|
2004
|
|
|
1914/ 18tik 1936/ 45era, gerra eta gerrarte epe ezegonkorra (lehen mundu gerraren ondoren Europa osoan, XIXtik zetozen sistema liberal kontserbadoreak krisian sartu baitziren, alternatiba liberal demokratiko, komunista, zein faxistak agertuz; eta giro ezegonkor hau azkenean gerra berrietan lehertu zen. ...Euskal Herrian eragin zuten diktadura desberdinak, errepublikak zein gerra zibil eta mundialak); 1945etik gure egunetara, atlantismoa eta Europaren eraikuntza aldia (gerra ostean mendebaldeko Europa estatubatuar orbita atlantiarraren pean geratu zelarik, multzo honen baitan zati batek, Alemania Frantziak gidatuta, europar eraikuntza abiatu zuen, Ipar Euskal Herria barne hartuz; eta beste zati bat,
|
Espainia
frankista kasu, atlantiar orbitan egon arren europar eraikuntza eta dinamika demokratikotik kanpo geratu zen 1975/ 86 arte; eta hola zenbait azpiatal bereiz litezke...). Era horretara periodizazio propio bat ehundu dugu, guztiz independentea izan ez arren, gutxienez autonomoa (ez autonomikoa) eta estatuena baino testuinguru zabalagoan kokatuko dena.
|
|
|
Une haietan tentsioa bizi izan zen guardia zibilaren eta karabineroen artean. Karabineroen gehiengoa Errepublikari leial mantendu zen, horregatik
|
Espainia
frankistak gorputz armatu hau deuseztatu zuen (Guardias de Asalto bezala). Errepublikar aldean, berriz, guardia zibila Guardia Nacional Republicana izatera pasa zen.
|
|
2005
|
|
|
Lehen eredua, moral katolikoaren ikuspegitik ondo zegoen, eta hori izan zen frankismoak bultzatu zuena. Baina, bigarren ereduak moral eza eta bekatua erakusten zuen, eta horrek,
|
Espainia
frankistako gizarte dezentean, ez zuen lekurik.
|
|
2006
|
|
|
Nolademontre ez dut urte haietan guztietan haien berri jakin? The Beatles nahiko gaizkiikusita daude sortzetik beretik
|
Espainia
frankistan, Castroren Kuban bezala. TheBeatles Madrileko zezen plazara jotzera joan zirenean, NO DOan, hau da, zinemaaretoetan pelikula baino lehen nahitaez bota behar zen albistegi ofizialean, haiekikustera oso jende gutxi joan zela esan zuten, eta hura frogatzeko, kontzertua hasibaino ordubete lehenago harmailetan filmatutako irudiak ematen dituzte, eta noski, ordu horretan ez dago jende askorik.
|
|
|
Historialari eta soziologoak behingoz utzi eta, poetak esango dizu, berak nola bizi duen. Behiala Iparragirre legez, Gandiaga ere, zeruko aingeru bat izan arren, jende xumearentzat kanta xumeak ondu dituelako arrakasta handiz,
|
Espainia
frankistak Justiziaren Jauregira eraman zuen," politika egiteaz" salaturik. Politika gora eta politika behera, epaileak zorabiatu zuen estutu nahian, haserretu zuen arte.
|
|
2007
|
|
|
1930ean Emmanuel Mounier ezagutu zuen Maritainek eta Esprit> aldizkarian idazten hasi zen. 1930eko hamarkadako eskandalu ekonomikoak salatzearekin batera,
|
Espainiako
frankisten jarreraren kontra idatzi zuen, baita nazismoaren eta juduen kontrako zitalkeriaren aurka ere; Loubet del Bayle, J. L.: Les> non conformistes> des> années> 30.> Une> tentative> de> renouvellement> de> la> pensée> française.> Editions du Seuil, Paris, 1969, 40 or.
|
|
2009
|
|
|
Azken horientzat etengabe eskatu zuen espainiaratzea. Ybarne ren arabera, aukera bakarra Hendaiatik ala Port Boutik barrena abiatzea zuten, hau da,
|
Espainia
frankistara bueltatzea.
|
|
|
M.E.: Nazio Batuen 1946ko erresoluzio batek
|
Espainia
frankistan gizatasunarenkontrako krimenak burutu zirela salatu zuen; alabaina justizia espainiarrak ez duoraingoz halakorik ebatzi. Uste al duzu arduradunak eta errudunak topatu etaepaitu liratekeela?
|
|
|
belaunaldiz belaunaldi mundu zabaleko unibertsitate sistemarik hoberenetako baten emaitza izan ziren. (...) Gure graduatuak lanean ari dira, kontzientzia eragozpen larregirik gabe, Txile sozialdemokratarentzat eta Txile faxistarentzat, Greziako Juntaren tzat eta Greziako Errepublikarentzat,
|
Espainia
frankistarentzat eta Espainia errepublikarrarentzat, Errusia eta Txinarentzat, Kuwait eta Israelentzat, Amerikako Estatu Batuentzat, Ingalaterrarentzat, Indonesiarentzat edota Pakistanentzat... Horrela laburbil daiteke, aski modu lakarrean, teknikarien betekizun historikoa, uniber tsitate modernoaren axolagabetasun moral, etiko eta erlijiosoaren baitako tekniketan" hazi eta hezi" diren horiena.
|
|
|
Era berean, Xativako kantari ospetsuak kantatua zuen trantsizio prozesua baino lehen ere gure historia ezabatzeko eta gu geu ere historiatik ezabatzeko
|
Espainia
frankistaren obsesio hori. Baina beharbada Raimonek inoiz esperoko ez zuena zera izango zen:
|
|
2010
|
|
|
Jarrera horrek bat egiten zuen Frantziako agintariek zuten
|
Espainia
frankistarekiko hurbiltasun politikarekin. Izan ere, orduan Burgosko gobernuarekin izatenari ziren elkarrizketak:
|
|
|
Izan ere, gobernu frantziarrak bultzaturiko aberriratzeazkar eta masiboen aldeko politikak jarraipen oso zabala izan zuen. 1939ko otsailetik uztaila bitartean bereziki, konboi ugariren bitartez, milaka errefuxiatu Hendaiaratu zituzten,
|
Espainia
frankistara bueltatzeko2 Gerra amaitu bezain laster, erbesteratuen multzoa 450.000 lagunekoa zen eta, horietatik, 430.000 inguruFrantzian kokaturik zeuden. Behin betiko erbesteratuen kopuruari dagokionez, 1944ko abenduan, egindako kalkuluen arabera, 162.000 izatera iristen zen.
|
|
|
Orokorrean aspergarria iruditzen zitzaigun gainera, gizonak hizketan eta musika klasikoa baino entzuten ez genuelako normalean. Nolanahi ere, The Beatles nahiko gaizki ikusita egon ziren sortzetik beretik
|
Espainia
frankistan, Castroren Kuban eta estatu komunista guztietan legez. The Beatles Madrileko zezen plazara jotzera joan zirenean, NO DOan (hau da, zinema aretoetan pelikula baino lehen nahitaez bota behar zen albistegi frankista ofizialean) haiek ikustera oso jende gutxi joan zela esan zuten, eta gezur hura egia balitz bezala pasarazteko, kontzertua hasi baino ordubete lehenago harmailetan filmatutako irudiak eman zituzten, eta noski, ordu horretan ez zegoen jende askorik.
|
|
|
Alde batetik, aljeriarren kontra egiten zituen operazio gogorrekin nahikoa zen eskandalurako. Bestetik, ez zion
|
Espainia
frankistarekiko kolaborazioari publizitatea eman nahi.
|
|
|
Erasotzaileen artean ez zegoen bertakorik, kanpotik heldutako mertzenarioak ziren Espainiaren legitimitatea eta obra zibilizatzailea suntsitzera zetozenak.
|
Espainia
frankistari ez zitzaion ez bertakorik ez marokoarrik salatzea komeni, interes asko zuelako Marokon. Orduan, komunismoaren mamua erabili zen berriro:
|
|
|
|
Espainia
frankistako horma. zeregina. Hasi zen, bada, materiala argitaratzen.
|
|
|
Frankismoak funtzionarioak Espainian behar zituen, baina marokoarrekiko konfidantza gisa azaldu zen lege berria. Dena dela, aldeko ezer egiteko gauza izan ez zen Espainia errepublikanoaren aldean, marokoarrak zein aljeriarrak. zapaltzen zituen Frantzia errepublikanoaren aldean, hobetzat hartu zen
|
Espainia
frankista herri musulmanetan.
|
|
2011
|
|
|
1945ean askatu egin zuten eta Espainiako Alderdi Komunistako (PCE) kide bihurtu zen erbestean. Federico Sánchez izengoitiarekin ekintzaile aktiboa izan zen
|
Espainia
frankistan, baina 1964an alderditik bota zuten lerro ofizialarekin bat ez zetorrelako. Felipe Gonzalezen Gobernuak Kultura ministro izendatu zuen().
|
|
|
Irungo Komandantziako honako telefono honetan badute gure berri zuzena. Han argituko dizkizute kontu denak?
|
Espainia
frankistaren ikurrak zeramatzan paper batean eskuratu dio armadoreak Saenz Agüero ren zenbakia jendarmeari?. Eta, ordaintzeko moduan gaude ordaindu behar direnak?
|
|
|
Baina hori gutxi balitz, banku horretatik diru asko eta asko atera da Italiako eskuineko alderdiak finantzatzeko, baita Nikaraguako Somozaren diktadura finantzatzeko ere. Eta, bukatu zuen Giovannik, hori guztia gutxi balitz, badakigu beren planetan zerbait okertuz gero
|
Espainia
frankistaren gobernuaren berme eta babes guztia daukatela, Stefano bera Carrero Blancorekin elkartu da eta akordio horretara iritsi dira
|
|
|
Gladio erakundeak bultzatu zuen tentsio estrategian hartu zuen parte eta, 1970ean, Junio Valerio Borgheseren estatu kolpearen ahaleginean lagundu zuen. Estatu kolpearen ahaleginaren ondoren
|
Espainia
frankistara alde egin zuen eta, bertan, Borgheserekin batera, Carrero Blancorekin elkarrizketatu zen 1973an. Une hartan Espainiako presidentea zenak babesa eskaini zien Delle Chiaieri eta Borgheseri, baita Italiatik alde egin zuten faxista guztiei ere.
|
|
|
Liburu bien kontakizunak eta estiloak oso diferenteak badira ere, badute antza alderdi batzuetan. 110 street eko geltokia eleberriak,
|
Espainia
frankistatik ihesi doala, New Yorken bizi den gazte nafar baten azken egunak kontatzen dizkigu; tartean, noiz edo noiz, zergatik alde egin duen eta joan aurretik nolako bizimodua zuen azaltzen digu. Eleberri beltza, bai, baina larrosa ere izan litekeela dio Dabid Zuazaldek.
|
|
2012
|
|
|
Horietako baten istorioa da nobela horretan kontatzen zaiguna. Raffaele Cameroni 1937an iritsi zen
|
Espainiara
frankistekin batera boluntario gerra egiteko. Baina Pisonek ezusteko ukitua ematen dio liburuari, izan ere, protagonistak Zaragozan emakume erizain eder bat ezagutu eta uko egingo baitio bere herrira itzultzeari.
|
|
2015
|
|
|
Migel Jabier Urmeneta, 25 urterekin, Espainiar Boluntarioen Dibisioko partaide izatera pasatu zen, hau da, Wehrmacht en Infanteriako 250 Blaue Division delakoan, zeinaz
|
Espainia
frankistak kolaboratu baitzuen Hitlerrekin Sobiet Batasuna inbaditzeko saioan 1941ean.
|
|
2016
|
|
|
Mercedes Lagos zenari zor diot eleberrian kontatutako pasarte bat: Euskadi errepublikanotik alde egin eta, Frantzian zehar ibili ostean,
|
Espainia
frankistara itzultzen da narrazioaren protagonista bat, Irungo mugan zehar, familia Biasterin bisitatu behar duelako aitzakiarekin... Gerrak alargundurik, hiru ume gonatik tiraka eta beste bat erraietan zeramatzala egin zuen Bilboko Mercedes artean gazte hark periplo sinesgaitz hura, eleberrian hala edo hola erretratu dudana.
|
|
|
Francoren beraren koinatutzar Serrano Suñer omen zen lerro horren aurpegi ezaguna. Bestalde, ez nekiena zen naziek beren alderdi atala izan zutenik
|
Espainia
frankistan. Hans Thomsen, bi metroko kankailu beldurgarria, izan zen NSDAP alderdi naziaren burua Espainian, hogeita hemeretzigarren urtetik hasi eta Bigarren Mundu Gerra amaitu arte.
|
|
|
nongo gizartearen apologia egiten ari da Loidi? Ez, hain zuzen ere,
|
Espainia
frankistaren apologia, jakina. Eleberria euskal hiztunen bilera jai antzeko batekin amaitzen da, non iragartzen baitzaigu gizatalde horren ordezkariak (goiko eta beheko mailakoak) harmonian biziko direla.
|
|
2017
|
|
|
Miliziano ez zirenak, berriz, barnealdeko aterpeetara bidali zituzten. Nolanahi ere, agintari frantziarrek egundoko indarra jarri zuten jendea lehenbailehen
|
Espainia
frankistara itzul zedin. Askok onartu zuten hori egitea.
|
|
|
Claudel, Gide, Mauriac, Bernanos, etab., momentuko literato frantses eta ingeles sonatuenak, orduan uste genuenez behintzat; aspaldiko irakurketen nire memoria ez da handia, baina Graham Greeneren Agintea eta aintza eta, esaterako, literarioak aparte, danbada sozialak ziren, gazteon begi handigarri, beharbada egon ere kontsumorako eskaintza gehiegi bestela ez zegoen gerraondo berdotzean, kontsumo eta kontsolazio literariorako besterako baino apenas gehiago; eta, batez ere, Espainia eterno berrian inongo gutxiena egoterik zeukaten eremu eremuan problema latzenak planteatzen zituztelarik betiko atzerritar eskandaloso haiek. Pentsa, Tabasco Estatuan Mexikon, baina
|
Espainia
frankistan eta Pio XII.aren inperioan pentsatu hori dena, pertsegizioari fedeagatik baino gehiago harrokeria eta burugogorkeriagatik ihes egin ez zion apaiz bat, arras eroria bitartean eta narrastua, bere lohikeria moralaren sapa zikinean, bakardadea jasan ezinez alkoholari emana, kanpesina batekin alabatxo bat izana, ia ume zela bide okerretik galdua berau ere. Bere bekatu mortal guztien zamak zamatuta, landa herrisketako klandestinitatean bizi da, poliziak adina bere kontzientziak pertsegituta.
|
|
2018
|
|
|
Historialari eta soziologoak behingoz utzi eta, poetak esango dizu, berak nola bizi duen. Behiala Iparragirre legez, Gandiaga ere, zeruko aingeru bat izan arren, jende xumearentzat kanta xumeak ondu dituelako arrakasta handiz,
|
Espainia
frankistak Justiziaren Jauregira eraman zuen,, politika egiteaz, salaturik.
|
|
|
Kolonialismoaren kontra eta sozialismoaren alde zabaldu zen giroan sortu zen ETA, Vietnamen, Kuban, Aljerian, Uruguain, Irlandan eta beste leku askotan sortu ziren herri mugimendu eta gerrillen antzera. ETAk euskal nazionalismoa birmoldatu zuen teorian eta praktikan, Euskal Herria nazio moduan zapaldua klase borrokarako marko autonomo gisa imajinatuz eta
|
Espainia
frankistaren aurka era guztietan borrokatzeko proposamena zabalduz.
|
|
2019
|
|
|
Alemana ez zen izango estatuaren hizkuntza ofiziala, baizik eta" Vermittlungssprache" edo hizkuntza komuna. Federalismo kultural hori Austria Hungarian gauzatu ez bazen,
|
Espainia
frankistari aplikatzea ameskeria hutsa zen. Dena dela," pertsona versus lurraldea" printzipio austromarxista zatekeen F. Krutwigen" sentido psicológico de las nacionalidades" en iturria (cf.
|
|
|
1941etik aurrerakoan, ordea, hirugarren adiera bat agertzen da: " gobierno ilegal= legez atzetiko agintaritza". 241 Badirudi lehenengo bi adieren konnotazio negatiboa ezabatu eta legezko diktadura bati leku egiten zitzaiola
|
Espainia
frankistan argitaratu nahi zen Akademiaren hiztegian. Dena dela, gerraondoko lexikografiaren moteltasuna eta azken porrota ezin du lexikoaren depurazio politiko soilak azaldu.
|
|
|
4.1
|
Espainia
frankistan euskaraz argitaratzeko zailtasunak 187
|
|
|
Frantziako Gobernuak 1948ko otsailean
|
Espainia
frankistarekiko muga ireki ondoren, J. Artechek irailean" ¿ La base del vasco literario?" artikulua idatzi zuen Donostiako egunkarian, lau urte lehenago Baionan argitaratutako Grammaire basque (1944) liburuaz. N. Ormaechearen kritikak gorabehera, P. Lafittek proposatutako eredu linguistiko ortografikoaren alde egiteaz gain, Akademiak Bilbon bizirik jarraitzen zuena nabarmendu zuen.
|
|
|
Akademiak 1949ko udan, Europako gerraondo latzean, etenda zuen harremana erbesteratuekiko nahiz Frantziako euskaltzainekiko. Mundu Gerra bukatuta,
|
Espainia
frankistak arazo diplomatiko larriak izan zituen, nahiz eta Gerra Hotzak lekukotasunezko keinu hutsean utzi zituen. NBEk Espainiako Gobernu faxista formalki gaitzetsi, eta Frantziak muga itxi egin zuen artean (Jiménez de Aberásturi Corta 1999).
|
|
|
Esan bezala,
|
Espainia
frankistan J. Urquijok idatzitako aktak ez dira oso fidagarriak. Zuzenketaz beterik daude, edukian ez ezik, baita datetan ere.
|
|
|
Cabanillas eta P. Baroja idazleek 1938ko urtarriletik aurrera, RAEko batzarretara joateari utzi zioten, gaixotasunaren aitzakian. Lehena Galiziako jaioterrian babestu, eta bigarrena Parisko erbestera itzuli zen 1938ko otsailean,
|
Espainia
frankistako giro itogarriaz etsita. Artean Frantzian zeuden, antzeko egoera zalantzagarrian, RAEko R.
|
|
|
L. Eijo apezpikuak eta beste batzuek idazle antiklerikala oso hotz hartu omen zuten IdeE ren ekitaldian, garaiko testuinguruan beldurgarria zena. Horregatik, 1940ko ekainean, Mundu Gerraren ondorioz,
|
Espainia
frankistara itzuli arren, RAEko batzarretan parte hartzeari uko egin zion (Caro Baroja 1972b: 337; García de Juan 2001; Fuster 2017).
|
|
|
W. Giese ren gutuna J. Urquijori, zialean parte hartzeko.128 Pirinio Behereetan jaiotako akademikoa Burgosera bidean zihoan, Kanpo Arazoetako ministroarekin
|
Espainia
frankistaren ezagutza eta Frantziarekiko neutraltasuna negoziatzeko. Testuinguru horretan, Ph.
|
|
|
Gerraondoan, Nafarroako medikuak, Ainhoako Martin Elso aduana agenteari esker (zenbat informazio garraiatu zuen frankismoan?), P. Lafittek zuzendutako Herria astekaria jasotzen zuen eta 1947ko hasieran berreskuratu zuen Donostia eta Uztaritzeren arteko harremana, Frantziako Gobernuak artean
|
Espainia
frankistarekiko muga itxita zuela. Hala ere, A. Irigaray zuhurrak gutunetan ez zion hasieran Euskaltzaindiaren berririk eman, nahiz eta lexikografian mugaz bestaldekoekin elkarlanean aritu beharraz mintzo, hori baitzen, artean, Akademiaren gerraondoko zeregin nagusia.376 Baina gutunean isildutakoa, bestela jakin zuen, Baionako Eusko Jakintzaren lehen zenbakiko" La langue basque de 1939 à 1947" artikulua argitaratu zuenean, Akademia politikoki baldintzatuaz ere jardun baitzuen:
|
|
|
Entzuleen arteko agintari politikoak asetzeko asmoarekin, M. Barrès bezalako eskuindar protofaxistaren" hizkuntza nazionala" ren aldeko aipua erabili nahi izan zuen euskararen alde, Bizkaiko frankistentzat hizkuntza nazional bakarra gaztelania ez balitz bezala. Bestalde, bi mundu gerren ondoko" Mitteleuropa" zinez multikulturalean gertatutako aldaketa politiko linguistikoak
|
Espainia
frankistarako eredutzat jartzea, F. Krutwigen errealitatearekiko itsukeriaren froga baino ez zen (cf. Kamusella 2012). 799 Hain zuzen, M. Lecuona Gasteizko elizbarrutiaren seminarioko euskara katedradun ohia mahaiburu zuen ekitaldian, F. Krutwigek euskal hierarkia erlijiosoari egin zion eraso bortitzak harrituta utzi zituen entzule guztiak.800 Izenez ez aipatu arren, Bilboko eta Donostiako apezpikuen autoritate morala nahiz erlijiosoa guztiz ukatu zituen.
|
|
|
Besteak beste, Italia faxistak Tirolgo eskualde alemanofonoa italianizatzeko ahalegina ere ekarri zuen hizpidera. Esan bezala, abertzaleen aurrean bere izen ona berreskuratzeko balio zezakeen ekitaldi publikoan egindako
|
Espainia
frankistaren politika linguistikoaren salaketak. Baita ere, adibidez, J. M. Azaola batek CSICen Arbor aldizkarian agertutako posibilismoaren ondoan ausartago(" viril" esango zuketen garai hartan) agertzeko (cf.
|
|
|
Gipuzkoako eta Bizkaiko euskararen egoera EAJ PNVko J. Rezolak eta ELASTVko G. Ruiz de Ercillak azaldu zuten, hurrenez hurren. Hizkuntza sailaren kalkuluen arabera, artean, Euskal Herriko 700.000 euskal hiztunak 525.000 izatera igaro ziren, besteak beste, migrazioen ondorioz.1192 Atzerakada hori geldiarazteko neurriak Aljeriako kolpea jasotzear zen Frantziako egoera sozioekonomiko eta politikoari begira aldarrikatu ziren,
|
Espainia
frankistari eta, ondorioz, Euskaltzaindiari ez ikusiarena eginda (Larronde 2004b; 2004c). Erbestean zegoen giro etsigarriaren erakusgarri, J. M. Leizaola lehendakariordeak V. Amézagari EIL SIEBen biltzarrerako klasikoen euskal itzulpengintzaz komunikazioa eskatu ondoren, Uruguaiko jeltzaleak garaiko frustrazioa adierazi zion M. Irujori 1954ko urrian:
|
|
|
Zenbait abertzalek, adibidez, euskararen ikerketa" arkeologikoa" deitoratzen zuten, euskara hizkuntza hiltzat jotzen zuelakoan. Era berean,
|
Espainia
frankistako erakunde zientifikoak (CSIC," Manuel de Larramendi" katedra, are RSVAP ere maila lokalean) euskararen bakartasun genetikoaren" misterioa" gezurtatzen saiatzen ziren, nazionalismoaz den bezainbatean, horrek zuen korrelatu antiseparatista begien bistakoarekin.
|
|
|
Nafarroako euskaltzainaren Frantziarekiko muga zeharkatzeak testuinguru politiko oso esanguratsua izan zuen.
|
Espainia
frankista Vatikanoarekin konkordatua (abuztuaren 27an) eta AEBrekin hitzarmen ekonomiko militarra (irailaren 23an) sinatzear zegoelako, oposizio errepublikanoaren eta abertzaletasunaren atsekaberako. Uda horretan Euzkadiko Jaurlaritza hainbat aldiz bildu zen Baionan egoera politikoa aztertzeko.
|
|
|
Ez zion azaldu zergatik zeramatzan aste batzuk Frantzian. Soilik aldizkari bat argitaratu nahi zuela Pirinio Behereetan,
|
Espainia
frankistako zentsurarekin arazoak zituztelako. Aldizkaria Bilbon finantzatuko zuten, baina lapurtera klasikoz argitaratu, eta horretarako Frantziako lankideak ere nahi zituzten, Euskal Herri osoa hartzeko asmoarekin.
|
|
|
Gerra Hotzaren testuinguru antikomunistan, itxaropen hutsalak ziren.
|
Espainia
frankistaren alde egiten ari ziren AEBak nazioartean, 1950eko azaroan NBEk Gobernu frankistaren aurka zuen ebazpena indargabetzea lortuta. Ondorioz, NBEko zenbait erakundetan parte hartzen hasi zen Espainiako Gobernua, eta UNESCOn 1952ko azaroaren 19an onartu zuten, EAJ PNVren etsipena areagotuz (cf.
|
|
|
J. Gorostiagaren" Bizkai zaharreko izenak" apirilean bidali zion F. Krutwigek eta 1952ko maiatzeko zenbakian agertu zen.736 Ez ordea beste bienak, seguru asko arrazoi politikoengatik: " Seminario iauna guztiz faxista baita goganbehaŕtsua da, eta orain niri baietz erranagatik’ beharr bada geroz ezetz eŕan diroke". 737 Dena dela, kontuan hartu behar da Guatemalako aldizkaria nekez argitaratu eta atzerapen handiarekin iristen zela
|
Espainia
frankistara. Era berean, F. Krutwigek" h" grafemadun hitzen zerrenda eta Akademian irakurritako" Sobre ortografía vasca y el vascuence escrito" lana bidali zizkion, bere estandarrerako proposamenak azaltzeko.
|
|
|
Aipatu ditudan CSIC eta RSVAPen euskararekiko asmoei beste batzuk gehitu behar zitzaizkien, gainera falangismoaren itzal mehatxariaz jantzitakoak zirenak. Alde batetik, A. Tovar errektore berriak aspaldiko nahia bete zuen, euskal ikasketak
|
Espainia
frankistan erakundetzeaz den bezainbatean. 1947 ikasturtetik ematen zituen hautazko euskarazko eskolen garapen gisa, A. Tovarrek 1951ko azaroan 21ean euskara katedra sortzeko proposamena bidali zuen Enseñanza Universitaria ko zuzendaritza nagusira (Ramos Ruiz 2007:
|
|
|
1950eko urtarrileko Akademiaren batzarrak, orobat, NBEk euskaraz argitaratutako" Gizonaren Eskubidegai Guzietaz Aitorkizuna" delakoaren berri eman zuen, besterik gehitu gabe. NBEk, artean
|
Espainia
frankista aitortzen ez zuenak, 1948ko abenduan onartu zuen Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala. Akordioak, halaber, adierazpena hizkuntza ofizialetan ez ezik, ahalik eta hizkuntza gehienetan ere zabaltzea agindu zuen.
|
|
|
E. Calleren gutuna F. Greñori, 195112, Junta de Cultura C). bestean Antonio Tovar izan zen, euskalaritza frankista orbangabearen ordezkari ofiziala. Gainera, A. Tovar bere ibilbide akademikoaren une gorenean zegoen,
|
Espainia
frankistaren politika linguistikoa berrikusi eta partez errektifikatzeko erabili nahi zuelarik. Joaquín Ruiz Giménez() ministro berriak, Hezkuntza Nazionaletik abiatutako erreforma kulturalaren barruan, A. Tovar Salamancako Unibertsitateko errektore izendatu zuen 1951ko irailean (Muñoz Soro 2006). 671
|
|
|
Frantziako euskaltzainek, izan ere, egoitza
|
Espainia
frankistan zuen Akademia baino plataforma egokiagoak (eta erbesteko EJ GEren diru laguntza) zituzten eskura euskararen alde gutxienez zigortuak izan gabe aritzeko. Mundu Gerra ondoko eztabaida politikoaren ondorioz, 1951ko urtarrilaren 11ko" Loi Deixonne" delakoak bretoia, katalana, okzitaniera eta euskara sartu zituen Frantziako hezkuntza sisteman.538 Ez zen lehenengo aldia.
|
|
|
Akademiaren egoeraren berri ez oso zehatza ematen zen. Agintari frankistek Euskaltzaindia" separatista" debekatu egin zutela zioten, eta J. M. Seminario falangistaren izendapenarekin
|
Espainia
frankistan berpiztu zutela. Hain zuzen, gerraondoan izendatuko euskaltzain guztien zilegitasuna zalantzan jartzen zuten.
|
|
|
4.1
|
ESPAINIA
FRANKISTAN EUSKARAZ ARGITARATZEKO ZAILTASUNAK
|
|
2020
|
|
|
Adituek diote: hasten da konbinatzen heriotzaren eta giza kondizioaren gaineko hausnarketa lirikoa,
|
Espainia
frankistaren gaineko kritika irmoarekin. Eta gero dago Euskal Herriarekiko Espriuren miresmena.
|
|
|
Torrealdaik Paristik itzuli zenean heldu zion berriz aldizkariaren lemari, unibertsitario ibili zen artean ikusitako hura zuela ments (Esprit frantziar aldizkari progresistaren ereduko argitalpena egin nahi izan zuten Jakinekin).
|
Espainia
frankista hermetikoan eta nazional katolikoan, kulturaren kontzeptu erlijioso dogmatikoa nola zabaldu asmatu behar izan zuen taldeak. Joxe Azurmendik esana da askatasun bila aritu zirela," baina askatasunaren kontzeptua aldatuz edo puskatuz joan den garai batean" (2016b).
|
|
|
" Gerra Zibila" delakoaren ideia zentzu kanonikoago batean emango litzateke lurraldea bera de facto bi subiranotasun sistema desberdinetan zatituta zegoelako: Espainia errepublikanoa eta
|
Espainia
frankista. Neurri handi batean lehenago aipatutako faktore exogenoen laguntzari esker, armadek ere itxura formalagoa hartu zuten.
|
|
|
Horrek horrela izaten jarraitu zuen, baita 1939 urtearen ostean ere. 1940ko hamarkadan, Langileen Batailoiak izan ziren Pirinioetan hainbat azpiegitura eraiki zituztenak, horien artean" P lerroa" ezaguna, hau da,
|
Espainia
frankistak Frantziarekiko mugalde osoan zehar eraiki zuen hesi gotortu erraldoia (Zuazua, Zuza eta Mendiola, 2017: 100).
|
|
2021
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak Ordezkaritza berreskuratuko du Parisen. Oroit dezagun Eusko Jaurlaritzak ukan zuela lehenago frantses hiriburuan" Euskadiren Ordezkaritza, erai kina oraino hor dena, 11 Ave nue Marceaun, baina 1940an, naziak hirian sartu zirelarik,
|
Espainia
frankistak eraikin eder hura okupatu eta bereganatu zuela. Parise liberaturik 1944an, Erbesteko Eusko Jaurlaritzak berreskuratu zuen, eta han ari zan ziren lanean" normaltasu nez" Frankoren gobernuak eta Parisekoak 1950 hamarkadan harreman diplomatikoak ber ezarri zituzten arte.
|
|
|
Areago, dirudienez lur mota hori ezin zen Berlinen aurkitu, soilik Paraguaiko zonalde batean baizik. Horregatik, hipotesi bitxietako bat izan da Bormann Hego Amerikan eta
|
Espainia
frankistan ibili zela ezkutuan, eta bera hil ostean eraman zituztela arrastoak bueltan Berlinera, kasua behingoz amaitutzat emateko.
|
|
|
1965ean bukatuak ziren. Anitz
|
Espainia
frankistan aterpetu zen, falangista zaharren laguntzarekin; Espainia eta Frantziako gobernuek, halere, itun bat egin zuten herbestaratuen aktibitateak mugatzeko, Parisek antifrankistenak, eta Madrilek OASekoak. sentimendua, estatuen babesa zutelakoan. Ez da horrela izan, eta batzuek, etsituak, beren auzia baliatu zuten poliziaren konplizitatea salatzeko.10 Frantziako poliziaketa.magistratuak
|
|
2022
|
|
|
Soldadu zenbait ere putsch aren kontra altxatu ziren. Estatu kolpeak huts egin zuen eta Spinola, Portugal demokratikoko lehen presidentea izana,
|
Espainia
frankistan aterpetu zen. 1975eko apirilaren 25ean, justu urte bat iraultzatik landa, Portugalen historiako lehen hauteskunde libreak iragan ziren.
|
|
|
|
Espainia
frankistan, ordea, 40 urtez isilarazitako auzia izan zen Ezkabakoa eta, gerora ere, elkarte memorialisten eta Aranzadi zientzia elkartearen ikerketei esker azaleratu da egia, txatalka. «Ezkaba da elefante bat gelaren erdian», azaldu du Fermin Ezkieta idazle, ikerlari eta 1936ko gerran adituak:
|
|
|
Berari berdin zaio hemen bizitzeko paperak dituzten edo ez, nahikoa du jakitea bataiatuak direla. Gainera
|
Espainia
frankistan zilegi den espos agiri bakarra elizakoa da. Baina Frantzian alderantziz da, legala dena herriko etxekoa da.
|
|
2023
|
|
|
1950eko hamarkadan, laborantzarako eta herritarren kontsumorako, baita elektrizitatea ekoizteko,
|
Espainia
frankistak urtegiak muntatu zituen. Honek aintzira artifizial erraldoien sare bat sortu zuen.
|
|
|
|
Espainia
frankista 1955ean sartu zen Nazio Batuen Erakundean. Erregimenak nazioarteko onarpen handiagoa lortu zuen, eta akordioak egin zituen Sobietar Batasunarekin erbestean zeuden umeak itzul zitezen.
|