|
2002
|
|
|
Euskararekikojarrera oso ezberdina da Iruñeko eta Donostiako campusetan. Lehenengoan ezdago matrikula edota edozein inprimaki euskaraz betetzeko biderik, ez da errotulueta kartelik euskaraz edo bi hizkuntzetan aurkitzerik, Unibertsitateko egunkari etaaldizkarietan
|
euskarak
ez du lekurik, salbuespen sinboliko batzuk salbu, eta abar.Donostian, ordea, euskararen tartetxoa handiagoa da.
|
|
|
Argi esan behar dugu:
|
euskarak
ez du hizkuntza baten garapenerako kritikoaden muga hori oraindik era egokian gainditu:, bide horretan abiatu bazen ere?, eta horixe da jatorrizko arrazoia zerengatik gaur egun ez den erabiltzen euskarahainbeste nola espero genezakeen. Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa.
|
|
|
d) Araban egoera okerragoa zen, eta
|
euskarak
ez zuen ia islarik irratietan.
|
|
|
Horrek ematen dio ezaugarri bat guztiz aipagarria. Aipagarria den moduan ohartzea
|
euskarak
ez duela seniderik, ez antzekorik, ez aurrekorik ez albokorik, ez duela besterik munduan, umezurtz dagoela eta euskaldunoz gain ez duela beste inor ere hartaz artatzeko. Bakar bakarrik dago gaixoa, jendakirik gabe.
|
|
|
Eta euskaraz ikas dezakezu, dena ez bada ere, zenbait gauza bederen. Baina garai hartan
|
euskarak
ez zuen tokirik unibertsitatean, besteak beste unibertsitate publikorik ez zelako (horregatik joan behar zuen jendeak Salamancara, estudiante tunante gisa), eta ez zuen tokirik irrati telebistetan, horretarako adina ere balio ez zuelako. Santo Tomas egunean entzun zitekeen euskara, tomate eta sagarren artean, pues, eguberrietako oiloa erostera joaten ginenean.
|
|
|
Ahaleginak ahalegin, Eliza izan da oraintsu arte euskarririk tinkoena euskararen alorrean. Ofizialtasunik gabe,
|
euskarak
ez du ganorazko zimendurik jendaurrean eta agerikoan, Elizak bultzaturikoak baino. Egoerak, alabaina, on gaitzak zituen eta baditu, oraingoz ere, Lapurdin, Nafarroa Beherean edo Zuberoan.
|
|
2003
|
|
|
Hedabideek irudikatzen duten gizartearen parnasoan, ispilu publikoan,
|
euskarak
ez ditu den denak berekin. Euskarak ez du lortzen aurrera nabarmen egiterik hedabideen espazioan.
|
|
|
Lotsagorritu barik, berdin berdin esan diezagukete: eraiki nahi duzuen herria bidera ezina da, nahiz sexu berekoen arteko bikoteak ez dira naturalak, edo
|
euskarak
ez du fisika kuantikoa azaltzeko balio, zein zuek elkarbizitza demokratikoa hankaz gora bota nahi duzue odolaren rh garbiari eustearren.
|
|
2004
|
|
|
Erraten zuten inportantea zela frantsesa eskolan, unibertsitatean, ontsa ibiltzeko. Ofizio on baten ukateko ere
|
euskarak
ez zuen batere balio. Konplexua baino handiagoko zerbait izan da, zerbait lazgarria.
|
|
|
Non geratu ote dira 80ko hamarkada hasieran esaten genituenak: eskola euskaldunduz, Telebista euskaraz izanik eta abar,
|
euskarak
ez zuela arriskurik. Baina gerora komunikabideak garatu dira, Administrazioak baditu bere barne normalizazio zein gizartea euskalduntzeko (EBPN) programak, Kontseiluaren ahalegina hor dago, euskalgintza sustraitutako sektorea da, baina mundializazioa eta estetika borroka medio, Fermin Etxegoien dixit, euskarak aurrera asko egin du baina garaiotan inoiz baino arrisku handiagoa eduki dezake.
|
|
|
Ikastolak, gau eskolak eta euskaltegiak sortu zirenetik mugitu dira baina bertako
|
euskarak
ez du oso etorkizun luzea, galdu egingo da. Hori, ordea, ez da hain dramatikoa.
|
|
|
Ezin du besterik Eusko Jaurlaritzak? Horrela bada,
|
euskarak
ez du Gobernurik. Madrilgoa ez da euskararen komunitatearen Gobernua.
|
|
|
Pixka bat aurrerago, berriro ere, orotariko adierazpenak datoz gainezka: . Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk, baina
|
euskarak
ez du etorkizunik Euskal Herriaren normalkuntzatik at. Gauzak horrela, apolitizismoan edota gai politiko orokorretatik at euskararen normalkuntza planteatzea okerra da. Euskara eta lurraldetasuna ezin dira bereizi, euskara eta subiranotasun politikoa bereizi ezin daitezkeen moduan, eta lurraldetasuna eta subiranotasuna gai politikoak dira bete betean?. 306
|
|
|
só lo los sonidos se pronuncian, y ellos son los representados por los signos» (68). Ortografiarena bigarren mailako zerbait delako, hain zuzen, hizkuntza askok ez bide dute sistema grafiko berezi eta bererik,
|
euskarak
ez duen bezala: «El Eus kera carece, pues, de alfabeto gráfico peculiar.
|
|
|
Antza azterketa horiek jartzen dituztenentzat euskarazko dokumentu historikorik ez dago, edo akaso badaudela jakin arren, ez dute ezinbestekoa ikusten euskal historian sakontzeko halakorik sekula jartzea. Hor ageri da euskal historiaren beren ikuspegian
|
euskarak
ez duela lekurik.
|
|
2005
|
|
|
Gizakiok komunikatzeko dugun tresnetariko bat da hizkuntza, baina sentitzen dena gorrotoa, maitasuna, amorrua, higuina... edo buruan, ikasiz, sartu genuena geologia, medikuntza, zuzenbidea... ahora etorri bitartean ematen den jauzian galtzen denaz gain, adierazi nahi duguna ez bide da heltzen osotasunean entzule eta irakurleari hemen eta orain, ez
|
euskarak
ez dituelako horretarako aukerak ematen, hiztunok gai ez garelako baino. Hori, mezu jasotzailea aurreiritziz jantzi ez bazaigu, eta esan nahi dioguna huts sakon batera erortzen ez bada:
|
|
|
Guk azken horiei eskainiko diegu arreta. Euskal Herrian ohiko izan diren kultura adierazpenek (kantua, dantza, ohiturak...) pisua galtzen ari direla nabarmendu du inkestak eta egungo praktiken artean
|
euskarak
ez duela lehentasunik, bai ordea zinemak zuzeneko musikak, dantzak eta arte aretoek. Halaber, antzerkia, bertsolaritza eta literatura ez dira oso erakargarriak pertsona askorentzat.
|
|
|
IR, pueblo?, NAR, familia, antepasados?... eta berdin abeltzaintza, nekazaritza, komunikabide, kopuru eta kontzeptu gramatikal orokorrak. Azken atal honetan edozer sartzen da, sintaxi azalpenak ezik, adib. A, el (función de artículo postpuesto)?, baina artikulu determinantea akitanieraz ez dago dokumentaturik, eta oraingoz ematen du latinaren bitartez sartu zela euskaran, beraz A artikuluaren aztarnarik iberieran ezin da egon,
|
euskarak
ez zuen heinean. Atal bereko beste adibide batean egileak zera dio:
|
|
|
da
|
euskarak
ez zuela iberierak edo zeltiberierak besteko prestigioa idatzira jasotzeko baina horrek ez du esan nahi hego Euskal Herriko lurraldean, iparraldean hala zenean, (aitzin) euskararik ez zela.
|
|
|
Nafarroako Foru Autonomian, 1982ko Foru Legearekin euskara onartu zutenhezkuntza sisteman, baina ez guztiz, izan ere, Nafarroan bertan hiru eremu bereizibaitzituzten: eremu euskalduna, eremu mistoa eta euskalduna ez den eremua.Hezkuntzaren arloko zatiketa horren arabera, eremu euskaldunean gurasoek edotutoreek hauta dezakete seme alaben heziketarako hizkuntza; eremu mistoan ez dazehazten eskolatze hizkuntza hautatzeko aukerarik dagoen, eta euskalduna ez deneremuan, aldiz, ez da aipatu ere egiten, beraz,
|
euskarak
ez du babes ofizialik.
|
|
|
Guk progresoa behar dugu, ekonomia batez ere batzuena haztea, eta halakoak. Unibertsalak izan behar dugu, eta
|
euskarak
ez du lekurik unibertsoan.
|
|
2006
|
|
|
Euskara eta euskal kultura geurea dugunok. Barcinarentzat
|
euskarak
ez du izaterik ordea. Eta Iruñea ez da UPNrena soilik, grisa alegia.
|
|
|
El catalán ha podido y puede recibir voces latinas, castellanas o francesas, catalanizándolas, porque es lengua latina; pero el vascuence, si las recibe, degenera en jerga" 302 Euskara, latinari eskerrak behiala" kristautu" ahal izan zen, baina orain modernotu ez. Nola beste bideak ere –kontzeptuak bere baitatik sortzeak–, aparte euskarak horretarako ez omen duela aski kulturarik303, onenean ere zapo euskara batera bakarrik eramaten duen304,
|
euskarak
ez du inolako irtenbiderik modernitatera.
|
|
|
Erreferentzia obligatua bihurtua baitago, gure erreferentzia nagusia ere izango dira, Bilboko Lore Jokoetan Unamuno-k 1901eko abuztuko 26 gauean239 harrotu zituen hautsak, bere jokabide zatarragatik ere bai (jaietako erregina, ez zer eta ez hura, mandazain mozkor batek baino ez akademikoago laidoztatuz), baina bere tesi probokatzaileagatik batez ere:
|
euskarak
ez duela mundu modernorako balio, eta lehenbailehen hiltzea dela onena. Tesiak badu bigarren parte bat, gutxiago aipatzen bada ere, ez gutxiago erreparatzekoa guretzat:
|
|
|
Jakin sortu zutenean, apenas zegoen euskararik aldizkarietan,
|
euskarak
ez zuen egunkaririk, ez zuen irratirik, ez zuen telebistarik. Gaur bai.
|
|
2007
|
|
|
Itxaro Borda, Aurelia Arkotxa, Eñaut Etxamendi, Mattin Irigoien... asko dira Maiatzen orrietan laginak paratu dituzten sortzaileak, eta haietako askok lehen aleetatik iraun dute lanean. Mugaz bi aldeetako testuak bildu izan dituzte, nolanahi ere, orriotan" Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako idazleen lanak biltzen saiatzen gara, baina Euskal Herri guzikoak gara, mugaz bi aldetan banatzen da irakurlegoa, eta
|
euskarak
ez du mugarik".
|
|
|
Bestalde, Unibertsitaterakoa artean oso gutxirena zen, eta gutxi horien artean ez bereziki euskaldunena; bestalde,
|
euskarak
ez zuen berorietan inolako lekurik, lan tresna bezala. EHU sortzeko zegoen, gainera (1980), eta Deustua (1886, 1956, 1963) eta" Estudio General de Navarra" hura (1952, 1960) beste orbita batean zebiltzan.
|
|
2008
|
|
|
Hemen zailtasun handiak daude euskaraz ikasteko. Euskal munduaren aurka dagoen jendea ohartu litzateke, baina,
|
euskarak
ez duela ezeren errurik. Arazoa politikoki ematen zaion erabileran dago.
|
|
|
Kontuan hartuta garai hartan
|
euskarak
ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek eraman zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|
|
|
Bestalde, lege honek berak dioenez, Eusko Jaurlaritzaren menpeko komunikabideek, euskararen erabilera erabakitzean, helburutzat izango dute Erkidego Autonomoko irrati eta telebistaren panorama globalaren barneko hizkuntzen oreka bilatzea. Kontuan hartuta garai hartan
|
euskarak
ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek eraman zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|
|
|
Baina bere hipotesiaren defentsan erabiltzen dituen etimologiak askoz ere ahulagoak dira euskararen ikuspuntik begiratuta: Vennemann ek asmatu duen aitzin
|
euskarak
ez du zer ikusirik euskalari gehienek onartu dutenarekin eta haa tik pentsatzen dugu konparazio lan honek ere huts egin duela euskara kanpoko mate rialarekin erkatzeko orduan.
|
|
|
III. Horren guztiaren osagarri, beraz,
|
euskarak
ez dituen aldaerak edo ondo garatu gabe dauzkan aldaerak sortzeko, bultzatzeko eta aberasteko ikerbideak finkatu behar dira. Nire ustez, ikerbideak hiru dira.
|
|
|
Etxean ditugu gaur egun ordenagailu, bideo jolas eta erosotasun guztiak; honek kaleko bizimoduari eta euskarazko hartu emanei mesede handirik egiten ez dielakoan nago. Bestalde, beti esan izan da
|
euskarak
ez duela gazteentzako hizkera eredu berezirik, helduen hizkeratik bereiztuko duenik, eta horrek ere eragin ohi du zenbait egoeratan erdal esapide batzuetara jotzea.
|
|
|
Kuriosoki Azkuek Unamunorekin izandako eztabaida, ia terminu berberetan errepikatu zen hiru hamarkada geroago: Unamunok, II. Errepublikako gorte konstituziogileetatik,
|
euskarak
ez zuela bizitza modernorako balio, berriro, adierazi zuenean,. Xabier Lizardi?
|
|
|
Beraz, Akademia sortzeko unean, Broussain eta bere gogaide Azkuek honako planteamentuak zituzten:
|
euskarak
ez zuen hizkuntza bizi gisa iraungo batu ezean; gaztelania eta frantsesarekin lehia zedin ezinbestekoa zen hitz mordo batekin aberastea; eta, azkenik, goi mailetara hedatu ezean, euskara, arrantzale eta nekazarien hizkuntza soil gisa, desagertuz joatera kondenaturik zegoen. Hortaz, ezinbestekoa zen gizarteko goi klaseek, bereziki burges, eliztar eta intelektualek, euskara erabiltzea, haien eredua segituko baitzuten klase apalek, Europako hainbat herri txikitan jazo zen bezala.
|
|
|
Arazoa da
|
euskarak
ez duela, egiazko generoari, legokiokeen genero gramatikal argirik.
|
|
|
Gizartean orduko grina apaldu den susmoa dute. «Gaur egun poltsikoari begiratzen zaio, eta
|
euskarak
ez du dirurik ematen».
|
|
|
Horretan bat nator Migel Sanzekin:
|
euskarak
ez du eskubiderik, ados, baina gaineratu behar dugu ozenki hiztunok garela eskubideak ditugunok.
|
|
|
Testuinguru neoliberal honetan
|
euskarak
ez du balio ekonomikorik, eta horrek bere etorkizuna kolokan jartzen du. Diruak ez du bihotzik ikusteko euskararen balio kulturala, identitarioa, komunikatiboa, sentimentala...
|
|
2009
|
|
|
Esaldi zentzuzkoa dirudi honakoak, baina askori oilo ipurdia jarri zion Eguberritako diskurtsoan Miguel Sanz Nafarroako Gobernuko presidentearen ahotik hori entzuteak. Euskarazko hedabideei emandako diru laguntzen murrizketa ikaragarriaz ari zen Sanz presidentea, eta inplizituki aditzera ematen du
|
euskarak
ez duela komunikatzeko gaitasunik beste" hizkuntza komertzialen" parean.
|
|
|
Gaur egungo egoeraz hausnarketa egin dute Argiarako, EAEko Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzako Normalizazio Arloko hainbat langilek. Justizia Administrazioan euskara normalizatzeko politika, aurreko zenbait ekintza gorabehera, 1996an hasi zen, Eusko Jaurlaritzak justiziaren arloko funtzionarioen eta baliabide materialen eskumena jaso zuenean. Ordura arte
|
euskarak
ez zuen ia lekurik epaitegietan, ez ahozko harremanetan, ez agiri judizialetan, ez aplikazio informatikoetan. Euskararen erabilera normalizatzeko 1982an onartu zen Legeak justizia administrazioarekiko harremanetan herritarrak aukeratutako hizkuntza erabiltzeko eskubidea jasotzen zuen, euskaraz aurkeztutako idazki eta agirien baliozkotasuna bermatzen zuen eta Jaurlaritzari euskara sustatzeko politika bat eskatzen zion, baina hizkuntza politika eraginkor bat egiteko baldintzarik ez zegoenez, eskubide horiek aitorpen formalak besterik ez ziren.
|
|
|
\ Andoni Cendoya (Zamudioko ITPko Giza Baliabideen zuzendaria): Kanpora begira
|
euskarak
ez du balio komertzialik, txinerak eta bestelako hizkuntzek bai. Euskarak balio erantsia du bertako bezeroarentzat eta enpresako langileentzat.
|
|
|
Administrazio publikoaren esparruan ordea,
|
euskarak
ez du inongo errekonozimendu ofizialik. Aitzitik, udal organoetan euskara erabil daiteke eta funtzionarioek bizilagunekiko harremanetan erabil dezakete; jakina, ez eskubide bezala, baizik eta erabilera soil edo ohiturazkoa bailitzan.
|
|
|
Administrazio publikoaren esparruan ordea,
|
euskarak
ez du inongo errekonozimendu ofizialik. tziako" Conseil Constitutionnel" ek edo Konstituzio Auzitegiak, berehala, 99 zki.dun Erabakia hartu zuen 1999ko ekainaren 15ean. Erabaki horretan Frantziako" Conseil Constitutionnel" ek zera ulertzen zuen:
|
|
|
" Donostia Baiona eurohiriak" euskara berreskuratzearen aldeko mugimenduaren hedapen komunikabideetan ere izan zuen lekua, orain urte batzuk (Bat, 2003). Irakurri horren gaineko agintariek nahiz euren alderdiek esandakoak, eta ikusiko duzu amets horretan
|
euskarak
ez du lekurik. Normalean aipatu ere ez.
|
|
|
Jende anitzek lan egin dute, egin ere. Lehen,
|
euskarak
ez zuen gaur egun duen nortasuna. Eta lorpen hori lanetik heldu da.
|
|
|
(UBM, 6). Badakigu,?
|
euskarak
ez du errurik?. (Baina badakigu, hori alderantziz berdintsu esan daitekeela, Tartasekin:
|
|
|
zoritxarrez XIX. mendean idatzitako euskarazko nobela errealista potolorik ez dugunez, Iban Zalduak apokrifo bat osatzeko komenientzia aipatu du, eta era horretara kolorez zipriztindu euskal literaturaren historia grisa eta apaizez josia, hein txiki batean bada ere. Apokrifoaren ideiatik tiraka, Jurgik aztertu egin du nork idatz zezakeen zinez horrelako nobela bat euskaraz, eta guztiz ezinezkoa zela begitandu zaio, konplikatuegia,
|
euskarak
ez baitzuen sistema literario bat bere inguruan. Ostera, posibleagotzat jotzen du bostehun bat orrialdeko nobelatzarra barik testu laburragoren bat, «hain laburra non irakurle falta eta argitaratu ezina ez zen aski arazo izango autorea idaztetik desanimatzeko» (12 or.). Jurgi giro burgeseko autore eta obra ezezagun horren peskizan aritu izan da lan hipotesi horrekin.
|
|
|
Frantziari dagokionez, lehen esan dugun moduan 2011n izango da itzalaldi analogikoa. Lizentzia duten kate guztiak telebista eta enpresa handienak dira oro har, eta
|
euskarak
ez du lekurik haien programazioetan. Salbuespen modura aipa daiteke TVPI, Ipar Euskal Herriko telebista lokala, zeinak aurreko atalean aipatu dugun Kanalduderen edukiak bota ohi dituen, eta baita ETBren «Iparraldearen Orena» ere.
|
|
|
Euskaraz bizi den belaunaldi baten bila bagabiltza, euskara eta euskal kultura gorrotatzen dituen baten batekin egin dezakegu topo. Astakeria edo ez, ez dut gogoratzen nori entzun nion behin,
|
euskarak
ez duela inoiz berreskuratu diktaduran izan zuen bizitasuna. Gazteegia naiz hori baieztatu edo ezeztatzeko, baina handia da debekuak sortzen duen erakarpena, errepresioak ematen duen indarra.
|
|
|
EAEn bi hizkuntza ofizial daude teorian. Praktikan
|
euskarak
ez du espainierak duen bermerik eta duela egun gutxi() Behatokiak argitaratutako txostenaz BERRIAn zetorrena ikusi besterik ez dago hori frogatzeko. Hala eta guztiz ere, ofizialkidetasun hori ere ez du onartzen PP PSOE multzoak eta hortik atera da gurasoen askatasunaren izenean, bi hizkuntza ofizialetako bat, euskara, ez ikasteko moduko eredua aukeratzeko askatasuna aldarrikatzea eta, aldiz, espainieraz soilik ikasteko aukera aldeztea.
|
|
|
Atzokoa seigarrena zen. . Horrek erran nahi du gure eskaerak ez ditugula oraindik lortu,
|
euskarak
ez duela Ipar Euskal Herrian behar duen ezagutza, ez duela dagokion tokia bizi publikoan, irakaskuntzan, hedabideetan eta bizitzako arlo guztietan. Ez baita ofiziala?.
|
|
|
Izan ere, mendeetan barrena iritsi zaigun hizkuntza izan arren,
|
euskarak
ez baitu, horregatik bakarrik, biziraupenaren bermerik. Are gehiago, ikusirik nola itxuratzen ari diren hizkuntzen arteko harremanak informazio eta ezagutzaren gizartetzat dugun mundu global eta interdependente honetan, heroikoa ere bilaka liteke giro eleaniztunean berez pisu txikiena duen hizkuntzaren aukera egitea, euskararen aukera, alegia?, aukera hori egiteko motor bakarra ideologia hutsa baldin badugu.
|
|
|
Kontua da ez idatzizkoan, are gutxiago ahozkoan,
|
euskarak
ez zuela gizarte moderno batean bizirauteko edozein hizkuntzak behar duen forma komun edo estandarrik, hots, euskal hiztun guztiek administrazioan, hedabideetan, hezkuntzan, kulturgintzan, zerbitzu ezberdinetan eta askotariko arlo espezializatuetan erabiliko luketen hizkuntza komunik. Aspaldi begiz joa zuten euskararen batasunaren premia:
|
|
|
|
euskarak
ez du errurik.
|
|
2010
|
|
|
Uda ikastaroak dira unibertsitatean sortzen den jakintza gizarteratzeko modu bat. Lehen esan bezala, esparru horretan
|
euskarak
ez du oraindik lukeen presentzia. Unibertsitateen arteko lankidetzaz ikastaro erakargarriagoak eskaini daitezke, askotan aipatzen den entzule kopuru murritzak sortzen dituen arazoak saihestuz.
|
|
|
besteak beste, herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako, eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko batetik abiatu ginelako, nahiz eta —paradoxikoa dirudien arren— ez dugun kontsentsu hori behar beste zaindu edo hedatu elebitasunak aurrera egin ahala. Faktore horiek ahulagoak izan diren lurraldean —nafarroan—, askoz motelagoa izan da euskararen hazkundea; eta faktore horiek gehienak falta izan diren lurraldean —iparraldean—, euskarak atzeranzko bidean jarraitu du, nahiz eta gazte elebidunen kopurua lehen aldiz oraintxe hasi den apurka bada ere gora egiten.
|
euskarak
ez du bere historian gaur egun adina hiztun eduki, eta inoiz bereak ez zituen esparru sozialak eta funtzionalak ditu bereganatuak gaur. gutxi gorabehera zortziehun mila hiztun ditu, eta horietarik hirurehun mila dira euskara etxean ez baizik eta eskolan edo heldu aroan ikasi dutenak. euStatek argitaraturiko datuen arabera, eaen gaur egun bi urte edo gehiagoko herritarren %37, 5ak daki ongi euskar...
|
|
|
2001ean euskaldunen kopurua %50etik gorakoa zuten eskualde guztiek osatzen dute, eta ziur asko ipar durangaldea gehituko zaie. eskualde horietan, premiazkoa da euskararen nagusitasunari dagokion estatu legedi bat: ...jakiteko betebeharrik. bigarren taldea euskaldunen presentzia handia (%30) duten eskualdeek osatuko lukete. eremu horietan euskara hiltzen ari zen, eta belaunaldi bakar batean da berreskuratzeko bidean (donostiako ibarra, bilbo handiko iparraldeko eskualdeak, arabako iparraldea, burunda eta nafarroako mendialdearen erdialdea). eskualde horiek elebidunak dira ofizialki, baina horrek ez du esan nahi
|
euskarak
ez duenik erabilerarako zailtasun handia, hainbat esparrutan. alderdi askotan, duela hogeita hamar urteko araudi beraren arabera jokatzen da, oraindik ere, nahiz eta eskualde horietako haur gehienak euskaldunak izan. horregatik, bultzada berria eman behar zaie eskualde horietako politika normalizatzaileei. hirugarren taldea berriz euskalduntasunera itzultzen ari diren eskualdeek osatzen dute; hau... Soziolinguistikak mende erdi baino ez du. eta hizkuntzen berreskurapeneta normalizazio prozesuek, are gutxiago. ez dut uste gehiegizkoa denik esatea arlo horretan diharduten guztiek hura eraikitzen laguntzen ari direla, gehiago edo gutxiago. guztiek egiten dugula zientzia, batzuetan akatsak eginez eta besteetan asmatuz. eta argi dago aurretik joateak eta erreferentzia puntu gehiegi ez izateak ez duela asko laguntzen. baina denborak arrazoia ematen digu, emeki emeki. hortxe dago gure lurraldeetako gazteria, gero eta eleaniztunagoa dena. egia da rlS aro mesianikoan sartzetik urrun dagoela (Joshua Fishmanen esapide egokia hizpide hartuta). baina haiengatik bada ere, gure etorkizunagatik, aurrera egin dugu. badakigu halakorik ez egiteak nora eramango gintuzkeen.z aipuaK
|
|
|
Nik izena esan ahala, ordea, halako keinu bat egin duzu zuk, Damaso, Salbatoreren berri ez bazeneki bezala; bada, jakin ezazu hau ez dela haren izena izkribu honetara ekartzen dudan lehen aldia; ez zarela gogoratzen??; bada, jakin ezazu, halaber, Salbatore ez zela martetarra, euskalduna baizik? horretan ere bai baitago gure artean aldea; izan ere, nik badakit gaztelaniaz idatzitako literaturaren berri, zuk ez euskarazkorik; tematu zinen, Barojak eta Unamunok esan zutenaren ildotik,
|
euskarak
ez duela modernitatea esateko balio, eta hortxe gelditu zinen?
|
|
|
Gero, hizkuntzaz aritu ginen, eta hartan ere ez ginen ados jarri;. Esperantoa da anaitasun unibertsalaren ezaugarri nagusia eta esperantoa da etorkizuna? esan zidan;. Nahi duzuna esan, baina nik nahiago ditut lore naturalak artifizialak baino, eta hemen, Euskal Herrian, euskara da lore naturala, gaztelania bera ere baino naturalagoa, aurreragokoa ere baden neurrian?;. Bai, baina
|
euskarak
ez du gaztelaniak duen indarra, eta??; hain ziztuan etorri zitzaidan erantzuna, non hantxe moztu bainuen: –Horregatixe lagundu behar diogu euskarari!
|
|
|
162 Ohartxoren bat edo beste egingo dugu datuak ematen hasi aurretik, ondoko taula koadroak errazago ulertu ahal izateko. Honako ohar hauek, besteak beste, kontuan hartzea komeni da: a) Hasiera batean, ikastetxe gehienetan
|
euskarak
ez zuen inolako presentziarik (ez eta asignatura gisa ere). Hasierako egoera hari, nolabait deskribatzeko, X «eredua» esan izan zaio aspalditxodanik, eta halaxe esango zaio hemen ere.
|
|
|
...hizkuntzaz aritu ginen, eta hartan ere ez ginen ados jarri;" Esperantoa da anaitasun unibertsalaren ezaugarri nagusia eta esperantoa da etorkizuna" esan zidan;" Nahi duzuna esan, baina nik nahiago ditut lore naturalak artifizialak baino, eta hemen, Euskal Herrian, euskara da lore naturala, gaztelania bera ere baino naturalagoa, aurreragokoa ere baden neurrian";" Bai, baina
|
euskarak
ez du gaztelaniak duen indarra, eta..."; hain ziztuan etorri zitzaidan erantzuna, non hantxe moztu bainuen: " Horregatixe lagundu behar diogu euskarari!
|
|
|
...bazeneki bezala; bada, jakin ezazu hau ez dela haren izena izkribu honetara ekartzen dudan lehen aldia; ez zarela gogoratzen...?; bada, jakin ezazu, halaber, Salbatore ez zela martetarra, euskalduna baizik... horretan ere bai baitago gure artean aldea; izan ere, nik badakit gaztelaniaz idatzitako literaturaren berri, zuk ez euskarazkorik; tematu zinen, Barojak eta Unamunok esan zutenaren ildotik,
|
euskarak
ez duela modernitatea esateko balio, eta hortxe gelditu zinen...
|
|
2011
|
|
|
Badakit zientzian euskaraz lan egitea ez dela erraza, ez dagoela gauza handirik, baina dagoen gutxi hori Euskal Herriko Unibertsitatean dago.Gure kasuan aldiz, artearen ikerketarik ez dago, ez EHUn ez beste inon. Badakit zaila dela, badakit erakundeek (unibertsitatea barne) ez dutela laguntzen, unibertsitateko irakasleen ibilbide funtzionarialean
|
euskarak
ez duela garrantzi handirik, lan bikoitza dela euskaraz argitaratu nahi izatea edo ikerketa taldeak osatzea, tesinak eta tesiak euskaraz egitea ia ezinezkoa dela; hala ere, askotan pentsatzen dut geure buruetan dagoela oztoporik handiena.Egun hauetan Paisaia Kritikoak. Urdaibaitik abiatuta:
|
|
|
Argi du, Bidasoaren bi aldeetako enpresen arteko loturak azkartu eta garatu nahi badira «hizkuntzaren arazoa konpontzea izanen dela erronka nagusietarikoa». Azkenean, lurraldearen gisa,
|
euskarak
ez duenez Ipar Euskal Herrian ofizialtasunik, gutxitan erabilia da komunikazioan. Alta, Etxebestek oroitarazi zuen gisara, «hizkuntza bat, euskara dugu amankomunean» eta hor ere ezagutua balitz ofizialki, agian egoera alda daitekeela.
|
|
|
Mota guztietako taldeek jotzen dute bertan, nahiz eta euskaldunei indarra ematen saiatzen diren. " Guk euskara bultzatu nahi dugu, baina Udalaren programaren barruan
|
euskarak
ez du lekurik; edo, lekurik badu, ez da behar adinakoa" dio Haritz Barela Dokako arduradunak.
|
|
|
euskararen egokitasun eza. Gazteen ustez
|
euskarak
ez du gaztelaniaren egokitasunik. Eta egokitasun ezagatik nahiago dute gaztelania erabili.
|
|
|
Gazte gehienen ustez
|
euskarak
ez du gaztelaniaren egokitasuna zenbait musika mota egiteko. Ez du indarrik, takorik ez dago, bigunegia da punka egiteko, oihu egiteko gaztelaniaz egokiago da eta horrelako beste arazo asko aipatu ohi dituzte gazteek.
|
|
|
Gazte gehienen ustez
|
euskarak
ez du gaztelaniaren egokitasuna zenbait musika mota egiteko. Ez du indarrik, takorik ez dago, bigunegia da punka egiteko, oihu egiteko gaztelaniaz egokiago da eta horrelako beste arazo asko aipatu ohi dituzte gazteek.
|
|
|
Oztopo larria jartzen die horrek gazteei, ez baitute uste euskarak gaztelaniaren egokitasuna duenik eta edozein hiztunek egingo lukeen moduan, errazagoa egiten zaienera jotzen dute, haien kasuan gaztelaniara. Ondorioz
|
euskarak
ez ditu erabilerarekin sortzen diren hitzak edo espresioak izatea lortzen. Gazteek ez dute jergarik sortzen eta ezta ere, beraien adin taldearen bereizgarri eta nortasun emaile diren espresiorik ere.
|
|
|
euskararen ezagutza %24, 2 eta ia ezagutza %1815 den bitartean, kale erabilera %4, 316 da. Zenbakiei begiratzeaz gain, hiriaren erabakigune politiko, ekonomiko, sozial edo mediatikoetara begiratzen badugu
|
euskarak
ez du sarbiderik bertan. Eta emakumeari etxean, familian, baloreen transmisioan, finean, pribatutasunean espazialki asignazio batzuk egiten zaizkion bezala, euskarari ere, asignazio sinboliko (identitate/ ideolojia politikoaren markadorea, jaiak, familia, sentimenduak) eta funtzionalaz gain (hezkuntza, umeak, eusEuskarari ere, asignazio sinboliko
|
|
|
–Euskararen normalizazioan, demagun, hiztun indibidualaren asertibitatea bihurtu dugu etorkizunerako ardatz nagusi. Hori garrantzitsua da, baina arriskutsua litzateke hizkuntza politika soilik hor ardaztea, gutxiago hitz eginez Txepetxen hiztun komunitateaz, edo ahaztuz
|
euskarak
ez duela segurtasun juridiko instituzional berbera, euskara jakitea ez da derrigorra euskararen herrian?. Joseba Azkarraga Etxagibel,. Berrikuntzaren apologia bizi dugu?, Argia,.
|
|
|
Kontzientzia handia zegoen, eta euskara trinkotzea nahi genuen", azaldu digu Juanja Iturraldek, Zaldiko Maldikoko sortzaileetako batek. Zaldiko Maldikoren sortzaileek oso gogoan dute elkartearen sorreran
|
euskarak
ez zuela inongo onarpen ofizialik; eta are gehiago, sasoi hartan herrietatik Iruñera joandako jendeak euskaraz hitz egiteko lotsa zuela. " Orduan euskararen presentzia oso urria zen eta horrekin apurtu beharra zegoen; hortaz, kultura ekitaldiak modu intentsoan antolatzen hasi ginen; ez zituen beste inork antolatzen", azaldu digute.
|
|
|
Hasteko eta behin, Euskal Herriko goi mailako hezkuntza zentro publikoetan (fakultate, goi mailako eskola edo unibertsitate eskola, irakasle eskola), Bilboko Unibertsitatean, edota geroko UPV/EHUn integratu zirenetan, ez zen, ez euskal hizkuntza irakasten, ezta euskarazko irakasgairik ematen ere. Beraz, unibertsitateak eta
|
euskarak
ez zuten harremanik (behinik behin hasieran), eta ez zegoen euskarazko irakaskuntzarik. Hala ere, salbuespen batzuk izan ziren, saioak ere bai, eta arrakastaren bat edo beste.
|
|
|
Finkatzeke zegoen euskararen batasun horri gehitu behar zaio zientzia eta jakintzaren hainbat arlotan
|
euskarak
ez zuela tradiziorik, edo oso tradizio txikia, eta maiz garbizaleegia eta esperimentalegia zela erabilgarria izateko. UEUren ekarpena arlo horretan izan zen hizkuntza prestatzea unibertsitate ideiak ahoz zein idatziz adierazteko (Irazabalbeitia eta Mujika, 1990:
|
|
|
Aurrez aurre ditugu, hala ere, erdaraz pentsatu eta entzuten diren euskarazko izenak, zer esan nahi duten edo esanahi aldetik enpresa jarduerarekin ondo egokitzen diren aztertu barik hautatu eta erabilitako izenak. Bistan da, kasu horietan
|
euskarak
ez du barnerik. Forma estetiko hutsa da.
|
|
|
XVI. mendean, inprimatzen zen hizkuntza goren gradukoa zen. Bernard Etxeparek Bordelen 1545ean euskaraz Linguae Vasconum Primitiae liburua argitaratu zuenean, sarreran argi eta garbi adierazten du
|
euskarak
ez zuela prestigiorik: " berze nazione orok uste dute ezin deus ere eskriba daiteiela lengoaje hartan, nola berze orok baitute eskribatzen berian", adierazten dio Bernard Leheteri, liburua inprimatzeko laguntzaileari, bere ekimen garrantzitsuaren partaide eginez.
|
|
2012
|
|
|
Batez ere hizkuntza ofizialak erabiltzen dira eta
|
euskarak
ez du estatus hori han, hizkuntza gutxituek oso leku txikia dute. Eskualdeen Batzordean euskaraz gain galegoa, katalana eta hitz egiten dira, baina adibidez bretoia, okzitaniera eta Frantziako Estatuko hizkuntza gutxituak ezin dira erabili, herrialdeak duen politikaren araberakoa delako.
|
|
|
Denak nirekin euskaraz aritzen ziren eta nik denei erdaraz erantzun. 21 urte nituenean, jada Iruñean bizi nintzela, jabetu nintzen aitaren izaera horretan
|
euskarak
ez zuela batere errurik, hizkuntza eskolan izena eman eta urte eta erdian titulua atera nuen. Geroztik hamar urtez aritu nintzen euskarazko klaseak ematen AEKn eta IKAn.
|
|
|
Barakaldoko gizartean gaztelaniaren atxikimendu komunitatea nabarmentzen dela esan liteke, jendea euskararen alde egon badago, baina
|
euskarak
ez du tokirik gizartean, ikasteko edo lana topatzeko ez bada. Euskararen atxikimendu komunitatea, euskararekiko motibazio sinbolikoa duena, aurki badaiteke ere; sarritan, motibazio hauek ez daukate erabileran eragiteko beste indarrik.
|
|
|
Barakaldoko gizartean gaztelaniaren atxikimendu komunitatea nabarmentzen dela esan liteke, jendea euskararen alde egon badago, baina
|
euskarak
ez du tokirik gizartean, ikasteko edo lana topatzeko ez bada. Bestalde, euskararen atxikimendu komunitatea, euskararekiko motibazio sinbolikoa duena, aurki badaiteke ere; sarritan, motibazio hauek ez daukate erabileran eragiteko beste indarrik.
|
|
|
Jakina, galdu zuena" konnotatzeko gaitasuna" izan zen, eta irabazi, aldiz, denotatzeko gaitasuna:
|
euskarak
ez du mundua" ordezten" (are gutxiago, eraikitzen, artikulatzen edota eratzen), euskarak, askoz jota, munduko gauzei" izendatzaile zurrunak" jartzeko balio du. ez dute esanahirik, nonbait, baina hau edo beste seinalatzen dizute: Iker, Dornaku, Aiora edo Doltza izenen gisan, Osakidetza, Ertzaintza, Construcciones Etxeandia Eraiki edo Panader� a Okinder kasuetan bezala... euskararen lana denotatzea da; konnotazioa, esanahitik" kodera" lerratu da, euskara edo euskal zera baino ez dute euskal hitzek konnotatzen. erdaraz egiten dugula, neutro, zibil, zabal, aberats eta unibertsal egiten dugunez, munduaz aritzen gara lasai asko.
|
|
|
Goxo bizi dira bolizko dorrean eta jator jatorrak dira (euskara bultzatzearen alde ezertxo ere egiten ez dutelako, besteak beste, etsaiak ez egitearren; nahi balute, daukaten ospea eta itzala gure hizkuntzaren presentzia handitzeko balia lezaketela pentsatzen dut). Gastronomika horretan
|
euskarak
ez du presentziarik izan, horrelaxe erabaki dutelako arduradunek. Areago, Euskal Herrian ezin da sukaldaritza (ostalaritza) euskaraz ikasi, ez lehen hezkuntzan, ez bigarrenean, ezta unibertsitate mailan ere.
|
|
|
Testu honetan euskaratu gabe geratu diren hainbat hitz itzultzeko
|
euskarak
ez du inolako zailtasunik, ez gaur eta ez Orixeren garaian, eta meza liburuan dagoen bezala itzulirik geratu bada, Orixek egin zuen interpretazio hautazkoarengatik bakarrik izan dela aitortu behar da. Badirudi, hitzaurrean dioenez, sinetsirik zegoela, inguruko erriek itzen burrunbarekin, soiñuarekin etsitzen dutela askotan?
|
|
|
1 Ofizialtasuna. Hegoaldean
|
euskarak
ez du gaztelaniaz jakiteko dagoenderrigortasun konstituzional bera eta, hortaz, estatus apalago batean gelditzen danagusia den hizkuntzarekiko. Hortik abiatuta, EAE osoan eta Nafarroako zati bateanbigarren mailako ofizialtasuna lortu du.
|
|
|
Hortik abiatuta, EAE osoan eta Nafarroako zati bateanbigarren mailako ofizialtasuna lortu du. Nafarroako gainerako eremuetan euskarakez du halako onarpen juridikorik eta, ondorioz, ez da aplikatu behar Eskualdeetakoedo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunak ezartzen duen hainbat eginkizun.Beste horrenbeste gertatzen da Iparraldean eta Gaztela eta Leongo eta Kantabriakoadministrazioen pean dauden, hurrenez hurren, Trebiñu Konderrian eta Valle deVillaverde udalerrian; lurralde horietan
|
euskarak
ez du inolako estatus ofizialik etahiztunei ez zaie inolako eskubiderik aitortzen.
|
|
|
Trebiñu Konderrian eta Valle de Villaverde udalerrian
|
euskarak
ez du inolakoonarpenik edo aintzatespenik. Izan ere, Espainiako Konstituzioak lekuan lekukohizkuntzen estatusa ezartzea eta zedarritzea autonomia erkidegoetako estatutuengain uzten du.
|
|
|
Urte luzeetan, boterean egondako adituak ziria sartzen aritu dira. Mila bider esan digute
|
euskarak
ez duela aurrera egiten euskaldunok ez dugulako erabiltzen. Txillardegik egindako azterketa matematikoak, baina, argi uzten du erabiltzeko benetako aukera dagoenean euskaldunok espero daitekeen gainetik erabiltzen dugula euskara.
|
|
|
Parisen Joseph Dominique Garateren bitartez, besteak beste, euskarari eta euskaldunei buruzko informazioa jaso ondoren, W. von Humboldt Euskal Herrian bisitari izan zenean (1801), giro eta eztabaida horiek ezagutu zituen. Euskal buruzagi politiko argien artean euskarari buruzko erabilerarik eta ardurarik eza zela nagusi salatu zuen eta
|
euskarak
ez zuela etorkizunik aurreikusi zuen. Baina bere begirada zorrotzak hauxe ikusi zuen:
|
|
|
Batean eta bestean entzun dugu aro berriko hauteskundeak zirela, eta, akaso, horregatik garrantzi berezia hartu dute. Tamalez,
|
euskarak
ez du inolako zentraltasunik izan; are gehiago, hautagaiek ez dute apenas hizkuntza politikaz berba egin, eta gehiago nagusitu dira euskararen berreskurapenaren kontra daudenen adierazpenak.
|
|
2013
|
|
|
Nik ausardia falta ikusten dut EAJrengan. Zuk eleaniztasunaz hitz egin duzu, alderdi sozialistak hiru eleaniztasunaz, PPk gaztelaniaz, UPyDk dio
|
euskarak
ez duela lehentasuna sistema honetan. Eta guk Euskal Hezkuntza Sistemak euskaldun eleanitzak egin behar dituela diogu.
|
|
|
Bestalde, lege horrek berak dioenez, Eusko Jaurlaritzaren menpeko komunikabideek, euskararen erabilera erabakitzean, helburutzat izango dute Autonomia Erkidegoko irrati eta telebistaren panorama globalaren barneko hizkuntzen oreka bilatzea. Kontuan hartuta garai hartan
|
euskarak
ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek eraman zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|
|
|
... ez da sortu jarduera zinematografiko propioa garatzeko moduko ez enpresa ehun sendorik, ezta ganorazko instituzionalizaziorik edo babes eta sustapen sistemarik ere. Ibilbide honetan, gainera[...]
|
euskarak
ez du lekurik izan" euskal zinemaren" marka eta egituraren baitan, zeina, diruak hala aginduta, Espainiako merkatuari begira jarri eta antolatu baita neurri handi batean (Jakin 144, 2004: 87).
|
|
2014
|
|
|
%50 baino gehiago euskaraz egiten dut. Hori bai,
|
euskarak
ez du ofizialki baliorik, baina buruz buru, kontsultan dudarik gabe, bai. Paziente gehiago ukan izan dut euskaraz nekielako.
|
|
|
Hau da, Nafarroan euskara eremu euskaldunean (Nafarroa iparraldean) bakarrik da ofiziala. Beste bi eremuetan (zonalde mistoa eta ez euskaldunean)
|
euskarak
ez du ofizialtasunik.
|
|
|
Hiru elekoaren bidez euskararen ezagutza murriztu gabe ikasleen ingeles mailan aurrera egitea lortu bada ere, hori ez da aski, koalizio abertzaleko kidearen aburuz. «Hiru eleko ereduan
|
euskarak
ez du galerarik izan, baina irabazirik ere ez», ohartarazi du, eta gogorarazi du oraindik lan handia egin behar dela ikasleak euskalduntzeko bidean. EAJk gaiari buruz ez duela jarrera argirik kritikatu du:
|
|
|
hizkuntza nagusien jakitea eta erabilera gero eta gehiago ari zen hedatzen, eta aldi berean euskararen hiztunak gero eta gutiago ziren eta murritz murritza zen euskaraz bidera zitekeen funtzio sozialen kopurua. Joan den mendearen erdian (50eko eta 60ko hamarkadetan)
|
euskarak
ez zuen batere presentzia axolazkorik, bere, lurraldeetako ezein hezkuntza sistematan.
|
|
|
Espainiako estatuko bi euskal erkidegoetan ez bezala,
|
euskarak
ez du gaur egun hizkuntza ofizialaren kategoria edo estatusa estatu frantziarraren legedian. Frantziako estatuak sinatua du Europako Erregio edo Gutiengo Hizkuntzen Gutuna, baina ez ditu bete baldintzak hura indarrean jartzeko.
|
|
|
Bartzelonako Omnium Cultural en esan zuten: " Uste genuen
|
euskarak
ez zuela literaturarik eta, joe, zer da hau?". Herri txikia da, baina hauxe ari da ematen herria, eta oraindik eman dezakeena.
|
|
|
Baina behin eta berriz esaten ari gara
|
euskarak
ez duela genero gramatikalik. Hizkuntza eta sexismoaren arteko harremana ikertu duten zenbait adituren arabera, genero gramatikalik ez izatea abantaila da hizkuntzetan joera sexistak saihesteko.
|