|
2023
|
|
|
Lanaldia murriztu ahal izango da %10etik %70era, eta murrizketa zenbatu ahal izango da eguneko, asteko, hilabeteko edo urteko lanaldia oinarri hartuta. Bideragarria den heinean, lanaldia murrizteko neurriek lehentasuna izango
|
dute
lan kontratuak eteteko neurriei begira.
|
|
|
Bideragarria den heinean, lanaldia murrizteko neurriak lehentasuna izango
|
dute
lan kontratuak eteteko neurriei begira.
|
|
|
(i) Langileek eskubidea
|
dute
lanean absente izateko ezinbesteko kasuaren ondorioz, beharrezkoa denean senideekin edo eurekin zein pertsona bizi eta pertsona horiekin zerikusia duten presazko familia arrazoiengatik, langileon berehalako presentzia ezinbesteko egiten duten gaixotasuneta istripu kasuetan (ikusi LELTBren 37.9 artikulua). Egoera horretan, langileek eskubidea dute arrazoi horiengatik absente dauden orduen ordainsariak jasotzeko, gehienez ere, urtean lau eguneko orduei dagokienez, hitzarmen kolektiboan edo, halakorik izan ezean, enpresaburuaren eta langileen lege ordezkarien artean egindako akordioan ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
Bideragarria den heinean, lanaldia murrizteko neurriek lehentasuna izango
|
dute
lan kontratuak eteteko neurriei begira.
|
|
|
(d) Halaber, eskubidea
|
dute
lan araubidea aldarazteko, horrek kalteak eragiten badizkie osasunean. Hala ere, horretarako enpresan hori ahalbidetzen duen lanpostua izan behar da eta langileak hori gauzatzeko behar adinako lanbide gaitasuna izan behar du.
|
|
|
Bada, IPDBLOren 88 artikuluarekin bat etorriz, langileek deskonexio digitalerako eskubidea dute, bermatzeko, legeak edo hitzarmen kolektiboak ezarritako lan denboratik kanpo, euren atsedenaldi, baimenaldi eta oporraldiak errespetatuak izango direla, bai eta euren intimitate pertsonala eta familiakoa ere. Zehatzago, eskubide hori egikaritzeko modalitateek aintzat hartuko
|
dute
lan harremanen izaera eta objektua, lan jarduera eta norberaren nahiz familiaren bizitza uztartzeko eskubidea bultzatuko dute, eta errespetatuko dute hitzarmen kolektiboan ezarritakoa edo, hitzarmen kolektiborik izan ezean, enpresaren eta langileen ordezkarien artean adostutakoa. Horretarako, enpresaburuak, langileen ordezkariak entzun ondoren, langileei zuzendutako barne politika gauzatuko du, baita zuzendaritza postuak dituztenei begira ere; barne politika horretan definituko dira deskonexiorako eskubidea egikaritzeko modalitateak eta lanabes teknologikoak modu arrazional batean erabiltzearen inguruan langileak prestatzeko eta sentsibilizatzeko ekintzak, neke informatikoaren arriskua saiheste aldera.
|
|
|
Halaber, halakoetan, LELTBren 16 artikuluak hitzarmen kolektiboez diharduenean, ulertu behar da hitzarmen kolektibo horiek direla aldi baterako laneko enpresen sektoreko edo enpresa mailako hitzarmen kolektiboak. Orobat, hitzarmen kolektibo horiek enplegu bermea ezarri ahal izango
|
dute
lan kontratu modalitate horren bidez kontratatutako langileentzako.
|
|
|
(d) Jaiotza, adopzio, adopzio ondoreetarako zaintza edo familia harrera kasuetan, langileek eskubidea izango
|
dute
lanean ordubetez absente egoteko; ordubete hori 2 zatitan banatu ahal izango dute edoskitzailea zaintzeko, horrek 9 hilabete egin arte. Baimenaldi horren iraupena modu proportzionalean luzatuko da jaiotze, adopzio, adopzio ondoreetarako zaintza edo familia harrera anitzeko kasuetan (ikusi LELTBren 37.4 artikulua).
|
|
|
(e) Langileek eskubidea
|
dute
lanean ordubetez absente egoteko semea edo alaba garaia baino lehenago jaiotzen bada, edo, edozein arrazoi dela bide, jaio ondoren ospitalean geratu behar badira. Orobat, eskubidea izango dute lanaldia gehienez 2 ordu murrizteko, nahiz eta alokairua ere modu proportzionalean gutxitu (ikusi LELTBren 37.5 artikulua).
|
|
|
★ Ordainketa egiteko tokiari dagokionez, alokairua itundutako tokian ordainduko da. Itunik izan ezean, alokairua ordainduko da usadio eta ohiturek ezarritakoaren arabera; halakoek, gehienetan, kontuan hartzen
|
dute
lan egiteko tokia.
|
|
|
Distantziara lan egiten duten langileek babes egokirako eskubidea
|
dute
laneko segurtasuneta osasun arloan, LAPLn eta berau garatzeko arautegian ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
(c) Mandatu kontratua (KZren 1709 artikulua eta hurrengoak): eginkizun sozioekonomiko guztiz desberdina
|
dute
lan kontratuak eta mandatuak. Zaila da langilearen eta enpresaburuaren arteko lan harremanak mandatura biltzea; izan ere," aurkako itunik izan ezean, mandatua dohainekoa dela uste da" (KZren 1711 artikulua).
|
|
|
Lan zuzenbidetik ihes egiteko joera horri estu lotuta, nabarmendu behar da" gune ilun" asko dagoela. Bada," gune ilun" horiek oraindik eta gehiago zailtzen
|
dute
lan kontratua dagoen ala ez erabakitzea.
|
|
|
Alabaina, iuris tantum erako presuntzio bat denez, banatzaileek auzitan aritu dute, euren zerbitzu harremanei emandako nomen iuris arekin bat etorriz, langile autonomoak izan arren, ulertzen dutenean, egiatan, alokairukoak direla eta, ondorenez, lan kontratua izan luketela. Bestela esanda, egiaztatu
|
dute
lan harremanak izateko ezaugarri guztiak badirela, bereziki, LELTBren hogeita hirugarren Xedapen Gehigarriak nabarmendutako mendekotasun juridikoa.
|
|
|
★ Ordaindutako lana. Ordainsariak lan kontratuaren izaera sinalagmatikoaren ondorio dira; hurrean ere, lan kontratuaren bidez langileak eta enpresaburuak, hurrenez hurren, trukatzen
|
dute
lana ordainsariengatik. Dena dela, inguruabar hori ez da nahikoa lan harremanak lan izaerakotzat jotzeko; egin eginean ere, ohikoa da ordainsariak izatea lan izaerarik gabeko beste kontratu modalitate batzuetan ere, berbarako, zerbitzu errentamenduetan, obra errentamenduetan, mandatuan edo agentzia kontratuan.
|
|
|
Zehatzago, ikuspuntu praktikotik, iturri formalak edo ezagutza iturriak interesatzen zaizkigu. Hain zuzen, horiek osatzen
|
dute
lan zuzenbidea antolatzen duen iturrien sistema, kalterik egin gabe zuzenbideko adar horren printzipio propio direnei; egin eginean ere, printzipio horiek ezartzen dituzte ugari eta oso desberdinak diren iturrien aplikazio irizpideak, iturrien arteko gatazkak saihesteko asmoarekin.
|
|
|
Zuzenbidearen adar horiek lege aginduz lotzen zaizkio lan kontratuari. Nolanahi ere, gaur egun, adar horiek gainditu egiten
|
dute
lan kontratuaren aplikazio esparrua. Egin eginean ere, gaur egun, adar horietara biltzen dira, lan kontratutik kanpo, kontratu zibilen, merkataritzako kontratuen edo kontratu administratiboen bidez zerbitzuak ematen dituzten subjektuak.
|
|
|
Baina printzipio horiez gain, lan zuzenbideak baditu banakako harremanei begira berezko printzipio batzuk ere. Printzipio horiek lan arloko antolamenduak eratorritakoak dira, eta xede
|
dute
lan zuzenbideko iturriak aplikatzearen eta interpretatzearen ondorioz sortzen diren arazoak konpontzea. Era berean, printzipio horiek langilea babesteko helburua dute, langile hori lan kontratuko alderdi ahula denean.
|