|
2000
|
|
|
Ikerketa teorikoa eta jarduera praktikoa desberdintzen zituen, Neurathentzat zilegi ez zen modu batean. Descartesen ustez, esparru praktikoak eta moralak sekula ez
|
du
gure ahaleginen helburua den ezagutza zehatzik eskuratzen, esparru horren baitan kontingentzia eta ziurtasun eza murgiltzen baitira beti. Hau da, inoiz ez da ziurtasunik emango.
|
|
2001
|
|
|
Beraz, aukera ezazu orain, zein gisa izan nahi
|
duzun
gure aurrean ezaguna izatea: gizon bidegabe ala jainkotsu gisa. lon.
|
|
|
Hemen ere denboraren errealitate enpirikoa eta idealtasun transzendentala azpimarratzen dira. Denborak baliotasun objektiboa
|
du
gure sentimenaren objektu oroz. Baina, bestalde, ez du errealitate absolutua, hau da, begiespenaren baldintza subjektiboetatik independentea.
|
|
|
Arrazoimen hutsaren saialdi dialektiko ororen emaitzak ez
|
du
guk jadanik Analitika transzendentalean frogatu genuena soilik baieztatzen, hots, esperientzia ahalgarriaren alorraz goiti joan nahi duten gure inferentzia denak iruzurtiak eta oinarri gabekoak direla, baizik eta gauza berezi hau ere irakasten digu aldi berean: giza arrazoimenak hemen muga hori gainditzeko berezko joera duela (A642/ B670 (E491)).
|
|
|
Arrazoimen hutsaren saialdi dialektiko ororen emaitzak ez du guk jadanik Analitika transzendentalean frogatu genuena soilik baieztatzen, hots, esperientzia ahalgarriaren alorraz goiti joan nahi
|
duten
gure inferentzia denak iruzurtiak eta oinarri gabekoak direla, baizik eta gauza berezi hau ere irakasten digu aldi berean: giza arrazoimenak hemen muga hori gainditzeko berezko joera duela (A642/ B670 (E491)).
|
|
|
Izan ere, batasun sistematikoaren lege erregulatzaileak nahi
|
du
guk izadia horrela estudiatzea, edonon anizkuntasun albait handienaren ondoan batasun sistematiko eta helburuduna egongo balitz bezala amaigaberaino. Izan ere, munduaren betegintzarre honetatik hain gutxi sumatu edo lortu dugun arren, dena dela, gure arrazoimenaren lege emateari dagokio bera edonon bilatzea eta susmatzea, eta beti onerako izan behar zaigu, inoiz ez, ordea, kaltegarria, izadia printzipio honen arabera kontsideratzea (A700/ B728 (E524)).
|
|
|
Bestalde, esperientziaren mailan dagoen ezer ez dugu hartu behar azken oinarri gisa. Honekin, ordea, ez
|
dugu
gure esperientzia gutxienean ere zabaltzen, baina esperientzia zabaltzeko bidean laguntzen digu, norabide egokia hartzen laguntzen digu. Ideiek, beraz, mugapen hauekin ere esperientziaren zabalpenari laguntzen diote; zentzu horretan beharrezkoak dira, eta hauxe litzateke" dedukzioa", hau da, beren legeztapena.
|
|
|
Gugandik at dagoenak afektatzen gaitu eta sentsuek aniztasuna eskaintzen digute: koloreak eta formak ikusten ditugu gugandik at eta errepresentazioen ilara amaigabeak
|
ditugu
gugan. Baina sentsuetako aniztasun soilean bizitzea ezinezkoa da, ezta lehen une batean ere.
|
|
|
a) norberaren zentzumenek eta adimenak urri, ilun eta oker jaso eta ematen dizkiguten datuetatik; b) bakoitzaren gogo epailea ilun eta motel egotetik. a) puntuak zera esan nahi du: kontuz aritu behar
|
dugula
gure adimenak eta zentzumenek ematen diguten informazioak ontzat eta aldaezintzat ematean, batez ere besteek jasotakoen kontra datozenean. Informazio horiek gizakien ekintzei berrizkoak baldin badira, oso zaila izaten da ekintza horiek beren osotasunean jasotzea.
|
|
|
Bat, akats praktikoa: nolabaiteko oinarriren bat edukiko balu ere, ezin
|
dugula
gure bizitza gerarazi —hau da, maitatu, ezagutu, hautatu gabe jardun—, ez banaka eta ez gizataldeka, zientzialarien gizakiari buruzko esanen zain. Bigarren akatsa:
|
|
2003
|
|
|
Lege naturalek zuzentasuna bera osatzen dutenez, berezko agintea
|
dute
gure adimenaren gain; arean ere, adimena eman zaigu zuzentasuna barneratu, egia jakin eta legeok betetzeko. Zernahi gisaz, gizaki guztiek ez dute adimen argitasun bera zuzentasun hori antzeman ahal izateko, ezta bihotz zintzotasun bera ere, horren aginduak betetzeko; politikak, bada, gizakien onarpenarekin zerikusirik ez duen beste aginte mota bat eman die legeoi, horien betepena jagoteko denbora botereen bidez. Beste alde batetik, nahierarako legeek duten agintearen oinarriak dira, hala legeok ezartzeko ahalmena dutenek emandako indarra, nola legeok betetzeko agintzen duen jainko ordena.
|
|
|
Zein da beren zeregina ezagutzaren aurrerapenean? Ziur asko ezin
|
ditugu
gure teoriak haietatik eratorri, zehaztapen oinarrizkoenek erakusten duten bezala. Eta ezin dugu irizpide negatibo bat eman honakoa esanez, adibidez:
|
|
2004
|
|
|
Hala eta guztiz ere, guk Descartesen modura esan genuke ezagutzatzat jotzen dugun honetan, baita gaur egun ere, sinesmen karga oso handia dagoela, konfiantza eta konbentzimendu handiegia, eta fede itsua
|
dugula
gure garaiko zientziaren eta teknologiaren indarraz; eta horrexegatik garai haietan bezain beharrezkoa izango dela gaur egun zalantzari ekitea, giza bizitzaren eta munduari buruzko ezagupenaren hastapenez hausnarketa egin nahi badugu behintzat. Zalantza egin, beraz, geuk ere, eta ez onartu mengel baten moduan eskolan edo gaurko erretorikaren eta dogmatikaren pulpitu goren diren komunikabideetan edo informazioaren sareetan esaten diguten guztia, eta ez egin geureak era itsu itsuan zientziaren emaitzak, ezta hastapenak ere, gure bizitza alde guztietatik zipriztindu behar duten egia absolutuak balira bezala.
|
|
|
d) Laugarren erantzunbidea" balioen etika eskolatik" etorriko zaigu. Max Scheler entzat balioen errealitatetik abiatu behar
|
dugu
gure egintzen moraltasuna juzgatu ahal izateko. Kantekin batera," ona" eta" txarra" beste balio guztietarik bereizten ditu, baina, Kanten kontra, balio estatutua ematen die" ona" ri eta" txarra" ri," legala" eta" ilegala" kontzeptuekin identifikatzen ez dituelarik.
|
|
|
Etikari buruzko hitzaldia izenez ezagutzen dugun testua, izenburu konbentzionalak berak dioenez, hitzaldi baten testua dugu, Wittgensteinek berak izkiriatu zuena," Heretics Society" izeneko elkartearen aurrean 1929ko azaroan irakurtzeko. Hauxe
|
dugu
gure filosofoak etikaz izkiriatu —eta hitzaldi bidez argitara eman— zuen testurik luzeena. Tractatus aren filosofiarekin bat dator, eta berau ezagutu behar da hitzaldiaren muina behar bezala endelegatzeko, jada ikusi dugunez.
|
|
|
Lehenengo puntuari lotuko gatzaizkio bakarrik, zerikusi zuzena
|
duelako
gure gaiarekin. Federiko Il.ak agindu esperimentu ankerrak agerrarazten digu gizakiak janaria adina behar duela afektibitatea.
|
|
2005
|
|
|
Hortaz, esangura horretan esan daiteke, bestera ere Florentinusek esan zuena: Berezkoa
|
dugu
gure arteko ahaidetasuna eta horrexegatik ez da legezkoa gizakumeak lagun hurkoa mehatxatzea. Gizakien artean, gurasoak jaungoikoen itxurakoak dira, horrexegatik zor zaie begirunea, mugagabea baino, bere generoari dagokiona.
|
|
2006
|
|
|
Aprioriko erregela estetikorik ez dagoen arren, giza naturak dituen oinarrizko ezaugarriak direla-eta, adostasun estetikora iritsiko garela uste du Humek. Helburu horri begira ikusle ideal baten kokapenean jarri behar
|
dugu
gure burua: artelanari buruzko ahalik eta informazio gehien lortu behar dugu eta, halaber, gure gustua edo sentiberatasun estetikoa findu behar dugu praktikaren bitartez.
|
|
|
Zenbaitetan sentimendu partikularrek (bekaizkeria eta jeloskortasuna bezalako sentimenduek) eragin handia
|
dute
gure ebaluaketa estetikoetan. Zenbaitetan askoz zorrotzagoak gara atzerritarrak ebaluatzen herrikideak ebaluatzen baino.
|
|
|
[31] Arrazoi antzekoengatik, irakurtzen ari garela, gustukoago
|
ditugu
gure garaian edo gure lurraldean aurki daitezkeen irudiak eta pertsonaiak, bestelako ohiturak deskribatzen dituztenak baino. Ahalegin bat eskatzen du aspaldiko bizimodura egokitzeak, esaterako, iturritik ura ekartzen duten printzesak edo beren otorduak prestatzen dituzten erregeak eta heroiak ikusten ditugunean.
|
|
|
Humeren erantzuna ezezkoa da. Frogazko ezagutza abstraktuak ez
|
du
gu motibatzeko inongo gaitasunik, egia bada ere ezagutza horrek bidera ditzakeela gure ekintzak. Esaterako, Errenteriatik Donostiara ahalik eta azkarren joateko asmoa baldin badut, eta bi errepide baldin baditut aukeran, ezagutza geometrikoak bidera dezake nire erabakia eta nire ekintza.
|
|
2007
|
|
|
Arrazoimen filosofikoaren garapena beste arrazoimen tekniko eta soziologiko ezberdin batzuen garapenarekin batera gertatu zen Heladen. Ez
|
dugu
guk geuk, behintzat, argudiorik aurkitzen diziplina bakar bat lehenesteko. Arrazoimenak garabide ezberdinak izan zituen historian barrena:
|
|
|
Kultura bakoitza —erlatibismo kulturalaren arabera— bere terminoetan bakarrik uler daiteke. Eta erabiltzen dugun hizkuntzak —erlatibismo linguistikoaren arabera— eragina
|
du
gure pentsatzeko moduan. Ikus, horren inguruan, A. Duranti, 2000:
|
|
|
Filosofo eta pedagogo ospetsu horrek, bada, ezinbestekoa ikusten du ere hizkuntza kontuan hartzea, baldin eta egiaz gizakiaren izaera ezagutu eta berorren garapena bultzatu nahi bada; eta, horregatik, objektu horrek aparteko lekua betetzen du bere obraren sakon zabalean. " Erziehung zum Gesprach" da guk geuk —ahal bezain txukun—" Elkarrizketarako hezkuntza" izenez itzuli dugun testuaren jatorrizko izenburua, eta, atzeman daitekeen bezala, berorrek lotura zuzena
|
du
gure idazlan honetan" hizkuntzaren pedagogiaz" esandakoarekin. Testu hori bera zuzenean erabili eta aztertu dugu gure idazlanean271.
|
|
|
Geure burua askeago eta justuago egiten dugu, bai, baina komunean
|
ditugun
gure egitasmoen bitartez, gure gatazken eta elkarrizketen bitartez, partekatutako historia baten bitartez, ze gu historian eta elkarrizketan gara gu geu.95
|
|
|
Hezkuntza berez zer den eta hizkuntzak berez ze interes pedagogiko duen aztertu eta gero, eta orduan bakarrik,
|
du
gure aburuz zentzurik euskal hezkuntzara jotzea eta —gure asmoa izango den bezala— berorren oinarrizko hainbat auzi antropologiko linguistiko aztertzea. Guk, euskaldun bezala, ezin diogu hezkuntzari eta hizkuntzari buruzko teorizazio propio bati uko egin, zeinak agerian edo ezkutuan, beti, gure jarduera pedagogikoa baldintzatzen duen:
|
|
2009
|
|
|
Lehen emaitza da gure antzekoak sistema guztiz determinatu gisa eta kultura desberdinen ordezkari gisa ulertzen ditugula, hau da, beharrezkoak eta aldagarriak. Eta honi buelta emanez, gure eboluzio propioan zatiak banantzeko eta aparte jartzeko gai garela" 49 Historiak, genealogikoki zuzendua dagoenean, ez
|
du
gure identitatearen sustraiak aurkitzea helmugatzat, identitate hori ezabatzen saiatzea baino; ez da gu gatozeneko etxe bakarra aurkitzen ahalegintzen (horixe da metafisikarien promesetan eskaintzen zaigun lehen aberria); zeharkatzen gaituzten ez jarraitutasun guztiak agerrarazten saiatzen da. Funtzio hori, Ezgaraikoetan aipatzen den bezala," antikuarioaren historiak" bete nahi zuen funtzioaren kontrakoa da.
|
|
2010
|
|
|
Erabilitako literaturaren erreferentzia osoa bukaerako bibliografian aurkitzen da. Hasierako ohar honetan, bestela, aditzera eman nahi
|
dugu
guk geuk euskaratu ditugula —ahal bezain ondo— bestelako hizkuntzetan argitaratutako eta hor aipatutako autore ezberdinen hitzak. Hasierako aipu honi dagokionez:
|
|
|
Finean, hizkuntzaren pedagogia, guk, hizkuntzaren bidezko hezkuntza bezala ulertzen dugu, hain zuzen, pedagogiaren berezko helburua ere ez delako hainbeste edukiak irakastea, baizik eta batez ere —eta hortaz baliatuz— pertsonen giza formazioa areagotzea. Gizakiaren hezkuntzak integrala izan behar du —haren handitze kognitibo intelektuala eta hobetze etiko morala ahalbidetu behar du—, baina horretarako hizkuntza behar du —bai ezagutza berriak eskuratzeko bai besteekin bizitzen ikasteko— Horregatik
|
du
gure hizkuntzaren pedagogiak —zeinek esplizituki helburu humanizatzailea duen— ikerketa linguistiko ezberdinetan gorderiko giza aztarnak aztertzeko beharra. Ikuspuntu horretatik eta helburu horrekin aukeratu ditugu, hain justu, idazlan honetan jorratutako hizkuntzaren zientziak, eta baita horietako bakoitzean aurkeztutako edukiak ere.
|
|
|
interpretaziorako erreferentzia bezala hartzen duen" ama hizkuntza"(" Muttersprache") eta guk hemen euskaratuta eskainiko dugun" hizkuntza komunitatea"(" Sprachgemeinschaft"). Esan beharrik ere ez dago, begi bistakoa baita, Weisgerberren testu honek lotura zuzena
|
duela
gure idazlanaren hirugarren atalarekin, hain zuzen," Hizkuntzaren antropologia eta soziologia hizkuntza pedagogian" izenburua duen atalarekin.
|
|
|
Aipatu bezala, ekintza linguistikoek egungo hizkuntzalaritzaren erdigunea osatzen dute —finean hiztunen jarduerari esker bakarrik da hizkuntza erreala—, eta, horrexegatik, merezi
|
du
guk hemen haiei arreta berezia eskaintzea. Zeregin horretan, lehenik, egiazko aitzindari izandako Humboldt (1835) gogoratuko dugu:
|
|
|
Zeregin humanizatzailea
|
duen
gure hizkuntzaren pedagogiak, baina, bereziki kontsideratu behar ditu ere bestelako hizkuntzaren zientziak, ze horiek ez dute hizkuntzaz bakarrik hitz egiten, baizik eta —horren bitartez— baita gizakiaz ere. Linguistika eta hizkuntzaren pragmatika dira idazlan honetan lehenik aipatuko ditugunak:
|
|
2012
|
|
|
Filosofia egitea da (Platonengandik aurrera) Ideien arabera bizitzea. Baina Ideiak identifikatzen ere ikasi behar
|
dugu
gure mundu arrunt eta iragankor honetan. Ideien aztarnak identifikatzea, horixe da beharbada Badiouren filosofiak irakats diezagukeena, eta hori zientzian, politikan, amodioan edo artean.
|
|
2013
|
|
|
Hilezkortasunak, zentzua eman baino, zentzua kentzen dio bizitzari. Benetan hilezkorrak bagina, zein zentzu
|
lukete
gure ekintzek. Neurri batean, heriotzak ematen dio zentzua bizitzari.
|
|
|
Haatik, AIMren helburuak ez dira teorikoak, beste batzuk baizik. AIMk asebete nahi
|
ditu
gure nahi, beldur eta egonezinak. AIM da nire inguruan nagusi diren erlijioen baitan txertatuta dagoen arimaren gaineko ikuspegia.
|
|
|
Hala pentsatzen da sarritan. Balioek izugarrizko eragina
|
dute
gure eguneroko bizitzan: neurri handiagoan edo txikiagoan, haien arabera janzten gara, haien arabera jaten dugu jaten dugun moduan, haien arabera jokatzen dugu, haien arabera eratzen ditugu gure iritzi politikoak.
|
|
|
Robotikan egun dagoen desafioa ez da adimen artifizialarena bakarrik, baizik eta emozioak, sentimenduak eta adimen gaitasunak dituzten makinak eraikitzea. Onartu dugu emozioek —zenbaitetan behe mailako gaitasuntzat hartzen diren emozioek— eginkizun garrantzitsua
|
dutela
gure arimaren baitan. Orain irudikatzen ditugu heriotzaren aurrean bizi-mina adierazten duten robotak edo maitemintzeko gai diren androideak edo haserretzen direnak (2001:
|
|
2017
|
|
|
90 Gaizki ulertu hori Sartrek irrati elkarrizketa batean azaldu zuen 1965ean (Un theatre de situations, 238): " Uste izan da horrekin adierazi nahi
|
nuela
gure besteekiko erlazioak pozoituak daudela beti, infernuzko erlazioak direla beti. Zeharo beste gauza bat da adierazi nahi dudana.
|
|
|
Cogitoak, beragandik kanpo, Beste konkretuaren presentzia zalantzagabearen bidean jarri behar gaitu. Bestea ni ez izaten moduan agertu behar da; (iii) Cogitoak Bestea erakutsi behar digu ez bera objektu delarik, baizik eta parte
|
duelarik
gure izatean; eta (iv) Bestea barneko ezeztapen bezala atzeman behar dugu ni ez izaten, hau da, Besteak eta nik batasun sintetiko bat eratzen dugularik eta bata bestea denik ukatuz eratzen garelarik. Horrek eskatzen du, bestalde, nik ezin dudala, nahiz eta izate batasuna osatu, osotasunaren ikuspunturik hartu eta, beraz, Bestearen existentziaren bizipena osotasun osagabea dela.
|
|
2021
|
|
|
Sexu/ generoaren eraikuntza heterozuzena hain da erreala, ezen horren arabera egituratzen direla/
|
ditugula
gure instituzio sozialak (familiak, kuadrillak...), arkitektura (komunak, espazio publikoak, etxebizitza ereduak...), politika publikoak, erlazionatzeko, mugitzeko eta adierazteko erak, autopertzepzio eta estimua (ikerketen arabera, gizonek ingurukoek uste dutena baino azkarragoak direla pentsatzen dute, emakumeek alderantziz), gorputz bakoitzari dagokion lekua, emozio eta sentimendurik sakonenak... Birsortu, egi karitu eta erreal izatzen ditugun neurrian dira egia edo erreal.
|
|
|
Beraz, auzia moralizatu eta indibidualizatu beharrean(" salbuespenezko munstro horiek" ez bezala" ni ez naiz matxista"," not all men" edo merke zurreko autokulpabilizazio eta desenkusak), politizatu egin da: kontuan izanik gurekin egiten dutena hein batean guk geuk ere berregiten dugula, zer egiten dut/ dugu eta zer egin behar dut/
|
dugu
gu egiten gaituen horrekin. Pertsonala politikoa izanagatik (edo, hain justu, horrexegatik), politikoa ez da soilik pertsonala.
|