|
2000
|
|
|
Halabeharra...
|
Hitzaren
polisemia sorgina! Zer esan nahi ote zidan. Azare hutsa izan zela ala ezinbestekoa?
|
|
2002
|
|
|
Umeekin ari garenean, esate baterako, handia esatean esku beso biak hartuta biribil erraldoi bat marrazten dugu airean.
|
Hitzaren
osagarri moduan darabiltzagu keinu horiek; ilustratzaileak dira eredu horretako keinuak.
|
|
2007
|
|
|
Euskal Herriko kulturgintzak, gaur etahemen, ezer gutxi dauka euskal kulturatik, hizkuntzaz, pentsaeraz eta esanahi sistemaz arrotza delako.
|
Hitzaren
atzizkiak argi asko zehazten digun moduan, EuskalHerrikoa izateak ez duelako ezinbestez euskalduna denik esan nahi. Geografianazionalaren izaera fisikoak ez du ezertan determinatzen kulturaren nortasunnazionala, espazio fisiko hori hizkuntza eta kultura nazional arrotzen mende bizidenean.
|
|
|
|
Hitzaren
erreferentea beti bera da, haurrarentzat nahiz larriarentzat, baina ez esanahia1388 Gero, esanahia bera momentu bat baino ez da hitzaren zentzuan.
|
|
|
analogia hitza bera ekibokoa dela.
|
Hitzaren
patu konplikatu hau berau, Humboldt-en esplikazio konplikatuen atariko antzo ikus daiteke. Izan ere, Humboldt-ek ez du argitzen, analogiarekin berak zer ulertzen duen; eta analogiak argitu behar duena ere, nahiko ilun gelditzen da.
|
|
|
dira, berba edo hitzen eraketa hitz egitearen behar esentzialetako bat baita.
|
Hitzaren
eduki zabalera da muga, noraino den [3] hizkuntza bere kasa eratzailea. Harengandik hozituriko lore betegina da hitz bakuna.
|
|
|
Baina, dio Langlois en aurka, itzulpen egokia ez da nahitaez hitzak bati bat itzuliz lortzen.
|
Hitzaren
esanahiak aspektu ezberdinak baditu, itzulpenak aspektuok erakutsi behar ditu. Yoga hitza yuj errotik (lat. jungere) eratua da:
|
|
|
Tung Sun ek aditzera ematen du diferentzia horien iturria idazkera txinatar ideografikoan egon litekeela (oroit Derrida!).
|
Hitzaren
edo hizkuntzaren gain gogoetaren hastean adierazpen ideografikoa legoke. Txinatarrak hitz (edo esaldi) bati buruz pentsatzean, ez luke hotsezko hitz adierazlean eta ez adierazi gauzan pentsatuko, baizik eta haien zeinu ideografiko marraztuan:
|
|
|
Mundua (eta subjektua orobat) hizkuntzan sortzen da, hizkuntzak egiten ditu gauzak, errealitatea eraiki egiten da (S > P), eta eraikitzeko adreiluak hitzak dira (adigaiak).
|
Hitzaren
esanahia hizkuntzan, hizkeran, hizketan haren tokiak doitzen du (ez «gauzarekiko» erlazioak), hau da, esanahia hizkuntzak berak egiten eta zermugatzen du, non ere baitu denak dena eta zertxo bakoitzak beste guztia erabakitzen. Beraz, hitz bat ez da posible beste hitz batzuk alboan izan gabe; kontzeptu bat ezin da ulertu beste kontzeptu batzuekin batera ez bada (nahiz horiek momentuan ezertarako ez gogoeman), batak bestea mugatuz, balioa elkarri xedatuz, eta hasieran ez dago aurreneko hitzik bat bakarra, hizkuntza guztia ez bada hitz hori (Logos).
|
|
|
izatearen etxea.
|
Hitzaren
esentzia ez da ahitzen ez esanahian, ezta ere da zeinuekin edo zifrekin bakarrik zerikusirik duen zerbait. Hizkuntza izatearen etxe delako, horregatik iristen gara badenarengana etxean zehar etengabe ibiliz.
|
|
2008
|
|
|
|
Hitzaren
irudikapen ortografikoa: hitza identifikatu
|
|
|
Bide fonologikoari jarraituz irakurtzean, hitza osatzen duten grafemak bereizten ditu haurrak; grafema bakoitzari dagokion fonema izendatzen da; fonemak konbinatzen dira, eta hitzaren ahoskatzea berreskuratzen da lexiko fonologikotik.
|
Hitzaren
ahoskatzea berreskuratzean, soinu horiei dagokien irudikapena aurkitzen da soinu lexikoan. Errepresentazio horrek esanahia aktibatzen du sistema semantikoan.
|
|
|
|
Hitzaren
grafemak bereizi
|
|
|
Ezezagunak diren hitzekin, gutxi erabiltzen direnekin edo zailak direnekin erabiltzen da batez ere.
|
Hitzaren
letren segida zatikatu egiten da, eta, gero, sintetizatu, esanahia duen unitatea eratzeko eta errepresentazio semantikora heltzeko.
|
|
|
Idazketa lexikoan, hitz baten informazio ortografiko osoa daukagu eta ortografiako hutsegiterik gabe idazten da.
|
Hitzaren
barne errepresentazio ortografikoa erabiltzen da, tarteko analisirik gabe, eta zehaztasunez eta bizkor idazten da.
|
|
|
Errepresentazio fonologikoa unitate fonologikotan zatitzen da; unitate horiek unitate grafemiko bihurtzen dira, fonemak grafema bihurtzeko prozeduraren bidez. Grafemen segida gordailu grafemikoan gordetzen da denbora batez.
|
Hitzaren
informazio ortografikorik ez dago, eta hitza osatzen duten fonema bakoitzari errepresentazio ortografiko bat ematen zaio: antzebillen= han zebilen; inbiou= egin behar dugu.
|
|
|
–
|
Hitzaren
fonemak identifikatu ondoren, soinu lexikoko hitzak ezagutu eta esanahia ateratzen da sistema semantikotik. Gero, lexiko ortografikoan pilatutako forma ortografikoa aktibatu, gordailu grafemikoan gorde, alografoak eta mugimendu ereduak berreskuratu eta grafemak idazten dira.
|
|
|
|
Hitzaren
letra kopurua edo letren tamaina erlazionaturik daude haurrak irudikatzen duen objektuarekin. Pertsonen izenaren tamaina grafikoak pertsonaren tamainaren araberakoa izan behar du, eta ez izenaren luzeraren araberakoa («Nire izena luzeagoa idatzi behar duzu, atzo urteak bete nituen eta»).
|
|
|
Ferreirok, Garcíak eta Ribeirok (1996) eta Hachén ek (2002) hitzen bereizketa aztertu dute.
|
Hitzaren
mugak ez dira zehatzak: haurrarentzat zaila da hitzak nola bereizi behar diren ulertzea.
|
|
|
Grafema berberak eduki arren, bi hitz ezberdinak izango dira, ordena ezberdinean idazten badira grafemak.
|
Hitzaren
osagaien eta haien ordenaren kontzientzia hartzen du haurrak.
|
|
|
–
|
Hitzaren
formaren ikustezko ezaugarriei baino gehiago begiratzen zaie letren identitateari eta ordenari.
|
|
|
|
Hitzaren
fonemak ordena egokian gordetzen dira ahoskatze gordailuan, epe laburreko oroimenari esker.
|
|
|
|
Hitzaren
soinuak zeinu grafiko bihurtzen dira, fonemak grafema bihurtzeko mekanismoaren bidez. Mekanismo horrek hitzaren soinu bakoitza irudikatuko duen grafema ezagutzea eta ezagutza hori une egokian aktibatzea eskatzen du. Erabilera maiztasunaren araberakoa izango da aktibazio atalasea.
|
|
|
|
Hitzaren
hasierako eta amaierako soinuen (silaben eta fonemen) kontzientzia irakurketaren kausazko faktorea da; erdiko soinuen kontzientzia, berriz, irakurketaren esperientziaren ondorena da. Hau da, kontzientzia fonologikoaren maila errazenak irakurtzeko trebetasunaren eragile dira.
|
|
|
Testeko hitzak esan baino lehen, entrenatzeko ariketak egiten dira.
|
Hitzaren
hasierako eta amaierako fonemen ezabatzeari buruzko sentikortasuna neurtzen du aurkezturiko probaren zatiak.
|
|
|
4
|
Hitzaren
hasierako edota amaierako silaba beste hitz baten hasierako edota amaierako silabarekin bat datorren ezagutu
|
|
|
6
|
Hitzaren
silabak elkartu eta hitza eratu
|
|
|
|
Hitzaren
silabak elkarrengandik bereizita esango dizkizut, eta zuk elkartu silabak eta asmatu zein hitz den. Adibidez: ar, gi, a.
|
|
|
–
|
Hitzaren
hasierako, erdiko edota amaierako silaba beste hitz baten hasierako erdiko edota amaierako silabarekin bat datorren ezagutu. Jarraian hitz bikoteak esango dizkizut eta hitzaren hasieran, erdian edo amaieran silaba bera duten esango didazu.
|
|
|
|
Hitzaren
hasieran bi kontsonante jarraian daudenean, bien artean bokal bat tartekatzen dute. Hala, kontsonante kontsonante bokala (KKB) segida naturalago bihurtzen da.
|
|
2009
|
|
|
2008an zazpi Hitzek 40.000 ale kaleratu dituzte egunero. Asteartetik larunbatera Busturialdeko
|
Hitzaren
kasuan, eta asteartetik igandera gainerako sei Hitzen kasuan. (Iturria:
|
|
|
2009ko martxoa. Behe Bidasoako
|
Hitzaren
kasuan oraindik ez dago datu zehatzik. 2009an sortu den egunkaria delako.
|
|
|
5
|
Hitzaren
letra guztiak asmatu diren ala ez egiaztatu
|
|
2014
|
|
|
Ez dute ikasten «ama» edo «aita» gurasoekin lotzen soilik; amari edo aitari dei eginez janaria, pixoihal garbia eta galtzerdiak lor ditzaketela ere ikasten dute.
|
Hitzaren
erabilera positiboki errefortzatua da, beraren errepikapenak gurasoen arreta eta zaintza erakartzen baititu. Modu horretara, esnea nahi dutenean «bibe» esaten ikasten dute, edo «gaileta» esatean gozoki bat jaso dezaketela ere ikasten dute.
|
|
2015
|
|
|
Gramatika honetan, sarreralexikoek hitzak sintagmetan bihurtzeko konbinaketei buruzko informazioa kodetuta dute.
|
Hitzaren
ezaugarrien konbinaketa bere kategoria lexikoan adierazten da. Bi kategoria mota daude:
|
|
2017
|
|
|
Gure helburua den eduki analisia burutzeko, Alcesterekin burututako beste ikerketa batzuetan bezala (Vizeu eta Bousfield, 2009), klase bakoitzeko hitz garrantzitsuenak hiru irizpideren bidez sailkatu ziren: 1)
|
Hitzaren
errepikakortasun maiztasuna klasean bertan 5 baino handiagoa izatea; 2) Chi karratu asoziazio frogaren balioa klasearekiko? ²? 32.85; df= 1 baino handiagoa izatea; eta 3) hitz horren %50 a ego gehiago klase horri egoki izana.
|
|
2019
|
|
|
Reinert metodoarekin burututako beste ikerketa batzuetan bezala (Vizeu eta Bousfield, 2009), klase bakoitzeko hitz garrantzitsuenak hiru irizpideren bidezsailkatu ziren: 1)
|
Hitzaren
errepikakortasun maiztasuna klasean bertan 5 baino handiagoaizatea; 2) khi karratuaren asoziazio probaren balioa klasearekiko %2 > 32.85; df= 1 bainohandiagoa izatea; eta 3) hitz horren% 50 edo gehiago klase horri egokitu izana.
|
|
|
|
Hitzaren
sentimendu balentzia
|