|
2000
|
|
|
Gainera, Hego Euskal
|
Herrira
mugatuko garenez, emisio esparru desberdinekokanalak aurki daitezke aldi berean lanean: Estatu espainiar osorako ari direnak (TVE1, TVE2, Canal Plus, Antena eta Tele), Euskal Herri osoa kontuan hartzen dutenak (ETB1 eta ETB2) eta, azkenik, telebista lokalak deiturikoak, beren seinalearen igorpena herri, hiri zein eskualde batera mugatzen dutenak (Tele Donosti, Canal Bizkaia edoTele bezalakoak).
|
|
|
Nazio identitatearen sisteman beste osagaiak ez ditu ukatu nahi Txillardegik (historia, lurraldea, kultura, erlijioa, mitoak...). Baina Euskal
|
Herrira
so jarrita, bestezeinu horien gainetik, hizkuntzaren baitan dakusa gailentasuna: euskara dugu, beraz, gutasunaren ezaugarri hegemonikoa.
|
|
|
|
Herrira
joan nintzen. Aurrena etxetik pasatu nintzen, aitari esateko Salbatoreranindoala eta ea etorri nahi zuen.
|
|
|
Euskal
|
Herrira
etorriz, esan dezagun irratilari euskaldunek lan extra egin behar izaten dutela erdal agentzietatik datozkien albisteak euskaratuz. Era horretan, irratilaria itzultzaile bihurtzen da ezinbestean.
|
|
|
Aldaketa horiek guztiek zerikusi handia izan zuten Neolitoan errotutako animalia eta landareen domestikazioan. Izan ere, K.a. 3.000 urtean (hau da, Neolitoan), kultura indoeuroparraren eraginez, ordura arte arrotza zen animalia heldu zen Euskal
|
Herrira
: ardia.
|
|
2001
|
|
|
Herria, besterik ezean, literaturaren zein euskararen aldetik hein bateanberrikuntza lehiatzen zuten idazleen (Xarritondarrak, Benat Dagorret, Jean LouisOlaizola, Manex Pagola, Daniel Landart, Jean Louis Davant, Manex ErdozaintziEtxart...) egoitza bilakatu zen, emazteak artikulugintzara ausartzen zirela azkenean: Marijan Malharin, Marijan Minaberri, Jakelina Idiart eta Maddalen de Jauregiberri, adibidez. Erants daiteke, eta horrela Jon Miranderekin lotura egiten dugu?, askok Parisko exiliotik idazten zutela, beranduago Euskal
|
Herrira
bizitzera itzulibaldin baziren ere. Artikulugintzaz kanpoko idazkin arrakastatsuena antzerkia zendenbora idor haietan, irri eginarazteko antzerki burlesko zein trufazkoa, Monzoneneta Lartzabalen eskutik.
|
|
|
Frankismo garaia ere atzerapauso handia izan zen euskararentzat, aurrekourteetakoa baino larriagoa ziurrenik. Batetik, kanpotar asko zetozen Euskal
|
Herrira
, eta horrek aldaketa handiak zekartzan mapa demolinguistikoan, euskara erabiltzea debekatuta izanik, ezinezko bihurtzen baitzuen etorkinen euskalduntzea, aregehiago euskaldun asko Euskal Herritik kanpora zihoala kontuan hartuta. Bestetik, euskara erabiltzearen debekua arlo pertsonalera ere zabaldu zen (esate baterako, frankismo garaian ezinezkoa zen seme alabei izen euskaldunak jartzea).
|
|
|
XIX. mende bukaera eta XX. mende hasieran Bizkaiko burdin industriarenondorioz kanpotarren lehen uholde handia etorri zen Hego Euskal
|
Herrira
, Espainiako lurraldeetatik Bizkaira batez ere. Bigarren uholde handia 60 eta 70eko hamarkadetan gertatu zen.
|
|
2002
|
|
|
Ipar Euskal Herriko ekonomiak ez du izaera propiorik eta menpekotasunajasaten du; beraz, ezin du beste biderik aukeratu. Inbertsio handiak egiteko orduan, Departamenduak, administrazio zentralaren ordezkari gisa, Frantziara begiratzendu eta ez Euskal
|
Herrira
. Adibidez, ez du kontuan hartzen ahalmen handiko tren azpiegitura Hendaiatik balizko euskal Y delakoarekin lotzea; aukera horrek ez luke interesik sortuko Pauen, Departamenduko hiriburuan.
|
|
|
azkenurteotan atzerriko kapitalek Hego Euskal Herrian eginiko inbertsioek gora egin dute oso era indartsuan. Fluxuak diren neurrian, aldagai horren urtez urteko emaitzak oso aldakorrak dira; baina, adibide gisa, atzerriko inbertsioa %250 handitu zenHego Euskal Herrian 1999 urtean, aurreko urteko kopuruarekin konparatuz8.Honela, azken urteotan Hego Euskal
|
Herrira
heldutako atzerriko inbertsioak igoegin dira Estatuko inbertsioekiko: 1997 urtean erlazio hori %9, 41koa zen eta biurte beranduago %11, 1koa; 1998 urtean, aldiz, jaitsiera handia pairatu zuen, %5, 6koa baino ez baitzen izan.
|
|
|
...oa ulertzeko eta egitura honen eta oeconomicaren arteko harremanak ulertzeko.Oeconomicari buruz Daniela Frigo k eta Otto Brunner-ek egindako ikerketak, Antzinako Erregimeneko konstituzio politikoari buruz Antonio Hespanha renartikulu eta liburuak, eta baita Bartolome Clavero ren lanak ere (proposatzendituen metodologi berrikuntza guztiekin) oso interesgarriak gertatu zaizkigu12.Gipuzkoa eta Euskal
|
Herrira
itzuliz, Achon en eta Portillo-ren zenbait lan ere lerrohorretan leudeke, eta garaiko egitura politikoa ulertzen lagundu digute13 Haueklirateke jorratutako ikerketa lerro eta irakurketa garrantzizkoenak.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian, basques? kategoria landuzen, ondoren Hego Euskal
|
Herrira
hedatu zena. Hemen, bascongados?
|
|
|
Uztarodugu bigarren kasua; Gizarte Zientzien aldizkaria izan arren, liburu aipamenenatalak Historiari buruzko kritikak argitaratzeko balio izan du nagusiki, eta, besteargitalpen batzuetan ez bezala, izaera kritikoa izan dute23 Geronimo de Uztaritzerakundearen buletinak ere lan egokiak kaleratu ditu. Historia Contemporanea aldizkariak, azkenik, garaien arabera garrantzi desberdina eman dio arlo honi; kontuan izanik gainera, ez dela mugatu Euskal
|
Herrira
. Azpimarratzekoa da, ildo horretan, Juan Gracia ren lana azken zenbakietan.
|
|
|
J. Madariaga (1987). Erreformak eta Kontrarreformak Euskal
|
Herrira
ekarritako herri xehearibegirako heziketa eta alfabetakuntzaren inguruan, zinez interesgarriak deritzegu honako lan hauei: J.Intxausti (1995) eta egile beraren (1994).
|
|
|
Nazio arazoaren pedagogia: Irlandatik Euskal
|
Herrira
Iztueta, Paulo, Uztaro 27, 83
|
|
|
Ezkutuko irratiak, erbestetik Hego Euskal
|
Herrira
Uhin Laburrean 33
|
|
|
Beste aldetik, jazarpen politikotik ihes eginez, Hego Euskal Herriko euskaldun asko heldu ziren Ipar Euskal
|
Herrira
1960 hamarkadetan. Errefuxiatu horien inguruan sostengu taldeak eratzeaz gain, mugimendu euskaltzalea indartzen hasi zen iparreko herrialdeetan.
|
|
|
Milurteko berriarekin batera, Hego Euskal Herriko irratiekin egitasmo berean sartu dira. Arrosa Ekoizpen Zentrua izenekoa?, zeinean hogeita hamar euskal irratik parte hartzen duten. Gainera, Seaskako ikastolen aldeko jaiaren berri zuzena ematen dute maiatzaren bigarren igandean, Ipar Euskal Herri osora ez ezik, Hego Euskal
|
Herrira
era hedatuz. Hasieran Nafarroako euskal irratiekin zuten lankidetzaren bidez egiten zuten arren, gaur egun, berriz, Arrosan dauden emisoren artean lotzen dute emanaldia; hain zuzen ere, 2002ko Herri Urratsetik zuzeneko saioa eskaini da Euskal Herriko hogeita hamar irratietan.
|
|
|
1940ko hamarkadaren amaieran bost estazio zituen kate espainiarrak estatu osoan. Hego Euskal
|
Herrira
, berriz, beranduago heldu ziren RNEren emisorak. Lehenengoa Donostiakoa izan zen, 1961ean; eta ondoren, Bilbokoa, 1970ean.
|
|
|
3 Ezkutuko irratiak, erbestetik Hego Euskal
|
Herrira
, Uhin Laburrean
|
|
|
Honetan ez gatoz bat, normalean. Ez da erraza Euskal
|
Herrira
lehenengoz datorren bat txipiroiak tinta beltzean atseginez jaten ikustea. Ez da erraza euskalduna Saharako bildots baten begiak plazerrez jaten ikustea.
|
|
2003
|
|
|
I. B.: Europan gabiltzala eta Euskal
|
Herrira
etorriz, askotan eztabaidatzendugu zein diren neoliberalismoaren zutabe edo agente nagusiak hemen eta zein diren mahairatu behar diren gaiak eta estrategiak. Adibidez, transgenikoen gaia danagusienetariko bat edota saltoki handiak eta azpiegiturak.
|
|
|
Herrien autodeterminazioari buruzko gaiak, Euskal
|
Herrira
etorriz, ingurumenaren egoerarekin eta naturaren defentsarekin du lotura. Joan den mendeko zazpigarren hamarkadatik hona mugimendu ekologista dinamiko bat dago, ekonazionalismo bat sortu duena, beste herri batzuetan. Europako Ekialdeko herrialdeetan, esaterako?
|
|
|
Mugimenduen Gizarte eredu hori 70eko hamarkadako protesta zikloarenondoren hedatzen joan zen mendebaldeko gizarteetan (Casquete, 2000) eta helduzen Hego Euskal
|
Herrira
Espainiar Estatuan aldaketa politiko sakona (frankismotikgaur egungo monarkia parlamentarira) ematen zen unean eta marko horretan kokatu zen hurrengo urteetan. Eboluzio horren adierazlea izan daiteke guri ikerketahonetan bereziki interesatzen zaigun mugimendua, ekologismoa alegia (Barcena, 1995).
|
|
|
Erabakiak Andolin Eguzkitzaren protesta beroa ekarri zuen, Ipar Euskal Herrian mantentzearen alde azaldu baitzen. Zeruko Argia 728,. U.E.U. zergatik Hego Euskal
|
Herrira
–.
|
|
2005
|
|
|
Irratian erabiltzen dira honelakoak albiste hasieretan: Euskal
|
Herrira
gatoz. Mundura begira jarriko gara orain?
|
|
|
Hori esan ondoren, zehazten hasten da esataria: Euskal
|
Herrira
gatoz. Osakidetza zerbitzuaz arituko gara?
|
|
2006
|
|
|
Euskal
|
Herrira
etorriz, Carmen Diez Mintegiren lana aipatu behar dugu (1995, 2000). Antropologo honek, Donostialdeko eta Nafarroako Erriberako amekenpleguaren eremuan murgiltzeko abiatu behar dituzten estrategiak aztertu ditu beredoktoretza tesian.
|
|
|
Alabaina, Lur zabaletanekin paralelismoen jokoan hasita, nora eraman nitzakeen istorioak? Epikaren bidea hautatuz gero, logika literarioakEuskal
|
Herrira
Ranbo salbatzaile bat ekartzera behartzen ninduen, bere lehengusueuskaldunei laguntza ematera etorria menderatzaile espainol eta frantsesarenaurkako borrokan. Aldiz, epika bazter utzirik, antiepika hauta nezakeen, etaerrealismo zikinaren bideari lotu.
|
|
|
ETAk debekatuta zion Yoyesi Euskal
|
Herrira
itzultzea, eta bere askatasunpertsonalaren izenean desobeditu zuenean, erakunde armatuak ez zuen gupidarikazaldu eta hil egin zuen. Behiala hain borroka armatuaren alde egondako familiazpentsatu ohi nuen askotan.
|
|
|
Ironiaz heltzen dio gaiari Mirandek 50eko hamarkadan...Euskaldun izateko modu bakarra ez, aukera berriak ari ziren sortzen. MunduaEuskal
|
Herrira
ere iristen zen. Eta munduarekin askatasunak.
|
|
|
Era horretan, Viguerako forua Euskal
|
Herrira
Logroñokotik eta Funesekotik iritsi zen, ia bere osotasunean. Torres del Ríora ere hedatu zen, baina han ez zuen foruaren hedapen foku berririk sortu.
|
|
|
Etika protestantea lan famatua argitaratu aurretik, Euskal
|
Herrira
etorri zitzaigun Max Weber, 1897an, Marianne bere andrearekin. Areetatik idatzitako gutun batean bere amari luze eta zabal hitz egin zion gure herriaz eta «euskal probintzia ederren» ohiturei buruz.
|
|
2007
|
|
|
Komentarista guztiek azpimarratu ohi dute, Euskal
|
Herrira
eginiko bidaiak izan zuen eragin erabakigarria Humboldt-en itzulian, esku artean zerabiltzan antropologiako proiektuetatik hizkuntzalaritzara, eta hizkuntzalaritzan hain berea izango duen ikerketako metodo enpiriko filosofikora (zenbait irakurle ustegabean harrapatzen eta nahasten dizun horixe hain zuzen) 143 Berak aitortu du hitz ederretan «gertakaria zoriontsuaren» inportantzia hori144 Gorabe... izan dezakeen interesaz gain, interpretazioak begien aurrean eduki beharrekoa izanen da, Humboldt zeren bila zetorren, zuzen ulertzeko zer den aurkitu duena.
|
|
|
Bere antropologia konparatuan Humboldt-ek erakusten duen hizkuntzenganako interesa ondorioz literaturara egongo da zuzenduta batez ere. Euskal
|
Herrira
etorri eta Euskal Hizkuntza ikasten hasterakoan ordea Humboldt-ek garbi ikusiko du, literaturaz aparte, posible eta beharrezkoa dela hizkuntza berez den horretan ikertzea. Hots, idazleek hizkuntza batekin edo batetaz egiten dutena bigarren maila batetan utziz Humboldt-ek orain hizkuntza bakoitzak herri bakoitzean duen garapen «naturalaz» arduratzearen beharra ikusiko du.
|
|
|
Zehatzagoak izan nahi badugu, historia filosofikoari begira batez ere, perspektiba aldaketak, momentuak eta graduak dauzka, eta lehen momentu bat, erabakigarria? printzipioz Humboldt-en Euskal
|
Herrira
eginiko bidaia baino lehenagoa da: Kant-en iraultza kopernikarra158 Humboldt-en hizkuntzaren begikerak hasieratik Kant-en adimenaren analisia suposatzen du, onerako eta txarrerako, hau da, aurrena gida bezala; gero, momentu batetik aurrera bederen, gainditu beharreko oztopo antzo bere eboluzioan.
|
|
|
Euskal Herriak, aldiz, erabat limurtu du. Urte osoa Parisen euskaraz jabetzen eta Euskal Herriarekiko informazioa biltzen eman eta, 1801eko apirilean Euskal
|
Herrira
bigarren aldian sartu da, benetakoa,
|
|
|
Humboldt-en izkribuetan, hizkuntza bakoitza mundu ikuskera bat delako tesia lehen aldiz era horretan formulatua, Erromatik von Brinkmann i igorritako gutunean kausitzen da (Pariseko egonaldia, Euskal
|
Herrira
eginiko bidaia biekin;, Erroman), hain zuzen euskal ikaskuntzetan murgildurik dabilela, berak gutunean adierazten duenez, eta, lehenago aiurri nazionaletan interesatua ibili ondoren, hizkuntz ikerketetan orokorki orain:
|
|
|
Etenaldi batekin 1799ko irailetik 1800eko apirila artean: Euskal
|
Herrira
(aurrenekoa) eta Espainiara bidaia.
|
|
|
Diskurtso saritu eta Akademiak bereziki goraipatuak581 egundoko arrakasta izan du, Prusiako erregeak berak pertsonalki idatzi dio autoreari. Lehenengo inprimaldia, Berlinen eta Parisen batera, 1784an argitara da; hurrengo urtean bigarren argitalpena Parisen; 1797an hirugarren berrikusi eta gehitua Hamburgon eta Parisen, Humboldt Parisera sartu berritan; Humboldt Euskal
|
Herrira
etortzearekin bateratsu, beste argitalpen bat Parisen582 Beraz, Humboldt-en traiektoriako une gurutzealean, Rivarol en Diskurtsoa bere arrakastaren klimaxean dago Berlinen bezala Parisen. Eta hain zuzen Humboldt-en solaskide eta informatzaile inportanteetako bat Pariseko egunetan Domiku Garat izan da, Robespierre n Justizia Ministroa (erregeari lepoa moztu zaion tenorean), eta batez ere, guretzat orain, Rivarol en Diskurtsoaren kritiko bakan bakanetarikoa Frantziako hiriburuan.
|
|
|
Humboldt-i Euskal
|
Herrira
etorri izanak eragin dion planteamolde eta perspektibaren aldaketan bigarren puntu erabakigarria hementxe dago: euskal herritarrekin interes antropologikotik linguistikora (I. Zabaleta Gorrotxategi) ekarri duen hein berean, hizkuntzaren ikusbide filosofiko transzendentaletik enpirikora eraman du.
|
|
|
Europako adituak datorren astean etorriko dira Euskal
|
Herrira
|
|
|
Europako adituak datorren astean etorriko dira Euskal
|
Herrira
|
|
2009
|
|
|
Euskal
|
Herrira
etorrita, gehiago zehaztu daitezke kazetari politikoak langaidituen informazioen ezaugarriak. Euskal Herriko kazetaritza politikoak berezkoezaugarriak baititu, euskal politikagintzak berezko ezaugarriak dituen bezalaxe.
|
|
|
Inprimategiaren garapena Euskal
|
Herrira
ekarrita, lehen inprimategia 1492an sortu zuen Iruñean Arnaldo Guillermo Brocar ek.6 Euskal Herrian inprimaturiko lehen liburua, berriz, Joan Frantzisko Tornamira tuterarrak medikuntzari buruz idatzirikoa izan zen. Brocarrek Iruñetik alde egin behar izan zuen, ordea, eta Miguel Egia Lizarrakoak, familiaren ikasle eta koinatua zenak?
|
|
|
Joanes Leizarragarena zen Kalendrera, euskaraz idatzi eta 1571n argitaraturiko lehen almanaka. Hego Euskal
|
Herrira
etorrita, Jose Pablo Ulibarri arabarraren egutegia aipatzea ere badago. Politikari eta idazle euskaltzale7 hura Bilbon bizi zen 1815 urtean eta Egutegi eusquerazcoa erderazcotik itzuliya, Vizcai, Guipuzcoa ta Arabaco Provintziarentzat, 1815garren urteraco kaleratu zuen.
|
|
|
Muga igaro eta Hego Euskal
|
Herrira
jauzia eginda, XIX. mendean Ipar Euskal Herriko almanakek baino garrantzi politiko gutxiagoko almanakak topatzen ditugu bertan. Oro har, egutegi hutsak izan ziren Hegoaldekoak, baina bazen almanaka literarioren bat ere, Serafin Barojarena kasu.
|
|
|
Maria Gonzalezek jasoa duen moduan, (2008: 35), «naziek Ipar Euskal
|
Herrira
sartu eta bertan argitaratzen ziren bi kultur aldizkari mututu zituzten: Gure Herria eta Euskaltzaleen Biltzarra, hain zuzen ere».
|
|
2010
|
|
|
Dirua egin ala ez, emigrantearenminak dira hauek, ez hangoak eta ez hemengoak ez direnen minak alegia.Erbesteratuarentzat, aldiz, Amerika demokraziaren herria da, eta proiektu etaborroka politikoak erbestean bizirik mantenduko du itzulerarekin beti ametsean.Emigrantea ez bezala, erbesteratua nekez da amerikarra, ez baitu amerikar izannahi eta euskal seme gisa borrokan dihardu atzerritik. Emigranteak ez bezala, erbesteratuak ezin du Euskal
|
Herrira
itzuli, ondorioz, ez du kulpa sentitzen, ez dueuskalerriratzearen ezintasuna bizi oso bateko porrot gisa sentitzen.
|
|
|
Bestetik, hainbat hiztegietan agertzen ez den bezala, inoiz ez bada, oso gutxitan doa emigrantea atzerrira bertan finkatzeko asmoz, itzulera baita gehiengo ezinzabalean helburua. Egia da ere, aldiz, nahiz eta bizi oso batez Euskal
|
Herrira
itzultzeko asmoa izanik ere, emigrantea gehienetan atzerrian geratzen dela. Arrazoiabikoitza da:
|
|
|
Bestetik, atzerrian osatu du emigranteak bizitza, eta bertan ditu seme alabaketa bilobak. Eta azken hauek ez dira jatorrizko herrian jaioak, hortaz, ez dute gurasoek Euskal
|
Herrira
itzultzeko gogoa eta aingura moduan emigrantea atzerrianmantenduko du gehienetan horrek.
|
|
|
Euskal
|
Herrira
ere deshazkundearen oihartzunak ari dira heltzen eta eztabaidahori zabalduz AHTren kontrako kanpainak bezalakoak indartu daitezke. Joan denudaberrian Bilbon jendez betetako liburu aurkezpen batean Carlos Taibo irakaslearibertoko gazteek galdetzen zioten ea non ari diren antolatzen deshazkundearenaldeko kanpainak eta borrokak.
|
|
|
Jatorrizkoherrira itzultzen diren irabaziak oso garrantzitsuak izan ohi dira eta kapitalarensarrera gordinari kendu behar zaio atzerritik datorren inbertsioaren ekarpen netoaebaluatzeko.
|
Herrira
itzulitako irabaziek kopuru handia osatzen dute. Esate baterako, garapen bideko herrialdeei transferitutako atzerriko inbertsio zuzenaren baliabideen% 30 inguru jatorrizko herrialdera itzultzen da irabaziak eskuratu ostean (Oxfam, 2002).
|
|
|
Atal honetan batez ere bigarrenari ekingo diogu, Euskal
|
Herrira
heldu zena izan zelako.
|
|
|
Mugimendu hau Euskal
|
Herrira
ere heldu zen, 1977 urtean Juan Maria Arzak eta Pedro Subijana euskal sukaldariak Paul Bocuse ren jatetxera ikastera joan ondoren. Lyonen (Frantzia) bakarrik hamabost egunez egon baziren ere, han ikasitakoak hemen antzeko mugimendu bat sortzeko lagundu zien:
|
|
2011
|
|
|
Madrilen, aldiz, Amaia Urkia izan zen lehenengo korrespontsala. Sortzen zuen albiste bakoitzahegazkinez bidali behar zuen Euskal
|
Herrira
, alde batetik testua eta bestetik irudiak.Durangon zeuden bere lankideek muntatzen zuten ondoren berria, artean Urkiak ezbaitzuen edizio gela propiorik Madrilen.
|
|
|
Jesuiten ordena utzi arren, ez zion apaizgoari (sekularrari) uko egin. Zaitegik 1955 urtearen bukaeran Euskal
|
Herrira
itzultzea erabaki zuen, Guatemalako bere ikastetxearen zein aldizkariaren azken kontuak kitatzeko ardura Ibiñagabeitiari utziz. Amarekin Gabonak igaro ondoren, Iparraldera bizitzera joan zen, Biarritzera, eta 1956 urtetik aurrera Euzko Gogoa Biarritzen inprimatu zen.
|
|
|
Bi urte eman zituen bertan, eta ondoren, Zaitegik aldizkaria Biarritzera ekarri zuenean, berak Guatemalatik alde egin behar izan zuen, eta Caracasera joan zen Lorea Badiola bere lobarengana. Caracasen hil zen 1967an, Euskal
|
Herrira
itzuli gabe (Sudupe, 1997a eta 1997b).
|
|
|
Kontseiluko buruak, lehenik, PSOEko Ramon Rubial eta, ondoren, Garaikoetxea izan ziren. Estatutua onartu ondoren, Leizaola erbestetik Euskal
|
Herrira
itzuli zen (1979), eta orduan desegin zen erbesteko Eusko Jaurlaritza, botere errealik gabea, baina gerraurreko legitimitate politikoa, sinbolikoki bazen ere, zaintzen zuena. Kontseiluak prestatu zuen 1979an erreferendum bidez onartu zen Euskadiko Autonomi Estatutua (Gernikako Estatutua), baita lehen euskal gobernua aukeratzeko hauteskundeak ere.
|
|
|
Lehen urteko ikastaroan (Gabiria, 1968), ikastaroetako irakasle eta arduradun zirenei, Mendiguren eta Gonzalez San Pedrori, Antonio Arrue euskaltzainak lortu zien gobernadorearen baimena Gabiriara joateko. Ikastaro horietan Israelen hebreera irakasteko erabiltzen zuten metodoa aplikatu nahi zuten377 Israelen aplikatzen zen metodoaren berri Imanol Berriatuaren bidez heldu zen Euskal
|
Herrira
. Berriatuak berak probatu zuen Israelen, eta gerora hizkuntza horren irakaskuntza esplikatzen zuen liburua idatzi zuen euskaraz, euskalduntzen ari zirenentzat (Berriatua, 1982).
|
|
|
litekeena da etorri berriek harrera lurraldeko hizkuntzetako bat jakitea, baina ez bestea, edo besteak. Azken hori oso ohikoa da, esate baterako, Hego Amerikatik Hego Euskal
|
Herrira
datozenen kasuan.
|
|
|
Atal hau Euskal
|
Herrira
bueltatuta itxiko dugu. Euskal Autonomia Erkidegoan, Nafarroan eta Iparraldean eragin berbera izan ez badu ere, eskola izan da euskararen indarberritzean tresna nagusia.
|
|
2012
|
|
|
Prozesu luze eta zabal horretako bi eremutanzentratu gara lan honetan: XIX. mendearen bukaera aldetik Euskal
|
Herrira
etorritakoimmigrazio aldi nagusietan, batetik; eta horren aurrean abertzaletasunak garatutakoildoan, bestetik.
|
|
|
Hortaz, lehenik eta behin, immigrazioak maila teorikoan estatuarekin etanazioarekin duen harremanaz gako batzuk azpimarratuko ditugu, ondoren EuskalHerriko errealitatean murgiltzeko. Lehenik, Euskal
|
Herrira
iritsitako immigraziofluxuen ezaugarri nabarmenenak azpimarratuko dira; eta, ondoren, Euskal Herrianimmigrazioak sortutako eztabaida esanguratsuen laburpena planteatuko da: immigrazioaren aurrean euskal nazionalismoak garatutako ildoak eta izandako bilakaera, hain zuzen.
|
|
|
immigrazioaren eta Euskal Estatuaren arteko harremanean, hainzuzen. Planteamendua Euskal
|
Herrira
ekarrita, beharrezkoa da, lehenik eta behin, immigrazioak Euskal Herrian dituen ezaugarri nagusiak aipatzea. Jarraian, EuskalHerrira iritsitako migrazio fluxu nagusien ezaugarri nabarmenenak azpimarratzensaiatuko gara.
|
|
|
Arreta Euskal
|
Herrira
iritsitako immigrazioan jarriz, bada, lurraldea, moduesanguratsuan, XIX. mende bukaeran hasi zen etorkinen hartzaile izaten. Orduan, Espainiatik abiaturiko immigrazio prozesuak indarra hartu zuen, eta benetako gizamugimendu sendo bilakatu zen.
|
|
|
Izan ere, Lapurdik, Nafarroa Behereak etaZuberoak herritarrak galtzen jarraitzen zuten bitartean, gainerako herrialdeetanegoera aldatzen hasi zen. Edonola ere, begirada Hego Euskal
|
Herrira
mugatu arren, herrialde eta eskualdeen arteko errealitateak diferenteak izan zirela kontuan izanbehar dugu. Nafarroa Garaian, esaterako, immigrazio fluxu esanguratsurik ez zengertatu XX. mende erdira arte, eta orduan ere gainerako herrialdeetan baino etorkingutxiago iritsi ziren (ik.
|
|
|
Multikulturalismoaren auzia Euskal
|
Herrira
ekarrita, paradigma horrek EuskalHerrian eragin ditzakeen ekarpenak mahaigaineratu izan dira jada. Planteamenduaestatua erdietsi duen nazionalismoaren jardueratik proposatu bainoago, estatualortzeko borrokan diharduen mugimenduaren ikuspegitik luzatu da.
|
|
|
Zentzu horretan, gogorarazi beharrekoa da, hemen immigrazioaz aribagara ere, immigrante kategoria ez dela totala, eta etorkinak, migratzailea izateazgain, klase, genero eta abarren araberako kokapen sozial zehatza duela. Ondorioz, gauza jakina dirudien arren, Euskal Herriko estatuak euskal herritar orori sortukodizkion onura berak Euskal
|
Herrira
berriki iritsitakoentzat ere izango direla aipatzeaez dago sobera.
|
|
|
Euskal Herriko estatuak ere, beste edozein estatuk bezala, bere migraziopolitika propioa garatu du, eta, horrela, hainbat ahalmen eta aukeraEuskal
|
Herrira
ekarriko dira, oraingo egitura administratiboek ez baitute horretarakoeskumenik (Euskal Herri mailako datuak jasotzeko ezintasuna bera horren adibideda). Politika horren alderdi nabarmena izango da migratzaileen integrazio edoegokitzapen prozesua, Euskal Herritik eraiki ahal izango dena, prozesuarenhasieratik eta helburu zehatzekin.
|
|
|
Krisiaren eraginez, 2009 urtean, enpleguaren hazkunde negatiboa iritsi daEuskal
|
Herrira
eta, tamalez, azken datuen arabera hazkunde negatibo horrek ez duetenik izan azken urteotan.
|
|
|
Beste alde batetik, enpresen inbertsioaren dinamika ere kezkagarria da. 1993.eta 2008 urteen bitartean, ekonomiaren oparoaldia bete betean zegoenean, euskalkapitalak 51.000 milioi euro inbertitu zituen kanpoan; Euskal
|
Herrira
iritsi zireninbertsioak, berriz, 12.000 milioi euro izan ziren soilik. Funtsean, euskal kapitalari ezzaio interesatzen euskal lurraldean inbertitzea.
|
|
|
Eskubide eta askatasun nazional eta demokratikoei dagokienez, konkistatutakobotere espazioek bultzatu eta exijitu behar dute errepresioagatik erbesteratu beharizan duten pertsonak
|
Euskal
Herrira itzul daitezela; exijitu behar dute, halaber, aurrera egitea gatazka bortitzaren konponbidean eta askotariko desmilitarizazioan, udaltzaingoena ere barne sartuta, zeren udaltzaingoa kidego zibila izan behar baita, hitzaren zentzu osoan. Halaber, «segurtasun pribatua»ren industria deritzana eredebekatu behar da, higiene demokratikoagatik.
|
|
|
Hots, inperioaren egituraketa biopolitikoareneztabaida orokorraren barnean kokatzen dira bi eztabaidak. Ez da kasualitate, Lancrek Ipar Euskal
|
Herrira
egingo dituen bisitaldien (1609) arrazoitzat, misiolariekMundu Berritik botatako deabruek Euskal Herrian abaro topatu dutela argudiatzea.Imajinazio inperial biopolitiko eta atlantiko beraren bi eztabaida dira «indiarrena»eta euskal kapareena (aurrerago moriskoena bihurtuko den bezala,).
|
|
|
Edota desira bat, nahi bat, amets bat adierazten zuten idatzi haiek guztiek.Ikaragarri eta oso urte gutxitan guztiz aldatzen ari zen gizarte berri batekiko beldurra.Gerraurreko Euskal
|
Herrira
itzultze nahia.
|
|
|
Debekuaketa era guztietako errepresioa nagusi alde guztietan. Gizartearen zati handi bat osobeldurtuta dago eta ez du nahi berriz gerraren itzal iluna Euskal
|
Herrira
itzultzea.Belaunaldi helduek, gerra ezagutu zutenek, pasatutako zoritxar haiek guztiakez dizkiote jarraian datorren belaunaldiari opa. Beldurra da nagusi eta beldurrada kontrol sozialaren tresna ziur eta eraginkorrena, gehiengoaren isiltasuna etaburumakurketa ziurtatzen baititu.
|
|
|
Urte haietantxe, Euskal
|
Herrira
Europatik datozen lehen idatzi existentzialistaksartzen hasten dira. Eskuz esku dabiltza, isilpean, ezkutuan, orduko gazte jendeareninkonformitate, buruhauste eta galdera existentzialak areagotzera etorri direla dirudieta ordura arte guztiz tradizionala izan den euskal munduan, hautsak arrotuko dituzte.
|
|
|
Hortaz, 1936ko gerra Euskal
|
Herrira
iritsi zenerako, EAJ PNVk, naziotasuna, faktore zurrunak erabiliz mugatzen jarraitzen du, arrazarekin batez ere. Nazio batekopartaide izateko nahia edo borondatea alde batera uzten ditu.
|
|
|
Horren guziaren suntsiketaren ostean etorri zaigu Azurmendi, beraere tematu da gure artean oraindik zirautenak garbitzen? Europako «nobedadeak»Euskal
|
Herrira
aplikatzera. Eta paragrafo hasieran planteatzen genuen galdera beraatzean daukala esan genezake:
|
|
|
Horren guziaren suntsiketaren ostean etorri zaigu Azurmendi, beraere tematu da gure artean oraindik zirautenak garbitzen? Europako «nobedadeak»Euskal
|
Herrira
aplikatzera. Eta paragrafo hasieran planteatzen genuen galdera beraatzean daukala esan genezake:
|
|
|
Hortaz, 1936ko gerra Euskal
|
Herrira
iritsi zenerako, EAJ PNVk, naziotasuna, faktore zurrunak erabiliz mugatzen jarraitzen du, arrazarekin batez ere. Nazio batekopartaide izateko nahia edo borondatea alde batera uzten ditu.
|
|
|
Alde batetik, Eskualduna itxi eta gero, Herria euskarazko astekaria 1944an bertan abiatu ahal izan zuten. Bestetik, Frantziako irratitelebista nazionalaren bitartez, euskarazko ikus entzunezkoak 1970eko hamarkadan Ipar Euskal
|
Herrira
heldu ziren.
|
|
2014
|
|
|
Sei urterekin etorri zen Euskal
|
Herrira
Salamancatik eta gaztetan euskaldundu zen; 56 urte ditueta Arrasaten bizi da bikotekide eta semearekin.
|
|
|
Hiru ataletanmultzokatuko dut hemendik aurrerako informazioa: lehenean, 60ko hamarkadanEuskal
|
Herrira
heldu ziren emakume etorkinak «hemengo» bihurtzeko prozesuazarituko naiz; bigarrenean, indarra eta sendotasuna gizonekin eta emakumeekin, hurrenez hurren, lotu ohi dituen teorizazioaren berrikuspenari ekingo diot; eta, azkenik, hirugarrenean, euskal kultura osoaren ordezkapenaz jardungo dut, euskalkulturaren irudikapen androzentriko eta lerrobakarrekoei emakumeek eta generoikuspegiak ordezka li...
|
|
2015
|
|
|
EAJk, Ezker Abertzaleak eta Ezker Anitzakeuskal lurraldean euskarari estatus berezia edo bereiztua eskaintzen dien bitartean, PSE EEk etaPPk euskara gaztelaniarekin parekatzen dute. Gainera, lehen hiru alderdiek euskararen estatusbereiztua Euskal
|
Herrira
zabaldu dute; alegia, euskara Euskal Herriko berezko hizkuntza, ondare kultural eta identitate zeinu moduan onartzen dute. PSE EEk eta PPk, ostera, EuskalHerria ez dute buruan hartzen eta PPk euskara eta euskal kultura Espainiar Estatuaren parte joizan ditu.
|
|
|
Horrekin batera, hizkuntzen aukeraketan eragiten duten faktoreen gaia asko landu izan dasoziolinguistikaren eremuan, eta faktore horiek sailkatzeko hainbat proposamen egin izan dira.Sailkapen horiek Euskal
|
Herrira
egokitu dituenetako bat Martinez de Luna (2001) izan da, eta harihorri tiraka Soziolinguistika Klusterrak (2009) gazteen hizkuntza erabileran eragiten duten faktoreakaztertu zituen.
|
|
|
Guk aurrera egingo dugu eta orain hirugarrenari emangodiogu hitza. Esan bezala Euskal
|
Herrira
gatoz, eta orain aztertu genuke zer aukera edomuga juridiko dugun gurean udal administrazio mailan euskarari lehentasuna emateko. Gurean, eremu batzuetan, EAEn eta Nafarroako eremu batean euskara ofiziala da, eta egia da hor normalean pertsonaltasun printzipioa aplikatzen dela, eta horrek ere zailtasunak sortzen dizkiola gurehizkuntzari lehentasunezko hizkuntza izateko.
|
|
2017
|
|
|
Espainiar estatuan egiten den demokraziaren definizioak ez du tortura ezaren praktika bermatzen. Horrek Euskal
|
Herrira
ekarriko gaitu berriro, Euskal Herriko gatazkan agertu kasuak estuki lotuak baitira; bereziki,« inkomunikazioak» eta lege« antiterroristen» baitako kasu horiek tratatuak dira. Hemen, Euskal Herriaren irakurketa judizial eta politiko bat eginen da.
|
|
2019
|
|
|
Edonola ere, interes handikoa da aztertzea nolako lotura dagoen euskararen eta botoabertzalearen artean lurralde osoan. Horregatik, Hego Euskal Herrian egin dugun ikerketa hau IparEuskal
|
Herrira
zabaltzea da etorkizunerako planteatzen dugun norabidea.
|
|
|
(4) Ikuspuntu politikotik[(_ 4)] ez ezik, ekonomikotik[(+ 3)] ere Greziak esperantza ekarri du Europako hegoaldeko besteherrietara, tartean Euskal
|
Herrira
. (POL08)
|