|
2003
|
|
|
Gasteizen XVIII. mendean zehar ohitura zaharrek zirauten, Europan ikusitako behiki eta txerrikietara
|
eginiko
bilakaera ez ikusiz, ondorioz, barazkiak eta beste begetalak ziren elikadura zabalduena. Aberatsek, dena den, haragi, ehiza eta hegaztiak jaten zituzten, espezie eta kondimentu ugarirekin lehengo erara.
|
|
|
–Diamanteen Jota? izeneko elkarte artistikoa bezalako erakundeek
|
eginiko
artean, giza eta kultur errealitatetik at kokatutako ideologi bat kaleratzen da. Hala ere, 1905 eta 1917 bitarteko garai horren izpirituarekin identifikatuak sentitzen ziren.
|
|
2004
|
|
|
Apopilotzak fenomeno gisara irakurketa ugari izan ditzake. Nik emakumeen lanarekin (patronen lanarekin) duen hartu emana aztertu dut, eta jarduera honen bitartez patrona gisara lan egin zuten emakumeek Hernaniko historiari
|
eginiko
ekarpenera inguratu naiz. jarduera hau egoki ulertu ahal izateko, ezinbestekoa da emakume hauek bizi izan zuten testuingurua ulertzea, hau da, bai industrializazio prozesuak, eta, nola ez, frankismoak, genero harremanetan izan zuen eragina ikustea.
|
|
|
Hizpide dugun denbora tarte honetan anitzak dira Hernaniko emakumeek
|
eginiko
ekarpenak. Frankismoarekin sortzen den «familia idealean» senarrak betetzen zuen «ogi irabazlearen» rola, eta emazteak «etxearen zaindari eta kudeatzailearena».
|
|
|
Artikulua idazterako orduan, bekaren iker aldian lortuak izan ziren hainbat datu hartu ditut aintzakotzat. Ikerketa beka honen ondorioz idatzitako lanean, industrializazioa lantzeaz gain, 1936eko gudan eta guda ostean Hernaniko emakumeek
|
eginiko
ekarpenak aztertu dira. Lan hau, aurten emango da argitara, Ahotsak (Emakumeak historian, Hernani) izenburupean (ikus bibliografian Barrutiabengoa et alii, 2004).
|
|
|
Datu hauek 1983an Gema Etxeberriak
|
eginiko
Tesina: Hernani argitaratu gabeko lanetik jaso ditut.
|
|
|
Amaitzeko, aproposa litzateke. Euskal Herriaren historia? ikasgaiaren baitan euskarazko jatorrizko iturrien erabilpena bultzatzea (jada II.4 puntuan aipatu diren euskal literaturako pasarteak, bertsoak, aldizkari zaharretako artikuluak, eta halakoak baliatuz) beti ere ikasleen mailara moldatuta, eta bestelako iturriekin konbinatuz (jatorriz erdaraz
|
eginiko
testuak, irudiak, mapak...).
|
|
|
moduan aipatu litzateke,. Handia? forma gaizki
|
eginiko
itzulpena baita (gaztelaniaz azaldu ohi den, el Mayor, ez baitagokio bere handitasun inperialari, baizik neba arrebetan zaharrena, hots nagusia izateari).
|
|
2005
|
|
|
93 Euskaldunon Egunkaria, 1996ko Otsailak 4 ean Joxe Azurmendiri
|
eginiko
elkarrizketa batetik aterata.
|
|
|
5 Alfabeto honen bitartez
|
eginiko
irakurketa berriek iberiera eta beste hizkuntzen arteko harremanen gaineko ikuspegia errotik aldatzen dute: iberiera eta euskararen arteko jatorrizko batasuna35, euskara aldi berean hizkuntza iberikoa dela36, eta aldi berean biak indoeuroparrak direla:
|
|
|
Esate baterako, Beltran-ek Contrebia Belaisca ko hirixkan
|
eginiko
indusketa batzuetan topatu zuen Botorrita ko brontzea hartuko dugu. Aitzin zeltaz idatziriko testurik garrantzitsu zein luzeenetarikoa da.
|
|
|
Tovarek esaterako, euskara eta beste zenbait hizkuntzen antzekotasunak ehunekotan eman zituen. Adib. euskara eta beste hiru hizkuntza kaukasiarrekin
|
eginiko
kalkuluak emaitza hauek lortu zituen: % 5,37 euskara avar artean,% 7,52 euskara zirkasiera,% 7,52 euskara georgiera.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, mugimendu horiek izango dira ondorengoen oinarri, ez soilik filosofiari edo balioei dagokienez, ikusi dugunez, badituzte-eta ezberdintasunak, baizik eta baita mobilizaziorako aukera eta hau ahalbidetzeko elementu gisa ere. Britainia Handian CND izeneko taldearekin eta Belgikan IKV izeneko taldeek
|
eginiko
lanak erabat baldintzatzen du, esaterako, herrialdeotan 80ko hamarkadan sortutako mugimendua: baliabideak, ekintzak, balioak?
|
|
2011
|
|
|
Galdetu litzateke ea nondik nora sortu diren halako hutsuneak 1934ko grebari begira. ...I. Errepublikako hauteskunde mapa bat hartzen badugu orokorrean Tolosa kolore karlistez margoturik topatuko dugu eta hauteskunde datuei begira udal mailan karlismoak (bere adar ezberdinak kontuan hartuta), botuen gehiengoa lortuz, 1916tik II. Errepublikaren amaierararte iraungo luke. Horrek Tolosa kasu berezitzat hartzera eraman gaitzake baina aldi berean erakusten digu hauteskunde datuen bitartez
|
eginiko
analisi historiko batek zein hutsune handiak erakutsi ditzakeen errealitateak estaltzerako orduan. Tolosaren irudi karlista imaginarioan ongi grabaturik geratu bada ere, datu hauenpean gordetzen den errealitatea anitzagoa eta konplexuagoa da.
|
|
|
II. Errepublikaren garaian, batez ere, karlismoa aukerarik bozkatuena bada ere, horrek ez du esan nahi alderdi maioritarioa izango denik. 8 karlistak (5 tradizionalistak, 2 integristak, jaimista 1ek), euskal abertzalek, 4 errepublikazalek eta sozialista 1ek osatuko dute Errepublikako lehendabiziko udalbatza. Rodriguez Ranzek Gipuzkoako. Errepublika garaiko hauteskundeei buruz
|
eginiko
tesian azaltzen duen bezala Tolosa. Gipuzkoa hiritarra, deiturikoan kokatu genuke, bere elementuen artean urbanizazio, demografia eta industrializazio aldetik probintzia mailako gune garatuenak topatzen direlarik 35eta finkaturiko aukera partidista 2 edo gehiago topatzen direlarik hala izendaturiko hirietan. Karlistak, nazionalistak, errepublikarrak, sozialistak, anarkistak... denetarik topatuko ditugu Tolosan.
|
|
|
Irudia behinik behin, edota eman nahi izan zen mezua, indar militarrek Gipuzkoa birkonkistatu izanarena izan zen. Horretarako Gipuzkoa osotik igaroko zen desfile militar bat antolatu zen eta honen abiapuntua Urriaren 24an izan zen Donostiako Boulevardetik, Carrasco gobernadore militarraren diskurtsuen eta kaleetatik
|
eginiko
desfileen ostean168 Urriaren 26an Zumarragatik, Urretxutik, Bergaratik eta Arrasatetik igaro ostean tropak Tolosara iritsiko dira eta Arrameletik bertako musika bandaren melodiek. San Juanen martxa, joz lagundurik udaletxeraino iritsi eta bertan ordenaren defendatzaileen eta Azurzaren aldeko hitzak jaurtiko dira, gero lunch batekin amaituz169. Errepresio?
|
|
|
Prentsaren arabera armik ez zen topatu Tolosan
|
eginiko
erregistroetan. Hau benetan harrigarria da eta halaxe zen baita ere garaiko kazetarientzat eta autoritateentzat ere.
|
|
|
Tamalez Tolosa bezalako paper enpresen zentru batean lantegi hauek sortutako dokumentazioa erraz birziklagarria da eta horrek eta 80 hamarkadetako paper industria tolosarraren krisiak enpresa artxibo horien desagerpenera eraman du. Hala ere, eta ikerketa honen harira Iban Zalduari, paper sektorearen eta Tolosako kasuaren inguruan hainbat lan egindako historialari,
|
eginiko
elkarrizketan bere oharretara jotzea ahalbidetu zidan eta hauen arabera paper enpresa hauetan kaleratuak izan ziren baina hilabete gutxiren baitan berriro ere lanera itzuliko ziren. Gogoratzekoa da baita ere 34ko gertakarien osteko errepresioan nahiko apalak izan zirela autoritateak, ezarritako heriotz zigor bakar bat ere ez betez Gipuzkoan.
|
|
|
zeudela eta, Agustin Urbistondo Gaztedi Sozialisten presidentea, Manuel eta Pedro Huerta de Diego eta Marcelino Lizando atxilotu ziren. Gainera, Pablo Sanz anarkistaren etxean
|
eginiko
erregistroan horma baten atzean bi pistola, lau kargadore, bederatzi dinamita kartutxo eta 300 pistola kartutxo topatuko dira200 Gertakari hauek ikusita susma genezake sozialistek eta anarkistek bat egiteko joera erakutsi zutela bai greba garaian eta bai osteko errepresio amankomunean ere. Era berean anarkistek greban parte hartu izana erakusten dute.
|
|
|
Atzetik aurrera
|
eginiko
lana dugu hau zentzu askotan. Aspektu kronologikoa dugu batetik.
|
|
|
Pentsa liteke ikerketa historikoaren metodo paradigmatikoa orokortasunetik partikularitatera jotzea dela; testuinguru internazional eta nazionaletatik zooma jopuntuari begira hurbildu behar litzateke. Era berean, beste autore eta ikerlariek
|
eginiko
lanetara jotzea ere abiapuntu hauek markatzeko ohiko prozedura izaten da auzi praktiko batengatik: ikerlari guztiek euren lanak zerotik, hau da, dokumentu primarioetatik, hasi balituzte, zientzia historikoak nekez egingo luke aurrera.
|
|
|
Hala ere, abantaila bat gordetzen du bere barnean. Gaiaren inguruko jakintza nulua denez, inork ez du ezer esan honen inguruan eta ondorioz, ikerketari ekiteko momentuan, ez dago gertakari puntual hauen inguruan aurrez buruan
|
eginiko
eskemarik. Izatez, behin Tolosako gertakariak aztertu ostean eta ondorio batzuk zirriborratzean Fusira edota de la Granjara itzultzea benetan interesgarria izan da, elementu asko ez bat.
|
|
|
Izatez, behin Tolosako gertakariak aztertu ostean eta ondorio batzuk zirriborratzean Fusira edota de la Granjara itzultzea benetan interesgarria izan da, elementu asko ez bat. Ziurrenik hauek proposaturiko azalpenak buruan izanez gero beste begi batzuekin begiratuko ziren irakurtzen ziren prozesuak eta aurretiaz
|
eginiko
eskema horretan Tolosa nola txertatu bilatuko zen, baina ez da zama hori gainean izan. Ikerketa atzetik aurrera egin bada ere, lanaren egituraketa aurretik atzerakoa izan da ulergarritasunaren bidean eta Tolosaren gertakarien azalpen soiletik hastea irla bat bezala gera ez dadin.
|
|
|
Autoritateei patroiek eskeini zieten kolaborazioa izugarria izan zen aurrerago bistan geratzen den bezala Udalaren eta lantegien arteko korrespondentziagatik. Leon Carrasco Gobernadore militarrak. El Pueblo Vasco, n
|
eginiko
adierazpenetan argi utzi zuen137 Tolosan ere argi geratuko zen patronalak errepresioan zuzenki eta zeharka izan zuen papera. Komandante militarraren bandoaren argitalpena aipatzen digu La Vanguardiak, lanera itzultzeko eskatuz langileei.
|
|
|
Atxiloketak eta armak aurkitzeko erregistroak islatzen dira prentsan. Hauen arabera, asaltoko goardiek eta goardia zibilek
|
eginiko
erregistro hauek ez zuten emaitzik eman. Casa del Pueblo ere erregistratua izan zen baina bertan ere ez omen zen ezer aurkitu Los domicilios de los más caracterizados socialistas de la villa izan ziren aztertu zirenak, baina aurreko zatian aipatu denagatik ez da ahaztu behar CNTkoak ere jopuntuan egon zirela.
|
|
2013
|
|
|
Abiapuntutzat hartua da oro har Nueva Canción Latinoamericanaren garapena ulertzeko Viol eta Parrak() 1952an Chilen, edo Atahualpa Yupanqui(, urrutiko lurretatik zerbait esatera datorrena? kitxuaz) bezala ezagutua den Hector Roberto Chaverok() Argentinan
|
eginiko
herri kanten bilketa. Baina ez bilketa bakarrik, baizik eta batutako horren gainean egindako lana ere.
|
|
2015
|
|
|
Prentsa eta agiritegietara jo da aipatutako helburua betetzeko: lehenengoaren bidez alde bakoitzak zabaldutako iritzia eta
|
eginiko
propaganda ikusi ahal izan da; eta bigarrenean, hartutako neurri legalak aurkitu dira. Beraz, lan hau bi iturri horietan oinarritu da, ahozko iturria baztertuta.
|
|
|
Hilabete batzuk geroago, 1936ko azaroaren 25ean, egunkari berdinean «Salud, mujeres españolas» izenburupean, emakume milizianoek egoerak eskatutako maila erakutsi zutela azpimarratu zen, eta beraiekiko miresmena aitortu zen. Azkenik, 1937ko hasieran, Euzkadi Rojan Pasionariak andre milizianoen eta erretagoardiakoen alde
|
eginiko
diskurtsoa aipatu zuten eta kantu bat eskaini zieten.
|
|
2016
|
|
|
Frankismoa faxismo soilik ezartzeak, badirudi frankismoaren gainean halako monolitismo bat aurresuposatzen dela, edo behintzat hori da ikerlari batzuek ateratzen duten ondorioa, adibidez lehen aipatutako Miguel Angel Esteban Navarrok Manuel Tuñon de Larari
|
eginiko
kritikan agertzen dena. Esteban Navarroren arabera, ez da nahikoa frankista guztiek gutxieneko amankomun batzuk gordetzea erregimena faxistatzat jotzeko.
|
|
|
Tuñon de Larari
|
eginiko
kritiken artean, frankismoaren defaxistizazioa kanpoko presioei soilik leporatzea da, frankismoa zerbait monolitikoa izango balitz bezala. Adibidez, Esteban Navarro, (1987).
|
|
2017
|
|
|
Hortaz eta, epealdi horietarako itsasketaren arrastorik ez izan arren, nabigazioa menderatu behar izango zuten, bestela, ezinezkoa suertatuko zen itsas tarte hain handiak egitea inolako geldialdirik gabe. Nahiz eta gaur egungo informazioarekin frogatzea ezinezkoa den, ondoren aipatuko ditugun lotutako hiru lau enborren bidezko
|
eginiko
baltsa modukoak erabiliko zituztela ondorioztatu da.
|
|
|
larruz egindako baltsak. Kasu honetan, adarrekin
|
eginiko
egitura bat erabiltzen zuten, ondoren tenkatutako larruarekin estaltzen zutena. Monoxilarekin gertatzen denaren kontra, eta kontuan edukiz eraikitzeko erabiltzen ziren materialen izaera galkorra, zuzeneko aztarnak aurkitzea ezinezkoa da.
|
|
2022
|
|
|
1913 urtean Eibarren 510.625 errebolber eta 88.625 pistola ekoiztu ziren, Liejan aldiz, 412.832 eta 206.182 hurrenez hurren (L’Armurerie Liégeoise, 1914/02/01, orr.). Sektorearen antolamendua ekonomian aspaldi ezaguna den industria barrutiaren ereduari egokitzen zitzaion (Becattini, 1979; Goñi, 2010). 1914an
|
eginiko
inkesta baten arabera, urte horretan Eibarren 24 enpresa zeuden errebolberren ekoizpenean espezializatuta, 16 pistola erdi automatikoetan, 6 k mota guztietako armak egiten zituzten eta 12 eskopetagintzan ari ziren; 2.104 langile guztira. Horietaz gain, bederatzi galdategi zeuden herrian, 162 langileei lana emanez bertan.
|
|
|
Azken honek derrigorrezkoa egiten zuen Espainian salduko ziren armak gutxieneko kalitatea bermatuko zuten proba batzuk pasatzera, baina gerran zehar egondako munizioen eskasia dela eta ez zen 1923 urtera arte martxan jarri. Salmenten portzentai altu bat, %80 ingurukoa, atzerriko merkatuetara esportatu egiten zen. Hau garai hartako lehiakortasunik gabeko espainiar industrian salbuespen bat zen. Gobernuak euskal armagintzari
|
eginiko
erosketa oso mugatuak izan ziren. XIX. mendearen amaieran Orbea y C� a. ri erositako errebolberrak eta 1913an J. Esperanza y P. Unceta k espainiar armadan arautu berri zegoen Campo Giro pistolaren hornidurarako sinaturiko aurreneko kontratuak.
|
|
|
3 Irudia. Eibarren
|
eginiko
arma salmentak arma motaren arabera (unitateak, abendua 1912 abendua 1919)
|
|
|
Eibarko udalak
|
eginiko
informazio bilketa baten ondorio dira hurrengo bi taulak. Lehenengoan ekoizle nagusiak zeintzuk izan ziren ikus dezakegu.
|
|
|
2 taula. Eibarko armagintzak Lehen Mundu Gerran
|
eginiko
salmenten herrialdekako banaketa
|
|
|
3.2 Hasierako arazoak eta aliatuei
|
eginiko
salmentak
|
|
|
Clément d’Andurainek eta Justin de Medittek. Seguru asko eliteek eta mendeko klaseek pastoral horren inguruan
|
eginiko
interpretazioa ezberdina izan zen. Bigarren taldearen kasuan ezinezkoa da Eskualduna bezalako egunkariek emandako berri laburrak baino ezagutza gehiago lortzea (astekari horren arabera pastoralaren antzezpena arrakastatsua izan zen).
|
|
|
Gure garai historikoa kontutan izanik, eta tesi hau egiteko informazioa kontutan izanik, Claude S. Fischer soziologoak
|
eginiko
banaketa aproposagoa iruditzen zaigu, izan ere, elkarri informazio truke eta kooperazioa bilatzen duen gizarte batean aurrean gaudelako, zeinetan merkataritzarako konfiantza, leialtasuna eta konfidentzialtasuna funtsezko gizarte arau eta giza harremanen oinarri ziren (Lamikiz, 2016: 103).
|
|
|
Matrize haztatutik
|
eginiko
grafo honetan ikusten dugunaren arabera, harreman maila handienak negozioen kidetasun eta familia harremanen baitan eratzen dira. Izan ere, ekintzaile izateak bere arriskuak zituen, baina instituzio politikoen, familia edo antolaketa sozial eta erlazio sare ondo egituratuekin jarduteak, zeinak, informatzeko eta laguntzeko ahalmena zutenak, merkatal jardueraren arriskuak minimizatzen zituen (Garc� a Fernández, 2012, 118).
|