|
2000
|
|
|
Baina uste oker horrek, bere aburuz, norberaren euskaran konfiantza galtzera, eta gurasoen eta seme alaben arteko hizkuntza loturaren etenera, hots, hizkuntza sena garatua ez izatera eraman gaitu. Honetaz guztiaz dihardu" Euskararen sendabelarrak" saioak, non, besteak beste, Zuazok islatzen dituen gaur egun
|
darabilgun
euskarak dauzkan zenbait akats," Marteko" hizkera, euskara sasiletratua eta orotariko euskara bezala izendatzen dituen ataletan bereiziz.
|
|
|
ezagutza, gramatika, sistema. Beraz, hemen
|
darabilgun
ahoskeraren barreneko osagarria.
|
|
|
bat.Hori bai, arautegi honek ez ditu fonemak eraldatzen, beraien alofonoak baizik; beraz, arautegi hau soinuen ekoizpenari dagokio eta ez beraien ulermenari. Pinker ek dioenez, entzun nahi duguna entzuten dugu, ez gara konformatzen soinuak jasotzearekin,
|
darabilgun
hizkuntzak dituen soinu idealizazioen baitan interpretatzen ditugu. Adibideugari ematen ditu Donegan ek bere artikuluan honi buruz, adibidez zein ingurunetansudurkaritzen den bokala, zein hizkuntzatan betetzen den arau hau, zeinetan ez etazergatik.
|
|
|
Baina, baldin mugimenduan jartzen badugu, sor ditzake forma guztiak. Zeren puntu horrek, zeina izan daitekeen paperaren gainean
|
darabilgun
antzara edo faisai lumaren muturra, sortzen baitu lerro xuxena, baldin bertze puntu baterat xuxen irioiten badugu; sortzen du zirkunferentzia, baldin puntu finko baten inguruan biraka ipintzen badugu; eta sor dezake parabola, hiperbola... edo esfera eta oboidea eta zikloidea... forma geometriko erregular eta irregular guztiak sor ditzake, eta espazio osoa sor dezake, eta, ororen buruan, mundua so... Eta formen munduak liluratu egiten gaitu, baina baita nekatzen eta ahitzen ere, zeren, begiak eta behakoa forma batean pausatu orduko, bertze bat ari baitzaigu albotik deika:
|
|
2001
|
|
|
Besterik da ikasitakoari eman ohi diogun erabilera, ordea, eta horrexek kezkatzen ditu adituak, hain zuzen. Alegia ohiz
|
darabilgun
euskararen kalitateak. Eta zein ote kalitatezko euskara?
|
|
|
Horixe dugu betiko leloa, irakasleok hitzetik hortzera
|
darabilgun
aitzakia, sarritan geure erantzukizuna ezkutatzeko eta porrot guztiak zuritzeko erabiltzen dugun giltza hitza. Hona hemen arrazoibidea:
|
|
|
Gainerakoen ama eta iturburu omen dira. Ez du arrazoi honek ere, ikusiko dugunez, inolako zer ikusirik
|
darabilgun
auziarekin, baina azter dezagun bidenabar, halaz guztiz ere.
|
|
|
Neronek uste dut naiz eta aiz lehenago* naiza eta* aiza izanak direla; gaurko izan, berriz,* eizan. Eta zer axola du honek hemen
|
darabilgun
auzian. Ahuntzaren gauerdiko eztulak baino gutxiago.
|
|
|
Erabilera, tradizioa, hiztunen jardunak eta aurrerabidea zituen kontuan. Eta aurrerabide horretan, gaztelaniak euskal hiztunongan zuen eraginak kezkatzen zuen, ohartzen baitzen gaztelaniak bizi gaituela, begi bistakoa egiten baitzitzaion gaztelaniak bizi duela, neurri batean eta hondo hondoan, guk
|
darabilgun
euskara.
|
|
|
gure arteko ondorioei bagagozkie, gainera, ez da hori hain garbi agertzen. Beste zerbait ere nahasten zen, ordea, horretaz landa, eta beste zerbait horrek erdiz erdi hartzen du
|
darabilgun
arloa.
|
|
|
inguruko eta urrutiagoko hizkuntzetan sortzen diren nobelak gaur neur  tzen diren harekin berarekin. Eta neurri horrekin ânik dakidan hobekienikâ neurtuz gero, hutsetan aurkitzen dut
|
darabilgun
hau zenbait aldetatik.
|
|
|
Bistan da, bada,
|
darabilgun
auzia ez dela erraza, ezta ere aise erabaki  daitezkeen horietakoa. Gure hizkuntzarentzat kaltegarria gainera, esango du agian norbaitek.
|
|
|
(urtea ezaguna da, lehenbizikoa delako eta baita ere, hain justu, hor bertan datorrelako harako Dodgson-en berri hura). Hemen dihoazkigunak 91 orrialdeetan daude" Anchinaco euscaldunen alaban  tzac" izenarekin, urtez 1817 Bilduma Aita Zabala bilbotarrak egin zuen, noski, eta Azkuek Parisen jaso, baina esku artean
|
darabilgun
bertso saila" Doña MarÃa Vicenta Moguelena" omen da," euskaldun emacume batec ateria", beraz.
|
|
|
Eta idazleak ez ezik, ez dela haziegia euskal irakurleen samalda, oraintsu gehitzen hasia badugu ere. Eta, hau dela eta,
|
darabilgun
hariari zeharka baizik ez dagokion oharren bat bitartekatu nahi nuke, urrutirago baino lehen. Ez digute, erabat esa  nik, euskaraz idaztea debekatu, are gutxiago irakurtzea:
|
|
|
Garunak behar bezala hazi ez zitzaizkidalako (kopetaldean nahiz garondoan ez dakit), adimendu urriaren jabe naiz, segur aski. Horrexegatik nonbait, argirik eza dela medio, ez diot antzematen zer ikuskizun duten oraindik oraingo aurkikunde miresgarri horiek hemen Â
|
darabilgun
auziarekin. Nobel saria urrutitik ere ikusi gabe, ordea, zerbait ikusi dut, beste gehiegik ere betaurrekorik gabe ikusi dutena:
|
|
|
Ez baita gutxi joan den mendean erdietsirikoa: lehenengo eta behin, eta lorpen bat baino ez aipatzeko, eskuartean
|
darabilgun
literatura hizkuntza hau, Axularrek gura zuen moduan, hizkuntza trebe etabito re bihurtu duguna, plazeritu rri bezainbeste zehaztasun adierazle, eta oro ren gainetik euskaldunoi aspaldikopa rtez ez geneukan zindo eta sendotasuna ostera ere eskuraja rri diguna.
|
|
|
a) ezkerraren aldetik haiek bertokotzeko errazpide guztiak eskaintzea —" Euskal Herrian lan egiten duen guztia euskal herritarra da" —, Europa zabalean atzerrikoei bertoko naziotasuna eskuratzeko beste inon onartuko ez litzatekeenes kuzabaltasunarekin (adibidez, Espainia Frantzietan aspaldidanik lanean ari direnei, hizkuntza ofiziala ongi jakinarren ere, ez zaie" espainiar frantsestasuna" besterik gabe ematen, azken urteotan atzerritartasun legeek behin etabe rriro erakusten digutenez), edota b) gure eskuinak praktikatua, arazotik ihes egin, bera garbi planteatu gabe, denborari denbora emanez, nolabaiteko laissez faire, laissez passer hura gogoan, jatorrizko etorkin zaharren bigarreneta hirugarren belaunaldiak berez bertokotuko zirelako esperantza isilaz. Kasu batean zein bestean, ez zaie inoiz barkamen argirik eskatu iragan denboretan haiekin izandako jokabide desegokiagatik, ez eta behialako arrazismo horren kritikarik egin ere, guk geure bularra jotzeko
|
darabilgun
harria etsaiak gure kontra duela jaurtikiahantziz. (Eta inork uste balu arazo hori jada modatik pasea dela, on luke gogoratzea ez zaigula falta trapu zikin horiek aldizka, eta behin eta berriro, aurpegiratzen saiatzen zaigunik, Adolfo Careagaren hitzaurre mamitsuarekin jadanik bigarren edizioan doan Paginas de Sabino Aranalibu ruan, adibidez, behiala Manuel de Eguileor abertzale" sutsu" hark atera zigun De su alma y de su pluma deitoragarri haren isla.
|
|
2002
|
|
|
Beraz, hor nahaste borraste bat dago. Kritika egiteko
|
darabilgun
metodologiak eta helburuek desberdintzen dituzte kritika desberdinak. Zirkuitu desberdinak daudela ere esan genezake.
|
|
|
Gaur egun dezente
|
darabilgun
transgeniko hitza GEO plegu berezi bati dagokio: organismo horretan bere material genetikoari arrotz zaizkion geneak, nahita, horrelakorik ez baititu organismoak.
|
|
|
Azken urteotan hitzetik hortzera barra barra
|
darabilgun
kontua da ingurumenarena.Izan ere, gaur egun ageri agerikoa da ingurumenarekiko begirunea gizartearenbaitan: biztanleon kontzientzia eta sentikortasun ekologista, itxuraz eta teorianbehinik behin, punta puntakoa da.
|
|
|
Narrazioetan, tema edo gaia proposamen multzoa da; proposamena bera, aldiz, pentsamendua komunikatzeko
|
darabilgun
espresio unitate eremu txikikoa, adibidez: esaldia.
|
|
|
Errealitate birtuala, horra hor gizarte modernoan hitzetik hortzera
|
darabilgun
gaia. Irreala erreala da.
|
|
|
elkarri informazioa igortzea. Prentsa industriaren garapenak, zinemaren agerkundeak, irratiaren hedapenak eta telebistaren asmaketak aitortu diote termino zahar xamar honi gaur egun eskuartean
|
darabilgun
adieran ulertzeko arrazoia.
|
|
|
Jakina, euskarazko eredua bultzatzen duten ikastetxeetara, toki anitzetan segurik hau da kasua, ume erdaldunak joaten dira batez ere, etxean gurasoek ez baitakite euskaraz deusik. Etxeko mintzoa erdara da, eta ikastolakoa, eskola orduetan (gure betiko lan ordu, eskola ordu eta holakoei ordutegi esaten zaie orain
|
darabilgun
hizkera landu honetan), euskara. Eta han biltzen diren umeak erdaldunak (gehienak, Euskal Herriko toki anitzetan) nahiz euskaldunak (gutxienak) dira, biak nahaste.
|
|
2003
|
|
|
Baina ez dakit nola iritsi naizen Donostiatik heterodoxiara. Errima kontsonante eta asonanteez
|
darabilgun
saltsa maltsagatik izango da. Edo Ruperren azkeneko diskoko esaldi horregatik beharbada:
|
|
|
Postposizioen artean, arte erabiltzeko modu bitxia du, euskaldunok nagusiro artean
|
darabilgun
kontestuetan arte baitarabil, hots, espazio eremuan. Adib:
|
|
|
Halakoak dira, besteak beste: banan bana, idazleak darabilen errepika egitura, hiztun zein idazleok ohi
|
darabilgun
banan banan formaren lekuan. Bestetik, begitada ohi darabil begirada zabalagoaren ordez.
|
|
|
Abia gaitezen estereotipoetatik harago. Hitzetik hortzera
|
darabilgun
herria hitza da giltza. Herria ez da harri irmoa, higikorra baizik, bere bizitza propioa duena.
|
|
|
Azkenik, kalitatearen arazoa dugu; arazo bikoitza berau: batetik, ze hizkuntza eredu
|
darabilgun
(on, txar, jaso, herriko...); eta, bestetik, ze erreferente multzo islatzen dugun (auto zentratua ala atzerriak sortua). Lau eraztun hauek kateaturik dute euskarazko gizarte komunikazioaren garapena.
|
|
|
Euskarazko komunitate sentsazioa areagotzeko, ezinbestekoa da gazteek ikustea euskara ez dela bakarrik eskola tresna bat. Eskuartean
|
darabilgun
 ikerketa horrek argitzen duenez, hizkuntza komunikazio bidea izateaz gain gizarte egitura guztietan txertaturik dagoen giza baliabidea da; hala da teorikoki behintzat.
|
|
|
Hortik dator beti
|
darabilgun
gezurra:
|
|
2004
|
|
|
Eragin horren irispena eta nondik norakoa neurgaitza izanagatik, gogoan hartzekoa iruditzen zait oso datu soziologiko hau: hizkuntza dela, alegia, geure buruak munduratzeko eta gizartekotzeko sozializazio prozesuan
|
darabilgun
bitartekoa, eta prozesu horretan garatzen dugula guk geure ezaguera gaitasuna eta leialtasun joera. Hortxe hasten da eta hortxe bukatzen da gure mundu honetako bizialdia, prozesu horren uzta gara burutik bururaino.
|
|
|
Ez zela alegia herri honek bere kabuz, bere eskuko izatearen ahalmenez, jorratutako izendapena. Aitzitik, mendeko izatearen alienazio ideologikoaren higadura semantikoa hauteman zion guk geure burua izendatzeko
|
darabilgun
izenari. Ez da lan erraza, egia esan, arerioaren ideologiaz ondutako interpretazio gailendu baten aurrean, nork bere autodefinizioaren eredua eratu eta ezarri ahal izatea.
|
|
|
Lehen ere izan dugu horren lekukotasunik. Baina ez digu kalterik egingo ikusmolde orokorraren muina labur eta zehatz agertzeak esku artean
|
darabilgun
korapiloa askatzen laguntzeko. Betor, lan horretarako, Dardo Scavino filosofoa, berea da eta ekarpena:
|
|
|
Ez da, ez, horren erraza, ezta gutxiagorik ere, euskara arma gisa hartzen delakoa euskararen aldeko politika bideetarik argi eta garbi bereiztea. Horren arrazoia, apika,
|
darabilgun
hizkera nahasgarrian bertan daukagu: zer da, izan ere, euskararen berezko politika jarduna, politika oro oinarri ideologiko zabal edo estuago batzuen ildoan hezurmamitzen baldin badugu?
|
|
|
Begiak zabalik edukitzea aski dugu, gainera, hitz hutsal horien zepoan zenbat eta zenbat euskaltzale jausten diren ikusteko. Zuhurtzia bai, baina esku artean
|
darabilgun
auziaren inguruan dagoen jukutriaz ondo jabeturik.
|
|
|
Duela hogei urteko pentsakizunak dira datozenak, baina, nolanahi ere, ez dute balio handirik galdu oraindik. Orduko hartan zera iritzi zion Joxe Azurmendik esku artean
|
darabilgun
liskarrari: –Ondo dago, inposaketarik ez dela egongo, esatea, Euskadi birreuskalduntzeko.
|
|
|
Horratx, ordea: mindurak mindura,
|
darabilgun
euskararen gaitasun mailak geure munduaren berri jasotzeko eta emateko balio ez baldin badigu, ez du ezer askorik balioko. Zer egin, beraz?
|
|
|
Euskaraz ari garelakoan ari gara, baina alferrik: erdararen oihartzuna dario
|
darabilgun
euskararen moldeari. Ez digu minik egingo belarrian, ez digu ezer salatuko gure hizkuntzaren mintzak.
|
|
|
Euskararen gaitasun auziak jasan duen higadurak ez bide du harresirik eta bertsolarien munduan bertan errotzen hasia omen dago.543 Xabier Euzkitze behinik behin iritzi horretakoa dugu, bertsolari gazte batzuen aho mihietan dabilen euskarak ez bide du eredu baliorik: . Bertsolari artean
|
darabilgun
euskararen maila arras jaisten ari da, euskara degradatzen, zabartzen, erosionatzen ari da eta erremedio bat jarri behar zaiola pentsatzen dut?. 544 Ahozkotasunaren iturri joriena agortzen hasita baldin badago, zer ez da gertatuko alde guztietatik erdal munduaz itota bizi den hiztunaren kasuan. Iturria bertsolaritzaren alorrean kokatu dugu guk, baina, beharbada, alderantziz egin behar genuen:
|
|
|
Darabilgun euskara kalitatearen neurria geure ingurune soziolinguistikoan gailendurik dauden hizkuntzen araberakoa izango dela ematen du. Elebitasunaren izaerak zeresan handia dauka, beraz,
|
darabilgun
euskararen alderdi jori eta ahuletan. Iturriaren araberakoa izan ohi da ura, eta hiztunaren iturria inguruan dituen mintzairen kemena izan.
|
|
|
Euskaraz ekoitzitako errealitate sozialaren izpiritua. Morrisek ederki asko adierazi digu duela gutxi esku artean
|
darabilgun
auziaren muin muina: –Euskarak bere ahotsa behar du?.
|
|
|
Orain, iltzearen erdi erdi erdian jo ondoren, azter dezagun behar komunikatiboen auzi hori, auziak arazoaren muineraino eraman gaitzake-eta. Hizkuntza didaktikaren munduan hitzetik hortzera
|
darabilgun
kontzeptu horren esanahia arakatu nahi nuke gaingiroki bederen. Zeren eta, hiztunaren behar komunikatiboen luzezabala ezin da murriztu banakoaren esperientzia komunikatibora, komunikazio behar horiek asetzen diren testuinguru soziolinguistikoa ez delako hain zuzen hizkuntzen ezarpen eta hegemonia gaiarekin zerikusirik ez duen jarduna.
|
|
|
Martinez de Lunaren ohartarazpena biziki interesgarria da. Ez dakit nondik aterako genuen guk burutik kendu gabe
|
darabilgun
ideia hori. Baina, kontua, hauxe da:
|
|
|
Nola ulertu behar dugu giza bizitzaren izari linguistikoari eta kulturalari dagokienez, askotariko mundu baten izaera anizkorra? Nola hauteman behar genuke, alegia, hitzetik hortzera
|
darabilgun
pluraltasunaren aldeko aldarriaren esanahi zehatz eta sakona. Gaizki ulertuak esku artean dugun auzi honekin lotuak daudela iruditzen zait.
|
|
|
Bertan bizi diren pertsonei ala bertan bizi diren herri komunitateei zor zaie ugaritasuna? Erantzunaren zer nolakoak erabakiko du guztiok ahotan
|
darabilgun
pluraltasunaren aldarriak zer duen helburu eta zer ukapen.
|
|
|
Etnia, etnikotasuna, etnizismoa... 417 Baten batzuk hasiak dira beldurtzen gure artean. Antza denez, aurreratu bezala, pentsatzen hasiak daude garai bateko harako arraza hitz malapartatuaren oihartzun zantzuren bat ez ote duen izango euskaldun batzuek maiztxo
|
darabilgun
hitz susmagarri horrek. Ez dakit Izagirre aipatu dudan errezeloak hartuta dabilen, zelatan.
|
|
|
dira biak, eta
|
darabilgun
gaian eta garaian behintzat, Azkue askozaz berrizaleago ageri zaigu, tradi zio idatziari dagokionez. Ondorioz, uste dugu berezi beharreko sailak direla, mende bukaeran jaio eta XX.aren hasieratik aUITera zabaltzen den bizkaiera idatzi berrian, Aranak irekiriko bidea, hots, orto grafia sistema eta neologismo sorta bat edo agian hobe Iitzateke esatea, neologismo hoiek baino ga rrantzitsuago bait da, erdal kutsuko hitz guzti guztiekiko jarrera garbizalea, bere jarraitzaileek lútz be rrigintzan hasirikoa jarraitu bait zuten, eta bestetik eredu horrek biltzen duen aditz laguntzailearen sistima eta joskerari buruzko zenbait berezitasun, Azkueren eskutik sorturikoak gehien bat, hau mai zegi azpimarratu ez bada ere.
|
|
2005
|
|
|
Behin baino gehiagotan erabiltzeko moduko beirazko botilak baliatzea, paper orriak bi alderdietatik erabiltzea edo dagoeneko ez
|
darabilgun
objektu hori balia dezaketen pertsonei eskaintzea dira denok praktikan jarri genituzkeen jokaerak.
|
|
|
Brundtland Txostena. Nazio Batuen Ingurumen eta Garapenerako Mundu Batzordearen, IGMBren Txostena, 1987? mugarri bat da, eskuartean
|
darabilgun
ideiaren gaineko ikuspegi argigarri bat jorratzera begira. Txostenaren arabera," hurrengo belaunaldien beharrak asetzeko aukerak arriskuan jarri gabe, oraingo belaunaldien beharrak asetzen dituen garapena da garapen iraunkorra".
|
|
2006
|
|
|
Teresa Del Vallek urte asko eman du orrialdeotan
|
darabilgun
gaia aztertzen, eta lan horrek, besteak beste, argitalpen uzta ederra utzi du. 1997an, konparazio baterako, Andamios para una nueva ciudad liburua kaleratu zuen, hemen aipatu ditugun ideietako asko guk baino askoz maisutasun handiagoz jasoz.
|
|
|
Liburuan azaltzen ditudan adierazpen ludiko guztien abiapuntuan hizkuntzaren gaineko gogoeta dago. Hau da, kontzienteki askotan, ohartu gabe beste batzuetan,
|
darabilgun
hizkuntzaren nondik norakoak zalantzan jartzera eta birpentsatzera bultzatzen gaituzte ariketa hauek, hitzen beste aldean dagoen mundua ikusarazten baitute.
|
|
|
Santo Domingo de la Calzadan, 1483ko abuztuaren 24an, guk
|
darabilgun
kopia Enriquez et al. (1999b) liburuan datorrena da, 155 dokumentua, Pribilegioak kopiatuta dauden liburutik ateratarakoa, eta 1562an egindakoa da.
|
|
|
Harreman horren izaerak,
|
darabilgun
kasuan, agentziaren fideltasun betebeharra eskatzen du. PLOren 16 artikuluan aipatzen da obligazio hori.
|
|
|
Kasu horiek alokairu soilak dira, erregelamendurik merezi ez duten berezitasunik gabeak. Hemen
|
darabilgun
kontratua, berriz, aurrerago ikusiko dugun bezala, obra kontratuaren eremuan sartzen da hobeto lehenago aipaturiko eragin konbinatuagatik.
|
|
2007
|
|
|
Badira berba batzuk polisemiko direnak, erabat. Ttakunkideok hitzetik hortzera
|
darabilgun
" auto" delako hori da bat. Autoa da kotxea:
|
|
|
Esku artean
|
darabilgun
euskaldunen proportzioaren inguruko datuak nahiko zaharkiturik daude (2001) Dena den, euskaldunen proportzioa %26 eta %29 ingurukoa izan daitekeela jotzen badugu espero daitezkeen erabilera tasak %4, 8 eta %5, 7 bitartekoak izango lirateke. Hori horrela, 2006ko neurketaren arabera oraindino euskararen kaleko erabilera erreala dezente gorakoa da erabilera estokastikoa baino.
|
|
|
Arnastean
|
darabilgun
mekanismoa bi faktoreren araberakoa da: batetik, biriken mugimendu elastikoak; bestetik, horien bizitokia den kaxa torazikoaren mugimenduak.
|
|
|
Horregatik, ene iritziz, egunero
|
darabilgun
hizkuntza den aldetik, zu dendara eta abarretara zoazenean, nolabaiteko trebeziaren jabe izan behar duzu hor ipini dituzten zenbaki horiek, deskontu horrek eta gainerakoek zer adierazten duten ulertzeko.
|
|
|
Horietako funtsezko bat ikusmena da, bera baita informazio gehien (%90, hor nonbait) jasotzeko
|
darabilgun
zentzumena.
|
|
|
polemizatzeko moduan (filosofia jakintsuago haizeputz baten izenean); historiari buruz tente potente jarreran, hari esijituz, aginduz (esaterako arraza espainol garbirik lehen ez egonda ere orain hori eugenikoki sortzeko esijentzian, elite buruzagi arrazialen aldarrian, etab.); eta ez arrazaren kapituluan bakarrik, baina kontzeptu basikoetan, balioespen historiko nahiz pertsonaletan, historiaren filosofia, bitalistan?, filosofia poli tikoan, balio moraletan. Hala ere, orain
|
darabilgun
arloan, puntu bat da nabarmentzekoa: Ortega-ren teoria famatua Estatu espainol, ornogabekoaren?
|
|
|
Guk
|
darabilgun
komunikazio estrategikoaren ezaugarri eta ekarpenetako batkomunikazioaren dispertsioa ekiditea da. Beraz, kontu handiz eta nahita bultzatuez den komunikazio bat izan baldin bada, ez da ona printzipioz, ikuspegi teknikoteoriko batetik.
|
|
|
Aukeran, planteatu ditudan bi eremu horietako zeinetan nahi duzue euskalkultura? Hau da, erritual berezi horietan
|
darabilgun
jantzia bezalako euskal kulturaeta identitatea, ala eguneroko bizitzan. Diskurtso identitarioan ala bizi naturalean. Azken honetan?
|
|
|
Elkarrekiko jardunean dihardute bi dimentsioek: kolektibo orokorrak batetik, hizkuntzarenak bestetik. Hizkuntzaren fenomenoa, alderdi horretatik begiratua, ezin da gizartearen identitate ekonomiko, politiko, sozial, juridiko, historiko, sozial, kultural eta lurraldezkotik bereizi eta eten.Bizitza sozial eta pertsonalaren dimentsio horietan gauzatzen da hizkuntzarenkomunikazioa, eta komunikazio horretan
|
darabilgun
hizkuntza barne harremanestuz loturik dago dimentsio horietan nagusi diren identitate, balio, interes, helburueta atxikimenduekin. Gizartea hizkuntzazkoa da, eta hizkuntza gizartezkoa.
|
|
|
Kultura globalaren uhinak nola joko du gure nazioaren identitate egoera. Hitzetik hortzera
|
darabilgun
termino horren esanahiaren muga semantikoak askilausotuak izan arren, gutxienez lagungarria gerta dakiguke zeharkako zantzubatzuk hautemateko. Globalizazio orokorraren baitan kulturaren auziak hartzenduen itzalari esker jakin dezakegu, euskal kultura nazionalaren gainerako arerioaketa etsaiak nola ikusten diren gure artean.
|
|
|
Bai, baina, gorago nioen bezala, gauzak oso konplikatuak dira. Kontua ez da erdara
|
darabilgun
lekuan euskara erabiltzea. Horrelabalitz, hizkuntza, jadanik aldez aurretik sortua dagoen esanahi pentsamendukultura ez linguistikoaren mundu sozialeko komunikazio tresna soila balitz, ezgenuke arazo larriegirik izango beharbada.
|
|
|
Horren harira zehaztapen bat txertatzea beharrezkoa begitantzen zaigu. Egiazki, zuhurtasunprintzipioa, guk
|
darabilgun
interpretazio proportzionatuan, behinik behin, ez da uste bezainiheskorra arriskuarekiko (risk aversive).
|
|
|
Eskema bat egokitu behar da, eta hara bildu defendatuko denaren ardatzaren nondik norakoa. Orain hitzetik hortzera
|
darabilgun
kontzeptu mapa bat garatzea izan daiteke baliagarria lan hori egiteko. Horretarako, bide honi ekin dakioke:
|
|
|
– Bai, pena liteke egiazki. Haizeminek eta biok non ikasiko genuen orain
|
darabilgun
hizkuntza hau, Iparraldeko baserrietan izan ez balitz?
|
|
2008
|
|
|
Guzti horren ondorioetan barrena, urtea bukatzen eta berria abiatzen aurkitzen garelarik, balantzeen datu hotzak eta eskandalagarriak agertzen zaizkigu. Aurrera begira eta honekin guztiarekin behingoz bukatze aldera, azken azkena zenbatgarrena izango ote
|
darabilgun
galdera da.
|
|
|
Hizketa da gizakiok informazioa trukatzeko
|
darabilgun
baliabiderik naturalena eta osoena. Gaur egun, teknologia berriei esker (telefonia, irratia, telebista eta Internet, esaterako), asko zabaldu da hizketaren eta komunikazioaren erabilera eremua, hizketa bidezko komunikazioak gizakiaren psikologian duen nagusitasunaren erakusgarri.
|
|
|
Kontuak kontu, gatozen berriro ere esku artean
|
darabilgun
hizkeraren auzira. Dakigunez, sistema baten baitan egituratutako gizarte nazionalean osagaiak ez daude berez nolanahi eratuak eta uztartuak.
|
|
|
Hizkuntzaren itzal luzea tarteko, Irlanda berriz ere bidegurutzera; hitzetik hortzera
|
darabilgun
Irlandako esperientzia zapuztuaren oihartzuna. Esanak esan, hondar hondarrean zer gertatu zen han?
|
|
|
Euskararen idatzizko erabilera salatzen digu hor euskaltzaleak, ahozkoaren aipamenik gabe. Egia esan, esku artean
|
darabilgun
auzian hil edo biziko garrantzia izan dezake puntu honek. Hizkuntza mintzatuak idatzi ezean ez bide dira nazio hizkuntzak, azken honetarako behar luketen gaitasuna kode idatziari zor zaiolako.
|
|
|
Hartara, euskararen nazio balioa ez datza euskal hiztunen banakako jardun soilean; jardun diglosikoan edo jardun periferikoan. Zeren eta euskara izango bagenu euskal gizartearen jardun soziala eta kulturala eratzeko
|
darabilgun
hitza, ez dago esan beharrik hitz hori gure nazio eraikuntzaren oinarrizko bermea izango genukeela. Alde horretatik, beraz, euskaraz hitz egitea, gauzak egitea den bezainbatean, euskal herria egitea litzateke.
|
|
|
Zeren eta nazio arazoaren barruti honetan kulturaren auzia muin muineko afera baitugu. Hitzetik hortzera
|
darabilgun
ideia delako, oraingo honetan Alberto Ansolak darabilen moduan:
|
|
|
alegia, euskal kulturaren sail edo adar horien esku dagoela nolabait ere gure nazio krisia egungo atakatik ateratzea. Kultura kontzeptu horrek ez digu balio hemen hitzetik hortzera
|
darabilgun
kultura afera definitzeko eta bideratzeko.
|
|
|
Bi hizkuntza menderatzaile horien kultura, espiritua, sena eta giroa elkarrekiko kidetasunean bazkatzen dira gizarte nazionalaren eguneroko eraikuntzan. Eraikuntza nazionala, izan ere, eguneroko jarduna da gurean, baina bi nazio estatu arrotzen eraikuntza da egiten dena Euskadi edo Euskal Herria izeneko lurraldean, ez guk hitzetik hortzera
|
darabilgun
euskal nazioarena.
|
|
|
Egungo euskal nortasunaren egoera azaltzeko
|
darabilgun
ikerketaren hizkeran, herritarrok identitate bikoitzaren kategoriapean ageri zaizkigu:
|
|
|
–Hizkuntzaren teoria murrizgarriaren ustez, hizkuntza komunikaziorako
|
darabilgun
tresna hutsa da, jadanik, errealitatean egon dauden, gauzak komunikatzeko lanabesa; eta gauza horiek, jakina, independenteak direnez gero, hizkuntzatik kanpo daude:
|
|
|
Jakina, hizkuntzaren erabilera behin behinekoa edo aldian aldikoa edo tarteka martekakoa ez denean, gauzak aldatzen hasten dira. Hizkuntza bat modu sistematikoan erabiltzen badugu, batez ere hizkuntza horretan bizi baldin bagara, eta hizkuntza hori baldin badugu bizitzan egiten ditugun gauzak egiteko
|
darabilgun
zorioneko tresna, erne orduan. Orduan gauzak errotik aldatzen hasiak izango direlako.
|
|
|
Kontzeptuak nahasiaz, guztiok nahasi nahi gaituzte, ur zurrunbiloetan murgilduta, nor zertan dabilen jakin ez dezagun. Izan ere, zer nolako lotura dauka herritartasun kontzeptuak kultura kontzeptuarekin, baldin eta hura eremu juridikoan eta politikoan
|
darabilgun
kategoria bada, eta hau etnonazioaren eremukoa. Noiz hasi behar dugu herritartasunaren kontuak, batetik, eta naziotasunaren auziak, bestetik, dagozkien problematika berezien arabera aztertzen?
|
|
|
Ulertzekoa da noski hein batean logika honen nondik norakoa: alegia, asmo politikoaren edukia eta asmo hori hezurmamitzeko
|
darabilgun
mintzaira ez direla gauza bat eta bera. Baina, nolanahi ere, ideologia politikoaren mamiak ezin du hizkuntza kulturaren kontraesana gainditu.
|
|
|
gisa mozorroturik, berriz ere biztu zaigula, eta euskara jakitea aski dela,, txikitandiko euskara jator bedeinkatu hori, amaren bularretik dohainik edoskirikoa, esan nahi dut, eta ez, otoi! bizitza osoan geure hizkuntza ikasten eta lantzen gabiltzan euskaldun berri legenardunok omen
|
darabilgun
euskara lotsagarria!, diren, ez diren eta diratekeen gauza guztiak ere ongi, dotore, zehatz eta zoragarriro adierazten asmatzeko.
|
|
|
Bai, ordea, agintea giza talde batzuetatik beste batzuetara iragaten joan dela, eta bakoitzaren helburu eta indarren arabera, aurrera eta atzera eman direla pausoak. Zentzu horretan, euskaraz
|
darabilgun
–iraultza, hitza ez zait egokiena iruditzen. Re Evolution?
|
|
|
Guztira, 255.546 errealen balioko herri lurrak saldu ziren. Horrek huskeria bat dirudi, inguruko herriei buruz
|
darabilgun
kopuruekin alderatzen badugu, baina kontuan hartu behar dugu epeari buruzko daturik ez daukagula, eta beharbada urte horietan burutu zirela erosketarik gehienak. Arantza Otaeguik bi fasetan banatzen du bonapartetiarren garaian gauzaturiko desamortizazio prozesua, horietako bakoitzean desamortizatu zen lur kopurua parekoa izango zela zehaztuz (Otaegui, 1991:
|
|
|
54). Beraz,
|
darabilgun
kopurua gutxienez bikoiztu egin genuke epean zehar, gutxi gorabehera, Eibarren desamortizatu ziren lurren balioa jakiteko, 500.000 bat errealetan ezarriz. bitartean erosketarik gehienak efektiboan ordaindu ziren, eta bitartean, herri lurrak gerrazerga bereziak ordaindu zituztenen artean banatu ziren.
|
|
|
ere helegitea aurkeztu zuten, baina bakoitzak bere kabuz. Laskurainek zioenez, ez zuen gozatzen 1.000 errealeko errentarik, eta zerrendan agertu izana bere arerioei egotzi zien421 Lau hilabete beranduago bere jabetzei buruzko datu gehiago eskaini zituen, gehienak bere ama, arreba eta emazte ohiarenak ere bazirela azalduz422 Helegitean ematen dituen azalpenak bat datoz guk
|
darabilgun
informazioarekin, eta beste zenbait datu eskaintzen dizkigu: adibidez, Laskurainek seme alabak izan zituela bere lehen emaztearekin, Konbentzio Gerran Getarian hil zen mutrikuarrarekin, hain zuzen.
|
|
|
Abagunea gaur egun Azoka aterpetzen duen eraikinetik lekora eraiki dugulakoan gaude, salerosketarako
|
darabilgun
Landakori belarra hondar bihurtu baitzaio zapaltzearen poderioz.
|
|
|
Ez dut txintik ere esango gerrez. Gizakiok garen bezalakoak gara, eta historian zehar hamaika aldiz frogatu dugu ez garela gai gure mundu hau kudeatzeko; gure ezintasuna oso nabarmena da eta iritsiko da eguna non eskuartean
|
darabilgun
altxor preziatu hau pikutara bidaliko dugun. Sentitzen dut baina nago honek ez daukala konponbiderik.
|
|
2009
|
|
|
Sakon iristeko gai da, uneka, gauza itxuraz axalekoetatik abiatuz. Kafe bat hartzeko
|
darabilgun
denbora tarte laburra, esate baterako, eternitatearekin lotu dezake: ehun urtean aldatzen bagara, bost minutuan ere, halabeharrez, aldatu egiten gara.
|
|
|
Herri menderatuaren askapen prozesuaren funtsezko osagai hizkuntza bera baita, funtsezko edukia hizkuntza bera baita, nahiz eta gure arteko abertzale gehienek hizkuntza edukirik ez atzeman prozesu horretan. Hizkuntza forma omen da, edukiak transmititzeko
|
darabilgun
ontzia edo axala alegia, eta, nonbait, faktore erabakigarria edukiak direnez gero, euskararen normaltze kontuok marko politiko egokia lortzen dugunen eskuragarriagoak izango omen ditugu. Ohar gaitezen berriz ere hizkuntzaren definizio aldrebesak garamatzan.
|
|
|
Herri literaturari izena eman edo berau izendatzeko orduan, nahastea dago erabiltzen diren izenen artean: batean folklorea, bestean ahozko literatura, bestean tradiziozko literatura... eta, jakina, guk
|
darabilgun
herri literatura.
|
|
|
España' ko nortian
|
darabilgun
guda edo guerra hau beriala amaitzeko asmua artu dot.
|
|
|
Freud izan zen lehenengoa ondoez fisikoa eta psikologikoa lotzen, eta haren jarraitzaile Wilhem Stekel i ematen zaio gaur egun hain erabilia densomatizazio hitzaren lehenengo erabilera 1943 urtean. Horrela, psikoanalisiak plazaratu zuen egun oraindik bueltaka
|
darabilgun
hipotesia, hipotesi psikosomatikoa deritzona hain zuzen ere, zeinak proposatzen duen senti ditzakegun sintoma fisikoak adierazi gabeko gatazka emozional baten ondorioa direla (de Gutch eta Fischler, 2002).
|
|
|
Eztabaidaigarriagoa izan luke eta bidezko gizarte eztabaida bat sorrarazi luke, ordea, migrazio mugimenduetako protagonistak adierazle huts bihurtu izana, kapitalismoaren engranajeko beste pieza bat bakarrik izateraino, eta sistema horri egindako zerbitzuen arabera aitortzea edo ukatzea haiei eskubideak. Beharbada, orain, hitzetik hortzera
|
darabilgun
ekonomia krisia dela-eta, litekeena izango da inon direnik eta erregulaziorik murriztaileenak gauzatzea, gobernari askok eta askok irrikaz desiratzen baitituzte. Orain entzungo da, halaber, ahots kritikorik gutxien, jakinekoa baita krisialdian are eta gehiago bildu beharra daukagula geuretarrengana.
|
|
|
Eztabaidagarriagoa izan luke eta bidezko gizarte eztabaida bat sorrarazi luke, ordea, migrazio mugimenduetako protagonistak adierazle huts bihurtu izana, kapitalismoaren engranajeko beste pieza bat bakarrik izateraino, eta sistema horri egindako zerbitzuen arabera aitortzea edo ukatzea haiei eskubideak. Beharbada, orain, hitzetik hortzera
|
darabilgun
ekonomia krisia dela-eta, litekeena izango da inon direnik eta erregulaziorik murriztaileenak gauzatzea, gobernari askok eta askok irrikaz desiratzen baitituzte. Orain entzungo da, halaber, ahots kritikorik gutxien, jakinekoa baita krisialdian are eta gehiago bildu beharra daukagula geuretarrengana.
|
|
|
Mao Zedongek, aldiz, Kuomintangen erregimena etenarazi zuen honako beste esaldi honekin: . Komunismoa ez da maitasuna, arerioa suntsitzeko
|
darabilgun
mailua baizik?. Lemazain Handiak orain dela 60 urte sortu zuen Txinako Herri Errepublika, Txina berria zeritzona, mailua esku batean eta igitaia bestean zituela.
|
|
|
Gure ordenan bigarren tokian aipatzen badugu ere, garrantziari dagokionez lehenengoa da zalantzarik gabe, baita aurrekoa baino erabakigarriagoa eta nahitaezkoagoa?, euskararen erabilerak hobera nabarmen egin dezan. Izan ere, euskal hiztunon atxikimendua baldin bada euskararen indarberritzearen giltzarria,
|
darabilgun
hizkuntzaren malgutasuna, egokitasuna, aberastasuna, jariakortasuna, adierazkortasuna dira atxikimendu horrek ezinbestekoa duen erosotasunaren muina. Estandar ezberdinetarako etengabean trebatu eta egokituriko euskara da XXI. mende hasiera honetako euskal hiztunok behar dugun hizkuntza.
|
|
|
" Epe luzeko konturik ez", horixe da gaur bizitza antolatzeko
|
darabilgun
lelo nagusietakoa. Konpromiso sendoak ez daude modan.
|