|
2023
|
|
|
(b) Lan harreman arrunten, berezitasunak
|
dituzten
lan harreman arrunten eta lan harreman berezien araberako sailkapena.
|
|
|
Berezitasunak
|
dituzten
lan harreman arrunten adibideak: distantziara egindako lanaren lan kontratua (LELTBren 13 artikulua); baterako lana eta taldeko lana (LELTBren 10 artikulua); ontziratze kontratuak (hegazkinetan nahiz itsasontzietan):
|
|
|
(a) Merkataritzako kontraten edo administrazio kontraten betearazpen esparruan zerbitzuak emateko xedea
|
duten
lanak gauzatzeko, kontrata horiek aurreikus daitezkeenean eta enpresaren ohiko jarduera biltzen direnean.
|
|
|
(c) Langileak enpresan gauzatu beharreko jarduerak zuzeneko lotura izan behar
|
du
lan kontratazioa justifikatzen duten prestakuntza jarduerekin. Ondore horretarako, lan jarduera eta prestakuntza jarduerak koordinatu eta prestakuntza plan erkidean jaso behar dira.
|
|
|
Ñabardura: gehienetan, halako arrazoiak enpresako ekoizpen bideak berriztearen ondorio dira, hain zuzen, horrek berarekin ekarri ohi
|
duelako
lan esku kopuru jakin bat soberan izatea; izan ere, hobekuntza tekniko batek emaitza berbera lor dezake, pertsona gutxiago baliatuta (horren adibide dira informatizazioedo robotizazio prozesuak).
|
|
|
Eginbehar publikoa betetzeagatik langileak ezin
|
duenean
lanik egin, 3 hilabeteko epean lanorduen 100eko 20an baino gehiagoz, enpresak langile hori derrigorreko eszedentzia egoeran utzi ahal izango du (ikusi LELTBren 46.1 artikulua; infra 2.3.A).
|
|
|
(e) Psikosoziologia: medikuntzaz besteko teknika da, helburu
|
duena
lanak eragindako atsekabea prebenitu eta zuzentzea, hori arrisku iturri izan daitekeen neurrian.
|
|
|
(a) Langilearen ordainsariei dagokienez, LELTBren 30 artikuluaren arabera, langileak eutsiko dio alokairuak jasotzeko eskubideari, baldin eta kontratua indarrean dagoela ezin
|
badu
lan zerbitzurik eman enpresaburuari bakarrik egotz dakizkiokeen arrazoiengatik.
|
|
|
Zein da abokatuaren lanaldiaren ezaugarririk nagusiena? Zein ondorio
|
ditu
lan harreman bereziak dituen abokatu baten borondatezko eszedentziak?
|
|
|
Bestalde, enpresaburu berriak lan kontratuari eusteaz gain, ezin
|
du
lan kontratua aldarazi. Lan kontratuaren edukia errespetatu behar du.
|
|
|
4.4.3 Prestakuntzarako lan kontratuaren bi modalitateentzako arau erkideak. —5 BEREZITASUNAK
|
DITUZTEN
LAN KONTRATU ARRUNTAK:
|
|
|
Lan zuzenbidearen esparruan, enpresaburuak aukera desberdinak ditu, une bakoitzean behar
|
duen
lan eskua lortzeko. Aurreko gaian (ikusi 3 gaian) ikusi da enpresaburuak kontrata eta azpikontratak edo aldi baterako laneko enpresak balia ditzakeela lan eskua lortzeko, eta, halakoetan, ez dela zerbitzuak ematen dizkioten langileen lan enpresaburu, nahiz eta, batzuetan, nolabaiteko erantzukizunak izan horiei begira.
|
|
|
Horretarako, langileak 20 egun balioduneko epea izango du, JSALren 138 artikuluak araututako prozedurarekin bat etorriz [iraungitze epea da hori; ikusi 1999ko uztailaren 22ko (4792/ 1998 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Epaiak adieraziko du erabakia justifikatua ala justifikatu gabea den; azken kasu horretan, epaiak langileari aitortuko dio aurretiaz
|
zituen
lan baldintzak berriro izateko eskubidea.
|
|
|
Osagarri horiek sor daitezen kualifikazio pertsonal edo profesionalen bat izan behar
|
du
lan prestazioa ematen duen langileak.
|
|
|
Horren bidez, gehienbat, alokairu igoerak murriztu edo saihestu nahi izaten dira. Beraz, erakunde horrek balio
|
du
lan kontratuko baldintza onuragarriagoak neutralizatzeko.
|
|
|
Lan denborari dagokionez, kontratuan zehaztu behar dira lanaldia, ordutegiak, jaiegunak, baimenak eta oporrak. Alabaina, horien arabera langileek eman behar
|
dituzten
lan zerbitzuek ezin dituzte modu nabarmenean gainditu kasuan kasuko lanbide esparruko langileek emandako lan zerbitzuak.
|
|
|
Hori guztia dela eta, datuak babesteko eskubideak gero eta garrantzi gehiago
|
du
lan harremanetan ere, eta, are gehiago, 2018ko maiatzaren 25etik aurrera Europako Parlamentuko eta Kontseiluko 2016/ 679 (EB) Erregelamendua, datu pertsonalak tratatzeari eta datu horiek askatasunez zirkulatzeari dagokienez pertsona fisikoak babesteari buruzkoa eta 95/ 46/ EE Zuzentaraua indargabetzeari buruzkoa (datuak babesteko Erregelamendu Orokorra), indarrean jarri zenetik. Arean ere, erregelamendu horren xedea da teknologia berrien ondorioak aintzat hartzea, interesdunentzat gardentasuna areagotzea eta pertsonek euren gaineko datuei buruz izan dezaketen kontrola indartzea.
|
|
|
(c) Mandatu kontratua (KZren 1709 artikulua eta hurrengoak): eginkizun sozioekonomiko guztiz desberdina
|
dute
lan kontratuak eta mandatuak. Zaila da langilearen eta enpresaburuaren arteko lan harremanak mandatura biltzea; izan ere," aurkako itunik izan ezean, mandatua dohainekoa dela uste da" (KZren 1711 artikulua).
|
|
|
ezaugarri hori LELTBren 1.1 artikuluan modu espiritualizatuan edo malguan mendekotasunaren inguruan jasotako kontzeptuaren aurkakoa da(" beste pertsona baten antolaketaeta zuzendaritza esparruan..."). Horrenbestez, langile autonomoak erabateko kontrola
|
du
lana egiteko moduaren gainean, inolako baldintza juridikorik ez baitago horren inguruan. Bestela esanda, ikuspuntu tekniko eta funtzionaletik langile autonomoak askatasun eta independentzia juridikoa izan behar du; eta beste horrenbeste lana antolatzeari dagokionez ere.
|
|
|
" ondasun erkidego" deritzona. Horrekin legegileak ziurtatu nahi
|
du
lan kontratua izatea nahiz eta lan hartzekodunak nortasun juridikorik ez izan. Gogorarazi behar da gure zuzenbidean uste dela ondasun erkidegoko titularren erantzukizuna mankomunatua dela.
|
|
|
Alderdiek hitzarmen kolektiboaren edukia zehazteko duten askatasun hori gorabehera, hitzarmen horien negoziazioan alderdiek nahitaez negoziatu behar
|
dituzte
lan esparruan emakumeen eta gizonen artean tratueta aukera berdintasuna sustatzeko neurriak edo, hala denean, berdintasun planak.
|
|
|
5 Berezitasunak
|
dituzten
lan kontratu arruntak
|
|
|
Halatan, 10/ 2021 Legearen arabera, beraren aplikazio esparrura bilduko dira LELTBren 1.1 artikuluko lan izaerako ezaugarriak
|
dituzten
lan harremanak, betiere, horiek distantziara gauzatzen badira erregulartasunez.
|
|
|
Profesional horiek sozietate irregular gisa ere jardun ahal izango dute. Ñabardura gisa, EAEOn" inorentzat lan egitea" esamoldeak ez
|
du
lan zuzenbidean duen esangura bera. Bada, EAEOn alienazio edo alteritate moduan erabiltzen da, hau da, bulegoen alde hitzartutako lanbide jarduera bezala.
|
|
|
34/ 2006 Legetik ondorioztatzen da graduatu ondokoan eskaini beharreko prestakuntzak 90 kreditu izango dituela, eta horietarik 60 kredituk eduki teorikoa eta praktikoa izango dutela, eta gainerako 30 kredituak kanpoko praktiketara edo Practicumera bideratuko direla (ikusi 4.3 eta 6.1 artikuluak). Halaber, zehazten da kanpoko praktikek" inola ere ez
|
dutela
lan harremanik edo zerbitzu harremanik sortuko" (6.1 artikulua, in fine).
|
|
|
★ Borondatezko lana. Borondatezkotasunak esan nahi
|
du
lanak oinarri duela langileak askatasunez emandako adostasuna. Ideia hori bat dator lan egiteko askatasunaren printzipioarekin; printzipio hori Konstituzioak sendotu du eta lan kontratua sortzeko alderdien artean behar den loturari datxekio.
|
|
|
lanbide arteko gutxieneko alokairua zehazten da; lanbide arteko gutxieneko alokairua enbargaezina da; alokairuak likidatu eta ordaintzeko betekizunak daude; alokairua kreditu pribilegiatua da; Alokairuak Bermatzeko Funtsa dago, enpresaburuaren kaudimen gabezia egoeretan langilea babesteko (LELTBren 27, 29, 32 eta 33 artikuluak). Are gehiago, behin kontratua indarrean izanda, langileak ezin
|
badu
lan zerbitzurik eman, enpresaburua lana ematean atzeratzen delako, enpresaburuari berari egotz dakizkiokeen eragozpenen ondorioz, langileak eutsi egingo dio alokairua jasotzeko eskubideari, eta egin gabeko lana ezin izango da konpentsatu beste garai batean egindako lanarekin (LELTBren 30 artikulua).
|
|
|
5 BEREZITASUNAK
|
DITUZTEN
LAN KONTRATU ARRUNTAK 178
|
|
|
Hortaz, behin gremio bat eratuta, gremio horren lanbidean aritu nahi zuen orok nahitaez bildu behar zuen gremio horretara, kasuan kasuko kuota edo kontribuzioa ordainduz, eta gremioaz besteko jarduerarik ez egiteko konpromisoa hartuz. Arestian aipatu estratifikazioarekin bat etorriz, maisuek kontrolatzen zuten gremioaren industriaeta merkataritza antolaketa, eta zuzendaritza eginkizun garrantzitsuak
|
zituzten
lan baldintzei dagokienez, ordenantzetan ezarritakoarekin bat etorriz. Lanbidean hasteko, eta, beraz, gremioan sartzeko, ikastaldi kontratua egiten zen maisuaren eta ikastunaren artean.
|
|
|
Lan zuzenbidea arauen eta printzipioen sistema da, helburu
|
duena
lan kontratuak eratorritako harremanak arautzea.
|
|
|
Oro har ABLE deritzen aldi baterako laneko enpresak enpresa pribatuak dira, xede dutenak beste enpresaburu batzuek aldi baterako eta premiaz behar
|
duten
lan eskua eskaintzea, hain zuzen enpresaburu horiei langileak aldi baterako lagaz.
|
|
|
Egia esan, lan arloko ohiturak eginkizun murritza
|
du
lan iturri arauemaile gisa: dela" tokiko eta lanbideko usadio eta ohiturez" ari delako; dela ohiturak eginkizun ordeztailea duelako, legeak ohitura jaso duenean edo legeak ohitura jakin batera igortzen duenean izan ezik (LELTBren 3.4 artikulua).
|
|
|
Baina printzipio horiez gain, lan zuzenbideak baditu banakako harremanei begira berezko printzipio batzuk ere. Printzipio horiek lan arloko antolamenduak eratorritakoak dira, eta xede
|
dute
lan zuzenbideko iturriak aplikatzearen eta interpretatzearen ondorioz sortzen diren arazoak konpontzea. Era berean, printzipio horiek langilea babesteko helburua dute, langile hori lan kontratuko alderdi ahula denean.
|
|
|
G Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN/ INSHT). Bere eginkizunak lan arriskuak prebenitzearen ingurukoak dira (ikusi LAPLren 8 artikulua), berau baita estatuko Administrazio Orokorreko organo zientifiko eta tekniko espezializatua, helburu
|
duena
laneko segurtasuneta osasun baldintzak aztertzea eta ikertzea, bai eta baldintza horien inguruan hobekuntzak sustatu eta babestea ere. Era berean, gai horretan eskumena duten autonomia erkidegoek euren organoak dituzte.
|
|
|
Eta kontrol eginkizun hori gauzatzean, Lan Ikuskatzailetzak honako tresna hauek
|
ditu
lan arautegia betearazteko:
|
|
|
6 Zer nolako berezitasunak
|
ditu
lan jurisprudentziak?
|
|
|
7 Zer esan nahi
|
du
lan kontratuko baldintza onuragarriagoak. Ba al du enpresaburuak hori ezabatzeko aukerarik?
|
|
|
" Eskumen publikoen egikaritza, modu orokorrean, herritarrengandik hurbilen dauden agintarien ardura izan behar da. Eskumen bat beste agintaritza bati esleitzeko orduan kontuan izan behar
|
ditugu
lanaren zabaltasuna eta izaera edota eragingarritasunedo ekonomia beharrizanak".
|