|
2007
|
|
|
Jakina, hain baldintza zabalekin, pertsonaia andanak osatuko du datu basea, interesgarria dena, beste aldetik. Basearen beste ezaugarri interesgarria izango da pentsamolde aldetik mota guztietako pertsonaiak izango
|
ditugula
lagunkide eta, La, tteren etsai gutxi aurkitu dugula; eztabaida intelektualak ugari izan ziren, ostera, aldizkarietako lanek erakusten duten moduan.
|
|
2008
|
|
|
Hau, alde batetik, aditzen artean hautaketa egiteko irizpidea ere izan da nolabait, baina batez ere gure tresna automatikoek, orain dik unitate lexikal gisa analizatzeko dituzten zailtasunek eraman gaituzte hauek baz terreratzea. Esan behar dugu, halere, taldean badirela hitz anitzeko unitate lexikalen inguruko azterketak, eta dagoeneko urrats batzuk ere emanak
|
ditugula
(Aduriz et al.,
|
|
|
Horiexek izango ditugu aztergai 4.1 puntuan. Behin baliabideak hautatu
|
ditugula
, aditzen erabilerak bereizteko, bi ezaugarri hauen aldi bereko konbinazioa erabiliko dugu. Hau da, aditz batek aditz laguntzaile mota jakin batekin aldi berean onar ditza keen kasuak markatuko ditugu, eta aldi bereko laguntzaile eta kasu konbinazio des berdin bakoitzeko erabilera desberdin bat markatuko dugu.
|
|
|
Argitu dezagun, halere, guk kasutzat deklinabide tauletako atzizki oro jotzen
|
ditugula
; hau da, ez dugu bereizketarik egingo kasu gramatikal (absolutibo, ergatibo eta datibo) eta bestelakoen artean; guretzat denak izango dira kasuak: kasu ergatiboa, kasu absolutiboa, kasu adlatiboa, kasu ablatiboa?
|
|
|
Lan hau, orduan, taldeak garatutako bide horiek erabilgarri
|
ditugula
, lexikoa sintaxiari begira lantzen hasiko garen unean kokatu behar da. Taldean garatu ditugun tresnek, beraz, batetik, guk azterkizun dugun gaiari buruzko informazioa dute beha rrezko aurrerapausoak emateko, baina bestetik, baliagarri izango zaizkigu horixe bera lortzeko.
|
|
|
10 Ikus bedi urteak izendatzeko erabiltzen diren zenbatzaile zehaztuak
|
ditugula
lehenengo osagai bikoitz batzuetan.
|
|
|
Zientzia jakintzan aurrera egiteko eta jadanik finkaturiko jakintza hedatzeko erabiltzen diren aldaeren barruan komunikazio egoeraren arabera hainbat berbaldi mota aurkituko baditugu ere, erabilera horretan ereduzko zenbait ezaugarri finka daitezkeela aldarrikatuko dugu lan honetan. Gure argudio ildoa da ereduzko berbaldi zientifiko eraginkorrak eraikitzeko prozesatzen errazak diren segidak aukeratzen
|
ditugula
eta aukera hori zuzenean lotuta dagoela gramatika baliabide jakin batzuen hautapenarekin. Hortaz, lan honen gogoetak eta ondorioak ereduzko berbaldi zientifikoari buruzkoak dira eta ez nahitaez euskararen bestelako erabilerei buruzkoak.
|
|
|
hartzen ditugu egun eta markatutzat utziko ditugu. Garbi dagoena da ez
|
ditugula
onartzen konplementatzailea aurreratuta baina aditza bukaeran daramaten (1e, f) segidak, aurreratze horrek ez baitu prozesatzea azkartzen.
|
|
|
Nik esan beharrik gabe, badakizue Mitxelenak 1968an planteatzen zituen auzietako batzuk dagoeneko erabakiak
|
ditugula
. Maileguak egokitzeko arauak eman zituen Euskaltzaindiak eta han guztiz lotu gabe geratu ziren kontuak,, g?
|
|
|
Ezbairik ez dut, bertzalde, euskara bizi, aberats eta erakargarria egin nahi badu gu, euskalkiak (eta haien ekarpena) behar beharrezkoak
|
ditugula
. Haur batek ez luke eskolan inolako arazorik izan behar etxean ikasi duen euskararekin, irakasleak egina halak egin bailituzke etxeko edo eskualdeko euskararen eta eskolako eta ikasliburuetako euskararen arteko zubi lana egiten.
|
|
|
Abusu hauen aurrean, iruditzen zait euskara batuaren hasierako oinarri ideolo gikoak birplanteatu, berraztertu eta, behar diren osagarri eta zuzenketa guztiekin, berreskuratu behar
|
ditugula
. Eta, hasteko, euskalkien eta euskara batuaren eremuak argi banatu beharra legoke, batak bestearen arloa bidegabeki zapal ez dezan.
|
|
|
Ordua da honelako eho desehotzeko penelopekeriei behin betiko amaiera ema teko. Pentsatzen dut serioski planteatu behar
|
ditugula
hizkuntza batuaren eta dialek toen funtzio eremuak eta hauen banaketaren lerro nagusiak, batak besteen arloa zapal ez dezan eta guztien artean elkar osatzeko bide aberasgarria zabalik gera dadin. Era berean, euskara batuaren hasierako kontzepzioa bera berreskuratu beharra daukagu, euskaldunen elkargune eta gure arteko batasunaren ispilu izan dadin, batzuk beste engandik ikasteko prest egonez, berdintasun egoeran, inoiz sentitu ditugun nagusi menpeko arteko harreman latz eta deserosoak oro behin betiko uxatzeko.
|
|
|
Gainera gogoan izan dezagun Kontzejupetik> aldizkaria barne kontsumokoa dela, Oñatin irakurtzen dela, eta ale batzuk agian Bergaran edo Arrasaten, eta herri horie takook ere gustura irakurtzen
|
ditugula
Oñatiko euskera onean idatzitako testuak. Azken batean, Amandriak> entzuteak edo irakurtzeak ez diola inori kalterik egiten, eta bai askoren begiak eta belarriak gozatzen.
|
|
|
batzuek eta besteek eredu horiek erdaraz jaso dituztenean. Gogora dezagun, adibidez, maitasun eta sexu harremanak geure artean tabu hutsak izan
|
ditugula
oraintsu arte, eta giro horretako hizke tak, nagusiki, erdaraz jaso ditugula, erdal literatura, irrati, zinema edo telebistako mezu modeloen bitartez. Alde horre tatik, Koldo Zuazok bestelakorik uste izan arren, maizago entzun daitezke txikitandiko euskaldun batzuen ahoan palo > > preciosa> mía, > chavala, > pichoncito> mío, > cariño, > amante, > jan> > etorri> lolitos> egitera, > a> borriquitos> modu koak euskaldun ikasienean baino.
|
|
|
batzuek eta besteek eredu horiek erdaraz jaso dituztenean. Gogora dezagun, adibidez, maitasun eta sexu harremanak geure artean tabu hutsak izan ditugula oraintsu arte, eta giro horretako hizke tak, nagusiki, erdaraz jaso
|
ditugula
, erdal literatura, irrati, zinema edo telebistako mezu modeloen bitartez. Alde horre tatik, Koldo Zuazok bestelakorik uste izan arren, maizago entzun daitezke txikitandiko euskaldun batzuen ahoan palo > > preciosa> mía, > chavala, > pichoncito> mío, > cariño, > amante, > jan> > etorri> lolitos> egitera, > a> borriquitos> modu koak euskaldun ikasienean baino.
|
|
|
Egitura desberdinak
|
ditugula
pentsa liteke. Izan ere, zapata> pare, > idi> pare, > > pare, > betaurreko> > eta abarretan, izen elkartuak eman beharrean, pare> bat> ezkerrean ezartzen badugu, izen elkarketa hausteaz gainera, neurri sintagma bihurtua gelditzen da.
|
|
|
Izen elkartu horiek beren testuinguruan ikusi ondoren, esan daiteke behin baino gehiagotan bi argumentuko aditzak
|
ditugula
(, gaia?/, jasailea, iza nik elkartuko buru ez den osagaiak hartzen duen argumentua).
|
|
|
Bihurkarietarako Lazarragak darabilen eredua, euskara zahar osoan eta gaur egun ere sartaldean dugun beretsua da: neure, > eure, > geure, > zeure> eta zeuren/ > zeuen> dira 1 eta 2 pertsonetako forma nagusiak, 3.erako sing. bere> eta pl. euroen>/ > euren>
|
ditugula
. Erabilera nagusitik aldentzen diren forma biak pluraleko zeuren> 2.koa eta euroen> 3.koa dira.
|
|
|
Erabilera nagusitik aldentzen diren forma biak pluraleko zeuren> 2.koa eta euroen> 3.koa dira. Bide batez gogora dezagun neuronen> legezko genitiboko formak pertsona izenordainen artean sartu
|
ditugula
, posesibotzat jo barik. Hara idoro ditugun formak:
|
|
|
Bertzalde, berri larriak, bereziki politika mundukoak, laburki ematean euskal kazetaritzaren historian lehena izan dai teke. Horrek guztiak erakusten baitu euskal idazle edo kazetari gorriak edo errepublikanoak ere izan
|
ditugula
.
|
|
|
aldea?. Esaldi horiek aurrean
|
ditugula
, bistan da multzo adiera gar biko eraikuntzaz ari dela bietan: multzo elkarte molde batez, ez leku edo zati usaineko hitzarteaz.
|
|
|
Gaur itxura danez, orduan nion eguna iritxi da: Euskaltzaindiak euskal izenak bear
|
ditugula
aitortu ta izen oiek zein bear duten erabaki nai luke.
|
|
|
Beraz, badakigu hizkera desberdinak erabiltzen
|
ditugula
zirkunstantzien arabera, besteak beste honako faktoreak hartu ohi ditugula kontuan: solaskidea, asmoa, formaltasuna eta abar.
|
|
|
Beraz, badakigu hizkera desberdinak erabiltzen ditugula zirkunstantzien arabera, besteak beste honako faktoreak hartu ohi
|
ditugula
kontuan: solaskidea, asmoa, formaltasuna eta abar.
|
|
2009
|
|
|
Alde batetik, ikerketa lanak bultzatzen eta egiten ditugu, erran nahi baita bereziki gure ikasleek eta irakasleek behar dituzten literatura liburuen egiteko. Eta, bestetik, pentsatzen dugu ere behar
|
ditugula
ohoratu gure idazleak, bereziki zenduak direnak, haien lanak ikertuz eta ohorezko aipamenak eginez, kongresuen eta jardunaldien bidez, gure herritarrek behar dutelako jakin haien berri.
|
|
|
Esanguratsua da, orobat, diruzainaren iruzkina: , kalkulatu diteke urtero bear
|
ditugula
etorbide seguruak baiño ogetaamazazpi milla peseta geiago?.
|
|
2010
|
|
|
Gure kasuan, ezar daiteke testuaren antolaketa globalerako paragrafogintzarik? Guk uste izan dugu baietz, identifikatu ahal
|
ditugula
erregulartasun batzuk, paragrafoen semantikara hurbilpen bat egin daitekeela blokeka. Hala uste genuen eta azterketari ere ekin genion.
|
|
|
[III 12] Eta eztaquizu amar Aguinte aec berac gorde bear
|
ditugula
guc ere. Eztaquizu, au ez eguitera, gure gañera etorrico dirala Jaunaren aserre, ta madaricacio guciac?
|
|
|
Aitormen hutsezko inkesten fidagarritasuna dudazkoa izanik ere, emaitza hori ezin da alde batera utzi: hartzen ditugun prebentzioak hartzen
|
ditugula
, garbi dago eskolaren garrantzia euskaldun haien iritzian. Eskolaren garrantzia lehenik, eta kalearena ondoren.
|
|
|
ikus entzunezko hedabideak; hots, irrati telebistak. Demagun euskara hutsean edo nagusiki euskaraz ari diren irrati telebistak eredukotzat hartzen
|
ditugula
, erdizka edo ari direnak eredukotzat eta erdara hutsean edo nagusiki erdaraz ari direnak A eredukotzat. Egin nahi al dugu proba, hiritar guztiak edo 25 urtetik beherako gazteria aztergai harturik, eredu bakoitzak zenbat hiritar ordu bereganatzen dituen?
|
|
|
Beraz, atera beharreko lezioa da ez garela inoiz iritsi behar horrelakoetara. Beste era batera konpondu behar
|
ditugula
gauzak: hausnartuz, eztabaidatuz, jendeari entzuten ikasiz??.
|
|
2012
|
|
|
izeneko artikulu interesgarri batean, Pott bandakoek literatura nazionalaren mitoa salatzen dute, gogoraraziz? «literatura nazional» guztiak elkarrekiko zordukan?
|
ditugula
: –sorterri bakar batean erroturiko landareak dira:
|
|
|
Azkenik, hirugarren definizioaren arabera, irakurtzeko beste modu bat litzateke munduko literatura: literatura lanek kultura batetik beste batera igarotzean aldaketak jasan dituztela jakinik irakurtzea; lan batzuk itzulpenean baizik ezin
|
ditugula
irakurri jakitea, eta itzultzailearen esku hartze saihestezina onartzea. Ezinezkoa da munduko literatura guztia zuzenean eta bere horretan bereganatzea, eta lan gehienak itzulpenean irakurri ditugu, baina hala ere,, ezagutza urrunetikakoa izango den arren, akaso ez dago urruneko jendea ezagutzeko modu hoberik literatura baino.
|
|
|
3 Lehendabiziko atalean ohartu gara egitura mota hau aztertzeko oinarri sendoak paratu behar
|
ditugula
eta oinarri sendo horiek perpausaren muga metodologikoa gaindituz soilik erdietsiko ditugula, hauen eginkizuna perpausaren mugetatik at kokatzen delako. Hori egin ezean, oso ohikoak izango dira, puede ser suprimido?
|
|
|
3 Lehendabiziko atalean ohartu gara egitura mota hau aztertzeko oinarri sendoak paratu behar ditugula eta oinarri sendo horiek perpausaren muga metodologikoa gaindituz soilik erdietsiko
|
ditugula
, hauen eginkizuna perpausaren mugetatik at kokatzen delako. Hori egin ezean, oso ohikoak izango dira, puede ser suprimido?
|
|
|
Ez omen dute horrako txontxongilo horiek, ohi baino larriagoak izan arren, Erromar itxurarik, nere gizontxoa Filologia Klasikoa ikasia duzue, izenez behintzat?, ez giza-itxurarik ere. Eta aldamenekoaren oihuak belarrian
|
ditugula
, nola amets egin,. Cinemascope? –mundua sortu zenez gero ikusi den gauzarik miragarriena??
|
|
|
Argudioei, ondorioei, iritziei egindako zehaztapen eta ñabardurak dira, batzuetan argudioa bera indartzeko, enfatizatzeko baliabide izango direnak. (ikus, argudio indarraren atalean bildu
|
ditugula
enuntziazio mailako osagaiak). Bestetan, formulaziori enuntziazio ikuspegi berri bat txertatuko diote, argudioaren norabidea ñabartuz edota aldatuz (parafrastikoak ez diren birformulazioak kasu).
|
|
|
– Negarrez gaude beti, euskal irakurgai gutxi
|
ditugula
eta, eta ditugun ederrak ere ezin ditugu, edo ez ditugu nahi, irakurri. (LIB I:
|
|
|
– Negarrez gaude beti, euskal irakurgai gutxi
|
ditugula
eta, eta ditugun ederrak ere ezin ditugu, edo ez ditugu nahi, irakurri. (LIB I:
|
|
|
– Oker ez banabil, bi horiek barrenen
|
ditugula
, guztira (o Oteiza adiskidea!) hamahiru dira. (LIB II:
|
|
|
Ezin ahantz dezakegu, ordea, ahozko hizkuntzaren barnean genero edo testu molde ezberdinak
|
ditugula
eta testu molde bakoitzaren azpian erregistro ezberdinak izan ditzakegula; hau da, jendaurreko ahozko aurkezpenak formalak dira oro har, baina lagunartean gauzatzen direnean, informalak ere izan litezke. Kontua da maiz aski ahozko hizkuntzari egotzi izan zaizkiola lagunartekoa edo maila jasokoa ez den erregistroaren ezaugarriak (aurrez aurrekoa, planifikatu gabekoa izatea, etab), eta ezaugarri horiek, gaur egun, kode idatzian ere aurki ditzakegula; izan ere, egun ezaugarri horiek berak dituen kode idatzirik ere bada.
|
|
|
– Eta aldamenekoaren ohiuak belarrian
|
ditugula
, nola amets egin,. Cinemascope? –mundua sortu zenez gero ikusi den gauzarik miragarriena??
|
|
|
– Eta aldamenekoaren oihuak belarrian
|
ditugula
, nola amets egin,. Cinemascope? –mundua sortu zenez gero ikusi den gauzarik miragarriena??
|
|
|
– Negarrez gaude beti, euskal irakurgai gutxi
|
ditugula
eta, eta ditugun ederrak ere ezin ditugu, edo ez ditugu nahi, irakurri. (LIB I:
|
|
|
– Eta aldamenekoaren oihuak belarrian
|
ditugula
, nola amets egin,. Cinemascope? –
|
|
|
– Oker ez banabil, bi horiek barrenean
|
ditugula
, guztira (o Oteiza adiskidea!) hamahiru dira (LIB II: 101).
|
|
|
Era batera edo bestera irudikatu, halere, gutxienez bi enuntziatu
|
ditugula
berresango dugu: oinarrizko enuntziatua (E1 enuntziatuak osatua edo E1 eta E3 enuntziatuen arteko uztarketatik eratorria) eta E2 enuntziatu parentetikoa.
|
|
|
Beraz, guk enuntziatu parentetikoa ulertzeko eta mugatzeko darabiltzagun irizpideen artean, diskurtsoaren atalari dagokion hau ezin dezakegu alde batera utzi. Kontu egin dezagun, gainera, arau sintaktikoa bere osotasunean bete ez arren, aintzat hartu ditugun adibide motak (arauaren salbuespenak, alegia) aintzat (eta ontzat) hartu baditugu, hain zuzen ere beren eginkizuna makroegitura honetan kokatzen zutelako hartu
|
ditugula
. Hau da, proposiziozko eduki nagusitik at dagoen beste maila bateko informazioa eransten zutenez, lotura, egon bazegoen ere, ez zelako E2 eta E1en artekoa.
|
|
|
Garbi dago, bada, atal honetan, enuntziatu parentetikoak aztertzeko irizpide sintaktikoak eta testualak uztarturik aztertuko
|
ditugula
. Eta honekin erdietsi nahi duguna parentetikoen tipologia formala izango da.
|
|
|
Honenbestez, eta corpuseko adibideak iparrorratz
|
ditugula
, ondorengoak joko ditugu B tipoko enuntziatu parentetikotan ager daitezkeen kohesio emaileak.
|
|
|
Gainera, guztiak sail berean sartuz gero, gauzatu dugun forma aldetiko tipologiak ez luke zentzurik izango, ez eta irizpide mugatzailetzat jo dugun honako ezaugarri nagusiak ere: enuntziatu parentetikoez dihardugunean, gutxienez, bere eskukoak edo independenteak diren bi enuntziatu jokoan izan behar
|
ditugula
baieztatzeak. Eta, gure ustez, garrantzitsua da bereiztea eta mugatzea, bestela, berriz ere,, enuntziatu parentetikoen?
|
|
|
– Neronek ere egingo nuke, inork eskatuko balit iritzia, gorde behar genituenak oro gorde ez ditugularik, ez
|
ditugula
ere galdu galdu beharreko guztiak. (LIB I:
|
|
|
Koldo Mitxelenaren prosari euskalgintzan diharduten hainbat autorek eta aztertzailek aitortu izan dizkioten ezaugarriok ikusita (euskal prosari doinu berri bat txertatzea, nahiz estilista zoragarri bat izatea) ezin dezakegu, Atxagarekin bat eginez, ez balego bezala jokatu. Are gehiago, gaur egun ere, euskal prosari dagokionez, gainditzeke hainbat arazo
|
ditugula
kontuan izanik.3
|
|
|
Enuntziatu parentetikoak ere uste dugu ikuspegi komunikatibo batetik aztertu behar
|
ditugula
, horien eginkizuna, izan ere, esatari norentzakoen artean komunikazioa egoki gauza dadin esatariak testuan bertan martxan jartzen dituen, komunikazio estrategiak12, dira.
|
|
|
Lotura sintaktikoa izan/ ez izan ezaugarri hori Dessaintesek (1960) ere ahotan hartuko du intzidentezko tartekatzeak ezaugarritzeko; baina berarentzat ezaugarri hori ez da egitura mota honek ezinbestean bete beharreko ezaugarri erabakigarria izango. Eta kontu egin dezagun autore honek intzidentezko tartekatzearen barruan aztertzen dituen egitura gehienak guk parentetiko deizioaren azpian aztertuko
|
ditugula
. Dessaintesentzat normalena loturarik ez izatea bada ere, ezaugarri hau ezin daiteke mugatze irizpidetzat erabili, gerta baitaiteke lotura gramatikala izan arren, egitura mota beraren aurrean izatea:
|
|
2013
|
|
|
Altcha bihotza goiti; orhoit egon bethi, eta guziz oren latz hautan: gure bizia eta biziarekin ditugun on guziak Gaineko Haren ganik
|
ditugula
; oro bethi haren eskuko. [?] Gerlaz osoki hartua zutela gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek.
|
|
|
Laburbilduz, 1909ko inkestaren arabera, Eskualduna astekariaren 5.615 ale saltzen ziren Ipar Euskal Herrian. Kontuan harturik, biztanleria osoaren heren bat okupatzen duten herrietako datuak falta
|
ditugula
, argi da egiazko salmenta kopurua handiagoa zela. Heren bat handiagoa?
|
|
|
Kreit gobernamenduari ere: berriak goizago edo berantago beren tenoren jakinen
|
ditugula
. [?] Sarri, sarri berri handiak; agian onak; gero ta hobeak, Jainkoak laguntzen gituelarik.694
|
|
|
Herri gehienetan badire minjulin batzu beti intzirinaz dagozinak. Hoien arabera, etsaiak behinere baino azkarrago ditugu, eta beldur izaiteko da
|
ez
ditugula batere garhaituko. Hola mintzo dire beren inguruetan, eta beren gogo goibelaren kutsua hedatzen dute urrun.
|
|
|
[?] Hoin nekez irabazia hoin errechki galtzeak zer dauku erakusten? Gure etsaiak flakatuak
|
ditugula
; ez dutela gehiago gizonik aski gure oldarrari bi tokitan ihardokitzeko. [?] Gizon hainiz galdu behar izan dugu guk ere; bainan hoien odola ez da debaldetan ichuri; higatu ditu etsaiak, eta erakusten dauku orai zenbatetaraino diren flakatuak.
|
|
|
Ikustekoak dira hemengo otomobil handien lerroak, ehunka baitabiltza, bat bertzearen ondotik, herrautsaren barnean, gizonak daramaztela Verdun era, edo Verdun etik pausura. Ez da dudarik guk ere egunak laburtuak
|
ditugula
, eta sartu dugula laster karrosa handi hoien barnean.1295
|
|
|
Fitxa bakoitzean zehaztu dugu artikulua noizko zenbakian agertu zen, zein zen artikuluaren izenburua eta zeinek izenpetu zuen. Zehaztu behar dugu gerlarien kronikak atalka zatitu
|
ditugula
. Hots, kronika batean azpititulu franko ager zitekeen, bakoitzak gai desberdina lantzen zuela.
|
|
2014
|
|
|
Pentsa liteke idazle batzuk estimatzen
|
ditugula
gure poetikan, gure iruditerian, arrastoak utzi dituztelako. Edo, beharbada, gure literaturan arrastoak utzi dituzte estimatzen ditugulako, eta es timu horrek eraiki du, apurka apurka, konturatu gabe askotan, gure literatura ikuskera. inpresioa dut gauza biak gertatzen direla maiz:
|
|
2016
|
|
|
ANDRE: Ba, Mayiri erraiten nion, nausi hainitz gure urrats berrien kontra izanen
|
ditugula
. Eni izanen dela heien eztiki gure molderat biltzea.
|
|
|
Konkretizazioa deskripzioarekin lotuko dugu, zeren hemen aipatuko duguna eginen dugu konkretizazio baten deskripzio batetik abiatuz. Erran nahi baita testu batzuk hartuko
|
ditugula
, bereziki konkretizazio horien aipatzeko. Mintzairak, idatzizko testuak, beste idazle baten moldaketaren bitartez ulermen batera eramanen gaitu eta ikusleak, idazleak ikusgarriaren berreraikitze lanetan lagunduko gaitu.
|
|
|
Ez ziren galdera makalak; erantzunak aurkitzeko bideak ez ziren errazak. Lanean zehar, erantzun batzuk ematen saiatu gara, argibideak eman
|
ditugula
uste dugu.
|
|
|
Euskal apezak omen gara kontrabandistak eta muslari gezurtiak. Ikas dezala gure ilobak ere odol berekoak
|
ditugula
kontrabandorako eta muslari hautak kontrarioen enganatzeko. (Jendarmea agertzen delarik) Non duzu delako kriminala?
|
|
|
Bixtan duk ere, batzuetan aztaparrak pixka bat pisuegi hedatzen
|
ditugula
gure menerat bildu ihizieri. Ijitoen aurka gaizki esaka ari denari buruz apaizaren oharra antzerki
|
|
|
Antzerki honetan Nafarroako Erresumaren garrantzia berriz heldu da eta horren oihartzuna. Euskal Herriko izen handiak ere aurkitzen ditugu, Lapurdikoa gehienbat eta hemen azpimarratu behar dugu beste antzerki batean ere aipatutako izenak aurkitzen
|
ditugula
berriz Hazparneko Zalduya, Urruñako Urtubi, Sarako Lahet familia, Berterretx antzerkian aurkitu genituela ere. Hemen aurkitzen dugu Larzabalen mundua borobila dela, nahiz eta hogei urte iragan bi antzerki horien artean, garai berdintsukoak izaki, erreferentziak berdinak direla.
|
|
|
Lanaren osatzeko antzerkiei lotu gara, erran nahi baita, argitaratuak izan diren antzerkiak, gaur egun gehienak, irakurri
|
ditugula
, berrogeita hamabost bat dira gordeak izan direnak. Beraz, horiek oro sailkatu eta pertsonaien zerrendak egin ditugu.
|
|
2019
|
|
|
Gazteen multzoan ezin dugu esan garbi hori hala denik, adin berekoen artean aritu ala ez, ez baitago alderik. Kontuan hartu behar da, gainera, behatu ditugun gazteen %80 adin bereko elkarrizketetan parte hartzen ari zela, alegia, gazteak haurrekin edo nagusiagoekin gutxitan topatu
|
ditugula
.
|
|
|
Tokian tokiko ñabardurak gorabehera, lurraldean helburu asko partekatzen
|
ditugula
ohartuta, makromikro joanetorrietan koordinazioa eman beharra dago norabide bietan. Ondoren, guztiona izango den plangintza bat zedarritu behar da.
|
|
|
Egia da hainbat laguntza jasotzen
|
ditugula
euskarazko hedabide gehienok, hain zuzen ere, administrazio publikoaren euskararen normalizaziorako planetan jasota dagoenarekin bat egiten dugulako neurri handi batean. Gizarteari beharrezkoak zaizkion komunikazio euskarriak eskaintzen dizkiogu, eta euskal hedabiderik gabe, nekez legoke horrelakorik.
|
|
|
»Hitzaldi berean, Urrutiak aditzera eman zuen Jose Luis Lizundia diruzainari estatutu berrien zirriborroa egiteko agindu ziola, euskaltzainen kezka iturri ziren arazoei irtenbideak bilatzeko, irizpide nagusiak honako hauek izanik (2005b: 26): , lehena, premiazko dugula euskaltzain oso berrien sarrera, adinez aurreraturik eta zereginez itota gaudenon laguntzaile eta aringarri; bigarrena, euskaltzain oso horiek, andrazko izan zein gizonezko izan, merituen arabera aukeratu behar
|
ditugula
; hirugarrena, gure artean diren andrazkoen eta gizonezkoen arteko berdintasunpolitikak aintzat hartu ditugula; eta, laugarrena, euskaltzain oso berri horien nondik norakoak, lanaren eta ahaleginen bidetik asmatu behar dugula, Euskaltzaindiaren barruan makina bat eginkizun baitago euskaltzain osoen esku?.
|
|
|
»Hitzaldi berean, Urrutiak aditzera eman zuen Jose Luis Lizundia diruzainari estatutu berrien zirriborroa egiteko agindu ziola, euskaltzainen kezka iturri ziren arazoei irtenbideak bilatzeko, irizpide nagusiak honako hauek izanik (2005b: 26): , lehena, premiazko dugula euskaltzain oso berrien sarrera, adinez aurreraturik eta zereginez itota gaudenon laguntzaile eta aringarri; bigarrena, euskaltzain oso horiek, andrazko izan zein gizonezko izan, merituen arabera aukeratu behar ditugula; hirugarrena, gure artean diren andrazkoen eta gizonezkoen arteko berdintasunpolitikak aintzat hartu
|
ditugula
; eta, laugarrena, euskaltzain oso berri horien nondik norakoak, lanaren eta ahaleginen bidetik asmatu behar dugula, Euskaltzaindiaren barruan makina bat eginkizun baitago euskaltzain osoen esku?.
|
|
|
Inoiz leporatu zaio Euskaltzaindiari errealitateari muzin egin eta bolizko dorrean bizi dela. Topiko samar izan arren halakoa, ezin ahaztu euskalgintzan ari diren erakunde anitzekin zuzeneko harremanak behar
|
ditugula
, hitzarmen bidez nahiz beste formula batzuen bidez, elkarren berri jakin dezagun eta gure aldetik ere bestelako helburuak eskura ditzagun, besteak beste, gure arauak eta gomendioak zabaltzea, eta eragileok guregana ditzaketen iritzi, ohar, iradokizun eta abarrekoak jasotzea, gure lanaren ongarri eta akuilu izan daitezen horiek. Geroenean, esan beharrik ere ez dago, horiek izan daitezke baliabide egokiak, jardunaldien bidez nahiz gainerako molde batzuen bidez gure emaitzen fidagarritasuna frogatzeko.
|
|
2021
|
|
|
Zenbait lan irakurrita, batek irudipena du hedatu diren ideia onartu batzuek ez dutela, neurri batean, holako oinarri zindorik, airean dilindan daudela hein handian: Coromines hizkuntzalari bikainak Pirinioen euskalduntasuna –zehazkiago erran, Pirinioez hegoaldeko isurialdearen euskalduntasuna– ahotan hartu zuenez geroztik, irudi luke begi itxiekin onetsi beharreko dogma bihurtu dela ustekunde hori, eta gaian anitz sakondu gabe ere, frogak eskas
|
ditugula
ematen du: nik sinetsi nahi nuke, jakina, baina horretarako mahaigaineratu diren baino froga sendoagoak behar nituzke, zeren Aran ipar isurialdekoa eta Obarra Huescakoa alde batera utziz gero, euskaratikakotzat har daitezkeen zenbat toponimo ditugu azken probintzia horretatik sortaldera?
|
|
|
Lehenik eta behin erran nahi dut zuhurtziaz ikusi eta ibili behar
|
ditugula
zenbait ikertzaile" baikorren" lanak. Hau bistakoa dela dirudi, baina ez dakit denendako hola den eta horregatik, balekibale, hona ekarri nahi nuen.
|
|
|
Jesu Kristo zure seme Jainkoaren gorputz eta odolaren Sakrifizioa; ofritzeko manera halaberekoa ez izan arren, hark berak Kalbarioko mendian gizon guztientzat ofritu zuen Sakrifizio hura bera (Andre dena). Adibideak erakusten digu orain markatzaile honen aditzondotasuna argiago, ezin baitugu ahaztu, azken batean, diskurtso markatzaile asko aditzondoak (edo aditzondo izanak)
|
ditugula
lotura kontuetan erabiltzen ditugunak.
|
|
|
42.19.6a Hasieran esan dugu emendiozko diskurtso markatzaileak bi sailetan banatzen
|
ditugula
. Orain arte ikusi ditugu lehenbiziko multzokoak, nolabait ere ‘neutroenak’ direnak edo.
|
|
|
Orain arte ikusi ditugu lehenbiziko multzokoak, nolabait ere ‘neutroenak’ direnak edo. Gaineratze hutsa egiteko erabiltzen
|
ditugula
aitortu dugu sarreran. Orain ematen diogu hasiera bigarren multzoari:
|
|
|
Egoera arrunt batean ulertezina litzateke perpaus hori. Jo dezagun, ordea, ikasketak bukatu berri dutenen artean aukeratzen
|
ditugula
hoberenak eta haien artean banatu nahi ditugula sariak. Eta sari horiek bi direla:
|
|
|
Egoera arrunt batean ulertezina litzateke perpaus hori. Jo dezagun, ordea, ikasketak bukatu berri dutenen artean aukeratzen ditugula hoberenak eta haien artean banatu nahi
|
ditugula
sariak. Eta sari horiek bi direla:
|
|
|
42.20.4f Kontura gaitezen hemen ezin
|
ditugula
nahasi gainera eta orain ikusten ari garen gainerantzean diskurtso markatzaileak, lehenbizikoa emendiozkoa baita (beraz, zerbait gaineratzen duena) eta bigarrena hautakaria. Adibide hauetan ikus daiteke ongi aski hau:
|
|
|
5.3.1e Adierari dagokionez, berriz, erreferentzia adjektibo hauek ez dagozkio nahitaez lekuari;" leku horretako kultura edo eragin eremua, edo jatorriz leku horretakoa den hizkuntza ere izan daiteke erreferentea" (ikus Euskaltzaindiaren 178 araua). Euskaltzaindiak ohartarazten du, ordea, behin baino gehiagotan beharrik gabe erabiltzen
|
ditugula
izen bizigabearen ondoren doazen (t) ar adjektiboak, bereziki auzo, herri, probintzia gisako izenekin. Ez dago* auzo bilbotarra,* probintzia espainiarra edo* laranja valentziarrak esan beharrik, nahikoa da Bilboko auzoa, Espainiako probintzia edo Valentziako laranjak esatea.
|
|
|
12.3.2k Dena den, egia izanik ere izen bereziak artikulurik gabe
|
ditugula
euskaraz, eta alde horretatik beste hizkuntza batzuetan baino muga itxiagoak ditugula (Antton/ baina el Antonio), zenbait hizkuntzatan izen bereziek badute beste ezaugarri bat: ezin dute adjektiborik hartu; euskaraz, aldiz, ez da arazorik, betiere determinatzailea ageri bada, lehentxoago esandakoaren arabera:
|
|
|
12.3.2k Dena den, egia izanik ere izen bereziak artikulurik gabe ditugula euskaraz, eta alde horretatik beste hizkuntza batzuetan baino muga itxiagoak
|
ditugula
(Antton/ baina el Antonio), zenbait hizkuntzatan izen bereziek badute beste ezaugarri bat: ezin dute adjektiborik hartu; euskaraz, aldiz, ez da arazorik, betiere determinatzailea ageri bada, lehentxoago esandakoaren arabera:
|
|
|
batetik, ‘izen+ adjektibo’ segidak —frantses porru, mutil zahar, udaberri... —; bestetik, ‘izenlagun+ izen’ segidak —Erromako zubi, etxekoandre, aitoren seme— Biak ala biak dira, funtsean, sintagma egiturak; ez dira egitura lexikoak, ez dira berez hitz elkartuak. Izan ere, hitz elkarketa definitzean esan dugu bi kategoria lexiko elkartzen
|
ditugula
beste kategoria lexiko bat sortzeko. Baina etxeko, Erromako edo aitonen ez dira kategoria lexikoak.
|
|
|
Emankortasunaren aldetik, berriz, badira aldeak azpiatal honetan aztertuko ditugun atzizkien artean. Baina argi dago euskal lexikoa gaurkotzeko baliatu
|
ditugula
atzizki hauetako bat baino gehiago, ondoren ikusiko dugun bezala.
|
|
|
– Aditzoin asko inkoatibo/ kausatibo oposizioa era dezaketenak, hots, da zein da/ du motakoak izan daitezkeela esan dugu (berotu, bigundu, edertu, gogortu, indartu, luzatu eta abar). Definizioek erakusten dute du balioan hartu behar
|
ditugula
: ‘berotzen duena’, ‘edertzen edo apaintzen duen gauza’, ‘gogortzen duen gauza’..
|
|
|
Hindia/ urdua dugu honen adibide. Hortaz, antzekotasun tipologikoak beste nonbait aurkitu behar
|
ditugula
dirudi, eta ez horrenbeste ergatibotasun erdibituaren eremuan.
|
|
|
Nolanahi ere, deigarria da partizipio burutua adierazten duten atzizkiak eta gramatikari hauek eratorpen atzizkitzat hartzen dituztenak forma berekoak izatea. Zer esan nahi du horrek, itxuraz berdinak izan arren egiaz bi atzizki desberdin
|
ditugula
, bata deribazioan sartzekoa, eta bestea flexioan. Intuizioaren kontrako analisia da hori.
|
|
|
flexio morfemak eta morfema lexikoak edo eratorpen morfemak (hitz eratorriak osatzen dituztenak). Lehen motakoek informazio gramatikala ematen dutela esan dugu; bigarrenek, aldiz, informazio lexikoa, kategoria lexiko bati erantsirik beste kategoria lexiko bat sortzeko baliatzen
|
ditugula
.
|
|
|
arik, esaterako, itxuraz forma bakarra izan arren, batzuetan izen bizidunak, lanbidea adierazten dutenak sortzen ditu (pilotari, dendari), eta beste batzuetan izen bizigabeak (janari, edari). Beraz, ari1 eta ari2
|
ditugula
ondorioztatu dugu.
|
|
|
" Bi hitz elkartuz adierazle berri bat sortzeko bidea dela esan ohi da hitz elkarketa". Beste modu batera, esan dezakegu kategoria lexiko jakin bateko osagaiak edo lexemak elkartzen
|
ditugula
kategoria lexiko jakin bat izango duen beste lexema bat sortzeko. Kapitulu honen hasieran emandako adibideak berriro hartuz, sagar izena da eta kategoria berekoa da tarta ere.
|
|
|
izen bizidunak, izen bizigabeak eta aditzak, hurrenez hurren. Beraz, itxura bereko hiru tza atzizki
|
ditugula
esan dezakegu: hemen aztertuko dugun tza1, izen multzokarien azpisailean ikusiko dugun tza2 (§ 4.3.4) eta gertaera, egoera eta ondorio izenen azpisaileko tza3 (§ 4.5.8). go atzizkiaren pareko dugu tza1:
|
|
|
Argibide horiek guztiak hartu behar dira kontuan Euskaltzaindiaren gomendioa osatu ahal izateko. Eta, hala ere, erreferentzia adjektiboak aztertu dituztenek (Ensunza 1989; Loinaz 1995; Zabala 1997, 2013) aitortu dute mota horretako ehunka eta ehunka adjektibo hartu
|
ditugula
mailegu bidez, terminologia beharrak asetzeko euskara prestatu nahi badugu. Hala ari gara egiten azken urteotan (Azkarate 2019).
|
|
|
Adibideei arretaz erreparatuz gero, berehala ohartuko gara mota berean sartu
|
ditugula
aita Jaungoiko eta Jainko aita. Biek onartzen dute sailkapen honi dagokion irakurketa; lehen izenak Jainkoa izendatzen du, aita den Jainkoa.
|
|
|
40.2b Eman ditzagun azken ideia hau azaltzeko adibide batzuk. Pentsa dezagun bi gertakari
|
ditugula
: ‘diruak gastatzea’, eta ‘etxera itzultzea’ Eta ‘diruak gastatzearen’ ondoren gertatzen dela ‘etxera itzultzea’ Gertakariak horrela direlarik, egoera batzuetan hiztunak ondokotasunezko adiera nabarmendu nahiko du (Diruak gastatu zituenean, etxera itzuli zen); beste batzuetan bi gertakarien arteko kausa ondorio erlazioa edo azalpena azpimarratu nahiko du (Diruak gastatu zituenez gero, etxera itzuli zen); edo perpaus nagusiko gertakaria nola gertatu zen, modua, azaldu nahiko du bereziki (Diruak gastatuta itzuli zen etxera).
|
|
|
Gertakariak aldi berean gauzatzen direnean ere suertatzen dira horrelakoak. Adibidez, pentsa dezagun ‘txirrinduan ibili’ eta ‘hanka hautsi’ gertakariak
|
ditugula
. Txirrinduan nenbilela hautsi nuen hanka esaten badugu, adieraz dezakegu denbora aldiberekotasuna (noiz hautsi nuen hanka), edo adieraz dezakegu modua (nola edo zer egoeratan hautsi nuen) edo gertakariaren azalpena (zerk eraginda hautsi nuen edo zer testuingurutan gertatu zen); edo, neurri batean, adiera guztiak gurutzatu daitezke, eta zirkunstantzia bat azaldu.
|