|
2000
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko herri batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu ez
|
bazuen
ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere burua hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere buruaren ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko. (Egunkaria I)
|
|
2001
|
|
|
Nouveau Roman-ek gutxi iraun
|
bazuen
ere, 1954 arteko epea Albères en ustez, nobelagintzaren kontzeptzio berri honek etekin izugarriak eman zituela esan behar. Merleau Ponty ren Fenomenologiaren ideiak bere eginez, gizakiok munduan" egote" hori adierazi nahiko du nobelak.
|
|
|
Zinemaren agerpena Gimferrer ek egin
|
bazuen
ere, kistcharen erabilpen poetikoa Vázquez Montalbán i zor zaio. Honen poesiak, gaur egun bere kazetaritza lana eta nobela handien erruz ahaztua dagoenak, mass media eta kultura itsusiaren oihartzuna ekarri zuen.
|
|
2002
|
|
|
Ongi idatzitako eleberri liriko bikaina da. Kritikariren batek definitzeko orduan" emakumezko literatura" kalifikazio beti" lagungarria" erabili
|
bazuen
ere, Urretabizkaiak beti saihestu du emakumezkoek idatzitako lan guztiak" literatura intimista" binomioaren inguruan taldekatzen dituen klixe absurdoa. Horregatik dago Urretabizkaia 1950eko eta 1960ko hamarkadetan jaiotako emakumezko idazle espainiarren (M. Abad, P. Díaz Más, L. Echenique, A. Grandes...) egoera bertsuan, autoreen sexuak ezaugarrituriko bloke monolitikotzat hartua izatea nahi ez zuten idazleen kasuan.
|
|
|
Urdailean edo aurpegian joko ninduela zirudien. Baina erakuspen antza zertu
|
bazuen
ere, erasoa zitekeena ezerezean geratu zen.
|
|
2003
|
|
|
Kurl eta EuskM elaberrietako" euskara osotua" barik, bizkaiera literarioa darabil narratzaileak edizio publikatuan. Baina bizkaiera literariora moldatu
|
bazuen
ere argitaratu orduan hau da, 1988an edo lehentxoago, jakin behar da lehenengo idaztaldia bere ohiko ereduan ondu zuela. Dialogoetako hizkera, ostera, ez zuen aldatu beharrik izan; lehen idaztaldiko modu moduan utzi zuen, ezer ikutu gabe.
|
|
|
19 Zehaztasun interesgarria damaigu idazleak Gabilondoren ahoz, Fernandoren lagun hori Bizkaiko zein herritakoa zatekeen garbi erakusten duena, lehendik berbaikerak salatzen
|
bazuen
ere Mungiatik Plentzia edo Sopela bitarte horretakoa izan behar zuela. Gatikako herrian ospatzen dira San Markosak eta San Bartolomeak.
|
|
|
Baina Ainhizek, bere eran, jaramon egiten zien. Edonora begira zegoela ematen
|
bazuen
ere, neskak mutilen begiak ere ondo zekuskien, eta bere barruan barre egiten zien. Harrapaturik zeuzkan eta bazekien hori.
|
|
|
Aisialdian Ainhizek ez zuen beldurrik etorkizunaz mintzatzeko. Azkar joango ziren azkenengo hamabi egunak, Unaxekin egoteko, falta zituen azterketa biak arazorik gabe gainditzea espero zituenak egin eta gero, aitzaki gutxiago aurkituko
|
bazuen
ere. Dena dela, asteburuak han zeuden, ezkutuan elkar ikusi ahal izateko.
|
|
|
Zerbaitek itzuli eta arineketan alde egiteko eskatzen zion, aldarrika, baina hara joan behar zuen, logelara, non Unaxek itxarongo ziola esana baitzion. Buruak gero eta ozenkiago zulatzen zion arima, kantuaren beste bertsoez, ahots hura isildu, ukatu nahi
|
bazuen
ere, indar osoz. Baina ez zen, ez, isilduko.
|
|
|
Bibiot pentsakor geratu zen. Entzuten ziharduena ulertzen ez
|
bazuen
ere, zentzu osoa bederen, argi zeukan burua zeharkatzen ziona.
|
|
|
Neska horrek haren laguntza behar zuen momentu horretan. Eta horretarako Ainhizegatik gezurretan ibili behar
|
bazuen
ere, egingo zuen. Ez zen lehenengo aldia ikasle bategatik hori egiten zuena.
|
|
|
azal zuria eta masailtxo gorrixkak. Bolantera itzuli eta motorea piztu baino lehen, musika jarri zuen, Anthraxen Among the living, soinua, neska ez esnatzeko, behera samar ipini
|
bazuen
ere.
|
|
|
Dena dela, hori, arreba berak ezagutzen zuen bezala ezagututa, errazagoa zen Ainhizeri zegokion plana nondik nora eraman jakitea baino. Berak ez zuen inoiz etsi, eta gura zuen guztia, Etsairen laguntza behar
|
bazuen
ere, lortzen zuen. Ez zegoen mugarik ez oztopo handiegirik...
|
|
|
Oraingoan Unaxek ez zion galarazi, eta dorpeki zirrikitua irekirik, itsu egin zuen bidea haragi gogortua atzamar artean izan artean, ia ezustean. Eta gustatu egin zitzaion, zoratu egin zuen goi irristakorra berea sentitzeak, erabiltzen ikasi behar
|
bazuen
ere (emakume askok bezala, denbora luzez, pentsatu zuen Unaxek).
|
|
|
Lore ireki berriaren usaina gela osotik hedatu zen, odolarenarekin batera. Ondo zekien mina sentitu zuela, haren ahotik kexarik irten ez
|
bazuen
ere. Gorputz biak izerditan, izarak aspalditik behearen gainean, bien ibilbide zoroek jaurtirik, bata bestearen ondoan zeutzan, eztiro eztiro, biak gertatuagatik pozik, zoriontsu.
|
|
|
Baina ez zuen asko behar izan ulertzeko Bulmaren hitzek ez zutela atzerabiderik uzten. Txarto neurtu zuen jokoaren azken aurreko mugimendua, eta galtzea gustuko ez
|
bazuen
ere, ondo zekien unea ezagutzen. Arerioari aitortu zionez, etorri aurretik ere bazuen susmoa.
|
|
|
Alperrik, ordea, inoiz ezin jakinaraziko zion eta. Egun hartan, asteko azken aurrekoa zela eta, estrategia aldatu eta bere minigonarik txikiena jantzi
|
bazuen
ere, ez zuen Unaxengan ezelako aldaketarik igartzen. Euren hankak bata bestearen ondo ondoan zeuden eta iaia gizonaren eskuak nahi gabe izterra laztandu zion, baina milimetro bategatik baino izan ez bazen ere, ez zuen itxarondako ukitua nabaritu.
|
|
|
Gero ahoan gelditu zitzaiona dastatu eta begiratu bat eman zion latari. Aurpegiak onespena adierazi zuen, marka ezaguna ez
|
bazuen
ere.
|
|
2004
|
|
|
Haurgintza minetan zegoela ikusten zuen berak. Ez zuen igarketarik aurreratu baina, eta itxura batez nobelako ustezko pertsonaia nagusia, Amaia, azkenean, ez dakigu non dagoen, eta ez dugu jakingo erditzeko zeraman haurra jaio egin zen ala galdu egin baldin
|
bazuen
ere: "... geroko geroaren geroak esango dit" idatzi zuen azken lerroetan.
|
|
2005
|
|
|
Horregatik dugu lan honen lehenengo mugarria. Arestik ipuingintza ere jorratu zuen neurrian, alor honetan eragin eskasa izan
|
bazuen
ere, benetako aitzindarien artean koka dezakegu, bere literaturak ekarri zuen berrikuntzarengatik eta ondoren izan zuen eraginarengatik. Bizkaiko euskal idazleen artean joera berritzailea azaldu zuen lehenengoa dugu.
|
|
|
hizkuntza ulerterraza eta garbia nahi zuen, hitz jator, esaera zahar eta esapidez gantzatua, ahozko hizkeran oinarritua, jendearengana eroso heltzeko modukoa, adierazkorra baina bizia eta jostalaria. Morfologia eredua tradizioz nagusi zen lapurteran oinarritu
|
bazuen
ere, hiztun multzoari dagokionez indartsuago zetorren osatu zuen. Zinez maisu izan zen hizkuntzaren baliabideak erabiltzen:
|
|
2007
|
|
|
Hitzez adierazi ez
|
bazuen
ere, gertatutakoa benetan latza egin zitzaion Ignaziori, eta handik aurrera ez zen beste neska batekin maitemintzen saiatu, harik eta lanagatik Biurrunera hurbildu zen arte. Biurrun Nafarroako erdialdean dagoen herria da, Iruñeatik Tuterara arteko errepidean.
|
|
|
Dagoeneko esanda dagoen moduan, Euskal Errian egin zen harrera bazkarian, euskal etorkin bakoitza patroiarekin harremanetan jarri zuten. Kontratuak nahitaez bi urterako izan behar
|
bazuen
ere, oro har baldintzak ez ziren batere txarrak, batez ere diru aldetik. Soldatak, Nafarroan zeudenekin konparatuz, benetan ere onak ziren.
|
|
2008
|
|
|
Egitura horiek guztiek elkarri eragiten diote, eta beraz, ezin dira modu isolatuan ulertu. Laburbilduz, literatura zeinek bere modura definitu
|
bazuen
ere (formalistek sistema gisa eta estrukturalistek egitura gisa), haien ekarpenik garrantzitsuena errealitate konplexu horren antolaketa eta funtzionamendua azaltzeko egindako lana dugu.
|
|
2009
|
|
|
XIX. mende hasieran Wilhem Humboldt dugu tradizioko euskal kanten biltzaile goiztiarra, bide batez antzean baino egin ez
|
bazuen
ere. Harena dugu, besteak beste, erromantze baten lekukotza idatzi zaharrena, Lapurdiko Itsasun Harranbillet zeritzan hango 81 urteko apaizari 1801ean ikasi ziona:
|
|
2015
|
|
|
Ildo horri segika idatzi zuen, bada, J.R. (Josetxo) Lizartzak Euskaltzaindia mon amour. Laugarren zenbakiko testua berak idatzi ez zuela aitortzen
|
bazuen
ere, bete betean egiten zuela harekin bat adierazten zuen hasteko. Haatik, Euskaltzaindia kritikatu baino lehen, haren lanaren aitortza egiten zuen lehenik eta behin, eta batasunaren eta h aren alde agertzen zen duda gabe.
|
|
|
Ustelako bigarren eta hirugarren zenbakian kolaboratuko
|
bazuen
ere, ikusi dugun moduan, Atxaga taldetik irten eta ingurune literario berri bat sortu zuen Bilbon. Urtebete baino gehiago igaroko da Mermelada Ustelatik Pott aldizkariaren lehenengo zenbakiraino, Pott bandaren berriemailea izeneko aleraino.
|
|
|
Argia aldizkariaren norabide berria zegoen, honenbestez, eztabaidagai. Zuzenki aipatzen ez
|
bazuen
ere, HBri lerratuegi egotea leporatzen zien arduradun berriei Mikel Atxagak. Hori zela eta utzi zutela aldizkaria zenbait langilek eta horren ondorioz jaitsi zela harpide kopurua.
|
|
|
Bestetik, izenburuak Pio Barojaren Las inquietudes de Shanti Andía nobelari egiten dio erreferentzia argia, eta ezaguna da Juaristik 98ko belaunaldiari zion mira. Espainieraz idatzitako beste testua Francisco Montesinos probintzialari gutuna zen, paradoxikoki izenburua euskaraz
|
bazuen
ere. Lope de Agirre euskaldun konkistatzailearen balizko gutun bat zen testua, Francisco Montesinos fraide dominikarrari bidalia.
|
|
2017
|
|
|
148 Olaziregi, 547 or. ezaxola agertu izan
|
bazuen
ere. Juan Martin idazlea zela jakin zuen unetik beretik, ohar famatua jaso baino dezente lehenagotik, alegia, Eugeniak beti goretsi izan zuen idazle jarduera, modu neurrigabe samarrean, idazletza erabat idealizaturik zeukala erakutsiz.
|
|
|
Nobela horretan ere protagonistak desio duen emakumeari ohar bat bidaltzen dio, hitzez hitz Eugeniari idatziriko ohar berbera baita. Inkontzienteak eginiko azpilana dela medio, Juan Martinek zeharo ahaztuta zeukan pasartea, bazekien-eta ohartuki onartu nahi ez
|
bazuen
ere maitasun adierazpen modura arrunkeria handi samarra zela. Gabeziaedo kastrazio ideiak bezala, pasartea ere inkontzientearen sakonean zeukan erreprimituta, betetasun ideala babesteko mekanismo modura.
|
|
2018
|
|
|
Horregatik aurkitzen zuen bere burua haragi tratulari gisa. Dirua eskura hartzeagatik egiten ez
|
bazuen
ere, zerbaiten trukean egiten zuen izarapekoa, eta ez hutsagatik. Salerosketa soila zen euren artekoa.
|
|
|
Lehenbizian, lehenengo urteetan ezer sentitzen ez baldin
|
bazuen
ere, esperantza zuen; berbaz egonen zirela egunen batean eta gauzak aldatuko zirelakoa. " Hain gaztea zela... ezer jakiteko!" ziotson buruak.
|
|
|
Edhenen gorputza zen berearen babeslekua. Atsekabez onartzen baldin
|
bazuen
ere harengandik urruti egotea, bere burua, bere sentimendua, ez zuen ezerk ez inork betetzen, Edhenek ez bazen. Egotez beti zegoen berarekin; zeren eta gogoa urruti daukana, hurrean egon arren, urrun balego bezala dagoelako ustea zuen.
|
|
|
Hizketaren atarian apur bat leun aritu nahi izan
|
bazuen
ere, nahiz eta esango ziona esan beharrak min handia ematen zion, eta ongi jakin arren berari Elbari zer min emango zion esango zionak, baina hala ere nahi eta nahi ez esan beharrean aurkitzen zela esanez, azkenik, braust! bota zion kontatu behar ziona.
|
|
|
Gehien atsegin zuen animalia zelako zisnea, dotoretasunean goren gorengo zegoela uste zuelako edo..., agian horregatik, umearen betikotasuna zisne zuri baten itxuran nahi zuela. Betikoz iraunarazi nahi zion umeari, berpiztean sinesten zuen ala ez ordura arte sekula argi izan ez
|
bazuen
ere, baina jazoerek eraginda sinestera behartuta zegoen. Gura eta gura ez, hartu beharra baino ez zuen eduki sinesmen bide hori, barru barrurengo zurkuluetatik irteten zitzaion, ama denak zer den ongi dakien amatasunak bultza eginik.
|
|
|
Aireportuko eremutik irteterakoan eta norabide guztiak irakurriz, gero eta gero ere pentsatu zuen dardaraz zelarik, bere norabide bakarra erabakirik zegoela, kartzela, han zeukalarik presozaina bere bila etorria. Burutapenekin jabetuz argi zegoen, txitximurka egin zion bizkarretik besoan Divina Pastorak; baina hori gorabehera, joandako zoragarrizko plazer bidai egun bietan, lagunak aurretik ibili baldin
|
bazuen
ere bera, oraingoan inori laguntasun handirik emateko moduan ez zegoela, nahikoa baitzuen bere buruarekin, ongi konprenitzen zuela Elbak.
|
|
2020
|
|
|
Oizko mendilerroa inguratzen duten herrietan, bildotslorra deritzo ardiak emateari. Beste eskualde batzuetan ere bazuten ohitura hori, izen berezirik ez
|
bazuen
ere.
|