|
2007
|
|
|
Interferometriaren laguntzaz egindako behaketen arabera, berriz, objektu horiek nukleo bat eta partikula multzo bat dute beren egituran. Hegazkin batek
|
uzten
duen lorratzaren antzeko egitura dutela esan daiteke.
|
|
|
Hala, mahai horretan eserita nahiz zutik egin ahal izango dira otorduak. Gainera, mahaia gorantz altxatu ahal izango da, gune libreak
|
uzteko
. Aukera hori oso baliagarria izan daiteke, esaterako, gauetan, tabernetarako.
|
|
|
Lehendabizi, zelula amak mioblastoak erauzi behar dira gaixoaren hankako muskulu ehunetik, biopsia bidez. Lan horretan, anestesia lokala erabiltzen dute. Ikertzaileek muskulu ehun horretako laginetik zelula ama helduak bakartzen dituzte, eta zelula horiek berariazko hazkuntza medioan hazten edo ugaltzen
|
uzten
dituzte hilabete inguru, transplantea egin ahal izateko behar adina zelula izan arte.
|
|
|
Pertsona bat bizirik dagoenean, haren metabolismoak gorputzaren tenperatura konstante mantentzen du, 36 ºC inguruan. Hiltzen den unean, gorputzak beroa ekoizteari
|
uzten
dio, eta gorpua tenperatura galtzen hasten da, esponentzialki, inguruneko tenperatura lortu arte.
|
|
|
Hala ere, Ertlen lanaren garrantzia ez da Haber Bosch erreakziora mugatzen. Hark erabilitako metodologiak molekulen modelizazio teorikoa, teknika espektroskopiko aurreratuak eta laborategiko prozedura asko konbinatzen zituen gainazalean gertatzen zena agerian
|
uzteko
. Teknika horien bitartez, solidoen beste prozesu asko ikertu ahal izan dira, adibidez, erdieroaleen industrian (elektronikaren industria), erregaien erreketaren optimizazioan (automobilgintzan) eta abar luze batean.
|
|
|
Bestalde, ura atmosferara lurruntzeak ur gaziagoa eta hotzagoa (eta, beraz, dentsoagoa)
|
uzten
du atzean. Ondorioz, gainazalaren azpiko urak dira dentsoenak, hotzenak eta gazienak munduko edozein lekutan, eta Ipar Atlantiko polarrean eratzen dira gehienbat, neguko muturreko lurruntzearen eta beroa galtzearen ondorioz; azal azpiko ozeano gehiena izoztetik gradu gutxi batzuetara egon ohi da.
|
|
|
Ipar Ameriketan urtzen ari ziren izotz plakek ur geza kantitate handi bat askatu zuten bat batean Ipar Atlantikora. Ur gaziak baino dentsitate txikiagoa du ur gezak; eta hainbeste ur geza gehitzean, ur sakonek ohi bezala sortzeari
|
utzi
zioten Ipar Atlantiko polarrean. (ikus Ozeanoaren banda garraiatzailea atala).
|
|
|
Zenbat eta handiagoa izan hegaztia, orduan eta indar handiagoa egin du aireratzeko. Arazo hori saihesteko, hegazti handiak puntu altuetan pausatzen dira askotan (eliz dorreetan, harkaitzetan...), eta, hegan hasteko, nahikoa dute beren buruari haietatik erortzen
|
uztea
.
|
|
|
Hegazti handi batzuk puntu altuetan pausatzen dira, eta, hegan hasteko, beren buruari erortzen
|
uzten
diote. MEC
|
|
|
Hegazti planeatzaileek arazo larriak dituzte ur masa handiak zeharkatzeko kontinente batetik bestera pasatzeko orduan. Arazo hori saihesteko, miru beltzak, zapelatz liztorjaleak eta beste planeatzaile asko lehorreko korronte termikoez baliatzen dira ahalik eta altuera handiena lortzeko, eta handik beste kontinenterantz abiatzen dira, goitik behera erortzen
|
utziz
, itsasoaren gainean hegoak astinduz ahalik eta distantzia txikiena egiteko. Gainditu beharreko zailtasun hori ahalik eta txikiena izan dadin, itsas tarte txikienak dituzten puntuak aukeratzen dituzte itsasoa zeharkatzeko.
|
|
|
Lurreratzeko ere eraso angeluaz baliatzen dira: 15 gradutik gora handituta, hegoek aerodinamiko izateari
|
uzten
diote. Nolabait, airearen kontra pantaila antzeko bat eratzen dute, eta zurrunbiloak eragin.
|
|
|
Lehenak dio lehenengo hegaztiak zuhaitzetara igotzen zirela, eta, lumei esker, gai zirela beren buruari zuhaitzetatik behera erortzen
|
utzi
eta, nolabait, planeatzeko, urtxintxa hegalariek egiten duten antzera. Eboluzionatu ahala, gero eta distantzia luzeagoetan planeatzen joan ziren, eta, azkenik, zuhaitzetara igo beharrik izan gabe hasi ziren hegan.
|
|
|
Mugimendu horren bidez, aireari beherantz bultza egiten diote, eta hegaztiek gora egiten dute. Hegoak gorantz mugitzeko txanda denean, berriz, lumak okertu egiten dira, eta aireari lumen artean pasatzen
|
uzten
diote. Posizio horretan lumek aireari jartzen dioten erresistentzia hamar aldiz txikiagoa da aurreko mugimenduan ezartzen diotena baino.
|
|
|
Berez, komunikabideek badute zelula amen ikerketekiko interesa. Beste kontu bat da informazio hori gizarteari helarazten asmatzen duten, askotan gertatzen baita izenburu deigarri bategatik alde batera
|
uzten
dela informazio oso baliotsua. Horregatik, hain justu, niri asko gustatzen zait Elhuyar.
|
|
|
Interesatutako sektore batzuek gaia arma politiko gisa erabiltzeko arriskua ere badago. Nire ustez, auzia bere onera ekartzeko unea da; bestela, gainezka egin eta gizartearentzat onuragarriak izan daitezkeen ikerketak bertan behera
|
uzteko
arriskua egon daiteke, hainbat herrialdetan gertatu den bezala.
|
|
|
Eta tentu handiz ibili beharra dago gauzak ondo egiteko. Izan ere, pentsatzen dut batzuetan ardura gehiegi jarri dugula zientziaren arlo batzuetan, eta beste batzuk albo batera
|
utzi
ditugula. Azken urteotan, legegileak eta bioetikan adituak tematu egin gara biomedikuntzaren gaineko zenbait gairekin, zelula amekin, esate baterako, eta haiekin lan egiten duten ikertzaile asko kexu da kontrolatuegi daudelako.
|
|
|
Eta errusiarrak hurbiltzen ari ziren. Haien beldur, 1945eko maiatzaren 2an, von Braunek eta beste 525 pertsonak beren buruak estatubatuarren esku
|
utzi
zituzten. Baina ez ziren esku hutsik joan:
|
|
|
urte geofisikoan zehar satelite bat jaurtiko zuten. 1957an, Sobietar Batasunak zur eta lur
|
utzi
zituen Estatu Batuak, eta mundu osoa, Sputnik espazioan zela jakinarazitakoan.
|
|
|
Science zientzia aldizkarian argitaratu duten artikulu baten arabera, iraganean gizakia birus batetik babestu zuen proteina berak
|
utzi
du orain babesgabe hiesaren aurrean. Dirudienez, duela lau
|
|
|
Science zientzia aldizkarian argitaratu duten artikulu baten arabera, iraganean gizakia birus batetik babestu zuen proteina berak
|
utzi
du orain babesgabe hiesaren aurrean.
|
|
|
Hala, ikertzaileek ondorioztatu zuten gizakiaren arbasoak berezko babesa zuela birus harekiko. Hori frogatzeko, erretrobirusak herentzian
|
utzitako
geneak hartu zituzten txinpantzearen DNAtik, eta saguaren erretrobirus batekin elkartu zituzten. Horrela, duela 4 milioi urteko erretrobirusa birsortu zuten.
|
|
|
Ondoren, giza zelulen kultura batean jarri zuten erretrobirusa, eta frogatu zuten ezin zituela zelulak infektatu. Izan ere, giza zelulek duten proteina batek birusa blokeatzen du, eta ez dio
|
uzten
zelulan sartzen.
|
|
|
Aurreko urtera arte, egindako ahalegin guztiek huts egin zuten; oso urrats gutxi ematen ziren, Kyotoko protokoloa alde batera
|
utzita
. Europak, Kanadak eta Japoniak Kyotoko protokoloaren alde egin zuten, baina Estatu Batuek eta garabidean diren herrialdeek ez.
|
|
|
zer egin genezakeen konposatu horiek atmosferatik desagerrarazteko? Oso egonkorrak baziren ere, ezin genituen betiko
|
utzi
atmosferan. Susmoa genuen, zuzenean ez bazen ere, CFCak atmosferan pilatzeak eragina zuela ozono geruzaren zuloan.
|
|
|
Organismo unizelularrak aurkitu zituzten, protozooak, adibidez; baita plurizelularrak ere, onddoak, besteak beste. Teknika berritzaileek agerian
|
utzi
zituzten mikroorganismoen komunitateak, baina baita haien arteko sinbiosiak ere. Gainera, bestelako inklusioak ere aztertu ahal izan zituzten metodo haiekin, bizidunetatik eratorriak ez ziren hainbat egitura, eta horiek guztiek informazio berria eskaini zieten, orain arte anbarean inoiz ikertu ez den informazioa.
|
|
|
Ibaiek deltak eta estuarioak sortzen zituzten han. Eta horietan, haien harea eta buztin sedimentuetan pilatzen ziren ibaiek ekarritako landareen hondakinak; basoek adar, enbor eta hosto ugari
|
uzten
zuten uretan, baita hondakinei itsatsitako erretxina ere.
|
|
|
Eta horrela iraun dute gaur egunera arte. Iberiar plakak Europarekin talka egin zuenean, jalkin horiek tolestu eta azaleratu zituen, eta ondoren jasandako erosioak Rafael Lopez del Vallek ikusteko moduan
|
utzi
zituen sedimentuok.
|
|
|
Lopez Del Valle bera, Alonso zuzendari gisa, eta aditu talde zabal bat jo eta su ari dira lanean Arabako anbarak ezkutatzen dituenak agerian
|
uzteko
. Munduan dauden 22 aztarnategietatik 11 soilik dira dinosauroak suntsitu baino lehenagokoak, baina horietatik 6 besterik ez dira 112 milioi urte baino gehiagokoak; eta 6 horien artean 2 besterik ez dira garrantzitsuak, aurkitutako inklusio kopuruari erreparatuta:
|
|
|
Diapiroak egitura geologiko batzuk dira, dentsitatea dela eta, poliki poliki azaleratzen joan ziren sedimentuak. Azaleratzeko mugimendu horrek ez die
|
utzi
sedimentuei hondoratzen, ez ditu sakonera bidali, eta, ondorioz, arrokek ez dute ez tenperatura ez presio alturik jasan.
|
|
|
Hasiera batean, zelula bat gaiztotu egiten da, eta kontrolik gabe hazten da; horren ondorioz, tumore primario bat sortzen da. Une batean, tumorea osatzen duten zelulak hainbeste hazten dira, ezen euren jatorrizko organoa
|
utzi
eta zirkulaziora pasatzeko gai izaten baitira. Horrelaxe, odolera pasatu, eta gorputzeko edozein ataletara heltzeko aukera dute.
|
|
|
Hizpide dugun hiztegi honen bidez, alor horretan dagoen aukera ugaritu eta hobetu nahi dugu Elhuyar Fundazioko Hizkuntza Zerbitzuek eta Elkar argitaletxeak. Aurrerapen anitz eta sakonak egin dira azken urteotan euskarazko hiztegigintza elebidunean, eta ezin genezakeen horietatik kanpo
|
utzi
euskara ingeles hiztegien alorra.
|
|
|
Motor baten gurpilak, aldiz, giroskopio eraginkorrak dira. Gidariak motorra okertzen duenean, kurba hartzen du, baina azpialdean dituen bi gurpilek ez diote
|
uzten
erortzen.
|
|
|
Motor baten gurpilak giroskopio eraginkorrak dira. Gidariak kurba hartzean, gurpilek ez diote
|
uzten
erortzen. TT Assen
|
|
|
Misterioa ikertzeko, eredu informatiko berri bat sortu du Camberrako Australiar Unibertsitate Nazionalak. Eredu horretan, plaken tektonikako milioika urteko mugimenduak ikus daitezke; plaken gogortasunaren eta dentsitatearen datuak sartu, grabitateak eragin diezaion
|
utzi
eta zer gertatzen den ikusi dute. Hiru dimentsiokoa da sortu duten eredua.
|
|
|
Ezin aipatu gabe
|
utzi
, ordea, industriak ustiatu ez duen metal astun berezi bat, inguruan duguna: iridioa.
|
|
|
Europako debekuek eragina izan dute Almadenen, noski. 2001ean
|
utzi
zioten Almadenen merkurioa ateratzeari; pare bat urtez biltegietako zinabrioarekin lanean jarraitu zuten, eta, hortaz, 2003an laga zioten behin betiko lan egiteari Almadengo meategian.
|
|
|
Merkurioa jasotzeko, iragazpapera erabili zuen, ordea, eta, dirudienez, paper puskak ere sartu zituen ontzian. Egun batzuetan bitrinan
|
utzi
zuen merkurioa erabat disolbatu arte.
|
|
|
Ikuspuntu funtzional batetik, hortzen gabeziak gure ohiko murtxikatzeko ahalmena murriztu edo guztiz ezezta dezake. Gainera, galdutako hortzek
|
utzitako
hutsuneak ez badira hortz inplanteen bidez azkar ordezkatzen, hezur galerak sor daitezke ingurune anatomiko horietan, eta alboko hortzetan ondorio latzak sortarazi.
|
|
|
Horri esker, gune bakoitzean gaixoen hezur dentsitatea zenbatekoa den adierazten duen eskala bat erabili dute dentistek. Eskala horrek hankaz gora jarri ditu dentisten lan egiteko eta erabakiak hartzeko moduak, eta aldera batera
|
utzi
dituzte aspaldiko ohiturak eta ezagutza subjektiboa. Izan ere, lan egiteko era berri horrek informazio neurgarria, kuantitatiboa eta objektiboa izateko aukera ematen du, eta egoera bakoitzean egokiena den erabaki klinikoa hartzeko bidea ematen die dentistei.
|
|
|
Dena dela, fosilen artean, Hilariok uste du fosildutako arrastoak direla Algorriko baliotsuenak. Nonbait, itsas hondoko bizidunek
|
utzitako
arrastoen fosilak hain ugariak diren leku oso gutxi daude munduan. Horregatik dira garrantzitsuak.
|
|
|
Horrela, atomoak puntu bat arte hoztu daitezke, gutxi gorabehera 0,0001 K arte. Baina hori baino gehiago hoztu nahi bada, fotoiak alde batera
|
utzi
behar dira. Izan ere, fotoiek bultzadatxoak ematen jarraitzen dute moteldutako atomoei, eta mugimendu horiek ez dute uzten nahi bezain tenperatura baxua lortzen.
|
|
|
Baina hori baino gehiago hoztu nahi bada, fotoiak alde batera utzi behar dira. Izan ere, fotoiek bultzadatxoak ematen jarraitzen dute moteldutako atomoei, eta mugimendu horiek ez dute
|
uzten
nahi bezain tenperatura baxua lortzen.
|
|
|
Hori egitean, bero apur bat ere berekin eramaten dute, eta saldan geratzen diren atomoak hoztu egiten dira. Bada, atomo hotzekin ere gauza bera egiten da; energia gehien dutenei tranpa magnetikotik ihes egiten
|
uzten
zaie. Horretarako, eremu magnetikoa pixkanaka jaitsi egiten da, energia gehien dutenak atera egiten dira, eta gelditzen direnak gehiago hozten dira.
|
|
|
Pertsona batek ura galtzen badu, gorputzean gelditzen den ura hiru konpartimentuen artean banatzen da. Horretarako, urari bakarrik pasatzen
|
uzten
dioten kanal espezifikoak daude zelulen mintzetan. Aquaporina izenez ezagutzen dira.
|
|
|
Gainera, azken urteotan, neuroendekapenezko gaixotasunen batek jota, adibidez esklerosi anizkoitzak jota, hil diren pertsona batzuen garunen laginak aztertzeko aukera izan dute. Nahiz eta amaierako puntua izan, gaixotasun horiek aztarna
|
uzten
dute lagin horietan. Zeluletan nahiz animalietan aztertutako molekulek (edo antzekoek) eragin lezaketen asaldurarik ote dagoen behatzen dute ikertzaileek.
|
|
|
Neuroendekapenezko gaixotasunek aztarna
|
uzten
dute garunean. EHU
|
|
|
Washington Unibertsitateko ikerketa batek dio ozeanoetako nitrogeno finkapen handiena ozeano Pazifikoan gertatzen dela, eta ez ozeano Atlantikoan. Hainbat urtetako suposizioa bertan behera
|
utzi
|
|
|
Washington Unibertsitateko ikerketa batek dio ozeanoetako nitrogeno finkapen handiena ozeano Pazifikoan gertatzen dela, eta ez ozeano Atlantikoan. Hainbat urtetako suposizioa bertan behera
|
utzi
du berri horrek.
|
|
|
Hor dugu, adibidez, Fermat en teorema. Hark, XVII. mendean, frogarik gabeko enuntziatu batekin, beste matematikari askorentzat 300 urterako lana
|
utzi
zuen, eta horren inguruan matematikari bikainak sortu eta bilakatu izan dira, galdera horri erantzuna eman arte, Andrew Wiles en lanarekin, 1995 urtean, hain zuzen ere.
|
|
|
Zehazki, herbizidekiko erresistente diren hainbat soja barietate landatu zituzten. Alabaina, aurten, Europako Batasunean sartzearekin bat, soja transgenikoa ekoizteari
|
utzi
dio. ISAAA elkartearentzat, erabakia tamalgarria izan da.
|
|
|
Laster ikusi genituen heriotzak gutxitzeko aukera mordoxka zegoela, eta, horien arabera, ondorio desberdinak lortuko zirela. Zalantzarik gabe, animaliarik ez hiltzeko aukera eraginkorrena presa eta ubidea desegin eta erreka berez zen bezalakoa
|
uztea
da. Ekologiaren aldetik aukera egokiena da hori, baina gure gizarteak gaur egun duen lanpostuen eta argindarraren beharren aurrean arrunt zaila.
|
|
|
Gainera, lanpostu batzuk sortzen ditu, eta baita gero eta beharrezkoagoa bihurtu den elektrizitatea ere. Dena dela, energia iturri horrek aski ezagunak diren hainbat arazo ere sortzen ditu, hala nola erreketako ur emaria gutxitzea, erreken fluxu naturala eta ekosistema erabat aldatzea, itsasora materia organiko gutxiago joaten
|
uztea
eta arrainen migrazioak oztopatzea, besteak beste. Badira, ordea, hain ezagunak ez diren bestelako ondorioak ere, eta horietako bat zentral hidroelektrikoetara ura eramaten duten ubideetan animaliak itotzea da.
|
|
|
Alderdi matematiko konplexuenak alde batera
|
utzita
, teknika bideookulografikoak hainbat irizpide erabiliz sailka daitezke. Ezagunenetariko bat begi nini argia eta begi nini iluna erabiltzen duten sistemen artekoa da.
|
|
|
esklerosi anizkoitza, alboko esklerosi amiotrofikoa, garun paralisia, hezur muineko kaltea eta garun infartua, beste batzuen artean. Bakoitzak bere berezitasunak izan arren, duten jatorria alde batera
|
utzita
, mugitzeko ahalmenaren murrizketa dute ezagugarritzat. Sarritan, hondatze hori neurri maximoetara irits daiteke, mugiezintasun osoa eragin dezake, eta gizakia bere gorputzaren preso bihurtu.
|
|
|
Erabiltzaileak burua inguru batean finko mantendu behar du, kameratik kanpo ez joateko. Mugiezintasunaren esparruan oztopo horren garrantzia txikia izan arren, zenbait erabiltzaile eta aplikaziotan ez da lan erraza, halako sistemek darabiltzaten eremu txikiko lente eta objektiboek askatasun gutxi
|
uzten
baitute. Muga hori gainditzeko asmoz, beste irtenbide batzuk proposatu dituzte hainbat ikertzailek.
|
|
|
Esaterako, hondoko mikrouhin erradiazioaren tenperatura mapek agerian
|
utzi
dute bi indar kontrajarri daudela unibertsoaren egituran: batek materia elkartzera bultzatzen du, eta besteak unibertsoaren hedapena azeleratzen du.
|
|
|
Lehenak Jupiter eta Saturno, eta haien ilargi Io eta Titan bisitatu zituen. Azken hori behatzeko, baina, Uranoranzko bidea
|
utzi
egin behar izan zuen, eta, egun, gizakiak egindako objektuetan Eguzkitik urrutien iritsi dena da.
|
|
|
Voyager 2 zundak, berriz, Titan alde batera
|
utzi
eta, Jupiter eta Saturnoz gain, Urano eta Neptuno ere bisitatu zituen 1986an eta 1989an. Voyager 2 a da azken bi planeta horiek bisitatu dituen bakarra.
|
|
|
Baina, bidaiak bakarrik ez, bada espazio ostatuen negozioa martxan jarri nahi duenik ere. Bigelow Aerospace enpresak berriz heldu dio NASAk bere garaian alde batera
|
utzitako
Transhab programako espazio habitat puzgarrien diseinuari, eta 2006ko uztailean, jada, bidali zuen orbitara Genesis 1 test modulua. Aurten, Genesis 2 bidaltzeko asmoa dute, eta 2010erako lehen espazio estazio komertziala jarri nahi dute martxan.
|
|
|
Bidaia orbitalak atzean
|
utzita
, espazioan gertuen dugun balizko geltokia Ilargia da. Izatez, hura ere Lurraren orbitan dago.
|
|
|
Badira ia 40 urte gizakia Ilargira iritsi zela, baina ordutik hona koheteen teknologia ez da askorik aldatu funtsean, elektronika alde batera
|
utzita
. Gainera, gizakia Ilargira eraman zuten Apollo misioetan erabilitako Saturn V. a izan da inoiz erabili den koheterik handiena eta ahaltsuena.
|
|
|
Lurretik atera ahal izateko, koheteen muturrean jartzen dira zunda horiek. Hau da, koheteak ematen dio abiadura zundari, eta, gero, behin Lurraren eraginpetik atera ondoren, kohetea atzean
|
utzi
eta inertziaz joan daiteke, nahi den tokiraino. Horretarako, baina, derrigorrezkoa da norabide egokia ematea.
|
|
|
Eztabaida gastronomikoa alde batera
|
utzita
, anisakis bizkarroia oso zabalduta dago, eta haren larbak erraz aurkitzen dira kontsumitu ohi diren arraietan eta zefalopodoetan. Haien digestio aparatuan egoten dira, baina inguruko muskuluetara eta organoetara ere heda daitezke.
|
|
|
Eta, hoztean, polimeroa gogortu egiten denez, egitura zurrun geratzen da. Orduan, haizea ponpatzeari
|
uzten
zaio.
|
|
|
Bada, juxtu, Viking misioan egin zituzten esperimentuen bidez, ikertzaileek proposatutako zelulak suntsituta geldituko lirateke, inolako arrasto organikorik
|
utzi gabe
, gainera. Nolanahi ere, zientzialari gehienentzat hori guztia ez da oso sinesgarria.
|
|
|
Pilula antisorgailuak normalean 21 egunez hartzen dira, eta gero astebeteko tartea
|
uzten
da hartu gabe. Tarte horretan, emakumeak hilekoa izaten du.
|
|
|
proba klinikoan parte hartu dutenen% 40k hilekoa izan dute ezustean. Bestetik, aipatzekoa da, proba berez urtebetekoa bazen ere, parte hartzaileen% 60k pilula hartzeari
|
utzi
egin ziola urtea bete baino lehen.
|
|
|
Emakumeak emankortasuna galtzen duenean ere antzeko zerbait gertatzen da: menopausian, gorputzak estrogenoak ekoizteari
|
uzten
dio. Ondorioz, oro har, emakume gehienek izaten dute depresioaren sintomaren bat, eta hamarretik bi gaixotu egiten da.
|
|
|
Oso anestesiko eraginkorra zen, baina eragin psikotikoa/ disoziatiboa ere bazuela ikusi zuten. Beste dimentsio batera eramaten zuen jendea, gorputza
|
utzi
eta buruak beste norabait egiten zuen bidaia. Horregatik, animaliekin eta haurrekin erabili izan da, horiei ez dielako modu horretan eragiten, normalean.
|
|
|
NAVSTAR konstelazioak osatzen du GPS sistema. GLONASS sistema, berriz, Defentsa Zerbitzu Sobietarrak sortu zuen, eta, ondoren, Errusiako Espazio Agentziaren esku
|
utzi
zuen. Haiek, erabilera militarra emateaz gain, erabilera zibila ere indartu zuten, baina oso berandu, eta, horregatik, gaur egunean GPSa baino gutxiago erabiltzen da.
|
|
|
Baina, oraingoan ere, letra txikia irakurri beharra dago: ez dute urik aurkitu, baizik eta ustez urak
|
utzitako
arrasto bat. Bi hondar arrasto, Marteren gainazaleko bi tokitan, hain zuzen.
|
|
|
Eztabaida sortzea ondo iruditzen zait, baina inoiz ez aldez aurretik dauzkagun ideietan oinarrituta. Nire ustez askatasun pixka bat eta
|
utzi
behar zaie zientzialariei. Ez dut uste zientzialariek material horiek toxikoak diren edo ez jakin gabe itsu itsuan aurrera egingo dutenik.
|
|
|
Ez dut uste zuzena denik esatea nano hitzarekin loturiko dena arriskutsua dela; ezta alderantziz ere, jakina. Zientzialariei
|
utzi
egin behar zaie gauza berriak proposatzen, sistema berriak aurkitzen, ezaugarri eta funtzio berriak aztertzen... Ondoren, horiek guztiak aztertu, eta medikuntzan, energia berriztagarrietan edo ezaugarri bikainak dituzten eta eguneroko bizimoduan erabil ditzakegun materialetan aplikaziorik ba ote duten zehaztu behar da.
|
|
|
Gaixotasun larriren bat transmititzeko arriskua dagoenean bakarrik
|
uzten
du enbrioiaren sexua aukeratzen.
|
|
|
Kasu horretan, bekoki muskuluetan injektatzen da botoxa, dosia 8 puntutan banatuz. Betiere gutxienez bi zentimetroko tartea
|
utzi
behar da bekainetara, bestela nahi ez den efektua sortzeko arriskua dago eta (esaterako, betazala erorita gelditzea).
|
|
2008
|
|
|
Dirudienez, orain dela 30 milioi urte Antartika hoztu, eta izotz geruza handitu zen. Horrelako zerbait gertatzen denean, ur gezak izotzezko geruza eratzen du, eta azpian
|
uzten
du gatz eta oxigeno kontzentrazio handiko ura. Gatz gehiago duenez, ur hori hondoratu egiten da, dentsoagoa delako.
|
|
|
Eta horrek kezka sortzen du: inkestatuen% 93k uste du benetan premiazkoa dela irtenbidea topatzea orain, lan hori hurrengo belaunaldiei
|
utzi gabe
. Ez dira baikorrak, ordea:
|
|
|
Izan ere, hondakin erradioaktiboak orain lurrazalean dauden instalazioetan biltzen dira, eta gero lurpean geratuko dira. Materialak erradioaktibo izateari
|
uzteko
hirurehun urte dira. Zer gertatuko litzateke lurrikara bat izanez gero?
|
|
|
Meategi hartatik uranioa erauzten zuten 1940ko hamarkadan, eta jabea garai hartako Energia Nuklearraren Batzordea zen (Junta de Energía Nuclear, JEN). Handik urte batzuetara, meategiko jarduera bertan behera
|
utzi
zuten, baina garai haietan Espainian sortu ziren hondakin nuklearrak gordetzeko erabili zuen JENek meategia1961etik aurrera.
|
|
|
Tamalez, behin behineko emaitzen analisiaren arabera, txertoak zelulen erantzuna handitu arren, ez da gai infekzioaren hasierako birus kopurua murrizteko. Hori gutxi ez, eta ikerketaren emaitzek agerian
|
utzi
dute txertatutakoek GIBarekin infektatzeko arrisku handiagoa dutela.
|
|
|
noski, ohore handia da, baita saria alde batera
|
utzita
ere. Hemengo denok izugarri harro eta pozik gaude beregatik.
|
|
|
Horretarako, imposex ik gabeko eremuetako gasteropodoak hartu, eta Pasaiako portuan sartu zituzten 75 egunez. Esperimentu horrek nabarmen
|
utzi
zuen TBTaren eragina: 75 egun horietan, emeen% 39k zakila edo hodi deferentea garatu zuten.
|
|
|
Alde batetik, Munduko Merkataritza Antolakundea (MMA) dugu eta, bestetik, Nazio Batuen Elkartea (NBE). NBEk ingurumenaren eta herrialde txiroen gaiak hartzen ditu kontuan, baina MMAk dio ez dela produktu hauen auzia eta merkataritzari bere bidea egiten
|
utzi
behar zaiola.
|
|
|
Eta hori, dagoeneko hiria azpitik zeharkatzen duten metro, trenbide eta bestelako azpiegiturei kalterik egin gabe. Gainera, gehitu proiektuari aireporturainoko beste tunel bat, Charles ibaia zeharkatzeko zubi bat eta autobide zaharrak
|
utziko
zuen hutsunean gune berdeak eraikitzea. Garbi dago zergatik den handia eta garestia, ezta?
|
|
|
argudio hori indarra hartzen ari da azken boladan. Gainera, desabantailak onartu arren, etorkizunean energia nuklearra eta ikatza berrindartu egin direla uste du aditu askok, batez ere petrolioaren krisiak
|
utziko
duen hutsunea nolabait bete dela argudiatuz.
|
|
|
Otaegik deskribatu zuen zer gogaikarria zen lehen animaliak bazkatzea: Animalien artean ibili behar izaten genuen; ardiak bustita baldin bazeuden, gu busti egiten ginen, eta ez ziguten
|
uzten
jana behar bezala ematen. Enbarazu hori saihesteaz gainera, orain askoz azkarrago egiten dute lan hori: zinta garraiatzaile batzuen bidez banatzen dute elikagaia.
|
|
|
Irakurgailuak ardi bakoitza identifikatzen du, eta, artzainak ezarritako irizpidearen arabera, ukuiluaren alde batera edo bestera joanarazten du. Ate berezi batek egiten du lan hori; irakurgailuaren atzean dago, eta ardi bakoitzari alde batera bakarrik
|
uzten
dio pasatzen (beste alderako sarbidea itxi egiten dio, hain zuzen).
|
|
|
Zilegi da artzaintza tradizionala teknologiaren laguntzaz baliatzea? Hau da, artzaintza tradizionala izateari
|
utziko
lioke berrikuntza horiek erabiltzen hasiz gero. Hainbatek hala uste dutela esan zigun Batis Otaegik.
|
|
|
Otaegik esan zigunez, artzaintza tradizionala izateari
|
utziko
lioke baldin eta beste arraza batzuetako ardiak ekarri ko bagenitu, gehiago ekoizten duten horietakoak, eta ukuiluetan besterik zainduko ez bagenitu. Hori, ordea, ez da haien helburua: gure helburua da bertako arrazekin lan egitea, mendi inguruak eta etxaldeak kudeatzea, lurra kudeatzea, belardiak txukun edukitzea, eta atxikitzea, azken batean, kalitate goreneko produktu bati, egiten dugunari:
|
|
|
Edonola ere, horrelako sare sozial profesionalak badaude dagoeneko. LinkedIn ek, esaterako, beste sare sozialek duten helburu orokorra alde batera
|
uzten
du, eta arlo profesionalean jartzen ditu indarrak: beste partaideekin lan harremanak eta negozioak gauzatzea hartzen du helburutzat.
|
|
|
Presek izugarri eraldatzen dute ibaia: presatik gorako eremu batek ibai izateari
|
uzten
dio, eta urtegi bilakatzen da, eta presatik beherako tarte batean ez da ur nahikorik egoten, hango bizidunek bizirik irauteko gutxieneko ur kantitatea (emari ekologikoa deritzona) uzten ez bada, behintzat. Beraz, batean ur gehiegi dagoelako eta bestean gutxiegi dagoelako, azkenean, berez han biziko liratekeen muturluzeek ez dituzte aurkitzen bizitzeko eta elikatzeko behar dituzten kondizioak.
|
|
|
Presek izugarri eraldatzen dute ibaia: presatik gorako eremu batek ibai izateari uzten dio, eta urtegi bilakatzen da, eta presatik beherako tarte batean ez da ur nahikorik egoten, hango bizidunek bizirik irauteko gutxieneko ur kantitatea (emari ekologikoa deritzona)
|
uzten
ez bada, behintzat. Beraz, batean ur gehiegi dagoelako eta bestean gutxiegi dagoelako, azkenean, berez han biziko liratekeen muturluzeek ez dituzte aurkitzen bizitzeko eta elikatzeko behar dituzten kondizioak.
|
|
|
Beraz, argi ikus daiteke animalia horrek ez duela luze irauteko itxaropenik izateko arrazoi handirik. Ondoko populaziotik bakartuta dagoen populazio bat edozein arazorengatik desagertzen bada, muturluzerik gabe geldituko da betiko inguru hori, ondoko populazioko kideek baitute bete besteek
|
utzitako
lekua.
|
|
|
Orain duen banaketa kontuan hartuta, adituek uste dute hogeigarren mendearen lehen herenean muturluzea arro guztietako goialdean zegoela. Gizartea garatu ahala, ordea, bizitzeko gero eta leku egoki gutxiago
|
uzten
ari gara muturluzearentzat. Bizkaian 70eko hamarkadan desagertu zen, Araban 80koan eta, Jorge González biologoaren esanean, Gipuzkoan gaur egun ez dago bideragarritasuna ziurtatua duen populaziorik.
|
|
|
Endara erreka Bidasoarekin elkartzen den ingurua. Argi ikus daiteke San Anton urtegiak
|
uzten
duen zorrotada txikia. J. González
|
|
|
Lanak lan, beharrezko neurriak egoki hartzen ez badituzte, edo hartzen
|
uzten
ez badiete, hamar urteren buruan Gipuzkoatik ere desagertu egingo da, Gonzálezen ustez: Araban eta Bizkaian zer gertatu zen ikusita, badakigu noiz dagoen muturluzea desagertzeko zorian, eta Gipuzkoan halaxe dago.
|
|
|
Lehendabizi, instalazio horretara heltzen diren kamioiak erregistratu egiten dira, datuen kontrola osatzeko. Instalazioko langileen jarraibideen arabera, kamioiek horretarako prestatutako tokietan
|
uzten
dituzte hondakinak. Ezertan hasi aurretik, material hori guztia deskonprimitu eta berrikusi egiten dute.
|
|
|
Gaur egun ura ustiatzen den lekuetan, erregulatzeko aukera badute ere, ez dute zehaztuta, kasu gutxi batzuk alde batera
|
utzita
, helburu gisa ingurumena zaintzea duen inolako emaririk. Horrelako emari bat errespetatzen duten edo errespetatzeko beharra duten gutxiek isuriak diluitu behar dituztelako egiten dute. Gainera, aurrerago esaten du urtegietan emari ekologikoak ezartzeak beste erabilera batzuetarako balio lezakeen baliabidea hein handi batean galtzea dakarrela.
|
|
|
Noski, inork agintzen ez bazuen, ibaietatik ura hartzen zutenak ez ziren hasiko beren baliabidea alferrik botatzen. Ura ustiatzeko emakidetan kondizio jakin batzuetan ustiatzeko ematen dituzten baimenak ez zen ezer ere esaten horren inguruan; hortaz, joera orokorra zen urtegietan eta ura biltzeko guneetan berezko ibai edo errekari ur tantarik ez
|
uztea
.
|
|
|
Plan hidrologiko horretan, egoera deskribatu ostean, ekintza planak azaltzen dituzte. Besteak beste, esaten dute ibaiak errespetatu behar direla, eta beren funtzioak betetzeko gutxieneko ur kantitate bat behar dutela, alegia, emari ekologiko bat
|
utzi
behar dela ura ustiatzen den lekuetan.
|