|
2013
|
|
|
Gauza
|
berri
gutxi entzungo duzue seguru asko baina, agian, nire azterketatxo honek gaurko euskararen ikuspegi ez berria baina zerbait desberdina izan dezazuen lagunduko dizue.
|
|
|
1977an argitaratu zen Joan Mari Torrealdayren Euskal Idazleak Gaur (Oñati), erakusleiho bikaina gerra osteko urteetan euskarak emandakoaz jabetzeko. Urtemuga horretatik 1995 arteko ekoizpenaren
|
berri
, aldiz, Euskal Kultura Gaurizeneko bigarren liburu batean eman zuen Torrealdai berak ia hogei urte geroago, zer esanik ez, oraindik uzta joriagoa ageri dela orrialde haietan.
|
|
|
Euskaltzaindia; Euskal gramatika lehen urratsak (EGLU) Euskararen gramatika deskriptiboa da, hizkuntzaren datuak bildu nahi dituena. Tarteka Euskaltzaindiak eman dituen arauen
|
berri
ere ematen da, zeharka, baina, berez, ez da gramatika arauemailea, baizik deskriptiboa: hizkuntzaren datuak erakutsian uzten ditu, tradizioan oinarritutako lekukoetan, eta egungo euskalkien ezagutzan oinarriturik.
|
|
|
gizabihotzen
|
berri
, hik, filosofoa.
|
|
|
–Seiko? apaiza aurkeztu aurretik, lehen orrialdean bertan Andertxoren aitonaren heriotzaren
|
berri
ematen da. Heriotzaren berriarekin batera desagertu egiten da kontaketatik Andertxoren aitona, Araibar zalduna eleberriak kontaturiko istorioa amaierara heltzean, berriro agertzeko.
|
|
|
errepikatzen den jarduna da. Errepikatzen den jardun horren
|
berri
emateko, kontaketa errepikakorrera jotzen da: –konkista?
|
|
|
–konkista?
|
berri
bakoitzaren inguruko zertzeladak pilatuz doa kontalaria. Xehetasun gehiago edo gutxiagorekin harreman berri bakoitza aipatzea hautatu duen kontalariak beste jokabide bat hartzen du Araibarren bizibideari dagokionez:
|
|
|
aurreko ibilerengatik jada irabazia zeukan zaldunak ezaugarri hori. Nahiz eta lehenaldiko zeinahi konkistarekin hel ziezaiokeen kontalariak Araibar konkistatzailearen
|
berri
emateari, justu, landa girotik hiriratu den batekin hastea erabakitzen du.
|
|
|
Prozesu baten
|
berri
emateko keinua egitera baino ez da iristen. Egin, egiten du keinua, baina horretan gelditzen da.
|
|
|
Horra, Araibarren barne egoeraz egindako azterketa guztia: prozesu baten
|
berri
emateko keinua baino ez. Hortik, aldaketa iragartzera igarotzen da kontalaria.
|
|
|
lizunkeriara emana bizi izatetik, senar eredugarri izatera egingo du jauzi. Zinez, jauzi baten
|
berri
ematen du kontakizunak, eta ez eginaz joan den bide baten berri. Araibar ez da aurkezten, birjaioz?
|
|
|
lizunkeriara emana bizi izatetik, senar eredugarri izatera egingo du jauzi. Zinez, jauzi baten berri ematen du kontakizunak, eta ez eginaz joan den bide baten
|
berri
. Araibar ez da aurkezten, birjaioz?
|
|
|
Osagai guztiok leku narratiboa betetzen dute; hau da, berbaldi bihurtzen diren aldetik tokia hartzen dute, beste egiteko bat izan zezakeen berbaldiaren galeratan. Esaterako, kontalariak eman zezakeen pertsonaia nagusiaren ibileren
|
berri
zehaztasun gehiagorekin, lanak eragindako jardunari tarte handiagoa eskainiz edo bere maite jokoen gorabeherak xehetasunez betez. Hitz batean, osagai filosofiko, ohiturazko eta abarrek eratzen dituzten digresioak alde batera utzi balitu, jazoerak astiroago, xeheago kontatzeko aukera zukeen.
|
|
|
Ez dago jakiterik zenbat denbora igarotzen den kontatutako lehen gertaeraren eta azkenaren artean, bi gertaerok elkarrekin harremanetan egon arren. Martin Usategiren heriotzarekin hasten da istorioa eta horren azken borondateen
|
berri
emateko asmoz notarioak antolatutako batzarrarekin amaitzen: biak ere datarik gabeak.
|
|
|
Mailegu
|
berri
berriekin batera, bada neologismorik ere: beribilla, urrutizkiña, akeita, zapata adarrak, orlegia, urrutizkin belarria...
|
|
|
(106). Neologismoak ez bezala, mailegu
|
berri
berri horiek zeinu grafikoren batekin markatzen dira, dela letra etzanaren bidez, dela kakotxen bidez.
|
|
|
(106). Neologismoak ez bezala, mailegu berri
|
berri
horiek zeinu grafikoren batekin markatzen dira, dela letra etzanaren bidez, dela kakotxen bidez.
|
|
|
Eleberria menpekotasun horietatik askatzera jotzen du Erkiagak. Horren lekuko lexiko mailan mailegu
|
berri
berriak ez baztertzea edo behe mailako adierazpenei ere leku egitea.
|
|
|
euskara darabilen kontalari batek: giro hiritarreko pertsonaia baten
|
berri
emateko motz gelditzen zen euskal hiztegiari aurre egiten dio neologismoaren ondoan mailegu gordinaz baliatuz... Azken batez, Erkiagak eleberrigintza tradizionalean sustraituz, jadanik esana zegoena berdin berdin berresatea saihesten du, baliatutako osagairen batzuk leunduz edo berrituz.
|
|
|
alde batetik, diskurtso markatzaileek duten jarraibide, prozedura edo prozesatze esanahia eta balioa azpimarratzen da (hots, esatariaren eta hartzailearen arteko elkarlana eta enuntziatuen interpretazioa gidatu behar duen lankidetza); beste alde batetik, perpausaren esparruan inolako funtzio sintaktikorik ez betetzea da diskurtso markatzaileen bigarren ezaugarri funtsezkoa. Ez da, beraz, gramatika kategoria berri bat, ezpada kategoria funtzional, diskurtsibo edo pragmatiko?
|
berri
–bat (Loureda eta Acín, 2010:
|
|
|
(30) Horretarako, Lehiaren Batzorde Nazionalak kasuan kasuko autonomia erkidegoko organo autonomikora gertakarien
|
berri
ematen duen pleguaren kopia igorriko du, eta halakorik izanez gero, baita salaketaren, bestelako dokumentuen eta egindako proben kopiak ere, hau da, espedientean jasotako agirien berri emango dio organo autonomikoari, eta pleguan interesatu gisa ageri direnei horren berri jakinaraziko zaie [ZCP Lt, Lehia Defendatzeko Legea, IVAP/ IZO (2007)].
|
|
|
(30) Horretarako, Lehiaren Batzorde Nazionalak kasuan kasuko autonomia erkidegoko organo autonomikora gertakarien berri ematen duen pleguaren kopia igorriko du, eta halakorik izanez gero, baita salaketaren, bestelako dokumentuen eta egindako proben kopiak ere, hau da, espedientean jasotako agirien
|
berri
emango dio organo autonomikoari, eta pleguan interesatu gisa ageri direnei horren berri jakinaraziko zaie [ZCP Lt, Lehia Defendatzeko Legea, IVAP/ IZO (2007)].
|
|
|
(30) Horretarako, Lehiaren Batzorde Nazionalak kasuan kasuko autonomia erkidegoko organo autonomikora gertakarien berri ematen duen pleguaren kopia igorriko du, eta halakorik izanez gero, baita salaketaren, bestelako dokumentuen eta egindako proben kopiak ere, hau da, espedientean jasotako agirien berri emango dio organo autonomikoari, eta pleguan interesatu gisa ageri direnei horren
|
berri
jakinaraziko zaie [ZCP Lt, Lehia Defendatzeko Legea, IVAP/ IZO (2007)].
|
|
|
Hori dena jasota dauka Eusebio Erkiagak, esan dugun moduan behatzaile on ona zen eta. Hango
|
berri
zehatz ematen du, sarritan miniatura moduan, gauza txikiei aparteko xehetasunez erreparatuta.
|
|
|
Ordura arte beste inon jasota ez zegoena hor aurkituko dugu, eta adibidea sarri sarri Erkiagaren idatzietatik aterata. Bazekien Aita Lino Akesolok gure idazlearen zehaztasunaren
|
berri
, bere hiztegirako lanean ibili zenean. Euskal Herri osoko euskara moduak, eredu zahar eta berrietako ezaugarriak, denetarik darabil Erkiagak.
|
|
|
Bestela esanda, lagin horiek ez dute jasotzen XXI. mendeko une jakin honetan euskara osoa zer eta zertan den. Hortaz, oso kontuz erabili beharreko materialak dira, errealitatearen zati baten
|
berri
baizik ematen ez dutenez gero.
|
|
|
" Revue Universelle" eko Idazlari jauna" & Hitzaurrea (Eça de Queiroz)* Ez da jatorrizko bertsioaren
|
berri
ematen.
|
|
|
1) Nire lagun zahar Peter Schleihl i, 2) Adelbert von Chamisso k Julius Eduard Hitzig i, 3) Fouqué k lehengo berari, 4) Hitzig ek Fouqué ri (Hainbat egilerenak)* Ez da jatorrizko bertsioaren
|
berri
ematen.
|
|
|
Argitaratzailearen oharra (sinadura gabea, izenburuak argitzen duenez, argitaratzailearena da).* Itzultzailearen hitzaurrean ez da jatorrizko bertsioaren
|
berri
ematen.
|
|
|
Aitzin solasa (sinadura gabea, egilearena dela pentsa daiteke).* Itzultzailearen hitzaurrean ez da jatorrizko bertsioaren
|
berri
ematen.
|
|
|
Aitzin solasa (sinadura gabea, egilearena dela pentsa daiteke).* Itzultzailearen hitzaurrean ez da jatorrizko bertsioaren
|
berri
ematen.
|
|
|
Egileak bere lagun bati & Egileak, obra hau idaztean eginiko okerrengatik barkazio eske, bere burua gaitzesten eta konparatzen du & Hitzaurrea (sinatu gabeak, egilearenak direla pentsa daiteke).* Itzultzailearen hitzaurrean ez da jatorrizko bertsioaren
|
berri
ematen.
|
|
|
gordetzen ote diren jatorrizko hitzaurreak, hala bada zergatik, norenak gordetzen diren... Bada, LU bilduman zail da hitzaurreen ibilbideari jarraitzen; izan ere, gehienetan ez da erabilitako bertsioen
|
berri
ematen; hala, ezin daiteke jakin, kasurako, jatorrizko bertsioetan agertutako hitzaurreak mantendu diren, gerora agertutako edizioetakoak diren hona ekarritakoak, beste literatur sistemaren batzuetako hitzaurreak itzuli diren, eta abar.
|
|
|
Arestian aurreratu dugu (itzulitako hitzaurrearen ibilbidearen harira) ez dela beti ematen itzulpenerako erabilitako bertsioaren
|
berri
. Bada, aztertutako 152 hitzaurreetan 11 aldiz baino ez da aipatzen:
|
|
|
Bada, aztertutako 152 hitzaurreetan 11 aldiz baino ez da aipatzen: 26 zenbakian, kasurako, Bibliako aipamenen iturria ematen da; 42 zenbakian, jatorrizko iturriaren eta irakurketa gehigarrien
|
berri
ematen da; 53 alean, jatorrizko fidagarrienaren berri ematen da, nahiz eta ez duen berak erabilitako edizioaren berri ematen; 57, 59, 62, 71, 79, 84 eta 85 zenbakietan itzulpenerako erabilitako bertsioa zein izan den aipatzen da; 145 zenbakian, esaterako, jatorrizko bertsioaz gainera erabilitakoak ere aipatzen dira.
|
|
|
Bada, aztertutako 152 hitzaurreetan 11 aldiz baino ez da aipatzen: 26 zenbakian, kasurako, Bibliako aipamenen iturria ematen da; 42 zenbakian, jatorrizko iturriaren eta irakurketa gehigarrien berri ematen da; 53 alean, jatorrizko fidagarrienaren
|
berri
ematen da, nahiz eta ez duen berak erabilitako edizioaren berri ematen; 57, 59, 62, 71, 79, 84 eta 85 zenbakietan itzulpenerako erabilitako bertsioa zein izan den aipatzen da; 145 zenbakian, esaterako, jatorrizko bertsioaz gainera erabilitakoak ere aipatzen dira.
|
|
|
Bada, aztertutako 152 hitzaurreetan 11 aldiz baino ez da aipatzen: 26 zenbakian, kasurako, Bibliako aipamenen iturria ematen da; 42 zenbakian, jatorrizko iturriaren eta irakurketa gehigarrien berri ematen da; 53 alean, jatorrizko fidagarrienaren berri ematen da, nahiz eta ez duen berak erabilitako edizioaren
|
berri
ematen; 57, 59, 62, 71, 79, 84 eta 85 zenbakietan itzulpenerako erabilitako bertsioa zein izan den aipatzen da; 145 zenbakian, esaterako, jatorrizko bertsioaz gainera erabilitakoak ere aipatzen dira.
|
|
|
Gure idazleek itzulpenaz esandakoak aipatzen dira behin edo behin, edo obraren jatorrizko literatur sistema eta gurea konparatzen dira. Sarri ematen da autore beraren obra euskaratuen
|
berri
. Hala ikus daiteke 15 zenbakitan:
|
|
|
Kataluniako eta Euskal Herriko poesia sistemak konparatzen ditu hitzaurregileak. Bestalde, dagoeneko itzulita dauden lanen
|
berri
ematen da.
|
|
|
Obra beraren aurreko itzultzaileen
|
berri
.
|
|
|
Jadanik euskaratutako lanen
|
berri
.
|
|
|
Euskaraz irakur daitezkeen obren
|
berri
ohar batean.
|
|
|
Lehendik euskaratutakoen
|
berri
.
|
|
|
Euskarara ekarritako literatur itzulpenen kritika publikoaren azterketa egin genuenean (ikus Ibarluzea, 2011), euskal literatur sistemara ekarritakoen katalogoaren
|
berri
(egilearenberaren zein lan dauden itzulita, herrialde bereko zein lan itzulita dauden, zer beste itzultzailek itzuli izan dituen lanok...) emateko joera hori berori nabarmendu genuen:
|
|
|
Unibertsaltasuna nabarmendu (baita lehendik euskaratutakoen
|
berri
ere).
|
|
|
XIX. mendetik hona ugari izan dira gure literaturaren historian aurkituriko katebegiak, denak ere gogoangarriak, Lazarragarenak besteko distira erakutsi ez badute ere. Katebegi horietako batzuk ezustean azaldu dira, inork gutxik haien
|
berri
zekiela gure artean: horietakoa izan liteke Mikoletarena, laster mintzagai izango dudana, eta haren antzera beste asko eskuizkribu eta orri solteetan geldiro geldiro agertu direnak XX. mendean zehar ikertzaileek artxiboetan egindako lanari esker.
|
|
|
Beste batzuekin alderantziz gertatzen da: badakigu haien
|
berri
baina ez ditugu aurkitu.
|
|
|
XVII. mendeko bilbotar horren lanak non eta Britainia Handian izan zuen oihartzuna eta jaso zuen benetako arreta (Zulaika, 2009), hango hizkuntzazale baten mandatuz idatzi zenez gero euskal poesiari buruzko atala biltzen duen Modo breve de aprender la lengua vizcaína, zeinaren eskuizkribu bakarra oraindik Londreseko British Libraryn gorde den. Euskaldunok ostera XIX. mendera arte itxaron behar izan genuen Mikoletaren lanaren
|
berri
jakiteko, itxura guztien arabera.
|
|
|
Jose Ignacio Aranak osaturiko jesuiten poesia bilduman ez da euskaragehiago ageri Kardaberazek ondutakoen ostean (Altuna, 2000), ez eta Aranak berak osaturiko Tratado de métrica vasca (1872) azterlanean ere (Altuna, 1992). Arana, gainera, Mikoletaren beraren
|
berri
izatera heldu zen, Dodgsonek 1895ean berari idatzitako gutunek erakusten dutenez, baina ordurako metrika azterketa burutua zuen (Altuna, 2002, 428). Azkenik, Aranaren ia garaikide Jeronimo de Aguirre, Aranak berea idatzi zuenetik urte gutxira amaituriko beste metrika azterlan batean, euskaramoldearen kontra azaldu zen zalantza izpirik gabe:
|
|
|
Diskurtso inperial espainiarraren ildo horren iraunkortasuna Larramendiren euskaragorago aipatuak ezin hobeto erakusten du. Artea baino lehenagoko argitalpenean Luis I.aren ohorez Salamancako jesuiten Ikastetxe Nagusian eraikitako tumuluaren
|
berri
ematen da bertarako idatzitako poema gehienak jasoaz batera. Testu guztiak izenik gabeko narratzaile batek aurkezten baditu ere, susmoa dago Larramendi bera izan zitekeela narrazio horren asmatzailea (Goikoetxea, 1967).
|
|
|
Testu guztiak izenik gabeko narratzaile batek aurkezten baditu ere, susmoa dago Larramendi bera izan zitekeela narrazio horren asmatzailea (Goikoetxea, 1967). Latin, gaztelania, frantses eta italierazko poemen
|
berri
eman ondoren, akademia literario moduko batean(, aquella especie de Academia?) lehiatzen diren lau ikasleren poemak zelan sortu ziren azalduko du narratzaileak. Luzea den arren, zilegi bekit sarrera osoa hemen aipatzea:
|
|
|
Bozalidadizena ez da ohiko hitza gaztelaniaz. CORDEk bost emaitza soilik jaso ditu, denak XVII eta XVIII. mendeetako filipinarren
|
berri
ematen duten lanetatik, eta, bozalidad y barbarie?,, bozalidad y falta de policía, bezalako testuinguru adierazgarrietan.
|
|
|
Horretan ere Larramendiren lehentasuna monarkiaren formazio diskurtsibo inperialari erantzutea litzateke, euskaraz egin zitekeena erakustea(, la poesía de que es capaz? dio Artean) edota Ziburuko Etxeberri bezalako elizgizonek egindako poesia deboziozkoa aldarrikatzea, baina ez euskaraz ohikoa zen herri poesiaren
|
berri
ematea. Ez da hortaz harritzekoa XVIII. mendearen amaieran Herderrek bigarren Larramendi baten irrika erakutsi izana, McPhersonek Eskozian egindakoa euskaldunen artean egingo lukeena (ikus Altzibar, 1986, 20; Apalategi, 2013, 59), Larramendi lehenak ez bezala.
|
|
|
Ez da hortaz harritzekoa XVIII. mendearen amaieran Herderrek bigarren Larramendi baten irrika erakutsi izana, McPhersonek Eskozian egindakoa euskaldunen artean egingo lukeena (ikus Altzibar, 1986, 20; Apalategi, 2013, 59), Larramendi lehenak ez bezala. Corografiaalde askotatik miresgarrian, esate baterako, Gipuzkoari eta Euskal Herriari buruzko horrenbeste
|
berri
jaso zuen, tartean hizkuntzari eta dantzak bezalako herri kultura adierazpenei buruzkoak, baina isiltasuna erabatekoa da herri literaturaz eta poesiaz den bezainbatean, nahiz eta ez diren gutxi autoritate gisa aipaturiko poeta ospetsuen aztarnak.
|
|
|
Oihenarten jarrera kultista gogoko izanik haren poesiagintzaren ezagutza ezin ote zuen aitortu Larramendik jarrera moralista zurruna zela eta? Azkenik, bizkaierazko maitasun poesia ere guztiz gelditu da isilpean Larramendiren lanetan, nahiz eta ezina dirudien haren
|
berri
ez ezagutu izana lehen atalean azalduriko hipotesiaren arabera, alegia Andoaingoa Mikoletaren teoria metrikoetatik abiatu zela bereak sortzeko. Beraz maitasun kutsuko euskal poesia idatzi osoak eten nabarmena pairatuko zukeen Larramendiren eraginez.
|
|
|
Eta hala ere, inorentzat hurbilketa positibista eta enpiristek oraindik zentzurik balute, aldi horretako euskal literatura penintsularrarentzat izango lukete, aldi horri buruzko ezjakintasunari eta isiltasunari erauzitako ahots aztarna berriak ekarriko lituzkeelako. Datu, testu edota
|
berri
gehiagoren agerpenak ez luke orduko subalternitate egoera aldatuko baina egun iraganaz dugun ezagutza aberastuko luke, egoera uste duguna baino korapilatsukiago irudikatu beharra balekar ere.
|
|
|
Ikus, esate baterako, Ricardo Gomezek FiloBlogia blogean eskainitako zerrenda eta hari emandako erantzunak (Gomez, 2006). Urkizuk ere zenbait
|
berri
jaso du bere euskal literaturaren historian (Urkizu, 2000). Herri literaturan ere ontzat jo liteke ugari dela galdutakoa.
|
|
|
Hau ez da aroen mitoaren iturri klasikoen
|
berri
emateko tokia. Besteak beste, Yates eta Armasen liburuetan iturri horien berri eta azalpen ugari bildu da, XVI XVII. mendeetako monarkiek eta haien egitasmo inperialek urrezko aroaren mitoari emandako erabileraren harira (Yates, 1999; Armas, 1986).
|
|
|
Hau ez da aroen mitoaren iturri klasikoen berri emateko tokia. Besteak beste, Yates eta Armasen liburuetan iturri horien
|
berri
eta azalpen ugari bildu da, XVI XVII. mendeetako monarkiek eta haien egitasmo inperialek urrezko aroaren mitoari emandako erabileraren harira (Yates, 1999; Armas, 1986).
|
|
|
Berritasuna irizpide legez hautatzen bada, Neoklasizismoak kutsu erromantikodun lehen idazlanak agerrera egin arteko iraupena du. Aldi honen bilakaeraren
|
berri
eman ostean, garaikide izan d (it) uen beste arau sistema batetik (edo batzuetatik) moldatutako idazlanentzako tartea irekiko litzateke. Jardunbide horri eutsiz, ikuskera desberdinak euskarri dituzten idazlanak aldi berean bizi direla, elkarrekin bizi direla agerraraziko da:
|
|
|
bat gordetzen dute antologiek beren baitan, nolabait, produkzio multzo horren izaerari buruzko ideia bat frogatzeko asmo inplizitua. Eta gehienetan produkzio horren bilakaeraren
|
berri
ematea beste asmorik aldarrikatzen ez badute ere, norabide bateranzko bilakaera erakustea izaten dute gogoan. Ez da garrantzi gutxiagokoa, antologietan ikuspuntu horiek hobestean, euskal sistema literarioak islatu dituen kezka eta obsesioen lekuko bilakatzen direla ohartzea.
|
|
|
Lur, Etor, Jakin, Auspoa, Gero, Kriselu... Testuinguru horretan sortu zuen Juan San Martin eibartar idazleak Uhin
|
berri
izenez bataiatu zuen lan bilduma, aldizkarietako idazle berrien lanak liburu batean bilduz 1969an.
|
|
|
Aski da, esaterako, Hasier Etxeberriak Anjel Lertxundiri eginiko elkarrizketa irakurtzea, haren gaztaroko euskal giroan euskara batuaren inguruan batu zirenen identitatea, gudaostean euskararen mundua patrimonializatua zuen abertzaletasun tradizionalaren eta Elizaren aurkakotasunean eraiki zela. 1969an Batasunaren Kutxa izeneko manifestuaren sinatzaileek hizkuntza
|
berri
baten beharra aldarrikatzen zuten, jarrera monopolizatzaile eta euskararen unibertso murriztailearen aurkako jarrera hartuz (Etxeberria, 2002: 186).
|
|
|
Gisa berean, irakur genezake gutun horietan Orixeren iritzi zorrotz zenbait Onaindiak eginiko hautuaz eta, banaka harturik, bertsioen alderaketa eta iruzkinez Onaindiari emandako aholkularitzaren
|
berri
. Hona esaterako, balorazio orokorra eginez esanikoa:
|
|
|
Beraz, kenketa sinple bat eginez nabaria da euskal olerkigintzaren hiru laurden, XIX. eta XX. mendeetako testuez osatu zuela. Are zehatzago esanik, XIX. mendeko ugaritasunaren (ia 300 poema) eta aurreko hiru mendeetako 200 artekoaren arteko aldeak euskal produkzioaren alderdi ezagun baten
|
berri
ematen du: XIX. mendeaz aitzineko euskal literatura idatziaren emaria urria zela.
|
|
|
San Martin, J., 1969, Uhin
|
berri
, Bilbo: SGEP.
|
|
|
Ugalde, M. 1970,. Uhin
|
berri
–, Juan San Martin Martin?, Zeruko Argia,.
|
|
|
Artikulu hau, lehenik, polizia errelatoaren erretorikaren inguruan arituko da; hartara, polizia eleberriaren baitan maneiatzen diren kontzeptuen
|
berri
emango da, eta, halaber, genero horren ezaugarriak eta ezagutu beharrekoak emango dira, gainetik bada ere. Historia horren garapena emakume idazleek polizia eleberriari egindako ekarpenean oinarritu da; detektibe femeninoen sorreran parentesia eginez, betiere emakume idazleen sorkuntza lagun.
|
|
|
Komunikabideek omenaldiaren
|
berri
eman zuten oparo, xehetasun ugarirekin: Union Radio Donostia, Euzkadi (VI, 26, 27, 28; VII, VII), El Día (VI; VI).
|
|
2014
|
|
|
alde batetik, DMek duten jarraibide, prozedura edo prozesatze esanahia azpimarratzen da (hots, hiztunaren eta hartzailearen arteko elkarlana eta enuntziatuen interpretazioa gidatu behar duen lankidetza); beste alde batetik, perpausaren esparruan inolako funtzio sintaktikorik ez betetzea da diskurtso markatzaileen bigarren ezaugarri funtsezkoa. Ez da, beraz, gramatika kategoria berri bat, ezpada sail funtzional, diskurtsibo edo pragmatiko?
|
berri
–bat (Loureda & Acín, 2010; Real Academia Española, Asociación de Academias de la Lengua Española 2010; Martí, 2011).
|
|
|
Hain zuzen bazuten europearrek Express deitu ikergailu bat Marterat igorria eta huna handik
|
berri
interesgarriak etorri berri direla guretako ainitz balio dutenak jakintza mailean. Darmstad agentziak du horren berri eman:
|
|
|
Hain zuzen bazuten europearrek Express deitu ikergailu bat Marterat igorria eta huna handik berri interesgarriak etorri
|
berri
direla guretako ainitz balio dutenak jakintza mailean. Darmstad agentziak du horren berri eman:
|
|
|
Hain zuzen bazuten europearrek Express deitu ikergailu bat Marterat igorria eta huna handik berri interesgarriak etorri berri direla guretako ainitz balio dutenak jakintza mailean. Darmstad agentziak du horren
|
berri
eman: lehen aldikotz jakin da hari esker, ura badela hormatua edo karroindua Marteren gainean, alde batean segurik.
|
|
|
Haren azalean bide da ur hori, nahiz oraino ez dakiten zenbat, ez eta ere sasoinka den hormatua, baititu Marzok ere bere gisako uda neguak. Bestalde, hango mendien
|
berri
ere badaki orai gizonak, gero ta gehiago, hots, hemengoak baino hiruetan goragoak direla bana beste: 27 kilometra gora haundiena, Everestek hiruetan gutiago dituelarik [EPD, HERRIAK ETA GIZONAK, SINADURARIK GABE," HERRIAK ETA GIZONAK"(, 2 or.)]
|
|
|
Harrigarria bada ere, Azkueren hiztegian ez da ematen alegia birformulatzailearen
|
berri
. Gauza bera gertatzen da Pierre Lhanderen hiztegian.
|
|
|
Harreman horri ikuspegi diakronikotik erreparatu zaio lehenbizi, industrializazioarekin batera euskal hirietan ernaturiko euskararen aldeko diskurtso eta jardunei arreta jarrita. Hizkuntzaren aldeko unean uneko indar gidaria identifikatuta eta azken urteotako aldaketa soziodemografikoen
|
berri
emanda, Euskal Herriko mendebaldeko hiru hiritako (Bilbo, Getxo eta Gasteiz) zenbait ekimen eta esperientzia garaikide deskribatu dira hurrena. Aurrera begira jarrita, amaitzeko, hurrengo hamarkadan ekosistema hiritartu berrian euskararen indar gidari izan daitezkeenak aktibatzeko norabide posible batzuk irudikatu dira.
|
|
|
V. Mapa Soziolinguistikoa k (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, 2011a) eskainitako datuetan oinarrituta egin zituen baieztapenok Uriak. Mapa horrek Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) argazkiaren
|
berri
ematen du. Argazkiaren ikus-eremua zabaldu guran, urte berean kaleraturiko beste ikerketa biren emaitzak aipatuko ditugu segidan:
|
|
|
Edozelan ere, motibazio identitario, ludiko, estetiko zein pragmatikoek hauspotuta, kontua da euskarak mendebaldeko gune hiritarretan irabazi dituela azken urteotan bere hiztun berrietako asko, besteak beste gune horietan esperientzia interesgarriak burutzen ari direlako. Berauen
|
berri
izango dugu hurrengo puntuan.
|
|
|
Eta gauza jakina da zer egiten duten animaliek, euren senari jarraiki, lurralde bat eurenganatu gura dutenean: lurralde hori markatu, bertako bazterrak oro erregistratu eta identifikatzeko eta, horrez gain, espezie bereko gainerako kideei euren eragin eremuaren
|
berri
emateko. Halaxe jokatu genuke geuk ere:
|
|
|
Badakigu etorkizuna eleaniztuna izango dela. Mugaren alde banatan nagusi diren frantsesaz eta gaztelaniaz eta gure artera etorri
|
berri
direnek ekarritako mintzairez gain, ingelesa ere ia eguneroko berbeta bihurtu zaigu. Hiruzpalau hizkuntza jakitea dagoeneko ez da gutxi batzuen pribilegioa, Babelek gure artean sustraiak bota baititu.
|
|
|
Datu zehatzen
|
berri
jakiteko, ikus
|
|
|
Bestelako datuen
|
berri
zehatza jakin nahi izanez gero, ikus hemen: Consejo Escolar de Navarra 2010, 2011, 2012 eta 2013.
|
|
|
Ereduen formulazioaren
|
berri
ikasteko, ikus (kontsulta, 2013ko abenduan):
|
|
|
Baña nik, izkuntza larrekoa, nai aunat ere noranaikoa: jakite egoek igoa; soña zar,
|
berri
gogoa, azal orizta, muin betirakoa.
|
|
2015
|
|
|
Datu biltzaile naizen aldetik, ene asmoa euskal hiztunen ahotik Ipar Euskal Herri barreneko alderdiaren ekialdean zer entzuten den kontatzea da, euskararen munduko gure arteko jende batzuek euskal ahoskeraz ukan dezaketen ezagutza orokorrari maila bat gehiago eransteko besterik ez bada ere; helburu hori erdietsiz gero, ene aldetik aski litzateke. Halaz guztiz ere, ahoskeraren gaiari dagozkion arlo edo atal orokorxeago batzuen
|
berri
ere ekarri nahiko nuke saioaren hasierako lerro hauetan.
|
|
|
Gaiak, gainera, gaurkotasuna ukan du
|
berri
: fonetikaren eta fonologiaren jakintzagaian aditua den Jose Ignacio Hualdek ahoskeraren aldetik euskara hizkuntza itzalitzat jo daitekeela idatzi du 2015honetan eta lagun batzuek aurre egin eta tinko erantzun diote Euskal Herrian Illinoisko ikertzaileari.
|
|
|
Berri itxura eduki lezakeen hainbat doinu eta azentuera entzun daiteke dialektologiako grabazioetan, eman dezagun Nafarroa Garaian edo ekialderago ere, baina Bizkai Gipuzkoetakoak bezain euskarazkoak eta egokiak dira horiek ere. Erdal kutsuko azentuera eta doinu trokaiko
|
berri
horren aurka jo nahirik, euskal azentuera egokia Beterrikoarekin identifikatzeko joera izaten da usu, baina uler litekeenez Euskal Herriko zeinahi bazterretan egiten da ahoskera eta azentuera egokia.
|
|
|
Iparraldean frantsesak eta Hegoaldean gaztelaniak euskarari eragiten dioten erdararatze joeraren aurka lanean dihardute euskalgintzako hainbat kidek, euskarago diren erak bultzatu nahirik. Ildo honetan, Eusko Jaurlaritzak Andres Alberdi egile duen Ahoskera izeneko liburua argitaratu du
|
berri
. Haren orriak eskuztatzen hasi orduko ohartu naiz lana Hegoaldetik begira idatzi dela, nahiz laguntzaile eta lankideen artean badiren Ipar Euskal Herriko ahoskera ongi ezagutzen duten bi lagun, baina zerrendan ez dago Ipar Euskal Herriko edo Nafarroako inor.
|
|
|
Etorkizuneko euskara jantzia ahoskera aldetik batu behar dela pentsatzeko eskubidea dute euskaltzaleek; berebat, azentuerari dagokionez erdal kutsuko doinu trokaiko berri horri aurre egiteko bide eragingarriena Beterriko azentuera proposatzea eta bultzatzea dela senti dezakete ere; bakoitzak daki bere
|
berri
. Era guztietako arrazoiak egon daitezke burubide bat ala beste, iritziak eta pentsamolde bereziak izateko eta hautu hau ala hura egiteko, baina auzia ez da jolasa.
|
|
|
Mitxelenak berak FHV n aurkezten du gaia: Bizkaian XVI. mendean honelako bokalak ahoskatzen zirelako
|
berri
esplizituak ditugula dio eta Erronkari eta Zuberoako hitzetan balio fonologikoa duten bokal eta diptongo sudurkari garaikideen berri dakar. Jean Baptiste Coyosek Arbailako bokal sudurkarien eta ez sudurkarien pare minimo bakan batzuk dakartza (1999, 64).
|
|
|
Hona laburduren
|
berri
: Amendüze (Ame), Amorotze (Amo), Arberatze (Arbe), Arboti (Arbo), Arrueta (Arrü), Barta Oragarre (Barta), Behauze (Behau), Bithiriña (Bith), Donapaleu (Donap), Gabadi (Gab), Gamue (Gam), Ilharre (Ilh), Labetze (Lab), Laphizketa (Laph), Martxueta (Mar), Oragarre (Ora), Ostankoa (Ost), Sorhapürü (Sor), Uhartehiri (Uha), Zohazti (Zoha), Zohota (Zoho).
|
|
|
Hona laburduren
|
berri
: Oihergi (Oih), Pagola (Pag), Sarrikotapea (Sarkp).
|
|
|
Bigarrenak testu interpretazioaren aplikazioaz dihardu: hamalau urteko eskarmentuaren
|
berri
aktoreen formazioan, Donostiako Arte Eszenikoen Tailerrean. Eta hirugarrenak erakutsi nahi du antzerkia tresna paregabea dela ahoskera lantzeko komunikazioaren esparru guztietan, batez ere irakaskuntzan.
|
|
|
banan banan eta berak ezagutzen duen doinuan txertatuta. Niri esperientziak irakatsi dit hizkuntza
|
berri
bat ikasteko askoz efikazagoa dela hitzak melodia batean sartuta irakastea eta ez banan banan doinua asmatzea ikaslearen esku utzita.
|
|
|
Horra hor bere interesguneak. Ezkonduen ondorengoez
|
berri
emateak ere ez du erakartzen. Ardibasoko artzainek seme alabak izan zituztela ez du iragartzen jaioterrira bueltatzea erabakitzen duten arte.
|
|
|
Horretarako, euskarazko hedabideen kontsumoari erreparatu zaio lehenengo eta behin: zenbait ikerketatan (Jaurlaritzaren 2015eko Euskarazko hedabideak azterketa eta Salcesen 2016ko Euskaldunak komunikabideen aurrean doktorego tesia, besteak beste) bildutako datuen
|
berri
eman eta gero, datu horien analisia egiterakoan detekta daitezkeen korapilo batzuetan jarri da arreta, berauen inguruko hausnarketa partekatuak etorkizuneko politikak definitzen eta euskarazko komunikazio eremuaren joko zelaia zehazten lagun dezakeelakoan.
|
|
|
Patxi Baztarrika Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuordeak Euskaltzaindiaren XX. Jagon Jardunaldian eman zuen HPSren 2015eko ikerketa horrek bistaraturiko datu esanguratsuenen
|
berri
. Esan dezagun ezer baino lehen euskarazko hedabideei begira jarrita multzo handi bi egin daitezkeela:
|
|
|
Hortaz, txarto sentiarazten dieten
|
berri
txarrak ikustea baino nahiago dute eduki sozialekin edo politikoekin inolako zerikusirik ez duten emankizunak ikustea, entretenimenduzkoak, alegia.
|
|
|
Garai berean, Ipar Euskal Herriko egoera ez zen hobea; Alexandre De la Cerdakaipaturiko anekdota honek garai hartako aurreiritzien
|
berri
ematen du: –(...) Une anecdote peut facilement montrer l? état de sous développement voulu et contrôlé de l, information dans lequel se trouvait le Pays Basque:
|
|
|
Ipar Euskal Herriari dagokionez,. Frantzia mailako neurketek nekez aintzat hartzen dituzte hiru herrialdeak datuen xeheketa unitate gisa, Médiamétrie ren Médialocales atalaren baitako Pays Basque lagin espezifikoa delarik ezagutzen dugun salbuespen bakarra. Tamalez, azken honek euskarazko bi irrati kateren (Irulegiko Irratiaren eta Gure Irratiaren) kontsumoaren
|
berri
baino ez digu ematen. Gainontzean, kulturaren eta hizkuntzaren arloko erakunde publikoek eta bertako euskarazko hedabideek beraiek egindako txosten bakanek baino ez gaituzte datuz hornitzen?
|