez zen, bada, gaizki ikusia izanen, Quitoko unibertsitatean ez ezik bertze edozein unibertsitatetan ere, jaun André...! ...eman nahi izanen banizu, orrien faltan aurkituko nintzateke, zeren, arestian erran dizudan bezala, haiek guztiak, edo kasik gehienak, ikasiak eta buruz ongi jantziak baitziren, eta zeren don Venanciok jende haiek gonbidatzen baitzituen noizik behin bere etxerat, halako suertez, non guztiok izaiten baikintuen orduan solasturi, bazkari baten edo bertze zernahiren aitzakian... eta zeren, geure solas
|
haietaz
baino areago, doña Rosa de Osorioz mintzatu nahi bainizuke orain, eta harekin izan nuen amorioaz, zeina izan baitzen, ordu arte izan nituen bertze amoriozko historia guztien aldean, net diferent.
|
|
|
—Zeren gu ez baikinen Panurgoren aharien kofradiakoak izaiteko jaio... —eta segidan ahari
|
haietaz
aritu zitzaidan, zeinek Rabelaisen lumatik hartu baitzuten lehen hatsa, eta zeinak artaldean bizitzeko ohiturik baitzeuden, komoditateak, menekotasunak eta imajinazinoaren eskasak hartaraturik.
|
|
|
Eta nola oroitu nintzen mementu larri haietan aitona Nikolasen hitz
|
haietaz
, noiz eta erran baitzuen ezen xakea joko bat baino gehiago zela, zeren gaua eta eguna baitzen, eta zeren borroka bat baitzen, gauaren eta egunaren artean!
|
|
|
ordea, zer da ni hori? Zeren, ni ni banaiz, nitasun bat dudalako da —modu batean deitzeagatik, jaun André—, eta ni nor banaiz, nortasun bat dudalako, baina zer dira eta zertan dautza nitasun hori eta nortasun hori, eta zer dakigu
|
haietaz
–Aurki guztiak baitu bere ifrentzua, eta gutien uste dugunean mintzatzen baita beldurra balentasunaren ahotik, edo urguilua eta handinahia umiltasunaren mihitik —ustekabeko ederrak izan behar ditugu azken judizioko egunean, jaun André...! —, eta orduan bizitza ez da lehen behakoan iduritzen zaiguna, baina bertze zerbait, hagitzez ere nahasiagoa eta konplexuagoa.
|
|
|
Erran dizut, halaber, ezen gose nintzela. Eta orain erraiten dizut ezen penaturik egon behar nuela, penaturik egoiteko modukoa zelako mementu haietan kontatzen ari nintzaiona, zeren eta osaba Joanikotek borreroaren eskutik jasan behar izan zituèn azote izugarri
|
haietaz
ari bainintzen; haatik, atsegin izugarria emaiten zidan legatz erre hark, hain bainintzen ni gose eta hain baitzegoen hura zaporetsu eta apetitos. Eta munduko pena guztia sentitu nahi nuen, osaba Joanikot zelako gehien maite izan nuen gizona, artean ere biziki maite nuena, neure memorian bai bederen... baina arrai nengoen neure legatz errearekin... zeren ez bainengoen, artean, neure mihiari ausiki egiteko eta kolpe hartaz gustuari eta zaporeari portale guztien zerratzeko asmotan.
|
|
|
Lasterka jaitsi nintzen sukaldera. Ipuinen gose nintzen, eta aspertuta nengoen artale madarikatu
|
haietaz
. Amona ez zegoen sukaldean.
|
|
2001
|
|
|
Euskal gazteen jatortasuna oso hedaturik zegoen garai hartan, Z. ARGIAk zioenaren arabera, behintzat: " Zertan ari ikusten ez ditugunak aipatzen, egunero gure ondoan dauzkagunak eta zer egiten duten ikusten ditugunak emen eukita?", galdetzen zuen bat batean," edonun, gutxien uste dan txokoan, uri aundietan nahiz erri txikietan, langille artean bezela estudiante artean, nunnahi" topa zitezkeen gazte
|
haietaz
gogoratzeko.
|
|
|
Izan ere, irakurketak irakurketa, ezin esan baitaiteke nobela honek arrakastarik eduki ez duenik, eta oraindik irakurlerik ezagutzen ez duenik. Garaian burutu ziren irakurketez ari gara batik bat, momentuan euskal irakurleriarekin etendura sortu zuten
|
haietaz
.
|
|
|
Honen arrazoia ez dakizu; seguruenik, hasiera batean lagunak oso gaizki tratatu zenituelako: gezurrak esaten zenizkien,
|
haietaz
gaizki hitz egiten zenien besteei... Eta orain, aldiz, zigorra jasotzen ari zara, denen aurrean barregarri utzi eta zokoratu zaituzte.
|
|
|
Aspertua zegoen kalera irten orduko beleak ikusteaz, nekatua parke hura hain bakartia izateaz eta hormak marmarren doinuan begiradez betetzeaz. Nardatua ere barkamenari baiezkoa esan eta lehengoan jarraitzeaz, bere islari begiratu eta memoria
|
haietaz
oroitzeaz.
|
|
|
Arrazoi hauengatik jainko honek olerkari haiei beraien arrazoitzeko ahalmena kentzen die, eta
|
haietaz
baliatzen da zerbitzari izan daitezen, jainkoek aukeratutako profeta eta igarleekin ere gertatzen den legez; eta guk, entzuten dugunok, jakin dezagun ez direla haiek, arrazoimena beraiengan ez duten olerkariak, hainbeste estima merezi duten gauza horiek esaten dituztenak, beraien bitartekaritzaz mintzo den jainkoa baizik. Eta argumentu honetarako froga handiena da Kaltzididako Tiniko19, berak inoiz ere ez baitzuen gogoratzeko moduko olerkirik egin, denek ezagutzen duten peana izan ezik, kantu guztietan ederrena agian, berak dioen moduan" Musen aurkikundea" besterik ez.
|
|
|
Mila ipurtargi itsaso beltz batean. Batzuek errezatu egiten zuten, Jaungoikoari eskatzeko
|
haietaz
urrikal zedin, eta, euriketa handiekin usatuak egonagatik, kezkaturik begiratzen zuten zerura. Bertzeetan ez bezalako gorroto bat harrapatzen zioten euriteari.
|
|
|
Jokinek begi zorrotzez eta gupidaz –destainaz akaso– begiratu zidan. Iraingarri zeritzon hain garrantzizkotzat jotzen zituen kontu
|
haietaz
nik barre egiteari. Gogoeta egin, eta hasperen luze baten ondoren kontaketari ekin zion berriz.
|
|
2002
|
|
|
Tuterara heldu eta honantz gentozela, bidean pentsatuz gentozen ea kaleko herritar horiek zer pentsatuko zuten nik" euskarazko astekari batetik gatoz eta Beterri elkartera goaz halako eta halakorekin hitz egitera Erribera, Nafarroa eta Euskal Herriari buruz". Zer pentsatuko ote zuten gutaz, eta zer pentsatuko dute guk pentsatzen dugula
|
haietaz
–
|
|
|
Hemen ere gailurraren bila jarraitu eta Mojon altora iritsiko gara gurbitz ikaragarri bat topatuz. Pagadian oraindik ere txondor plazak nabari dira, basoari ere zaila egiten zaio bidelapur
|
haietaz
ahaztea.
|
|
|
Eta azkenean, Euskal Herrira etorri zen, eta hemen," Punto y Hora de Euskal Herria" n eta" Egin" en atera zizkioten zenbait gauza. Gogoratzen naiz
|
haietaz
. Garai hartako" Egin" en oso gauza gogorrak esaten ziren, baina Bergaminenak nabarmenak ziren oso.
|
|
|
9 Edeiak eideekin soilik baitute hartu, guk ezin, alegia,
|
haietaz
partizipatu edo kutsutu. Beharreko dugu, beraz, bertze zerbaitez muinkide izaitea; adibidez, hunki handitasunaz eta tipitasunaz, eta ez eidearen handitasunaz eta tipitasunaz.
|
|
|
Par. Berhain, bataren iakite, aburu eta oharpen ba ditezke, guhaurk ere une huntan era differente
|
haietaz
ezagutzen baititugu.
|
|
|
Par. Eztira beraz, ez berdin ez berdinga, ez higian ez egonean; ez iaio egiten dira, ez eta hil ere; ez handiago dira, ez tipiago, ez eta berdin ere; laburzki aurrezkatze edo kontradizino hauietarik batera iasaiten eztuke. Ariurri edo kharakter
|
haietaz
kautsatuak ba lira bertze gauzok, bataren, bikhoitzaren, hirurkhoitzaren, bikhotxiren eta bakhotxiren muinkide lirateke; eta gauza guztiotaz eztute muinkide izaiterik, bataz guztiz gabe baitagoz.
|
|
|
Hala ere, Zilarbizik kontu
|
haietaz
berak baino gehiago zekielakoan, lanari ekin zion alferkerian egon gabe, eta ardura bezainbateko arretaz igurtzi zuen ezkutu hura, abenduko ilargi beteak baino distira handiagoa hartu zuen arte. Zilarbizik begiratu zion ezkutuari, irribarre egin zuen egindako lanari onespena emanez, eta, berak zeraman ezpata labur eta okerra, aihotzaren antzekoa, gerritik askatuta Pertseori trukatu zion berarenarekin.
|
|
|
Normatiboki ez ezik, funtzionalki ere zaharkituta geratu da, buruzagitza politikoaren lehia oinarri darabilen demokraziaren teoria enpirikoa. Ideia
|
haietaz
, ikus: Schumpeter, 1968; Lipset, 1977.
|
|
|
Carthaginiensis, Tarraconensis, Caesaraugustanus, Cluniensis, Asturum, Lucensis eta Bracarum. Gainera bitez irlak, geroago mintzatuko bait gara
|
haietaz
. Probintziak bere baitan, beste batzuen meneko diren 293, civitas, ez gainera, beste 179, oppidum?
|
|
|
Ikas ezazu ezagutzen. Ez fidatu
|
haietaz
. – Irakurtzen duen orria ez badu inongo organo edo enpresak ziurtatzen, irakur ezazu jarrera kritikoarekin.
|
|
|
Baina, muga zeharkatzea, dirudien baino ekintza zailagoa bihurtu duk  aspaldi honetan. Gogora hadi, orain urte ba  tzuk Segoviatik ihes egin, eta mugan bertan harrapatu zituzten
|
haietaz
. Horregatik ekarriko zitean Manuel Tabirara, beste aldera pasatzeko segurtasunik ez zeukatelako alegia, eta niri, egia esateko, erabaki zuzena iruditzen zaidak.
|
|
|
Baina egia da ere orain jendea aukerak egiteko orduan zuhurragoa dela, eta zorrotzagoa. Zeren orain dela hogeita hamar bat urte, denak adorez beteak ginen garai
|
haietaz
ari naiz, orduan euskaraz argitaratu ahala liburu gehienak erosten genituen, eta ia ia manu militari irakurri behar izaten genituen, euskaraz idatzia zen oro, euskaraz idatzia izanagatik ere gaizki idatzia egon zitekeela onartu nahi gabe. Gurpilari lotuak ginen:
|
|
|
Garai
|
haietaz
ari nintzen gorago: gose unea zela hura, eta jendea egarriak zegoela arauak behar zituelako eta ordura arte eskuetan zituenak nahiko ez zirelako.
|
|
|
Lehenengoek, jakina, halako adierazpenekin eutsi egiten diote dauzkaten botoak atxikitzeko edo berriak eskuratzeko itxaropenari; kazetariek zer edo zerekin bete behar dituzte egunkari orrialdeak eta emisio orduak, molestia handirik eragin gabe hain zuzen ere; eta argitaratzaileak eta idazleak, zer esanik ez, produktu bat saldu beharrean daude. Ezin
|
haietaz
askorik fidatu, beraz.
|
|
|
Izan ere, bizio edo grinatzat hartzen dut nik literatura, eta ez erabilgarritasun morala edo politikoa duen zerbait balitz bezala. Eta zertarako bizioak, zertarako grinak (zertarako bekatuak)
|
haietaz
hitz egiten ez bada. Irakurtzeak eman dezakeen plazerra zabaldu egiten da irakurritakoa norbaitekin partekatu eta eztabaidatu baldin badaiteke.
|
|
|
Guztiak ere, azken batean, lehenengo horretan laburbil  daitezkeenak: idazle mediatikoa, zeinak esan nahi baitu komunikabideak menderatzen dituela,
|
haietaz
baliatzen dakiela, haien bitartez dela ezaguna eta miretsia... (...).
|
|
|
Neguak berdinak dira Londresen. Fernandok gogorapen argiak ei zituen Gerra Zibileko egun
|
haietaz
. Hogei bat urte bide zituen garai hartan, Josek beste gutxi gorabehera.
|
|
2003
|
|
|
Pasarte autobiografikoen bidez ilustratzen ditu bere tesiak Krugmanek. Adibidez, gaztetxo zenean Long Island en ikusten zituen jauregi izugarri
|
haietaz
oroitzen da: 1865 eta 1930 bitartean Europako edozein gazteluren inbidiarik gabe eraikitako etxetzar haiek gehienak zahar etxe edo eskola pribatu bihurtuta ezagutu zituen.
|
|
|
Beno, batez ere nire ustez hor egon delako belaunaldi bat Francoren kontra bere ahalegina egin zuena eta gero ezezagun gelditu dena, sekula ez delako
|
haietaz
hitz egin. Eta niri iruditzen zitzaidan hori berreskuratzea ere ondo legokeela.
|
|
|
Alkaideak antzera, alhondiga horretako partikular eta dendei ematen zizkien urtero beren zedulak, prezioen kobrantzarako. Ordenantza hauetan ere agintzen da, enpleguen aukeraketaz arduratu behar zirela udaletxeko kideek; udaletxeko kide hauek edonor har zezaketen ofiziorako, eta egin behar zutena bete zezatenaz arduratu ebhar ziren; bestetik, aukeratu dietenei agintzen zaie, lan egin behar zuten okupazioan fideltasun osoz lan egin zezatela, eta kexaren bat baldin bazuten
|
haietaz
zigortuak izango zirela, egindako gehiegikeriaren arabera. Gainera, fideltasun juramentuaren baldintzarekin batera, hiriari finantza abonatuak eman behar zizkioten.
|
|
|
Hori gertatzen da indibiduoen kopuruak atalase jakin bat gainditzen duenean eta landaketetan kalte larriak eragiten dituenean. “Intsektuak gabe —dio Ignacio Pérezek—, haiekin lotutako landare asko desagertuko lirateke, bai eta hegaztiak, narrastiak, anfibioak, artropodoak eta
|
haietaz
elikatzen diren ugaztun batzuk ere, beste batzuen elikagai baitira”. Bizitza laburra Intsektuen beste ezaugarri bat haien bizitza laburra dela dirudi.
|
|
|
administrazioa eta kode linguistikoa eraman izan ditu bazter guztietara ezpatak. Ez dago inperiorik ezpatarekin batera administrazioa eta hizkuntza eraman ez duenik; ezta mendekoak hartutakoan,
|
haietaz
trufa izan ez denik, barbaroak zirelako; hots, metropoliaren funtzionamendua laudatzen ez zutelako. Turba nefanda garela irakurria dut, garela ala ginela?
|
|
|
Nire aburuz, zientzialari ‘normaldua’, Kuhnek deskribatu moduan, hartaz errukitu genukeen pertsona da. (Zientziaren historiari buruzko Kuhnen ikuspuntuen arabera, zientzialari handi asko ‘normalduak’ behar omen dira izan; baina ez dudanez zergatik errukitu
|
haietaz
, ez dut uste Kuhn zuzen ibil daitekeenik). Nire iritziz, gaizki irakatsi zaio zientzialari ‘normalduari’ Beste askok legez, uste dut unibertsitate mailako irakaskuntza guztia (eta ahal balitz, aldez aurretik) pentsamendu kritikorako entrenamendu eta bizigarri izan litzatekeela.
|
|
|
–Maiatzeko egun
|
haietaz
, eta lehenagokoetan jazo zirenak kontatu dizkizut.
|
|
2004
|
|
|
Oraindik euskara bizirik dagoelako. Besteak erromatarrak iritsi ahala galdu ziren guztiz eta ez dakigu ezer
|
haietaz
. Berunetan edo aurkitutako arrastoak dauzkagu, besterik ez, baina horietan ez da deus ulertzen.
|
|
|
Bai. Duela 6.000 urte inguru indoeuroparren inbasioa gertatu zenean, Europan hitz egiten ziren hizkuntzetatik asko desagertu ziren eta ez dakigu
|
haietaz
ezer. Euskarak, finierak eta hizkuntza kaukasiarrek bakarrik iraun zuten bizirik, eta horrela jarraitzen dute, baina finiera eta hizkuntza kaukasiarrak muga mugan daude, ez Europa barruan.
|
|
|
Horrela uste izanen ote zuen berak, behintzat. Dena dela, bere lanaren emaitzak neurtzeko orduan, ez zen gehiegi fidatzen ordura arteko inkestez, Euskal Herri osoan egindako
|
haietaz
, eta bidea jorratu zuen nafar gobernuak bere kontura eta foru baratze honetan bakarrik egiteko 2001.etik aurrera. Horrela, ezagutzera eman berri duten Euskararen inguruko ikerketa soziolinguistikoa 2003.eko Nafarroan izenburukoa da, nafar gobernu honen konfiantzazko lehena.
|
|
|
Zientzialariak harriturik daude azteka deitutako kulturak sortu zuen kalendreraz. Halaber, ohart gaitezke erromatar edo heladear kulturez, zibilizazioaren oinarri izan diren
|
haietaz
. Eliza katolikoak haiek oro deuseztatzera egin zuen.
|
|
|
Hala ere, adiskide guztiek ez dute garrantzi berbera; gaur hitz egin dezagun gertatzen zaigunagatiko ardura agertzen duten
|
haietaz
, betiere aholkuak, laguntza, hurbiltasuna eta maitasuna ekartzeko prest dauden haietaz; bestela esanda, adiskide onez, ezinbestekoez.
|
|
|
Hala ere, adiskide guztiek ez dute garrantzi berbera; gaur hitz egin dezagun gertatzen zaigunagatiko ardura agertzen duten haietaz, betiere aholkuak, laguntza, hurbiltasuna eta maitasuna ekartzeko prest dauden
|
haietaz
; bestela esanda, adiskide onez, ezinbestekoez.
|
|
|
irakastea erabakigarriak izan daitezkeela uste dutenak). Baina haien belaunaldiko ikaskide guztiak aztertuz gero, zenbat oroitzen ote dira egun eskolako historia
|
haietaz
–Gainera, jende larrituok ahantzi egiten dute egun hezkuntzaren eragina inoiz baino txikiagoa dela ikasleengan:
|
|
|
Landare parasitoa Landare honek lore erraldoiak eta usain txarrekoak emateaz gain, parasitoa ere bada. Espezie batzuek hostoen aztarnak dituzten arren, bertan ez dago ez fotosintesirako ehunik, ez mota ezagunen hostorik, sustrairik edo zurtoinik, baizik eta zuhaitzen parasitoa, sustraien gainean hazten eta
|
haietaz
elikatzen. Asiako hego ekialdeko baso tropikaletan, bizi den tokian, Rafflesiak beste landare batetik sortzen du bere etxea, mahatsondoaren ahaidea, bizitzeko behar dituen elikagaiak hartuaz.
|
|
|
Baina badira aurrekari historiko batzuk adingabeko bat abandonatzea “irteera egingarritzat jotzen den zerbait bihurtu da —dio Gil Roblesek— Familiek haur bat dute eta ezin badute umezurztegira eraman dute. Alegia, badira
|
haietaz
ez arduratzeko sistemak”. Nicolae Ceaucescu ren aurreko erregimenetik jaso ziren formula horiek, jaiotza kontrolerako neurriak debekatu baitzituen.
|
|
|
Ez ahaztu zure zergak: informa zaitez kenkari guztiez eta baliatu
|
haietaz
. Zure aisialdiaren plangintza egin behar duzunean, baloratu doan diren jarduera asko (ibilaldiak, txangoak, museoak, erakusketak…).
|
|
|
Kontsumitzaileen elkarteak bigarren postuan daude “kontsumitzailearen defendatzaile” gisa, eta administrazio publikoak eta enpresak, berriz, ez dira paper horretan aipatzen. Herritarrek
|
haietaz
fidatzen direla dioten arren, elikagai ekologikoen kontsumoa txikia da oraindik, eta hiru urte daramatza hobetu gabe. Hondakinen gaikako bilketari laguntzeko ekintzetan, herritarrek uste dute egiten dutena baino gehiago laguntzen dutela.
|
|
|
Goizeder orainoederrago da, Amets alai alaia. Ez dakit zendako, beti
|
haietaz
jelos naiz baina lasaitzen naiz zenbat diru irabazten dudan. 20.000 liberatan naiz:
|
|
|
Erroma’ko idazleen artean, gutxik eman du barbaroen hizkuntzeko" xehekeria" rik... Jatorriz beste etniaren seme ziranak ere, berdintsu jokatu ziran; eta ez ziguten hitzik ere esan beren jatorrizko" patois"
|
haietaz
.
|
|
|
Ezin nuen kontu
|
haietaz
taxuz pentsatu. Begiak gorriturik nituen, urtebetean lorik egin ez banu bezala.
|
|
|
–Tibeteko bidaia? –neure baitarako onartu behar izan nuen gero eta interesatuago nengoela judu zaharraren kontu sinesgaitz
|
haietaz
.
|
|
|
–Nire galdera zera da: hainbesteko garrantzia dute traste horiek, ingele... zuek
|
haietaz
interesaturik egoteko. Traste horiek Erdi Aroko kondairetatik ateratako ametsak besterik ez dira.
|
|
|
Berriz ere manten artean lerratu nintzen, oheko epeltasun sorgorgarrian murgilduz. Ez nuen kontu
|
haietaz
pentsatu behar. Kaltegarria zitzaidan.
|
|
|
Eta zertan datza metodo berria? Objektuez galdetu beharrean guk
|
haietaz
dugun ezagutzaz galdetzean. " Asko pentsatu duzue orain arte, baina ziurrenik zuen pentsatzeho rretaz ez duzue gogoetarik egin".
|
|
|
Nik banekien non egongo zen La Vache, Antiaju Berde eta errotako hortzaundiak zaintzen alegia, eta bisita bat egin behar niola pentsatzen nuen egunero; ordea azkenean Balantzategiko lokatz eztian sartuta gelditzen zitzaizkidan lau hankak. Era berean, gogoratu egiten nuen biok kanposantu ttikian edukitako hizketaldia, eta gerra kontu haiekin jarraitu egin genukeela esaten nion neure buruari, baina batzuetan goizegi eta besteetan beranduegi iruditzen zitzaidan arazo
|
haietaz
arduratzeko, eta hurrengo egunerako uzten nuen dena. Esaera zaharrak dioen bezala:
|
|
|
Garai
|
haietaz
ari zen, Harakin, Ferminek eta biek ez balekite bezala, garai haietan festak non hara abiatzen ziren. Batean, bada, Harakin eta biak Usurbilgo jaietara abiatu omen ziren; hara ailegaturik, afal garaia zenez, ohartu ziren ez zebilela inor kalean eta sagardotegi batean sartzea erabaki zuten, Harakin, inoiz ere egona ez zelako; afaldurik zeudenez, postrea bakarrik eskatzea pentsatu zuten:
|
|
2005
|
|
|
Neguan zehar, kalean hotzak akabatzen ikusi ditugunean, hainbat eta hainbat gogoratu da
|
haietaz
. Gaia, ordea, edozein urtarotan dago mahai gainean; Arartekoak ere arazo honi buruzko ikerketa jarri du abian, Legebiltzarrean eztabaidatu dadin.
|
|
|
Hurrengo sailkapen nagusiena ur mineral medizinalak hartzen dituena litzateke. Sasoi batean bainuetxeetara joaten zirenek euren etxeetan ere ur «osasungarri»
|
haietaz
gozatzeko asmoz, ontzietan etxeratzen hasi ziren eta horrela etorri zen gaur egun ezagutzen dugun, eta bide batez ur kategoria honetan azkeneko talde handia osatzen duen, botilatzeko ura. H2O baino gehiago dira ur horiek.
|
|
|
Horrela ipuin horren bidez bilduma osoaren aurkezpena egiten digu, bildumarekiko arreta lortu nahi du. Pertsonaiak ugariak dira, euren ezaugarriak gutxi garatuta dauden arren, informazio gutxi dugu
|
haietaz
, ezinbestekoa bakarrik ideia iradokorra izan dezagun, eta aipatu dugun lez, pertsonaiok, batzuetan film eta liburuen benetako pertsonaiak, karikatura eta antiheroi gisa agertzen dira gizarte modernoaren aurrean. Denboraren tratamendua ere askotarikoa da, oro har zehaztugabe agertzen da eta narrazioaren denborari dagokionez flash back egiten du askotan ipuin batzuetan, ez guztietan baina.
|
|
|
Ez digute deus berririk erraten. Apostoluen Egintzetan irakurtzen dugu lehen giristinoetaz, Apostoluek berek bataiatu
|
haietaz
: jarraikiak ziren ogiaren zatitzeari.
|
|
|
Zuzen da norbait bere herritik joatera bortxatua izatea lana izateko? Zuzen da Afrikako herrialde pobreek haurrak beren bizkar izan ditzaten gostatzen direno eta errentable direlarik, beste batzu, aberatsak balia ditezen
|
haietaz
–Hortaratzen gaitu haurrik gabeko ezkontzak.
|
|
|
Bide horretan segitzen dugu, ez gara bidearen burura helduak oraino. Ez gaiten ar amentsetarik" lehenagoko denbora" famatu
|
haietaz
. Orduan ere aste bakotxak bazuen bere ostiralea.
|
|
|
Iparraldeko Besta Berrietan armadunen presentziaz, eta gaur egun hiritarrek
|
haietaz
dutenpertzepzio historikoaz, eta oro har adierazpen folkloriko hauen esanahi sozio-politikoaz azalpen osoargigarriak eman zituen Xabier Itzainak 1997ko Iruñeko UEUko Antropologia sailean. Halaber, Alardeko osagai (hatxero, armadunak, kantinerak...) batzuen eta Iparraldeko folklorearen artekoharremana folkloristek aztertzea oso interesgarria iruditzen zait.
|
|
|
Baina Europan ez zegoen' ziurtasun sozialik': kontsumitzaileak, batez ere informazio faltagatik eta oso polarizatua jasotzeagatik, ez zuen
|
haietaz
fidatzen. Giza kontsumorako animalia transgenikoak ere laster onartzea aurreikusten al da?
|
|
|
Musika talde “helduak” bilatzea ezinezkoa izan daiteke. Haatik,
|
haietaz
zerbait jakin bezain laster, adibidez, zure musikaren estiloa edo jatorrizko hiria, informazio hori erabil dezakegu agertzen zaizkigun orri guztiak musika taldeari buruzkoak izango direla ziurtatzeko, ez pornografiari buruzkoak. Adibidez, “helduak tecno detroit” eta “helduak techno band” taldeek emaitza asko ematen dizkigute talde honi buruz; lehen bilaketa gaztelaniaz eta bigarrena ingelesez.
|
|
|
Zigarroa, pipak, zigarroa, pipak... Mihiaren mugimenduaren oztopo ziren
|
haietaz
libratzean, edozertaz jarduten genuen. Udara pasata ikastolan hasi berriak gine nez, hura izaten zen gai azpimarragarriena hizke taldietan, baina ohikoa zen ni jardunetik zeharo urruntzea.
|
|
|
Urrestitarrak gure herri txikiko jet seta izan ziren hamarkada askotan. Manuel Urrestik ospe handia lortu zuen sukaldari moduan; horrek eta Nafarroako lautada aldetik ekarritako emazte isil eta ederrak
|
haietaz
etengabe hitz egitea zekarren. Oso komentatua izan zen arazoz betetako haurdunaldi baten ondoren emazteak ezin izango zuela beste seme alabarik mundura ekarri, baita Mateoren garai ilunak ere, baina herriko jendearen aurrean glamour guztia kendu ziena Manuel Urrestiren auto istripua izan zen eta haren ondorioz gurpildun aulki batean igaro zituen urteak.
|
|
|
Zergatik eraman nahi zuen berak bakarrik zama guztia? Nazkatuta nengoen porlanezko bere keinu
|
haietaz
; zein uste zuen zela, Shangaiko dama. Agian bere mutil lagun haietako bat Izotz Gizona izan zen eta betiko jelatu zizkion organoak oro.
|
|
|
Lurdisen ama aspaldian zegoen banandurik baina hura ez nekien; beno, egia esateko, gauza handirik ez nekien nik, beti izaten nintzen azkena asunto
|
haietaz
enteratzen. Akabo Italiarako bidaia osaba Pellorekin, pentsatu nuen.
|
|
|
Bidaia
|
haietaz
oroitzean, barnez iraulia ateratzen zen Graxi. Elea ehuten zuen:
|
|
2006
|
|
|
Paraje
|
haietaz
deus ez dakigunok dugu erabaki arrazoia nork daukan; alegia, Badme batena baino gehiago bestearena izateko zein arrazoi dagoen. Baina bai axola zaigu jakitea herrixka batzuen gorabeheragatik gerra piztu daitekeela edozein unetan, Edward Denisonek abisatzen digunez.
|
|
|
Zortzi urterekin, Herrerako La Salle kolegiora hasi nintzen joaten, hamahiru urte arte. Hobe urte
|
haietaz
ez oroitzea. Orain gauzak asko aldatu dira, baina orduko hermano gehienak transtornatu batzuk ziren.
|
|
|
Euskaraz, katalanez eta gaztelaniaz abesten zuten kantautoreek ez zuten inoizeragin handirik laga nigan, nahiz eta Euskal Herriko airea
|
haietaz
beteta egon nireedukazio sentimentala garatu zen garaian. Ez naiz salbuespena nire garaikideenartean.
|
|
|
Eleberri hori argitaratu ondoren nire lagun batzuek eta editoreak gutunanonimoak jaso zituzten, non
|
haietaz
gaizki esaka nenbilela esaten baitzen. Nireeditorea izan zen anonimo gehien jaso zituena.
|
|
|
Hori dela eta, delitu horretan, kontsumitzaileak izango dira subjektu pasiboak, pertsona fisikoak zein juridikoak, ekoizten diren produktuak edo eskaintzen diren zerbitzuak erosi edo erabiltzen dituztenak,
|
haietaz
gozatuz. Esanak esan, lehiakideek ere, zeharka soilik bada ere, horrelako delitu baten kontrako babesa jasoko dute.
|
|
|
Kontratua haustea konpetentzia desleialeko ekimena izan dadin, egin ohi den hitzarmenak irismen orokorra du. Ideia original eta berri horiek (publizitate kanpaina irudiztatuko duten agertoki ez-ohikoak, argazki argitaragabeak, testuak, esloganak, musika, etab.) agentziarentzat inspirazio iturri diren heinean,
|
haietaz
baliatzea eta gainerako lehiakideekin lehiatzeko erabiltzea konpetentzia desleialeko jarrera izan daitezke, dakartzaten eragin kaltegarriak direla eta. Iragarleak enpresa sekretuen alorrean dituen interes espezifikoak babesteak motibatzen du arau hori.
|
|
|
“Onartezina da urtero 1,5 milioi bizitza galtzea —horietako asko haurrentzat—, itxitako lokaletan kearen eraginpean ez egoteagatik. Konponbide erraz eta merkeak ezagutzen ditugu; ziurtatu dezagun
|
haietaz
balia daitezkeen pertsonen eskura daudela, bizitzeko erabil ditzaten”, esan zuen María Neira Osasun Publikorako eta Ingurumenerako OMEko zuzendariak.
|
|
|
Aipa ditzagun baliabideak, garrantzi handiko topiko bihurtu direnak medikuntzan. «Ez zait etikoa iruditzen oso tratamendu onak izatea, baldin eta gutxi batzuek bakarrik izango badute
|
haietaz
baliatzeko aukera» Gaixotzeko gaitasuna mugagabea da eta baliabideak ez dira hala. Denok gaixotzen bagara, nork sendatuko du nor, eta zein dirurekin?
|
|
|
Agian ez da inbertitu behar tratamendu berriak emateko eta osasun ohitura onak lortzeko; zalantzarik gabe, askoz errentagarriagoa litzateke. Ez zait etikoa iruditzen oso tratamendu onak izatea, gutxi batzuek bakarrik izango badute
|
haietaz
baliatzeko aukera. Gaia bereziki larria da nefrologian.
|
|
|
Itxaropena zeukan horrek bere burua hobeki ezagutzeko bidea emanen ziola. Gau hartan ahalegindu zen bihotza jakin min eta ilusio sentimendu ahul
|
haietaz
blaitzen. Lortuko zuelakoan egon bazen ere, amesgaizto lazgarriek asaldatu zioten loa.
|
|
|
Ane erne jarri zen. Antza, egun hartan denek hitz egin nahi zuten ushebti
|
haietaz
.
|
|
|
Hala ere, buruan bueltaka zebilzkion katedradunak Gepperti buruz egindako iruzkinak. Maltzurkeria
|
haietaz
pentsatze hutsak gaizkitu egiten zuen. Eta, fitsik ere sinetsi ez arren, errudun sentitzen zen bere kideari buruzko halako pentsamenduei bide emateagatik.
|
|
|
Muguruzatarretakoa esateko moduan igarri nion norbait zirela familia hartakoak, nik
|
haietaz
deus ez banekien ere. Amak ezagutzen zituen, ordea, eta argi zegoen harentzat ere ez zirela edozein.
|
|
|
Hizkuntza berezi bat ere sortu zuen Hankapalok bere abentura
|
haietaz
mintzatzeko; konfiantzazko hiruzpalau lagunek ezagutzen genuen kode sekretu bat, Bizkaiko kostako bere jaioterri hartatik omen zetorrena. Itsasontziak portura itzultzean, ze arrantza izan zuten, hainbeste bozinakada jotzen omen zuten.
|
|
|
Bestalde, egun haietan banuen aski zer egin bestela ere, zure gutun
|
haietaz
pentsatzen jartzeko. Ez eginkizun pila elkartu zitzaidalako, bat eta bakarra bainuen egitekoa:
|
|
|
Geroztik, kafearen erabilera arrunta bihurtu zen Europako hiriburuetan (eta, denborarekin, beste hainbat herri txikiago baina" zibilizatuetan"). Badirudi Euskal Herrian ez zuela fama onik eta nahikoa ezkutuan hartu behar izaten zela; hala kontatzen da aspaldiko dama
|
haietaz
, behintzat, zeinek deabruaren asmazio beltz hura ez izendatzeko" akeita" deitzen zioten, edozein edabe zikin balitz bezala.
|
|
|
Kontuak kontu, atzerriko garratza miazkatuta etorritako erretore zahar berriak ahaztuak zituen antzinako su garrak, edo ile eta biloak aski erreak su
|
haietaz
hitz egiten hasteko. Francisco Romerok nahiago zuen kafe beroez eta kafe soroez hitz egin –garai batean Salazar de las Palmas eta Nieves de Pamplona herrietan bezala– ezen ez beste su eta berotasun arriskutsu batzuez; are gehiago, ez zituen politikako kontuak aipatu ere egiten, eta, arimaren onerako predikuez aparte, eskualdeko hazkuntza ekonomikoa suspertzea zuen hizpide bakarretakoa.
|
|
|
–Eta erditzearekin lana konplitua balitz, hainbatean lukek. Alabaina hasi baizik ez duk
|
haietaz
kezkatu beharra.
|
|
|
Armada baten eta bertzearen joan etorriek larre eginik zituzten Charenteko eskualdeko laborantzak oro, eta Ingalaterratik espero zituzten etortzen ez ziren bizigarriak. Ez nintzen
|
haietaz
gupidatu. Are gutiago erantzun.
|
|
|
Tira, RodrÃguez de la Fuenteren dokumental
|
haietaz
gogoratuz, Daimieleko erreserba bisitatzera joan ginen, baina urte hartan sekulako lehortea izan zen, eta han ez genuen gozamen handirik hartu: belar erdi erreak, zomorro bat edo beste, eta lokatz gogortu piloa.
|