|
2000
|
|
|
Gure herriak
|
bere
kultur ondarez duen edukirik garrantzitsuena euskara dela esan beharrik ez dut. Kontu horietan, bakoitzari bere izaera jatorrez datorkiona baita berezkoena eta naturalena.
|
|
|
Horientzat fisikotasuna da kulturaren eredua, ez bizitza.Garbi dago ez zaidala jarrera egokia iruditzen. Herritarren bizitzan, kultur tradizioanbildutakoak izugarrizko garrantzia du, maiz
|
bere
kultur nortasunaren agerpen nagusiaizateraino ere.
|
|
|
eurozentrismoa. Frazerrek Europako zibilizaziotik, Ingalaterratik hain zuzen, ikusten ditu mundua eta
|
bere
kulturak, Wittgensteinek kritikatu zuen moduan:
|
|
2001
|
|
|
Gizakien arteko harremanetan, hemengo bizimoduan... integratzeko prest daude. Baina
|
bere
kultura galdu gabe. Iruñeko islamdar komunitatean, bakoitzak ahal duena egiten du bere eguneroko bizitzari eusteko; errezoak antolatu, jendea ezkondu eta hileta elizkizunak egin, jende ikasiak jakintzarik gabe datozenei eskolak ematen dizkie...:
|
|
|
Puntu honetatik aurrera, Eugeniaren karakterizazioak gero eta ukitu karikatureskoagoak hartuko ditu:
|
bere
kultur jakituria eskasaren adierazgarri, Babelia" irensten" du asteburuero," derrigorrezkoak" diren liburuen zerrendak buruz ikasiz; etengabe" ¿ pero qué os pasa a los vascos?" okagarria errepikatzen du, eta gainera, abokatua da, edozein film amerikarretan pertsonaia nazkagarria irudikatuko ligukeen ogibidea. Hori guztia gutxi balitz, emakume honek, bere sexuaren usainak, higuina eragiten dio protagonista maskulinoari (208), eta ez Woody Allenek esandako eran5, modurik mespretxugarrienean baizik.
|
|
|
Motibazio horrek eragindako ikasleak benetako interesa du bigarrenhizkuntza bat duen komunitatean. Talde horrekin komunikazioa osoagoa izatekoeta talde horrekin eta
|
bere
kulturarekin harreman estuagoak edukitzeko ikasi nahidu hizkuntza. Gizarte egitura irekia eta malgua bada, beste taldearekiko orientaziopositiboak, hori erreferentzia taldetzat harturik?, talde horretan sartzea errazdezake, integrazioa erraztuko duen sozializazio aurreratua eskaintzen duelarik.Kasu horretan, hizkuntza beste taldean integratzeko bidea da.
|
|
|
Euskara ren normalkuntza ren prozesuaren jarraipenak bakarrik bermatuko luke Euskal Kulturaren iraupena Nafarroan. Dena den, herritarren eta politikarien jarrerak aldakorrak direnez, nafarrak beraiek dira euskara eta
|
bere
kulturaren giltza dutenak.
|
|
|
Berriro aipatu behar dut Nafarroako hiritarrek azken hitza dutela eta haiek erabakiko dutela zer nolako inportantzia izango duen euskarak eta
|
bere
kulturak Nafarroan etorkizunean.°
|
|
2002
|
|
|
Narratzailearen zenbait ezaugarri badakizkigu: edateko zaletasun gehiegizkoa (zaletasun hori bazuen Mirandek ere),
|
bere
kultura zabala (Beethoven edo Schubert musikariak aipatzen dira, Bergson filosofoa, Freud...), bizimodu zelanbait aristokratikoa gurasoek hiltzean utzi zioten jauretxean... eta apurka apurka kontatzen digu Theresarekiko amodio harremanaren bilakaera. Harreman horren etapak agertzean konbinatu egiten dira pisu erotiko nabarmena duten pasarteak eta erritmo narratiboaren azkartzea, harremana sendotu ahala.
|
|
|
MUren Hausnarketa Estrategikoan(),
|
bere
kulturaren definizioaneuskalduna, irekia eta unibertsala izango dela jasotzen du; Euskal Herriarekin etahonen garapenarekin konprometitua. Bere balioen artean, gizartea eraldatzeko erantzukizuna jasotzen du, eta euskara eta kultura euskalduna defenditu eta garatzearena.
|
|
|
Norbanakoak bere esku duen ezagutzaren zati garrantzitsu bat sozialki eraikia den heinean, alegia, norbanakoaren munduaren pertzeptzioa bere ingurukoek eta
|
bere
kulturak baldintzatua eraikia den heinean, badirudi bidezkoa litzatekeela, eta beharrezkoa gainera, arreta bereziz begiratzea jatorri desberdineko beste norbanakoek izan dezaketen ezagutzari eta beste horiek esangurak sortzeko erabil ditzaketen mekanismoei.
|
|
|
Orain modan jarri da, moda ez dakit moda den urte batzuetako kontua baita dagoeneko, baina modan jarri da, diot," Espainiako estatua" deitzea" Espainia" baizik ez dena. Ez dakit ongi zergatik den, eta kosta egiten zait hor bi izenen arteko desberdintasunik aurkitzea, baina oso argi dut gure kulturaren parte handi bat" Espainia" deitzen dugun hortik datorkigula, nola Baionan bizi den euskaldun eta euskaltzale bati
|
bere
kulturaren zati bat, txikia ez dena, Frantziatik heldu zaion. Hau ez da iritzi kontua bakarrik, zeren iritzi kontua balitz, eztabaidatzeko kontua izango bailitzateke aldi berean.
|
|
|
Zalantzarik gabe, Euskal Herriaren eta
|
bere
kultur nortasunaren erroetan oinarritutako hezkuntza egitasmoa sustatzen duena, euskal gizartea ren beharrei erantzungo diena, berdintasunean oinarritua, publikoa, autonomoa, osoa, demokratikoa, berritzailea, irekia, ikasleriaren garapen integrala bermatuko duena, euskararen eta euskal kulturaren hedapena ahalbidetuko duena, ikerkuntzari leku zabala eskainiko diona, langileria propioa izango duen...
|
|
2003
|
|
|
" gaur barkamena eskatu nahi dut ijito herriaren aurrean. Zuei entzun arte, uste nuen ijitoa eta
|
bere
kultura zela drogazale, trafikatzaile, labana zale eta zikina".
|
|
|
Beste alde bat ere izan zuen, bizkitartean, Frantziako Terroreak,
|
bere
kulturari doakiona, jakobinismoa deitzen baita geroztik behialako iraultzak hedatu zuen gaitz politiko itsusia.
|
|
|
Bizitzeko eskubide horrek baderakar, berez, nazio bakoitzarentzat, bere Hizkuntza propioa eta
|
bere
Kultura berezia begiratzeko eskubidea: horrela baitu populu batek adierazten eta defendatzen bere jatorrizko. Subiranotasun Espirituala?
|
|
|
Hasteko, autonomia erkidegoetako araudi espezifiko bakoitzak mugatzen ditu elikagai artisautzaren berezko lanbideak. Legeria autonomiko guztiek eskaintzen duten zerrenda ez da uniformea, artisautzakoa jarduerak garatzen diren lurraldeetako bakoitzaren tradizioaren araberakoa baita,
|
bere
kulturaren parte izanik. Eskulangile izatea ere ez da automatikoa; izan ere, agintariek aldez aurretik onartu behar dute, gutun edo baimen gisa, eta, gainera, denbora mugatua du, eta aldian behin berritu behar da.
|
|
|
Irudi luke, beste edozein testuingurutan egin litekeen eran, terrorismoaren estalpean ongia eta gaizkiaren artean egoeraren moralki ikertzeko eta jujatzeko kapazitatea galtzen dela, hala nola borroka armatuak finkatu eta kutsu heren mundutar eta etnizistaz hanpatu ideologian ito helburu argi eta zehatzak. Gogoetaren loeria astuna errazten du,
|
bere
kulturaren, funtzioaren edo sorlekuaren arabera etsaia gauza moldean kontsideratzeak. Gauza bat (jendea izan arren) suntsitzen, hausten eta errausten ahal da, morala kolpatu gabe.
|
|
|
Konponbidea ez da politika, ekonomia eta erlijioa artifizialki edo idealki lotzea, gizakia eta natura alde batera utzita. Gizakiaren onerako, eta haien guztien onerako, gizakian baitute hiruek esanahia, justifikapena eta azken xedea, gizakiarengan zentratu behar dugu,
|
bere
kultur bizitza aztertzerakoan, behintzat. Halaber gizakiaren naturarekiko elkar lotura zentratuko dugu, behin betiko kateatuta direla ikusten ari garenak, gero etaazka rrago gainera.
|
|
|
Baina zoko horiek itsas zabalaren ur geldiak dira eta itsas zabal hori gizarte eta hizkuntza erkidegoa da. Erkidego horrek badu
|
bere
kultur ingurua eta haurrari, garatzeko behar dituen hitzak, kontzeptuak, gako sozialak eta funtzionamendurako protokoloak eskaintzen dizkio.
|
|
|
Ezagutzaren prozesuak, gizabanakoaren ernamuin kultural gisa, linealki segitzen du urteekin batera, pertsona bakoitzaren jardueraren arabera, eta segitzen du gainerako gizabanako helduekin batera bere giza taldearen talde kultura osatu arte. Baina, garapenaren lehenbiziko urteotan, taldeak —bizidun berria talde batean sortua baita— haurrari oinarrizko osagaiak ematen dizkio
|
bere
kultur eraikina eraikitzeko. Delako osagairik ezean, historiaurrean jaioko litzateke.
|
|
|
Kultura bat baino gehiagoko zonaldeetan, eta aintzat har daitekeenean gizabanakoak herri ezberdinekoak sentitzen direla" haiei" galdetzen zaienean, gizarte kulturanitzaren formula Europako historiaren aukeren artean dago. Dena dela, eta hau ere berria da, herri autoktonoa da beste guztiengandiko errespetua merezia duena,
|
bere
kultura baitago garapen logikoa eta normala duen lurraldean, eta kultura hori gizateriaren ondasuna da beste guztiak bezala. Oro har, gainera, lurralde hori da, herri eta kultura gisa mantentzeko behar adinako masa kritikoa duen bakarra.
|
|
2004
|
|
|
Martin, zuk, zeure bizimoduaren bidez azaldu zenuen nazionalista terminoak anitz esanahi dituela berekin. Badela legezko nazionalismo bat, beste herriei, beren borondatearen kontra, legerik, kulturarik eta hizkuntzarik ezartzen ez diena;
|
bere
kultura propioa gordetzea eta garatzea eta bere interes legezkoak defendatzea besterik nahi ez duena, eta badela beste bat, inposatzailea eta azpiratzailea, gainerakoak fagozitatu nahi dituena eta lehen deskribatuarekin ikustekorik ez duena. Horregatik, Espainiako errepresiotik ihes egin zuten beste euskaldun asko bezala Venezuelak hartu zintuenean, euskaldun eta venezuelar eredugarria izan zinen.
|
|
|
Marrazo hauen pentsalariak eta ideologoak izaten dira, gezurra badirudi ere, arrain txikiaren etnozentrismoa aho betean kritikatzen dutenak. Anti etnozentrismo honen zilborra
|
bere
kulturaren eta zibilizazioaren ontasunez jantzita, arrain txikiak bere burua haren bazkatik libratzeko ezkutalekuen estrategiak proposatzen dizkiolarik, etnozentrismoa izango dugu hitz salataria. Bizi nahi eta ezin biziaren aitzinean, madarikazioak jotako hitza aditu du hizkuntza eta kultura menderatuaren ordezkariak.
|
|
|
Ale alea, gutxiago kontsumitzen dena, maltakoarekin nahasten da, horrela nahasketako whiskia lortzeko. Eskoziarrek whiskia edari nazional izendatu zuten, eta horretarako “whisky” edo “scotch” hitzak agertzean botila batean whiski hori Eskoziako lurretan egin behar bada, edari hori
|
bere
kulturaren ikur bihurtuz.
|
|
|
Baina aurten Bilbon egon da auzia, aurreko urteetan ere saiatua. Iñaki Azkuna alkateak eta
|
bere
kultur zinegotziak, zentsura praktikan jarri dutenak, presioa egin dute Aste Nagusiaren eredua aldatzeko eta instituzionalizatzeko. Aitzakiak, itxurazkoak gainera, franko eman dituzte, baina azpi azpian helburua garbia zen:
|
|
|
Izan ere hain da gogorra AEBetako enpresa eta zinemaren lehiakortasuna ezen merkatu baldintza normaletan Europako zinemagile eta produ kzio e txeek ez bailukete haien aurrean jokatzeko aukerarik ere izango. Ha rtara," kultur salbuespen" edo" kultur aniztasunaren" izenean, Estatu guztiek euren zinemagintza babestu eta sustatzeko mekanismoak ezarri dituzte, oso konplexuak eta zehatzak batzuetan, sinpleagoak eta mugatuagoak bestetan, bakoitzak zinemari eskaintzen dion garrantzi estrategikoaren arabera
|
bere
kultur sistemaren baitan. Europar instituzioek eurek ere bide beretik jo dute azkenaldian, europar zinema babesteko sistema osagarriak ezarriz Estatukoen gainetik.
|
|
2005
|
|
|
\ Kulturaren arloan, euskaldunak, gehien batean, ez datoz bat inmigrantea erabat onartzeko hark
|
bere
kultura utzi behar izatearekin. Nolanahi ere, biztanleen %50en iritziz, etorkinek baztertu egin behar dituzte beren erlijiotik eta kulturatik indarrean dagoen legediarekin aurrez aurre dauden alderdiak.
|
|
|
Beraz ez da harritzekoa 1877an, Nafarroan Asociacion Euskara sortzean, bertako kide egitea. Testuinguru horretan, Iruñeko Revista Euskara k eraginik, eta Madrilen hasitako
|
bere
kultur aldizkaria utziz, Revista de las Provincias Euskaras sortu zuen (cf. III. 1 §).
|
|
|
Ba ote daki nazioak bere sortea
|
bere
kulturaren esku dagoela. Edo zapuztu egin ote du gure berpizkunde garaiko intelektualek zuten konbentzimendua, balore kulturalik gabe nazio esistentziarik ez zegoela zioteneko konbentzimendu hura?
|
|
|
Lurreko hizkuntzen estudioa, beraz, gizadiaren pentsamenduen eta sentsazioen historia unibertsala da. Berak gizakia eremu guztietan eta
|
bere
kulturaren maila guztietan deskribatzen du. Bertan ezin da ezer falta ze, egiaz, gizakiari dagokiona gizakiaren gertuko interesekoa da.
|
|
|
Errepikatu dezagun hau laburki: hizkuntzaren estudio propio bat egitea (hau da, hizkuntzarena orokorrean eta baita lurreko mintzaira partikular guztiena ere), zein beste guztietatik banandua eta bere baitan sistematikoki ordenatua den; eta estudio hau, orain arte honela kontsideratu ez bada ere, bitarteko garrantzitsu bat bezala eraikitzea, gizakia
|
bere
kulturaren maila ezberdinetan ezagutu eta formatu ahal izateko eta, honekin batera, baita hizkuntza partikularren jabekuntza erraztu ahal izateko ere.
|
|
|
Azken finean, hizkuntzek" eskaintzen digutena giza-natura osoa, garbia eta hutsa da" 167 Honekin lotuta gogoratzekoa da, beste behin, Humboldtek arreta berezia eskaintzen diela garapen literario handirik izan ez duten euskara bezalako hainbat hizkuntzari, ze, bere aburuz, bat bera ere ez da alferrikakoa eta guztiak dira bildu eta ikertu beharrekoak168 Jarrera honetatik abiatuta ulertu behar dugu bere" entziklopedia" linguistikoaren helburu nagusia, hain zuzen, berak honako hitzekin deskribatzen duena: " hizkuntzaren estudio propio bat egitea[...] zein beste guztiengandik banandua eta bere baitan sistematikoki ordenatua den", eta berau bitarteko garrantzitsu bat bezala eraikitzea, gizakia
|
bere
kulturaren maila ezberdinetan ezagutu eta formatu ahal izateko eta, honekin batera, baita hizkuntza partikularren jabekuntza erraztu ahal izateko ere.169
|
|
2006
|
|
|
Eremuok, ordea, ez ditugu bi unibertso itxi eta bata bestearen ukatzaile bailiren bezala ulertu behar, baizik eta elkarren osagarri diratekeen mundu gisa: bakoitza
|
bere
kultur sistema edo kultur eredu berezi samarrekin, bai jarduera ekonomiko, nahiz antolamendu politiko eta sozialari ere dagokionez, baina beti ere elkarrenganako nolabaiteko zerikusian, batak soberan duena besteari eskaini eta falta zaiona trukean harengandik lortzeko, noski. Ager deituak (Baskoien populamendu eremuaren hegoaldeko zatian kokatzen dena) molde aurreratu samarrak erakusten ditu ekonomi jarduerari dagokionez (labore nekazaritza, burdin metalurgia, tornu zeramika, moneta zirkulazioa), ukaezineko hierarkizazio maila bere gizarte antolaketan eta are hasiberritako urbanismoa ere, batzutan, leinu irizpide hutsak gaindituz.
|
|
|
Aintzat hartzekoa da ondokoa: Weber-ek ez du identifikatzen
|
bere
kultura mendebaldarra. Arrazoiarekin?. Garrantzitsua da horretaz jabetzea, Weber-ek ez baitu pentsatuko, beste hainbatek egin duen antzera, Mendebaldeko bizimodua gizaki guztiek bizi beharrekoa denik.
|
|
|
handia. Bidaia osatzeko, liluragarria da
|
bere
kulturaz arduratzea.' Musika, dantza eta pintura izan dira Koreako pasio nagusietako batzuk. Hala ere, zeramika da, zalantzarik gabe, kolore aniztasuna eta txinatar eragina ezaugarri dituen arte korear ezagunena.
|
|
|
Sarbide zaila duen eskualde hori, Kaukasoko mendi altuenen artean ezkutatua, ezin izan zuten suntsitu behin eta berriz herrialdea suntsitu zuten inbaditzaileek. Horri esker,
|
bere
kulturaren eta tradizioen zati handi bat gordetzen du. Abenturazaleak trekkinga eta eskalada egiteko leku aproposean daude, eta lasaiago nahi dutenek Ushguli bezalako herri zoragarriak bisitatu ditzakete.
|
|
|
Jarduera honen bidez, hilero honelako bazkaria programatu nahi da: herrialde jakin bat, haurrek zapore berriak ezagut ditzaten eta
|
bere
kulturaren bitxikeriak. Horrela, zain geratuko dira ikusminez.
|
|
|
Euskal familia guztien eskubidea da beren seme alabek testuliburuak baldintza berberetan eduki ahal izatea, eta horrela ikasle guztientzako hezkuntza kalitate egokia bermatu ahal izatea. Xede hori lortzeko euskal administrazioak har ditzakeen neurri guztiak jotzen ditugu beharrezkotzat, baina liburuaren eta
|
bere
kultur eragileen sektorea ahuldu gabe. Liburu dendariok, auzi horren aurrean, beti proposatu izan ditugu doakotasuna lortzeko hainbat eredu, beti ere testuliburuaren egungo egoeratik urruntzeko asmoz:
|
|
|
Berea da. org,. com,. net,. edu edota. es edo. fr domeinuak banatzeko ardura. Katalanek, hiztunek eta
|
bere
kulturak mundu mailan aritzeko domeinua erdiesteko bideak urrats handia egin zuen. Eta aurten, otsailean, abian jarri dituzte domeinuok.
|
|
|
Diomedesek errieta sutsua egiten dio Estenelori, honek, batailaren orduan, atzerako bidea aukeratzen duenean: borrokari ihes egitea (aluskaonti maesai) edo kikiltzea (kataptwssein) ez da bere leinukoen ohitura (ou gar moi gennaion), gogoratzen dio, ez da
|
bere
kulturan irakatsi zaiona35.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza erabiliaren gaineko hausnarketak egiten badakigu? Zenbaterainoko aukera izan dugu euskara eta
|
bere
kulturarekin harremanetan jartzeko?
|
|
|
Guk esaten dugunean jendearenganako lan hori egin behar dugula eta plaza bat izan behar dugula, esaten ari gara inguratu behar ditugula kultur gai batzuk jendearengana. Baina jende horrek badu
|
bere
kultura propioa, beste arlo batzuetan. Jende batek, adibidez, arteari buruz ez daki ezer, baina jakingo du kontabilitatea eramaten, josten, plastikoa egiten, autobusak egiten edo medizinaz.
|
|
|
Matematikari buruz ezer ez dakienak hutsune handia dauka
|
bere
kulturan. Hala uste du Ibañezek, eta ideia hori hobeto azaltzeko, oso zabalduta dagoen ustea jartzen du hankaz gora:
|
|
|
Izan ere, horrelako azoka bat antolatzea oso korapilatsua da. Baina, aldi berean, benetan atsegina da ikustea herri bakoitzak zer nolako atxikimendua dien
|
bere
kulturari eta bere tradizioei.
|
|
|
Zoko horiek itsas zabalarenur geldiak dira eta itsas zabal hori gizarte eta hizkuntza erkidegoa da. Erkidegohorrek badu
|
bere
kultur ingurua eta haurrari, garatzeko behar dituen hitzak, kontzeptuak, gako sozialak eta funtzionamendurako protokoloak eskaintzen dizkio.
|
|
|
Hala ere, garapenarenlehenbiziko urteotan, taldeak, bizidun berria talde batean sortua baita? haurrarioinarrizko osagaiak ematen dizkio
|
bere
kultur eraikina osatzeko. Delako osagairikezean, historiaurrean sortuko litzateke jaioberria.
|
|
|
Konponbidea ez da politika, ekonomia eta erlijioa artifizialki edoidealki lotzea, gizakia eta natura alde batera utzita. Gizakiaren onerako, eta haienguztien onerako, gizakiarengan zentratu behar dugu,
|
bere
kultur bizitza aztertzerakoan, behintzat.
|
|
|
Bistan da ez dela metaketa hutsa, baizik etabakoitzak dituen interesen araberako egitura bati jarraikiz eginikoa, baina azkenbatean, metaketa. Norberari
|
bere
kultura pertsonala osatzeko bide bi baizik ezzaizkio gelditzen: batetik, bere esperientzia zuzena, eta bestetik, besteen bidez, zeharbidez, eskura dezakeena.
|
|
|
Europa eraikitzen ari garen moduan, Estatu bakoitza
|
bere
kultur interesakaurrera ateratzen ari da. Egindako mugimendu taktiko bakoitzean nor bere botereeremua zaintzeaz arduratzen da.
|
|
|
Urteetan aritu dira balizko europar kultura horren mamiaaztertzen. Azken hamarkadan ohartu dira batere ados ez daudela; izan ere, estatupartaide bakoitzak
|
bere
kulturaz baino axola gutxiago eta mesfidantza gehiago dukultura komunaz. Beraz, kulturaren gaia bazterrean utzi edota zokoren bateangorde dute.
|
|
|
euskara ttipitasunetik mundua ikusteko era da hainbaten ustez, bestebatzuen begietan, etxe barruko jantzia, pijama antzeko zerbait. Askokeuskal kultura konplexuz beterik ikusi arren, jendeak, oro har, ederkigozatzen ditu
|
bere
kultur jarduerak, goitik jarduera horien gutxiespenaheldu arte. Adibidetxo bat, Bilboko Udalak erabaki du Bilbao hitza erabiltzea, Bilbo berba, antza, herri apalaren hitza izaki zatarra da.
|
|
|
Kontua da, gaur, jendeak ez duela lortzen
|
bere
kultur kapitala sistema koherente batzuetatik; kontsumoaren eta informazioaren gizartean sistema horiekbirrindu eta nahastu egiten dira; eta ondorioz, jendeak handik eta hemendik hartuzbere kapitala osatu eta bizi egiten du. Tartean, euskal kulturgintzaren altzotikzerbait hartu eta zerbait biziberritu ere.
|
|
|
Tradiziozale euskaltzaleek (Mogeldarrak, Añibarro, Agirre...) baserri giroko etxenagusitasunetik hiri girokobaserri ideologiarako tartea urratu zuten eta horretan foruzaletasuna lagun izanzuten. Intelligentsia tradizionalista horrek irakatsi zion euskaldunari
|
bere
kultur etahizkuntz nortasunaren eredu idealak zein izan behar zuen: bizimodu tradizionaleieutsita bizi zen baserritar fededun zintzoa.
|
|
|
nazionorbanakoa identitate duin eta osoa irudikatzeko diskurtso modernoa dugu, norbera hutsaren bertsio objektibatua. Eta euskaldunei objektibitate horren falta agerrarazten dien diskurtsoa dagoelako, bere burua euskalduntzat duen subjektuarentzatoso nabaria da
|
bere
kultur eta hizkuntz identitatea80.
|
|
|
Kultura immanentea den bitartean bizipena da, transzedentea egiten denetik komertzializatzekoobjektu bat izan daiteke. Aurrerago ikusiko dugu logika akumulatibo hau ez delaguztiz txarra (nork
|
bere
kulturaz kontzientzia izan dezan eta, ondorioz, kulturbaliabide edo ondare hori defendatzeko eta balioesteko bide izan daiteke, besteakbeste), baina esan dut: akumulazioa eta zirkulazioa aurrez aurre izango dugu.
|
|
|
Hala, kultura frantsesa edo espainiarra inork ulertuko otelituzke hizkuntza frantsesa eta espainola gabe? Bi kultura horien ezaugarri nagusiahizkuntza da, nazio hizkuntza horien ardatzean harilkatutako kulturak direlako bibiak, eta hizkuntza bakoitzaren baitan ondutako kulturak direlako bata eta bestea.Nazio hizkuntza bakoitzak
|
bere
kultura nazionala sortu eta ondu du. Horrek ez duesan nahi, jakina, nazio kultura guztiek hizkuntza desberdina izan behar duteniknahitaez:
|
|
|
Duen helburu bakarra bere hegemoniareninteresetan edo bere interesen hegemonian datza. Egungo inperialismoak egunbereganatu duen izaera alienatzaileak bere interesen aurka dagoen identitate oromendean hartu nahi du,
|
bere
kultur izaera alienatzailearen araberako etekinak etaondasunak metatzeko. Munduaren aniztasuna eta askotarikotasuna suntsitu.Hizkuntza eta kultura identitateak lurperatu.
|
|
|
" Feira erara" prestatutako olagarroa, piperrautsarekin eta gatzarekin ondua, olio on batekin eta patatekin bustia, Ribeiroko kopa batekin bazkaltzen hasteko modu egokia da. Zapore bereziak Galiziako gastronomia klasikoak tradiziozko errezetak eta zapore bereziak ditu, edozein jaki
|
bere
kulturaren zati handi bat ezagutzeko modu interesgarri bihur dezaketenak. Lakoi ospetsua greloekin Hilabete hotzenetan, eta urria haietako bat izaten hasten denean, zaila da plater ezagun eta sendo hau Galiziako etxe eta jatetxeetako mahaietan ez egotea.
|
|
|
1950eko hamarkada hartan Euskal Erbesteak bezala Barrualdeak lagundu zuten, euskarari
|
bere
kultur betekizun modernoak bilatzen (artean, Letra eta Humanitateetan ari zela). Baina Erbestea eta Barrualdea, artean, aldendurik ageri ziren, geografiaz urrun zeudenak belaunaldiz ere tartea eginez joango ziren, 1955 etena gertatu zen arte.
|
|
|
1956tik aurrera, kultura politiko klasikoen desagerpenarekin, esparru ideologikoa betetzear zegoen, eta poliki poliki langile mugimendua egoera berrirako
|
bere
kultura politiko berria eta egokia bilatuz joan zen. Hori ere prozesu baten emaitza izan zen.
|
|
2008
|
|
|
Bigarren belaunaldiak, berriz, Euskal Etxea sortu zuen: ostatuetako emigrante ezkongabea ezkondu egin baita eta erresuma edo herrialde berrian jaioak dituen seme alabak
|
bere
kultur erroekin harremanetan hazi nahi baititu. Emigrante ezkonduak eta bertan jaiotako lehenengo belaunaldiak sortutako instituzioa litzateke Euskal Etxea.
|
|
|
Italiar komunitateak
|
bere
kultura adierazten du toki honetan.
|
|
|
Beren kultura eta hizkuntza bultzatzen dute, Taiwaneko herriaren laguntzarekin. Nahiz eta turistentzat zeremoniak antolatu, ehiztari herri honek
|
bere
kultura atxikitzen du. Eta erakutsiko didate nola dantzatzen diren.
|
|
|
Eta Hendaiakoa etxearen prezio kontuengatik Hegoaldetik joandakoren bat ez baldin bada, badakizu zein nazio hizkuntzak zedarrituko dion bere bizitzaren mundua. Irungoari ere bai, badakigu zein hizkuntza izango den
|
bere
kulturaren zerumuga goitik behera hesituko duena. Eta batean zein bestean ez da izango euskara herritar edo turista horien nazio hizkuntza.
|
|
|
–Horrenbestez, Rawls en iritziz, nork
|
bere
kulturarekin dituen lokarriak sendoegiak dira bertan behera uzteko, eta hori ez da deitoratu beharreko gauza. Ezin da espero gugandik horrelako sakrifiziorik, nahiz eta pertsona batzuek euren gogoz egin.
|
|
|
Harri eta zur uzten du jende abertzalea erantzunaren baiezkoak. Ezin du sinetsi espainolez nola arraio espainoldu dezakeen
|
bere
kultur eta nazio nortasuna. Orduan, gauza hauek modu oso pedagogikoan agertzen ez bazaizkio, muzin egingo dio aldez aurretik edozein azalpen arrazoituri.
|
|
|
Gizarte bat kulturarteko estatus batean biziko bada, gutxienez bi nazio kultura egon behar dute elkarrekikoak egiteko, eta horietako bakoitzak bere buruaren jabe izan behar du, beregain, inor inoren mendeko eta morroi izango ez bada. Nork
|
bere
kultur esparruak eratzeko eskuko, eta dagokion bizitza sozial eta ekonomikoa bere identitate autonomoaren arabera antolatzeko gai.
|
|
|
Etnologoak bi ikerbide ditu: edo
|
bere
kulturan, bere hizkuntzan etnografia egin. Hori da Azkueren kasua, nahiz hizkuntzaren ulerkeran edo bilketan akatsak izan.
|
|
|
albaitari, > azenario> hitzak arabieratik datoz, azukre> (ikus honen aldaerak, gaztelaniatik, frantsesetik eta abar zuzenean etorriak direla esana: ¿ non ibi liko zen lehenago zukrea, ¿ katalanean edo euskaran?) Ezaguna da, bestalde, garai hartan arabiarrak errege euskaldunen alabekin ezkontzen zirela, baina emakumeek
|
bere
kulturari eusten omen zioten: badirudi erromantzea hizkuntz komunikatiboa izan zela arabiar eta euskaldunen artean, lingua franka bezalakoa (berehalaxe aipatu zela zentzuan).
|
|
|
Euskalerriarenyakintzan esan bezala «gure Erri zar [hau], Europako zarrena dugu». Pidalek bezala, Azkuek ere
|
bere
kultura propioaren originaltasuna nabarmentzen zuen baina ez modu isolatuan baizik Europako testuinguruan kokatuz. (Gero, jakina, gauza desberdinak nabarmenduko zituen bakoitzak bere kulturan, Azkuek zahartasuna, Pidalek gehiago europartasuna).
|
|
|
Pidalek bezala, Azkuek ere bere kultura propioaren originaltasuna nabarmentzen zuen baina ez modu isolatuan baizik Europako testuinguruan kokatuz. (Gero, jakina, gauza desberdinak nabarmenduko zituen bakoitzak
|
bere
kulturan, Azkuek zahartasuna, Pidalek gehiago europartasuna).
|
|
|
Azken finean Arana Goirik, bere ideal aberkoiak hezurharagizko euskaldunen errealitate eta beharren aurretik jartzen zituen beti. Eta errealitatearekiko kontsiderazio urri hori 1901 urte hartan berean frogatu zuen,
|
bere
kultur aldizkariko artikuluetan: egiazko euskaldunen ahotan bizi zen Euskal?
|
|
|
eguneroko politika borroka eta polemika leku zen. Horregatik
|
bere
kultur jarduera gatazka horietatik kanpo utzi nahi zuen («mantenerme aislado de luchas políticas»), alderdiei lotuta egoteak bere lana markatuta utzi zezakeelako. Zentzu horretan jeltzalea moduko alderdi «separatista» bat, Errestaurazioko sisteman baztertuta zegoena, ez zen konpainiarik onena kultur lanak gizarte osoari hedatu nahi bazizkion.
|
|
|
Lan horretan, eginkizun aktiboa du umeak. Alde batetik, imitatzen dituzten ereduak eta jokabideak aukeratzen dituzte (esaterako,
|
bere
kulturan ontzat jotzen diren jokabideak). Bestalde, inguruneak umea aldatzen duen bezala, umeak ere ingurunea alda dezake (adibidez, ume zakar batek nolabaiteko giroa sortzen du berarekiko erantzun negatiboak gerta daitezen, eta alderantziz).
|
|
|
Jarduera hori honela antolatzen da: gazte talde bat beste batek hartzen du bere jatorrizko herrialdean,
|
bere
kulturak hobeto ezagutzeko eta “errealitate desberdinak daudela kontzientziatzeko”. Truke horietan, parte hartzaileek interesatzen zaizkien gaiei buruz eztabaidatzen dute, eta gizarte bakoitzaren berezitasunak ikasten dituzte.
|
|
2009
|
|
|
Norberaren identitatea osatzen duen kulturaren mundura eginiko hastapen bidaia da… garena onartzea inolako ziurtasunik izan gabe. Beraz, badirudi" nor naiz" galderari" hemen" eta" orain" gehitu behar dizkiogula lan honek proposatzen digun moduan, pertsona bakoitza
|
bere
kulturaren kumea dela esatera baitator lan hau.
|
|
|
Gatazka blokeoa da beti, geldialdia. Eta blokeo hori gizartean dago, eta
|
bere
kulturan ere bai. Eta horrek gauza askotan eragiten digu.
|
|
|
• Komunitateak
|
bere
kultura bilakaera autoerregulatzeko gaitasuna berreskuratzen ahalegintzea.
|
|
|
Une txar batean heltzen ari da kultura global kontsumista hori Euskal Herrira. Euskal hiztun herria, mende askotan ahultzen eta desegituratzen ibili ondoren, oso murriztuta, sakabanatuta eta indarge dago, eta dagoeneko ia ez da
|
bere
kultur bilakaera autoerregulatzeko gai. Hala, masa kulturaEz dirudi epe laburrean ez ertainean mundu osoko kultura uniformatu daitekeenik, eta agian ezinezkoa da kultura guztiak berdinak izatea, zeren eta, heltzen zaizkigun mezuak globalak badira ere, hartzaileen pertzepziobaldintzak desberdinak izaten baitira eta, beraz, mezu berek inguru desberdinetan emaitza edo kultur produktu antzekoak baina diferenteak ematen baitituzte.
|
|
|
Gero eta gehiago kontsumitzen ari gara edozein gizarte" garatuko" biztanlek kontsumitzen duen gauza bera, modu bertsuan, antzeko lekuetan, erreferentzia sinboliko eta erlazio bertsuekin. Mundu metropoliarra eta globala etenik gabe eraikitzen ari da bere gizarte eredua,
|
bere
kultura oinarriak, bere hizkerak eta hizkuntzak.
|
|
|
Era berean, sexuak eta
|
bere
kulturak gaur egungo gizartean duten garrantzia azpimarratu nahi da. Ikuspuntu ezberdinetan oinarrituta, bakoitzak bere zaletasunak azaleraziko ditu eta adituek erotismoaren azken tendentzien berri emango dizkiete bisitariei.
|
|
|
Ezer gutxi dakigu eskimalez eta honen kulturaz. Zinegile inuita aspertuta zegoen filmek bere herriaz eskaintzen zuten irudiaz eta horregatik
|
bere
kulturaren gaineko dokumentala egitea erabaki zuen. Inuitek zuten irudia aldatu nahi izan du:
|
|
|
DNAren azterketetan oinarrituta, pigmeo taldeak duela gutxi bereizi zirela ondorioztatu du Frantziako Ikerketa Zentroko Paul Verdu genetikariak gidatzen duen taldeak. Hain zuzen ere, pigmeoen barruan kultura desberdineko taldeak daude, bakoitza
|
bere
kulturarekin, hizkuntzarekin, bizilekuarekin... Taldeak noiz bereizi ziren jakiteko antropologoek azterketa asko egin badituzte ere, ez zuten ondorio garbirik ateratzen.
|
|
|
Nola da posible hau? Berak, arrazoimen hutsagaz eta
|
bere
kultura literario humanistagaz, ez zeukan inolako erantzunik.
|
|
|
(HGB, 52). Ba al du, baina,
|
bere
kulturarik herri baju langile horrek. Ez al da inkulto hutsa?
|
|
|
Euskal komunitateak zer kontzientzia du
|
bere
kulturaz. Eta euskal kulturgileek euskal komunitateaz?
|
|
|
Globalizazioak are konplexuagoa egin du etorkinen errealitatea, Amezagak azaldu duenez. Gaur egun etorkinak hobeto eutsi ahal dio
|
bere
kulturari, satelite bidezko komunikabideak, Internet, janaria... ditu eskura. Halaber, ez da leku batean finkatzen, baizik eta mugitu egiten da herrialde batetik bestera, eta harreman transnazionalak garatzen ditu (hemen bizi, negozioak han egin, sorterriarekiko loturak gorde...).
|
|
|
Patagoniako indioen dantzak, malamboak, erritmoa, zapateoa eta takoneoa ditu oinarrian. Hiru dantzak uztartuta, Malambeando ikuskizuna sortu da.Argentina´s River Dancer taldeak Portugal, Frantzia, Italia eta Euskal Herrira eraman nahi izan du
|
bere
kultur ondorea. Bide horretan, Etxarri Aranatzen egin du geldialdia.
|
|
|
–Denak elkartzeko eguna da, partekatzeko, eta elkar ezagutzeko unea. Norberak
|
bere
kultura ezagutarazten du arrozaren bidez, baita jarritako postuen bidez, ere, zehaztu du Rafael Azaola antolatzaileetako batek.
|
|
|
Askatasuna 2005ean eskuratu zuen, osasun arazoak zituela eta. Orain, Virginia estatuan (AEB) bizi da, erbestean, eta
|
bere
kulturaren alde modu baketsuan borrokatzen dela esan izan du beti. Estatu Batuetako Uigurren Erakundearen zuzendaria da, eta haren herriaren, eskubide zibilak eta autodeterminazioa?
|
|
|
Euskal gizartea aldaketa handiak ari da jasaten
|
bere
kultura politikoan. Herritargoak politikarekiko duen harremana gero eta ahulagoa da.
|
|
|
–Jendea
|
bere
kulturaren aberastasunarekin identifikatzea nahi dut?
|
|
|
Bide luzea urratsak neurtzeko, lurra oinutsik sentitzeko, ingurua zehaztasunez ezagutzeko. Nork bere bidea, bere erara, bere hizkuntzan,
|
bere
kulturari, bere herrikideei.
|
|
|
Ba al da euskararentzat toki berezirik edo propiorik globalizazioaren aroan? Eta, halakorik balego,
|
bere
kultur inguruneko hizkuntzen parekoa ote luke toki horrek. Ez da, noski, erantzun bakarreko galdera, baina guk oraingoan mutur batetik helduko diogu galdera hariari.
|
|
|
Kantagintzak
|
bere
kulturaren aurrean erakutsi zuen jarrera, eta joka zezakeen papera, elementu tradizionalak lantzera eta bizitzera bideratua zegoen, etxeko beste elementu moderno batzuekin konbinatuta. Diskurtso hori bueltaka zebilen ordurako kulturaren beste alor batzuen gainean ere. Jorge Oteizak berak dinamizatu zuen prozesu hori arte plastiko eta eskultorikoen alorrean?.
|
|
|
Adierazpen artistiko horiek, kantagintza bera, besteak beste? zein
|
bere
kultur esparrutan duin bihurtzea oso baliagarria izan dakiguke. Batetik, komunitate politikoaren osasun adierazle gisa, eta, bestetik, komunitate politiko horrek berak era horretako baliabideak nazio nortasunaren eraikuntzan nola erabiltzen dituen egiaztatzeko.
|
|
|
Ez dago natura bat finkoa eta betierekoa dena haiengan. Gizakiak berak erabakitzen du, kasuan kasu eta tokian toki, zein den bere sostengua, zein izango den bere esentzia (berea, eta jarraipenez,
|
bere
kulturarena). Liburuan hori argi azalduta utzi nahi izan dugu.
|
|
2010
|
|
|
Nazioarteko Zuzenbide Publikoaren arabera, legezko jarduera bat da, eta oraintsu aitortu du Hagako Auzitegiak Kosovoren kasuan. Azkenean, EBko kide gisa eskubide guztiak izango dituen Katalunia batera garamatza prozesu honek, horrelaxe baitagokio bere historiagatik,
|
bere
kulturagatik baina, batez ere, bere herritar gehienek demokratikoki adierazitako borondateagatik. Barneko ikuspegitik, gobernu berriak trantsizioa kudeatzeaz arduratuko den Lehen Kontseilaritza sortu du, eta zerga agentzia propio bat, banku zentral propio bat eta gizarte segurantzako agentzia propio bat egituratu ditu.
|
|
|
Eta partikularrak dira testuinguruak mugatuta edo behartuta. Erakunde edo enpresa bakoitza sare sozial bat da, bere egitura eta antolakuntzarekin,
|
bere
kulturarekin, bere balioekin, baina ez da gizartea. Bertan pertsonek rol oso zehatza betetzen dute, lanpostuarekin lotuta eta ekoizpenarekin lotuta, testuinguru globalizatu batean.
|