|
2000
|
|
|
zeritzan artikulu hartan. Zeren oraindik ere, askok eta askok 1521eko gudu hura
|
Espainia
eta Frantziaren artekoa zela uste baitute.
|
|
|
...n, ausaz, eta Mattinek hamahiru, zeren, oker ez banago, aita Frantzia eta Espainiako errege infanten arteko ezkontza sonatu hartarik itzuli zenean izan baitzen... bai, orduan izan zen, segur, zeren oroitzen baitut nola aitak, okasino hartan ere, bere ondoreak atera zituen gertaki hartarik, azpimarratzen zigularik ezen Eliza katolikoak bedeinkatu ezkontza hura ez zela soilik bi pertsonaren artekoa,
|
Espainia
eta Frantziaren artekoa ere bai, eta ezkontza hark bi estatuen eta bi erresumen arteko urte luzeetako gerlak eta guduak itzali, eta bakealdi sendoa ekarriko zuela, zeina ezin egokiagoa gerta baitzitekeen, bertzalde, bai frantsesen eta bai espainiarren prosperitatearentzat ere—; sasoin hartan, bada, jaun André, bertze bi presentekin heldu zitzaigun aita. Begi bistakoa zen ezen present haiek ez zirela, ohi bezala, berdinak, zeren fardeltxo bat luzea eta astuna zen, eta bertzea tipia eta arina.
|
|
|
Ai,
|
Espainia
... eta Frantziako erresuma ere —zeren frantziarrek Mathalasi eginaren ondoren, Zuberoako populua ere deskontent dagoke— Euronotos ibaiaren hegian baleude, jaun André...!
|
|
|
AITZINA egin nahi nuen bertze gai batekin, baina berriro barkatu didazu, jaun André. Izan ere, Nafarroa,
|
Espainia
eta Frantziari buruz arestian skribatuak zure bertze gutun baterat narama. Zeren eta hara zer erraiten zenidan zeure bertze gutun hartan:
|
|
|
Soldadu haiek
|
Espainia
defendatu behar zuten eta nik neure burua, neure ezpainez:
|
|
|
Hura, ordea, libertatearen ihortziria zen, Nafarroa hartzen zuena eta Nafarroa tik harat zihoana,
|
Espainia
hartzen zuena eta Espainiatik harat zihoana eta muga orotarik harat... eta mugaz bertzaldean toki bat zegoen, zeinak izen bat baitzuen, osaba eta bion mintzaira sekeretuan: Ararat.
|
|
2001
|
|
|
‘Gure herritxoaren berri ez zen egunkarietan azaltzen, ez telebistan. Agertzekotan,
|
Espainia
iparraldean edo Frantzia gertatutako hilketen berrietan igarri behar zen gure geografiaren mamua... ’
|
|
|
Europa ere marraztuko duzu, baina kontinentearen mendebaldeko muga Belgikarekin lerratuko da Suitza eta Italiarantz. Ez ahaztu gero, Frantzia eta
|
Espainia
urpean geratuko direla eta bi uharte izango dituela Europako, Galiziaz betetako Portugal eta Euskal Herria.
|
|
|
Ezkutuan alde egin genuen Ikastetxetik, geure arriskuekin, Frantzia eta
|
Espainia
arteko muga pasatzea bezain zaila baitzen Ikastetxeko harresiak gainditzea.
|
|
2002
|
|
|
Lehenago ere behin baino gehiagotan gertatu dena gertatu zen Albuquerquen (Granada,
|
Espainia
): zortzi urteko mutiko bat galdu egin zen etxe ondoko eremuetan, cortijoa zabal handia baitzen.
|
|
|
|
Espainia
Estatuan bakarrik urtero animalien salmentak 150.000 milioi pezeta ekartzen ditu.
|
|
|
" Bizkaia" gehigarriaren arabera, ekologista langile suharrek egiten dituzten ekitaldiak gorabehera,
|
Espainia
osoan bi mila bat otso inguru bakarrik geratzen dira.
|
|
|
–Beraz, ikasle maiteok, zuek Espainiarenganako begirunean eta Espainiarenganako maitasunean heztea izango da ene helburua, zeren, nola Elkano izan baitzen, euskalduna izateagatik, bi aldiz espainiar, munduari bira emanez
|
Espainia
are handiagoa egiten zuela, halaxe hartu baitzenukete zuek ere gizon hura eredutzat, zeuen mundu partikularrari ematen dizkiozuen eguneroko birak –zeuen obra eta ekintza onak, alegia– Espainiari eskainiz. Zeren Espainiari leial izatea izan baitaiteke, ausaz, Jainkoari leial izateko modurik ederrena.
|
|
2003
|
|
|
Guk geuk euskaldunok ikusi ditugu horrela Iruñeko erreinuan sartzen eta berdin nagusi jartzen Frantzia gaineko ala
|
Espainia
barneko errege, erregina, erregeorde, apezpiku, gobernadore, kauter eta... eskale arrotzak.
|
|
|
Ondorioz haren Inperioaren atzaparretan ikaraturik gelditu ziren, 12 urte luzez bederen, Frantzia,
|
Espainia
, Euskal Herria eta Europa guztia. Urte haietan, Iparraldean, Garat eta Harispe izan ziren Napoleonen zerbitzari ospetsuenak.
|
|
|
Claudio Sánchez Albornozek erran zuen Mendebaldeko lehen estatu zentralizatua
|
Espainia
izan zela. Bizkitartean, Gaztelako estatu nagusiak, behin mairuen kontra, gero indioen kontra eta beti herritik urrun, erabili dituen gurutzedunen, konkistatzaileen ala gobernadoreen balentriak balentria, ez da behin ere heldu izan bere inguruko lurralde guztien biltzera:
|
|
|
XIX. mendean berriz, Frantziako Iraultzaren eta Inperioaren ondotik,, frantsesten? hasi nahi zelarik nolazpait
|
Espainia
, estatu nazioaren lehen konstituzioa asmatu zuten Cadizeko gorteetan, 1810ean. Frantses eskolako Konstituzio horretan ez zen ordea lekurik Euskal Herriko foru eta lege za harrentzat.
|
|
|
Galde horren ihardespena aurki dezakegu, menturaz, IV. mendeko Aetheria andere beilariaren ohar batean: urruneko bere
|
Espainia
hegitik Jerusalemera joan zelarik, ikusi zuen Palestinako fededunen artean ez zitzaiola begirune berdina eskaintzen grekoen hizkuntzari eta Siriakoari. Apezpikua beti grekoz mintzo zen, berak Siriakoa jakinik ere; lekuko hizkuntza uzten zion aldiz apezlagunari, honek egin zezan itzulpena.
|
|
|
deitu ideologia berpiztu nahiz ari dira apaiz, serora edo laiko asko,, nazio? hori delarik batzuentzat Frantzia edo
|
Espainia
, besteentzat Euskadi.
|
|
|
Zer izanen da estatu nazio hain ezberdin horien lekua edo hazta, Ingalaterra, Frantzia,
|
Espainia
, Alemania bezalako inperio ohien aldean. Eta zer gertatuko zaio duela 50 bat urte independentzia eskatzen ikusi dugun Siziliari?
|
|
|
Casas Viejasko gertaerak. Casas Viejas (Cádiz,
|
Espainia
) herrixkako biztanleek burututako altxamendua (1933). Komunismo libertarioa aldarrikatu eta lurralde banaketa egin zuten.
|
|
2004
|
|
|
Inork ez digu eragozpenik jarriko, espainol gisa edo frantses gisa esistitzeko. Baina beren etxeari
|
Espainia
eta Frantzia izenak eman dizkieten horiei, euskaldun izatea ezer ez izatea iruditzen zaie nonbait. Eta, azkenean, pentsamolde hori geure buruotan ere sartzea iritsi dute?. 9
|
|
|
Betor, beraz, Xabier Zabaltzaren irakaspena, ikasirik ez da inor jaiotzen eta: ?
|
Espainia
etnokrazia bat izan zen berrogei urtez: nazio bakar bat eta hizkuntza bakar bat onartzen zen.
|
|
|
Gaiak jorratzeko eran nabaritzen da egokitzapena zein neurritakoa izan den: honela, gure herria Euskal Autonomia Elkartea edo/ eta
|
Espainia
dela irakurtzen da ia itzulpen huts direnetan, eta Euskal Herria ikuspegi nazionalago batez lantzen dute egokitzapen handiagoa egiten dutenak. (...) Hezkuntza Erreformak, edukiak gaur egungo egitura politikoetara egokitzeko irizpidea ematen du.
|
|
|
–Unibertsitateko multzo indartsuenaren ezaugarri nagusiak bi dira:
|
Espainia
eta funtzionaritza?. 435
|
|
|
–SSei buruzko erreportajea egiten ari naiz nire aldizkarirako –azaldu zien bere aleman mordoiloan–
|
Espainia
berria gure adiskide alemaniarrak ezagutzeko gose da. Eta, nire ustez, zuok, SSetako gizonok zarete Alemaniako gazteriaren adierazgarririk hoberena.
|
|
|
"(...) Gabiltzan erne, beraz, espainiar zintzook, lurrak eta aziendak arriskuan ditugu eta! Izan ere, ameba bat bihurtu da Euskadi, zeinak, bere pseudopodoak iparraldetik luzatuta,
|
Espainia
Handiaren hiriburua irentsi nahi duen. Zer dira, bada, Eneko Ortega bezalako gizonak –edo gixonak hobeto, beharbada– Euskadiren eragin gaiztoa bazter orotara zabaldu nahi duten euskal nazionalismoaren agente maltzurrak baizik, kirolaren mozorroaz baliatzen direnak baina funtsean beste helburu batzuk bultzatzen dituztenak?
|
|
|
Eta orain, Madrilera etortzen utzi behar al diogu hazitarako zezenko honi, gure lur sakratuaren bihotzera, beste ehun edo beste mila seme alabatxo izan ditzan, nazionalismo baztertzailearen pozoia orotara zabaltzeko," de tal Josu Ternera, tal torete semental"? Edo ahaztu egin al dituzue Eneko Ortegaren deklarazioak, Euskal Herriaren selekzioaren aldekoak, aberri handia txikiaren oinpeko jarriz, eta
|
Espainia
Euskal Herriaren menera. Eta zer izan zen penalti hura, jokalari nazionalistak kornerreko banderatxorantz jaurti zuena eta mundu osoaren aurrean barregarri jarri gintuena, Maltako selekzioaren aurkako partidan, traiziozko ekintza koldar bat baizik, gure ohorearen eta prestigioaren kalterako eta zoritxarrerako?
|
|
|
–Hemen Frantzia, hor Portugal...
|
Espainia
, Alemania... Eta ikusten duk hanka edo bota baten forma duen lur puska hori?
|
|
2005
|
|
|
–Dakizuenez, ez nago guztiz ados –hitz egin du israeldarrak– Guk orain arte ez dugu onura handirik ikusi, eta hurrengo prototipoaren ezaugarriak askoz interesgarriagoak dira, eraginkorragoak, esango nuke. Bestalde, eta ez nuke
|
Espainia
gutxietsi nahi, gure teknologia mailak eta gure zerbitzuen eraginkortasunak ezin hobeto bermatzen dute programaren fase honen arrakasta.
|
|
|
–Orain galdera zera da:
|
Espainia
prest dago erantzukizunari heltzeko?
|
|
|
Apurka apurka, gehiago dira parte hartzeko prest dauden gobernuak.
|
Espainia
ez da gure herriaren morroi zintzo bakarra. Japonia bere prestasuna agertzen hasi da, eta Italia, Polonia...
|
|
|
Ez bainuen horrelakorik espero. Nahiz, egia esango badut, aurreko asteetako gertakarien ilara ikusirik,
|
Espainia
bezalako estatu kolpezale batean, arestian aipatua dudanez, Tejero koronela horren harrigarri ez izan.
|
|
|
Aste eta hilabete haietan gure Erakundeak zeraman eskalada jasanezina zitzaion Madrili. " Suárez no está a la altura de las circunstancias –errepikatzen zen
|
Espainia
aldean– El Estado debe responder sin más dilación, y con la mayor energía".
|
|
2006
|
|
|
Diskurtsoan, egon, historiaren irakurketa konkretua dago: berak egiten duen
|
Espainia
eta Euskal Herriko historiarena; historiaren filosofiarik zentzu hertsian, unibertsalean –Ortega k duen bezala, esaterako–, ez dago. (Ortega filosofoa da; Unamuno literato bat, informazio filosofiko handiarekin).
|
|
|
Y si un vasco fundó la Compañía de Jesús, contribuyamos nosotros, su casta, a fundar la Compañía del Hombre" 288 Euskaldunaren eginkizuna mundu berria eraikitzea da (ez da esaten:
|
Espainia
berria eraikitzea – hemen inor ez da nazionalista espainola); mundu berria eraikiz, euskalduna bera ere berri berria sortuko da. " Y así acabará de surgir de su larga prehistoria [euskaldunak, berak bakarrik, historiarik ez du; historian sartzeko, inoren historian barrena sartu behar dizu] el vasco universal289, el ultra vasco si queréis, que aquí, sobre todo, se elabora.
|
|
|
Eta Cornwall en, etab.323 Baina Unamuno ez da atzeratzen: " Estas son razas cuyo espíritu se ha enajenado, razas en el cuerpo, no razas en el alma" 324(
|
Espainia
eta Frantziako kasuetan jatorrizko" arraza fisiologikoa" ere galdu egin dela ulertu behar da agian, dagoena nahas mahas hutsa baita) 325 Honen arabera arrazaren arima eta izpiritua hizkuntza da: hizkuntza galdu duen arrazak, izpiritua eta arima galdu du, gorputza bakarrik da lehengo arrazakoa; hizkuntza aldatuz, arraza izpirituz eta arimaz aldatzen da.
|
|
|
Baina haiek oro" hizkuntza komun batekoak" izatea (flandriar, aleman, daniar, suediarrak; baina baita ingelesak ere: ...rmanistak eta anglosaxonistak, kontua hizkuntza baldin bada?), Unamuno-ri interesatzen zaion apailaketa da, berak espainolez mintzo diren arraza ezberdin guztiekin (hizkuntza erromanikoen arraza barik!) panhispanismo bat osatu ahal izateko; urrundurik, beraz, mundu germaniar eta anglo saxoiari buruz buru" batasun latinoa" proposatzen zutenengandik," arraza latinoan" oinarritua(
|
Espainia
, berriz ere, Frantziaren petatxu bat izango litzateke). Unamuno-k hizkuntzazko Espainia handian amets egiten du.
|
|
|
zergatik bereizi germanistak eta anglosaxonistak, kontua hizkuntza baldin bada?), Unamuno-ri interesatzen zaion apailaketa da, berak espainolez mintzo diren arraza ezberdin guztiekin (hizkuntza erromanikoen arraza barik!) panhispanismo bat osatu ahal izateko; urrundurik, beraz, mundu germaniar eta anglo saxoiari buruz buru" batasun latinoa" proposatzen zutenengandik," arraza latinoan" oinarritua (Espainia, berriz ere, Frantziaren petatxu bat izango litzateke). Unamuno-k hizkuntzazko
|
Espainia
handian amets egiten du. Planteamendu arrazialak enbarazu bat baino ez dira asmo horretan.
|
|
|
Don Quixote aren instrumentalizazio politiko eta literario hau (elkarlotua probintzietako jai eta monumentutzar edo txoen hedakunde aldiberekoarekin), ez da arima espainolaren arazoarekin zerikusi gabekoa.
|
Espainia
" berriak" identitate zeinu berriak bilatzen ditu, eta Don Quixote, azken finean, Menéndez Pidal en Erdi Aroko Cid armatu basakumetsua baino eztikiago erosotzen da aspirazio modernoetan, hauek Ortega-ren liberalak(?) izan ala Unamuno-ren mistikoak. Don Quixote Espainiaren sinbolo nazionalesentzialista bat bihurtu da, bere aspektu biekin:
|
|
|
Azkenik, Espainiaren arima hori gaztelaua da (hobe, Gaztela da):
|
Espainia
Gaztela da, eta Gaztela Don Quixote.
|
|
|
Oroz gain,
|
Espainia
arima bat da.
|
|
|
Unamuno-ren Vida de don Quijote y Sancho, espainolismoaren gogo jardunak nolabait, izkribu distiratsu bat da, eta eusko seme batek sekula idatzi duen obrarik erreakzionarioena izatetik oso urruti ez da ibiliko.
|
Espainia
da arima bat agonian dagoena(" agon" edo borroka unamunotarrean), kristautasuna bezalaxe; arima espainolaren esentzia, harentzat, kristautasunaren esentzia baino ez delako beharbada. Katolikotasunarena, hobeto.
|
|
|
el de Cervantes, no el de Don Quijote" 399 Urrats bat gehiago eginez: Ortega-ren suposizioan, Cervantes den estiloa,
|
Espainia
den estiloaren agerketa distiratsu bat da; ondorioz, Cervantes-en estiloa zertan datzan aurkitzen badugu, Espainia zertan datzan aurkikundea edukiko dugu (oroit estiloaren filosofia nietzschearra). Eta hori da, ez beste ezer, Espainiaren arazoaren muin muina, horrela bakarrik aurki liteke Espainiaren salbamendua.
|
|
|
el de Cervantes, no el de Don Quijote" 399 Urrats bat gehiago eginez: Ortega-ren suposizioan, Cervantes den estiloa, Espainia den estiloaren agerketa distiratsu bat da; ondorioz, Cervantes-en estiloa zertan datzan aurkitzen badugu,
|
Espainia
zertan datzan aurkikundea edukiko dugu (oroit estiloaren filosofia nietzschearra). Eta hori da, ez beste ezer, Espainiaren arazoaren muin muina, horrela bakarrik aurki liteke Espainiaren salbamendua.
|
|
|
" Europa= ciencia; todo lo demás le es común con el resto del planeta" 408 Kendu zientzia, eta europarra afrikar edo asiarraren parekoa da. Beraz,
|
Espainia
, zientziarik ez badu izan, zer kontsideratu behar da. Hori da arazoaren arazoa, eta ez erregenerazionisten beste nolanahiko arrazoiak, Costa bera barne409 Espainia gaixoa sendatzeko, hortaz, ez da konkistari eta santuen Espainia Urre Mendetarrera itzuli behar(" las glorias más o menos legendarias de nuestra raza en tiempos pretéritos") 410, baizik behin betiko handik eskapatu.
|
|
|
Beraz, Espainia, zientziarik ez badu izan, zer kontsideratu behar da? Hori da arazoaren arazoa, eta ez erregenerazionisten beste nolanahiko arrazoiak, Costa bera barne409
|
Espainia
gaixoa sendatzeko, hortaz, ez da konkistari eta santuen Espainia Urre Mendetarrera itzuli behar(" las glorias más o menos legendarias de nuestra raza en tiempos pretéritos") 410, baizik behin betiko handik eskapatu. Espainia hori, bera da arazoa; ez soluzioa.
|
|
|
Beraz, Espainia, zientziarik ez badu izan, zer kontsideratu behar da? Hori da arazoaren arazoa, eta ez erregenerazionisten beste nolanahiko arrazoiak, Costa bera barne409 Espainia gaixoa sendatzeko, hortaz, ez da konkistari eta santuen
|
Espainia
Urre Mendetarrera itzuli behar(" las glorias más o menos legendarias de nuestra raza en tiempos pretéritos") 410, baizik behin betiko handik eskapatu. Espainia hori, bera da arazoa; ez soluzioa.
|
|
|
Hori da arazoaren arazoa, eta ez erregenerazionisten beste nolanahiko arrazoiak, Costa bera barne409 Espainia gaixoa sendatzeko, hortaz, ez da konkistari eta santuen Espainia Urre Mendetarrera itzuli behar(" las glorias más o menos legendarias de nuestra raza en tiempos pretéritos") 410, baizik behin betiko handik eskapatu.
|
Espainia
hori, bera da arazoa; ez soluzioa. Bilboko" El Sitio" Elkartean 1910ean eman konferentzia honela amaitzen da:
|
|
|
Eta susmatuko bagenu, halakoxe lurralde historibakoa izan litekeela
|
Espainia
orobat. Historiak behin bere gainean eszena bat jokatzeko oholtza, besterik ez?
|
|
|
Ilaran pasatzen dira Ortega-ren kezkak, obsesioak.
|
Espainia
, Gaztela, Espainiako historia eta dekadentzia; periferietako" nazioak". Zeinek egin du Espainia, Espainiako historia?
|
|
|
Espainia, Gaztela, Espainiako historia eta dekadentzia; periferietako" nazioak". Zeinek egin du
|
Espainia
, Espainiako historia. Ba al du benetan historiarik Espainiak?
|
|
|
Ez bereizteko arrazoia da, hain zuzen, gure arloan argitsua. Ortega-k badaki,
|
Espainia
, Italia, Frantzian, arraza diferenteak daudena. Baina, bere teoriaren arabera, arraza ezberdinok ez dute rol berdina:
|
|
|
1913/ 14an hainbat zentro eta udaletxe Espainian Arrazaren Festa ospatzen hasi da, hori errege dekretuz jai nazionala deklaratu da 1918an; 1919an" Raza Española" aldizkaria fundatu da. Bi mendeen arteko itzuli horretan eta XX. mende hasieran arraza" Volksseele" edo herri arimaren itzulpen biologista modernoagoa bihurtu bada (honek garaiko izpiritu positibistarentzat arimarenak baino kontzeptu sendoagoa ematen baitzuen), hori maiz konnotazio nazionalista eta xenofobo ohiko guztiekin egin duela aitortu (edo salatu) behar da,
|
Espainia
eta ere. Ramón y Cajal(" con la tristeza de su morena faz oblonga, de su dolicocefalia ibérica") 505, Baroja, F. Fernández González, etc., arrazista biologiko gorri gorriak dira, mediku asko.
|
|
|
Ikusi dugu Espainian kualitate horiek, artean, zientzian, politikan, edonon falta direla. Euskal Herria eta Andaluzia ez, hori seguru; baina
|
Espainia
osoa ote da ez indoeuroparra. Filosofo madrildarra holakoxe samintasun metafisikoetan txirtxirtzen bizi den bitartean, kontsolamendu paregabekoa da E. Philipon baten liburua (nahiz" más aficionado que erudito" den), non ere aurkezten baita tesi berri berri bat, Iberiako biztanketa nola agitu bide zen.
|
|
|
Konstatazio batetik hasten da, eta konstatazio soila ja esplikazio bat omen da. Erkatzen baditugu
|
Espainia
eta Frantzia edo Ingalaterra, ikusten dugu, historia egiaz –jarraikorki– egin duten herriok, gutxiengo bidatzaile bat zutenak izan direla(" con la fértil pululación de personalidades sobre el escenario de aquellas naciones"; ostera," mírese por donde plazca el hecho español de hoy, de ayer o de anteayer, siempre sorprenderá la anómala ausencia de una minoría sufici... Este fenómeno explica toda nuestra historia, inclusive aquellos momentos de fugaz plenitud" 572 Errusia eta Espainia, esplikatzen digu hobeto (ez ahaztu, Errusia Ortega-rentzat historikoki Asia dela) 573," son dos razas" pueblo"" 574, jende xume saldoak bururik gabe, artaldeak," mercancía humana" (Schopenhauer-en espresio bat hau, jende masarentzat).
|
|
|
Erkatzen baditugu Espainia eta Frantzia edo Ingalaterra, ikusten dugu, historia egiaz –jarraikorki– egin duten herriok, gutxiengo bidatzaile bat zutenak izan direla(" con la fértil pululación de personalidades sobre el escenario de aquellas naciones"; ostera," mírese por donde plazca el hecho español de hoy, de ayer o de anteayer, siempre sorprenderá la anómala ausencia de una minoría suficiente. Este fenómeno explica toda nuestra historia, inclusive aquellos momentos de fugaz plenitud" 572 Errusia eta
|
Espainia
, esplikatzen digu hobeto (ez ahaztu, Errusia Ortega-rentzat historikoki Asia dela) 573," son dos razas" pueblo"" 574, jende xume saldoak bururik gabe, artaldeak," mercancía humana" (Schopenhauer-en espresio bat hau, jende masarentzat). " Ahora bien:
|
|
|
Ese repertorio de concepciones, no sólo falsas sino intelectualmente monstruosas, es precisamente una de las grandes rémoras que impiden el mejoramiento de nuestra vida"(" de nuestra raza" irakur genezake!) 576 – arrazaren/ bizitzaren hobekuntza biologista –eugenesia– ideia txit zabaldua zen, Nietzsche-k ere bere modura jaulki duena (Sloterdijkek berriki ahotan hartu izanik, eskandalua harrotu du) 577, XX. mendean gero eskuin zein ezkerreko talde askotan ferekatua. Kuestio ardatza, hortaz, da
|
Espainia
zergatik den –Europako besteak ez bezala– gidari edo elite gabeko herria. Eta hau berau, historiaren filosofoak, historiaren analisi bidez erantzun behar du (ez antropologoaren analisi biologistaz).
|
|
|
Ortega" salbatu" beharra sentitzen bada (eta behar hori asko sentitzen da nonbait
|
Espainia
aldean), alferrik da arrazaren kontzeptuan edo aitzakiak bilatzea; bide bakarra Ortega-k berak –baina filosofoak, beti ere dohatsuagoa politikoa baino– erakutsia da, alegia, Nietzsche-rena eta Nietzsche-rekin (haren etika eta politikako arrazialismoa Nietzsche-rekin ulertzekoa den bezalaxe): orain arteko gizakiaren historia amaitzera doa (Modernitatea:
|
|
|
uztailean, 27.000 preso politiko; urrian, 500 eta 600 artean barrutiotan hildako presoak, etab., etab. Ortega-k politika nazistaren lerro nagusiok guztiok goraipatu eta espainol jatorrak deklaratzen ditu, eta arraza garbitasun printzipioaren espainoltasuna bereziki azpimarratzen pausatzen da.
|
Espainia
izan da –leziatzen ditu bere irakurle alemanak–" en la historia europea el primer pueblo imperial, cronológica y cuantitativamente. Había inventado la idea moderna de Estado, el gran Estado nacional...
|
|
|
512 Ib., 214 Topiko errepikatua zen arraza espainolaren alfertasuna eta ezgaitasuna zientziarako, iparraldeko arrazen langintasun eta zientzia eta teknikarako iaiotasunaren aldean, eta horiek horregatik ari zirela nagusitzen munduan,
|
Espainia
gainbehera zihoan artean.
|
|
|
" Una región como la cantábrica, que va avanzando en su industrialización, puede tener dos ideales distintos: uno de defensa, que me parece pequeño y mezquino, dentro de una España que tiende a la pereza y a la languidez; otro, el de la expansión y el de la intervención, que se me figura grande y noble" 751 Etxetik irten,
|
Espainia
inbaditu: " Aislarse, es señal de impotencia.
|
|
|
Ortega-ren interpretazioaren aurka, Giménez Caballero rentzat
|
Espainia
inoiz ez da izan arrazista, eta judu eta moriskoen esesketak erlijiosoak izan ziren, ez arrazialak. Ez dauka zerikusirik momentuan Alemanian jazotzen ari denarekin.
|
|
|
Garai horretantsu haren artikulu publikatuetan ere jada tindu arrazialistako pasarteak ez dira ments: harrokeria eta indibidualismo espainola" educación moruna de nuestra raza" ri zor bide zaio apika (OC, I, 46," Crítica bárbara", 1906); 98az gero
|
Espainia
mingostasun uholde batek azpiratua du," amargura étnica" (Ib., 52," Poesía nueva, poesía vieja", 1906);" hay en mi alma un grumo metahistórico [arraziala] que llega de una hondonada del pasado", –" los padres celtíberos..., vestidos con negros cueros" Ib., 53," La pedagogía del paisaje", 1906).
|
|
|
Franco-ren"
|
Espainia
berriak" izpiritu espainol jatorraren berpizkunde bezala presentatu du bere burua: Don Pelaio eta Errege Katolikoena, Inperioarena, hots, aldare eta ezpatarena.
|
|
|
Pentsamendura mugatuz, hura mundu ikuskera berriaren profeta bezala Giménez Caballero k goiz asko aurkeztu ahal izan du. Hau da," Zeitgeist" berri edo"
|
Espainia
berria" ren, eta hala Volksgeistaren ideia falangistaren –guri gai hori bakarrik interesatzen baitzaigu– espresio bezala. Puntuotan laburbildu du Giménez Caballero k (1932an jada) Ortega-ren ekarpena" Espainia berriaren" izpirituari:
|
|
|
Hau da," Zeitgeist" berri edo" Espainia berria" ren, eta hala Volksgeistaren ideia falangistaren –guri gai hori bakarrik interesatzen baitzaigu– espresio bezala. Puntuotan laburbildu du Giménez Caballero k (1932an jada) Ortega-ren ekarpena"
|
Espainia
berriaren" izpirituari:
|
|
|
Ereduzkotasun historikoa ere kultura ezberdinen arteko elkarlan tolerante, betekorrean aurkezten zuen. Kontrario handia C. Sánchez Albornoz izan du,
|
Espainia
eternalaren apostolu eta apologista. Historia ez da arrazen obra, hasi zaio erasiatuz (azkenean, alabaina, Sánchez Albornoz entzat ere –eta horrentzat batez ere–, arrazak ematen du izpiritu espainolaren egile:
|
|
|
H. d., zer nahi duen, ez du izaten kontraesanik, ezpada nola arrazoitzen duen, nahi duena. Euskarari buruz ari bada, inportantea arrazaren izpiritua bakarrik da, hizkuntzaren axolarik gabe; eta," si, como creo –iristen da esatera 1905ean–, el pueblo vasco es en España el pueblo más capacitado hoy para la íntima vida de la cultura espiritual", euskotarrek egin behar dutena da (gaztelania hartu eta)
|
Espainia
menperatu eta baskonizatu, etc., espainolaren bitartez" euskal sena" gizadi guztiari gainezartzeko, ezagutzen da boutadea(" La crisis actual del patriotismo español") 355 Berdin arrazoituko du arraza eta lurralde ezberdinenekin hizkuntza espainol handiaren batasunaren alde argudiatzean, esanez, argentinarrek, txiletarrek, etab., ez dutela ahalegindu behar bakoitzak hizkuntza ... Eta," La raza vasca" n behiala baietsiaren kontrara, adibide hauexek ailegatzen ditu froga moduan:
|
|
|
El profeta, el pueblo profético, sienten la responsabilidad de Dios. Y sienten la justicia" 362
|
Espainia
bat dena, aspaldi erabakia dauka Salamancako errektorearen nahikariak, haren irakurlearentzat orriotan interesantea ezin izan liteke hori. Interesgarria, batasun horrentzat, Hendaiatik begira eta hispanitatearen meditazioan beren beregi, erakusten duen kontzeptua da; alegia kontzeptu bat, ez politiko, bai politika ororen ukaziozko, sasimistiko, absolutuki unamunotarra, tragedia sakro baterako bakarrik zentzuzkoa.
|
|
|
Interesgarria, batasun horrentzat, Hendaiatik begira eta hispanitatearen meditazioan beren beregi, erakusten duen kontzeptua da; alegia kontzeptu bat, ez politiko, bai politika ororen ukaziozko, sasimistiko, absolutuki unamunotarra, tragedia sakro baterako bakarrik zentzuzkoa.
|
Espainia
diferentziaz eta Kain eta Abelen anai borrokaz dago bat egina, hori da Espainiaren batasuna: " porque no hay unidad viva si no encierra contraposiciones íntimas, luchas intestinas.
|
|
|
Han Euskal Herriaren zerizana teorizatzen zuen:
|
Espainia
kanpoan gelditzen zen (atzeko ate batetik sarrarazten zuen momentu batean). Oraingoan hispanitatearen zerizana teorizatzen du:
|
|
|
Are, dozena bat adiera ezberdin ukan zezakeen arrazaren kontzeptu proteikoa ugaritzen hasi denean letra espainoletan, Ortega-k eman dio horri inork baino gehiago kategoria akademiko bat eta onargarritasun soziala, ez antropometroen laborategiko bitxikerietarako gordea, baizik eztabaida politikoetan eta historiaren interpretazioan tresna baliozko, bai funtsezko ere bezala. Ezin ahaztu antropologiaren moda edo" zientzia" berriak, nazionalismo periferikoak deituetan influentzia izan duen modu berean (Almirall, Arana Gori), nazionalismo espainolaren formulazioetan ere izan duela, hori askoz gutxiago gustatzen bada ere gomutatzea, eta batere ez ikertzea515 (Giro agintzaileak batzuentzat eta besteentzat agintzen bide zuen) 516 Bereziki garaiko kezka larriena,
|
Espainia
zer den, zein den arima espainolaren gaitza, historia espainolaren interpretazioa, gainbeheraren zioa, Ortega-k, horri guztiari erantzuteko esplikazio zinez filosofiko bezala, hots, razional eta zientifiko bakar bezala, irtenbide arrazialista aurkeztu du, arrazista garbia zenbaitetan eta antisemita lotsagarria noizbait517 Arraza, horrela, eztabaida nazionalaren erdi erdian ipini da, historiaren e... Dena den, Ortega-k bere duda mudak izan ditu, batez ere bere prekauzioak beti hartu ohi ditu, gauzak esan bai, baina Zakilixuten" gehiegiegi" ez esateko, anbiguitate tarte bat atxikiz badaezpada bere estilo manieristaren kiribilen artean.
|
|
|
Imajina, beraz, Unamuno-ren" desbideratze afrikanistek" 548 zer grazia egingo zioten:
|
Espainia
, ez Europa, baina Afrika dela, edo afrikartu egin behar duela, eta antzekoak. Bera bai ez europarra eta bai afrikarra, Unamuno hori," energúmeno español", euskalduna (ez indoeuroparra)!
|
|
|
Edo, bai eta ez. Bortxaz eta inposizioz, mugak Ebrotik Bidasoara ekarri ziren, euskal mutilak soldaduskara obligatu, zergak ezarri, eskola zentralizatu, lurralde osoan
|
Espainia
Estatu politiko, administratibo, militarra inkatu, eta hortxe dago gaur. Hori ez da kentzen," hori ez dut izan nahi" batekin.
|
|
|
Gorriek. Toledoko Kontzilioa berdin
|
Espainia
batua bada, zer da domuit vascones. Covadonga, epopeia nazionalaren hasiera:
|
|
|
Dena ipuin bat azkenean Nazio berri guztia. Dagoena egon
|
Espainia
Estatua da, konkistaren eta krimenaren produktua. Hori zilar eta zetaz beztitzeko –legitimazioa mailegatzeko, horrexen biluzi baitago– liberalek Espainia Nazio mitiko bat demokratiko samarra asmatu dute, Menéndez Pelayok berehalaxe beste mitologia batekin tradizionalista eta katolikoa lurrazpiratu diena, hau ofizialdu baitu irakaskuntza frankistak luzaro, gaurdainoko ondare zabala utziz.
|
|
|
Dagoena egon Espainia Estatua da, konkistaren eta krimenaren produktua. Hori zilar eta zetaz beztitzeko –legitimazioa mailegatzeko, horrexen biluzi baitago– liberalek
|
Espainia
Nazio mitiko bat demokratiko samarra asmatu dute, Menéndez Pelayok berehalaxe beste mitologia batekin tradizionalista eta katolikoa lurrazpiratu diena, hau ofizialdu baitu irakaskuntza frankistak luzaro, gaurdainoko ondare zabala utziz.
|
|
|
Baina Trantsizio bat, definizioz, eternizatu ere ez litzateke egin behar. Sekula ez da
|
Espainia
bata batago izan. Faxista eta faxistakumerik ez dago, ez dago frankista eta gorririk, ez dago bi Espainiarik; denok bat gara, denok demokratak eta liberalak (salbu nazionalista periferikoak, noski).
|
|
|
Komunista batzuk eta anarkistak eskeman ez baitira erosoegi sartzen, horiek hobe da marjinalak deklaratu.
|
Espainia
bat, pentsamendu bat. Zapaterok Espainia liberal bat aldarrikatzen du.
|
|
|
Espainia bat, pentsamendu bat. Zapaterok
|
Espainia
liberal bat aldarrikatzen du. Aznarrek liberala aitortzen du bere burua, eta Esperanza Aguirrek.
|
|
|
Pentsamendua oso gutxi berrukituz, J. Juaristi liberalak, ETAtik, Euskadiko Ezkerratik, PSOEtik, PPraino xuxen xuxen paseatu ahal izan du, beti triunfalki. Mario Onaindia, bera ere zerbait paseatua eta PSOEko liberala ordurako,
|
Espainia
berri horren imajinariorako historian figura gailen baten bila irten, eta ez da kasualitatez Pi i Margall eta Errepublikaren batekin topatu, ezpada monarka batekin eta absolutista bera: Karlos III.a despota ilustratua, Inperioko zoko guztietan hizkuntza bakarra inposatzen inoiz egon den tematuena.
|
|
|
Esango zenuke, hortaz, zure erantzuna bien artean zalantzatzen dela: erabakiaren artean,
|
Espainia
horretako espainola ez duzula inola izan nahi, eta abstentzioaren artean, zure jarrera funtsean politikoa baino gehiago beste zerbait delako: ekologia sozial minimo bat gutxiengoen begirune sakratua errebindikatzen duena, protesta etiko bat inperialismo politiko eta genozidio kultural espainolaren aurka, exijentzia politiko bat edozein herri bere buruaren jabe izateko eskubidearentzat, etab. Azken batean zure zalantzak espainol zaren ala ez, hortik sortzen dira.
|
|
|
Ezin duzu baietz esan, eta ezetz nahiago zenuke ez esan. Izan ere, hipotesi batean posible da irudikatzea, beste
|
Espainia
batean zu ere izan zintezkeela arazorik gabe espainola. Askotan inpresioa ematen baitu, abstentziozko espainol aipatu horiek, ez dagoen Espainia bateko espainolak izateko fikzioan errefuxiaturik bizi direla.
|
|
|
Izan ere, hipotesi batean posible da irudikatzea, beste Espainia batean zu ere izan zintezkeela arazorik gabe espainola. Askotan inpresioa ematen baitu, abstentziozko espainol aipatu horiek, ez dagoen
|
Espainia
bateko espainolak izateko fikzioan errefuxiaturik bizi direla. Egungo Espainia ez dute maite, liberalak dira – baina ez dadila gero imajinazioetan ere ukitu haren batasuna!
|
|
|
Askotan inpresioa ematen baitu, abstentziozko espainol aipatu horiek, ez dagoen Espainia bateko espainolak izateko fikzioan errefuxiaturik bizi direla. Egungo
|
Espainia
ez dute maite, liberalak dira – baina ez dadila gero imajinazioetan ere ukitu haren batasuna! Puntu horretan unanimitatea osoa da Rouco kardinala eta Eliz Hierarkia toledotarrenetik progresia espainol laizisteneraino.
|
|
|
(Razionalitate kontu hutsa da, noski, ez nazionalismoa). Non dago, edo nork egin behar du, identitatearen arazorik gabe denak eroso kabitzeko
|
Espainia
eta Frantzia hori?
|
|
|
Posibilitate metafisikoak ez lirateke eztabaidatu behar. Anartean,
|
Espainia
Estatu horren eta horren antolaeraren razionalitate bakarra, eta guztia, autonomikoa deritzonean ere, bortxa eta inposizio historia batena dela huts hutsik, pentsatuko duzu. Eta propaganda eta gezurraren razionalitatea Espainia Nazio horren mitologia guztia.
|
|
|
Anartean, Espainia Estatu horren eta horren antolaeraren razionalitate bakarra, eta guztia, autonomikoa deritzonean ere, bortxa eta inposizio historia batena dela huts hutsik, pentsatuko duzu. Eta propaganda eta gezurraren razionalitatea
|
Espainia
Nazio horren mitologia guztia. Estatuek indartsu diraute, baina Estatuaren zentzuak ez, Estatu Nazioa soberan dago.
|
|
|
Estatuek indartsu diraute, baina Estatuaren zentzuak ez, Estatu Nazioa soberan dago. Ez du merezi historiaren martxak adina kritika razionalak ere funditua duten
|
Espainia
Nazioaren mito fundamentalista horri eusten tematzea. Nazioak gu gara.
|
|
|
Historialari eta soziologoak behingoz utzi eta, poetak esango dizu, berak nola bizi duen. Behiala Iparragirre legez, Gandiaga ere, zeruko aingeru bat izan arren, jende xumearentzat kanta xumeak ondu dituelako arrakasta handiz,
|
Espainia
frankistak Justiziaren Jauregira eraman zuen," politika egiteaz" salaturik. Politika gora eta politika behera, epaileak zorabiatu zuen estutu nahian, haserretu zuen arte.
|
|
|
Errealitatea horixe da.
|
Espainia
modernoaren esperimentuak Hego Euskal Herria birrindurik utzi du. Eta berdin da, euskaldunek berek beti ez omen badute zuzen jokatu.
|
|
|
Berak ez dauka eta ez du eduki nahi zure identitatea; logikoki zuk ezin duzu bera zure identitate berekotzat eduki. Are, zuretzat, haren identitate arazo gabekoaren, zure identitate arazoen bost axolaren, haren" modernitate" primitibo haizejoaren eta zure ezezagutzaren atzean,
|
Espainia
modernoaren inposizio historia guztia dago ezkutatua, genozidio kultural luzatu bat su txikian. Baina berak zu ignora zaitzake eta ignoratzen zaitu, zuk bera ezin duzu ignoratu.
|
|
|
menditar tontoa dela, arlotea, ezjakina, inkultoa, Tubal eta ideologia barregarrien sinestuna, etab., etab." Vizcaino burro", edo" más corto que un navarro" esaerak topikoak izan dira Gaztela zaharrean (non ere" vizcaino" eta" navarro" k euskalduna esan nahi baitute). Jada aro inperialetik zetorren destainazko tradizio hori, karlistadekin kanpaina sumin masiboa bilakatu da(" un inmenso clamoreo de odio" altxatu da
|
Espainia
osoan, zioen Unamunok) Euskal Herriaren eta euskaldunen aurka: " pedían muchos que se arrasara a sangre y fuego el país vasco, que se acabase de una vez con aquella casta levantisca".
|
|
|
Eta zure familian izan duen historia, Euskal Herriko edozein familiatako bera da gutxi gorabehera: aitona bat azken karlistadan preso hartua, gero Kubara soldadu eramana
|
Espainia
defendatzera, handik pattarzaletutxoa itzuli eta birraitonak desheredatua. Aita bat mirakuluz bizirik aterea gerran.
|
|
|
Presoak eta torturak behin eta berriro. Eta
|
Espainia
eta Franco ilunpe dena betetzen. Galdegiozu, poliziak" Grita Viva España!
|
|
|
Ez da izan, ez, gaur Gorteko teologo laikoek sinestarazi gura izaten diguten legez, razionalitatearen progreso historia bat, ezta" Espainiaren bategintzarik" ere.
|
Espainia
hori geroago inbentatuko da. Anbizio gordinenen historia basa ertarotarra da, krimenez josia.
|
|
|
Erdi Aroa hori izan bada, monarkiaren printzipioa utzi eta, Frantzia eta
|
Espainia
modernoak Estatu Nazio zibilizatu gisa antolatu guran hasi diren momentutik, euskaldun izatea, edo katalan ala galego izatea eta espainol izatea, edo frantsesa, partikularki gaizki elkarretorri dira. Liberalen inbentua da Estatu Nazioaren kontzeptua.
|
|
|
Orain, baina, Estatu Nazio modernoa gara, eta espainola izan beharra dago; are, printzipio berria herriaren nahiarena da, eta libreki nahi izan beharra dago espainola izatea.
|
Espainia
hori bera pertsonaia bat bilakatu da loriaz jantzia –Nazio berria ezin da lehen Koroa baino gutxiago noble izan–, jada antzineneko prehistoriatik bere batasun eta aiurriarekin, esentziarekin. Esentzia hori ez da ezertan galegoa, ez euskalduna; espainol huts hutsa da, esentziak izaten diren bezala.
|
|
|
Esentzia hori ez da ezertan galegoa, ez euskalduna; espainol huts hutsa da, esentziak izaten diren bezala. Esentzia horren hedapenaren azi orraziak izango dira gertakari guztiak historian zehar,
|
Espainia
pertsonaiaren neke eta pozen hagiografia: bere imajinarioa asmatu behar baitzaio" Nazio espainol" berriari, haren nortasun augusto imajinatuaren duina alegia, mistikoa, ezen ez historiko, ez soziologiko eta ez politiko erreala, ezpada bai historia eta bai errealitate politikoa xede horrekintxe likitsenik bortxatzen dituena mitoaren zerbitzuan.
|