|
2000
|
|
|
euskara dela pre historiatik datorkigun altxor bakarra. Uste
|
dut
ez duela arrazoi faltarik.
|
|
|
Azkena falta zait. Uste
|
dut
ez dudala zabalduko. Eta bidaiaren amaierara hurbiltzen noan eran, gero eta nazka handiagoa ematen dit Eiderrek.
|
|
|
Hasierako momentuan harrigarria egin zitzaidan, mingarria ia, gogoratzea maite dudanari agur esana niola hiru ordu lehenago. Eta maite ez dudanari (eta maite ez
|
dudala
ez dakien horri), berriz, kaixo esan behar izan nion besarkada erdi bortxatu batez.
|
|
|
Eta hala erran dezaket ezen, handik harat, osaba Joanikotek imajinazinoa erabilitzen
|
zuela
ez hitzari eusteko eta hitza atxikitzeko, baina hura hankaz gora jartzeko, nola erabiltzen baitzuten hainbatetan Quevedok eta Rabelaisek, zeinak baitziren osaba Joanikotek gogokoen zituen skribatzaileak.
|
|
|
Honekin ez dizut erran nahi, jaun André, ezen jesuita guztien jokabidea halakoa izan zela, zeren eta ezagutu izan baititut nik euskararen alde mintzatu izan diren jesuita sutsuak ere. Baina aita Bartolomek bai, ohitura hura zuen, eta aitortu beharra
|
dut
ezen ez zela hartan bakarra, zeren, urrunagorat joan gabe, aztura eta ohitura bera zabaltzen ari baitzen, bertzenaz ere, jauregian, batik bat aita Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri zenetik eta gure prezeptore jaun Marcelek jauregitik alde egin zuenetik. Osaba Joanikotek, aldiz, maite zuen euskara, eta, jaun Marcelen ondoan, are gehiago maitatzerat heldu zen, batik bat gure prezeptore zenak berboari buruzko argibide haiek —logikaren munduarekin lotuak— eman zizkionetik, eta, hala, erran behar zuenaz konbentzitua zegoelako, baina baita apezari kontra egiteagatik ere, halako batean —euskaraz, jakina—, erran zion:
|
|
|
Baina aski da: aski da, bai, eta sobera ere bai, beharbada, nahiz eta ongi aditzerat eman nahi nizkizun neure kontzientziaren gorabehera hauek, zeren eta iraganetik ulertu behar baita etorkizuna, eta uste
|
dut
ezen ez dagoela neure etorkizuna ulertzerik gorabehera haien berri jakin gabe.
|
|
|
—Erromak ezin
|
duena
ez du Ubarnek eginen...
|
|
|
Eta, nola manatzen duenaren etxean manatzen duenak baizik ez duen arrazoin, hala, gure artekoen falta eta hobena niri egotzi zidatean... egotzi ninditean, finean, gabrielitarren etxetik. Egia
|
duk
ezen ez zidatela Fulberto kalonjeak Abelardori egin ziona egin, noiz eta Fulbertok jakin baitzuen ezen Abelardo bere iloba Eloisarekin ibiltzen zela, eta neurekin daramatzadala oraino, halatan, neure gizonezkotasunaren frogak, nahiz eta zertarako ez dakidan, geroztikako haratuzte luzea kontuan izanik... baina ikusten duzue ene harreman haien ondore gaixtoa.
|
|
|
Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi ez bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara. Eta aitak erraiten
|
zuen
ezen ez zegoela etxegoiendarren ohorea horrela lohitzerik ez zikintzerik, Mattinek lohitu eta zikindu zuen bezala... non eta bere etxean eta gurasoen etxean!; amak, deabruak nonahi den eta noiznahi den erein zezakeela bere hazia, baita handikien baratzean ere, eta neurri guztiak ere ez zirela aski, hari buru egiteko; eta aita Bartolomek, finean, arrai eta alegera egoitekoa zela eta Jainkoari eske... Eta guztiak zeuden, beraz, desgusturat, baina gusturat; nahigabeturik, baina nahitsu, osaba Joanikot izan ezik, zeren baitzirudien ezen atsekabez atsekabe zebilela...
|
|
|
Baina, neure kontzientziaren erranetarat ari banaiz ere, bazekiat, haatik, ezen Ma ssada eta Numantzia gogoan
|
dutenek
ez didatela egiterat noana barkatuko eta koldartzat ere hartuko nautela, zeren haientzat ezpata hotsen eta odol isuriaren neurrikoa baita ohorea —are gehiago halako okasinoetan, odol hori beharrezkoa ez denean—, eta enetzat, aldiz, isuri ez denaren. Baina berdin duk.
|
|
|
Eta zer egin ez nekiela, zeren, alde batetik, gaitz hark ez
|
baitzuen
ez medizinarik ez sendagarririk guztiz ematu eta sendatuko zuenik, eta zeren, bertzetik, ahalke bainintzen, jakinik ezen, baldin marinelei erraiten banien, irri eginen zidatela, edo, okerrago, ospitaleren baterat igorriko nindutela, gaitza kutsakorra zelako, bizpahiru egunetan utzi nuen auzia bere kasa, ea orban narriotsu haiek kentzen eta desagertzen zitzaizkidan.
|
|
|
Izan ere, behin baino gehiagotan erran dizut ezen apez don Frantziskok filosofotzat hartu ninduela, bederatzi urte baizik ez nituenean, eta handik aitzina guztiek hartu nindutela filosofotzat, baita jaun Marcelek ere, don Frantziskoren ordez etxeratu zitzaigunean. Eta uste
|
dut
ezen ez zutela arrazoin faltarik, zeren, neure buruari atsedenik emaiten ez niola, noiznahi den hasten bainintzen eskolan ikasi lezioneak handik eta hemendik ukitzen, nahasten eta asmatzen, eta iduriz argi zegoenari itzalak bilatzen. Eta don Frantziskok bere denboran erran zidan:
|
|
|
Halarik ere, ez ote ninduen amaren kontrako sentimendu hark erdiz erdi harrapatzen nihaur ere...? Zeren amaren baitarik erditu bainintzen ni, eta haren odolekoa nintzen erdi batean, eta zeren bainekien zer zen bihotzaren inguruan sugegorri bat edukitzea, zeinak hitza mihitik ken baitiezazuke eta lagunen salatzerat bulka, nola ibili bainintzen ni ere, bai osaba Joanikotekin berarekin aldi batez eta bai zurekin ere, jaun André, tentamendu izugarri hartan murgildurik, nahiz eta azkenean ez
|
zintuztedan
ez zu eta ez hura, uroski, salatu. Eta uste dut, halatan, ezen, ama ez ezik, neure burua ere gorrotatu nuela, zeren amaren begiak ispilu bat baitziren, non neure iragana irakur bainezakeen, eta neure burua ikusi, sugegorri haren erranetarat.
|
|
|
Banuen, halarik ere, aitzinetik, Elbirarekin bizi izan nuen esperientzia, adierazten zidana ezen lurrean bizi zitezkeen eta zerurako bidean jar gintzaketen mementurik ederrenak ere euli farfailen hegoak eta haien hegaldiak bezain hauskorrak izan zitezkeela eta noiznahi den jar gintzaketela haiek, berriro ere, lurrerako bidean, nola gertatu baitzitzaidan niri neure lehen amorio harekin; haatik, badakizu nolakoa den amorioa, jaun André: hartarik libratzen garenean, uste izaiten
|
dugu
ezen ez garela berriro eroriko, zeren, zentzua berreskuraturik, ezinezkoa iduritzen zaigun; baina, noiz eta ustekabean berriro harrapatzen baikaitu, galtzen dugu bertze behin zentzua eta, zuriezina zuritu nahian, asmatzen ditugu zentzurik gabeko zentzugabekeriarik handienak, halako moldez, non bailirudike ezen zentzua galtzeari irizten diogula zentzuzkoen. Eta hala galduko nuen berant baino lehen, tenpesta izugarri baten erdian, ezker oineko behatza, nola jakinaraziko baitizut xeheroago hemendik orri guti batzuetarat, eta hala eginen nuen aitzina, halarik ere, mutilazionearen ondoko lehen abiaduran eta apoderan itsasoaren aurka senti nezakeen gorrotoari bertze amorio suerte bat zerraiola...
|
|
|
—Harrigarria. Haren kontrako proba guztiak
|
zenituztela
ez hidan erran, bada, herenegun hire bulegoan?
|
|
|
Aho bete mihi utzi nahi
|
baninduen
ez zen estrategia txarra. Nire hogeita hamasei orduko lotaldiarena ezin azaldu barregarri gelditu gabe.
|
|
|
Urtebete lehenago, aiseago sinetsiko nuen egiazko martiztar batekin partekatuko nuela bizitegia, gure anaia gazteenaren apopilo izanen nintzela baino. Nolanahi den, behin horretara ezkero, aitortu behar
|
dut
ez nuela lan handi handirik izan Josurenera egokitzen.
|
|
|
Aunizko ote? Hiri honetan itzalik den mendrena
|
dutenen artean
ez omen zuan inor Urtxipiaren agentzia zapaldu gaberik, bera ez bazen, bai bederen datu bihurtua haren artxiboetarako bazka. Eta hori, finean, arriskutsua duk, beti izaten baita jakintxuak gorrotatzen dituenik... bala parea begitartean sarrarazterainokoan.
|
|
|
Horixe zekarren bat bateko dei erauntsiak. Ez
|
nuen
ez erantzunaren minik. Larunbat igandeetan bakarrik sufritu nuen lagunaren aienatzea.
|
|
|
Agresioa, tratu txarrak eta legez kanpoko atxiloketa! Ageri
|
duk
ez duzuela oraino ikasi, baina garaiak aldatu dituk. Ez uste gehiago posible duzuenik zernahi eginda zigorrik gabe gelditzea...
|
|
2001
|
|
|
galtzontziloak, kuleroak eta bularretakoak. Banekien, baita ere, enkaje eta brodatuak zituztenak hobe
|
nuela
ez lixatzea, hondatu egiten zirela-eta, baina berdin zitzaidan. Sostenaren tirantea hartu, teinkatu eta mahai gainean jarriz, haren gainetik lurruna zerion plantxa astunaren pisua pasatzea oso gogoko nuen.
|
|
|
Okindegiko andreak, ederra gibela zuena anbulantzian etorriz, bota die. Nahiago
|
baduzu
ez gara berriz azalduko, erantzun dio Patxik ordea, eta isildu egin da berehala. Irribarre egin du Tasiok.
|
|
|
Horregatik, bene benetan esaten diat Anartz: ondo pasa ezak hor, saia hadi andre mexikar eder bat aurkitzen, eta ahal
|
baduk
ez hadi itzuli. Ez duk ezer galtzen."
|
|
|
Baina batzuetan zaila egiten da nahi duguna sinestea, nahi ez
|
duguna
ez gogoratzea. Ez dago geure esku.
|
|
|
" Txorakeriak" esango luke. Ez luke ulertuko amak, hamazazpi urte
|
nituenetik
ez baitu ezer ulertu.
|
|
|
Emaztea herrixka batean bizi dute. Zoritxarrez ez
|
dute
ez egunero eta ez asteburuetan etxera itzultzerik.
|
|
|
Txiroenak ur hodi edo oihal zikin higuingarrietan bizi dira. Ez
|
dute
ez urik ez komunik; inguru horietan den kiratsa haizatzeko, haize garbia eta eguzkia ia sekula ez dira sartzen.
|
|
|
" Desagertu" diren 100 milioi emakume horietatik jaio eta gero zenbat hil duten, edo haurra alaba zela jakin eta jaio baino lehenago amaren sabeletik zenbat ukaiztu
|
duten
ez dakigu.
|
|
|
‘Gutxi barru, begiak zarratzen ez
|
baditut
ez zaitut ikusiko, belarriak tapatu ezik ez dizut entzungo, oroimenaren ur uherretan murgilduz besterik ez naiz zure alboan sentituko.’
|
|
|
‘Ikusten
|
duzu
ez dela hain zaila? ’
|
|
|
‘Benetako nortasuna
|
bagenu
ez genikek hainbeste nortasun agiririk behar, ’ esango du Andonik. ‘Horixe esan nahi duk, ez? ’
|
|
|
‘Beti falta da zeozer, ’ esan nuen nik denon tristura sekretuari buruzko ideia formatuak banitu bezala. ‘Aberatsak ez du osasunik, osasuna
|
duenak
ez du argitasunik, burua duenak ez du maitasunik, amodioa duenak ez du dirurik... ’
|
|
|
‘Beti falta da zeozer, ’ esan nuen nik denon tristura sekretuari buruzko ideia formatuak banitu bezala. ‘Aberatsak ez du osasunik, osasuna duenak ez du argitasunik, burua
|
duenak
ez du maitasunik, amodioa duenak ez du dirurik... ’
|
|
|
‘Beti falta da zeozer, ’ esan nuen nik denon tristura sekretuari buruzko ideia formatuak banitu bezala. ‘Aberatsak ez du osasunik, osasuna duenak ez du argitasunik, burua duenak ez du maitasunik, amodioa
|
duenak
ez du dirurik... ’
|
|
|
Elurtzan zehar jarraituko duzu noraezean, eta galdu egin zarela ohartuko zara derrepentean. Zuritasuna zeharo iluna egingo zaizu, eskua begien parera altxatu eta ez
|
duzu
ez eskularrurik, ez eskurik, ez deus ere ikusiko, iluntasun zuri hori baizik. Itsututa zaudela konturatuko zara.
|
|
|
Susmoa
|
genuen
ez zigutela hurrengo klasean esertzen utziko eta hala gertatu zen. Antonio Martinez, Ignacio Michelena, Gregorio Ugarte, al rectorado abisatu zuten, Geografia klasera sartu orduko.
|
|
|
Errektoreak, oraingoan, banan bana errezibitu gintuen. Marmol umela zen buru hura jaso eta antzeko gauzak esan zizkigun hiruroi, gurekin gehiegizko pazientzia izan zutela, ez
|
genituela
ez arau erlijiosoak, ez politikoak, ez moralak errespetatzen.
|
|
2002
|
|
|
Badira hainbat arrazoi horretarako. Alde batetik (ez dira alferrik pasatu 150 urte!), gaur egungo gazteak irakurri ohi
|
duenak
ez du antz handirik garai hartakoak irakurtzen zuenarekin, eta beharrezkoa zen hurbilketa lan bat; bestetik, idatzitako hori adierazteko era ere aldatu egin da: elkarrizketak emateko modua, atal bakoitzaren iraupena, paragrafo bakoitzaren luzera?, eta alderdi hori ere zaindu beharra zegoen; eta azkenik, ohizko liburuen luzera ere aldatu egin da urte hauetan, eta hemen doan Pertseo eta Medusaren burua delako liburuxka hau ez da XIX. mendeko idazlearen liburuko ataltxo bat besterik.
|
|
|
Zer nahi
|
duzun
ez dakidalako
|
|
|
zer nahi
|
duzun
ez dakidalako
|
|
|
Pixka bat. Mutila diat –musu azkarra eman zion ezpainetan– Baina gaur pasatu egin duk likidoarekin eta pentsatzen ari
|
nauk
ez ote dugun moztu...
|
|
|
Bereak ez
|
zituela
ez igartzeko, etorri berriak eta bertakoak kolonia berarekin igurzten zituen. Horrela amak ez zuen igartzen kanpotik etorriak zein ziren, bere umeek ere usain bera baitzuten.
|
|
|
" Mesedez, Sara... Burutik zaude ala?", zeren mezua hartu behar
|
zuenak
ez baitzion ehizari ihes egiten utzi. Eta, mezulariaren aitzinean ipintzen zelarik, esan zion:
|
|
|
Hala ere, erretzaile konbentzitua nintzen. Horrekin esan nahi
|
dut
ez nuela erretzeko kontu hura ez biziotzat ez gaiztzat hartzen, neure ordu arteko bizitzan bi ahalegin egin nituen arren ohitura hura uzteko. Ezin izan nuen.
|
|
|
–Ongi da. Nahi
|
baduzu
ez dut gehiago hitz egingo, eta kartujoa egingo naiz.
|
|
2003
|
|
|
Domine salvam fac rem publicam!,. Jauna salba ezazu, otoi, Errepublika!?. Aitortu behar
|
dut
ez ninduela ez, otoitz horrek, orduan biziki kilikatzen.
|
|
|
Domine salvam fac rem publicam!,. Jauna salba ezazu, otoi, Errepublika!?. Aitortu behar dut ez
|
ninduela
ez, otoitz horrek, orduan biziki kilikatzen.
|
|
|
Hirugarren milurtekoaren kinka larri honetan ez
|
dugu
ez asmatzerik ez jokatzerik Euskal Herriaren geroa, Mendebaldearen zortea eta, azkenean, Mundu borobil osoaren iraupena bera, arrisku handitan ez balira bezala.
|
|
|
Ea nobela batek merezi al zuen, galdetu nion behin, horrenbeste neke eta buruhauste, mundua nobela onez beteta zegoela baina ez ginela horregatik askoz ere zoriontsuago, erantsi nion. Uste
|
dut
ez nituela hitzak oso ondo neurtu. Zerbaitek oso barruan min eman balio bezala oldartu zitzaidan.
|
|
|
Etxea goitik behera arakatu arren ez zuten idazlearen argazki bakar bat ere aurkitu eta horrek ernegatu zuen komisarioa. Egia esan, ez
|
zuten
ez eskuizkriburik, ez gutunik, ez egunerokorik, ez agendarik atzeman, ez zuten inoren nortasuna ziurta zezakeen agiririk topatu. Liburutegia bera ere, idazle baten abiapuntu, ibilbide eta bide galtzeak, ametsak eta desirak agerian uzten dituen ispilua, erdi husturik omen zegoen, ertzainei edo ondoren zetozkiokeen ikerlari eta kritikoei bidea zailtzeko edo.
|
|
|
–Ardoaren lamada beroekin batean desioaren ausikiak suma nitzakeen begirada horretan, baina baita beldurra ere. Banekien ez nuela zer eginik han, alferrik luzatuko nuela nire bazkalondoko kafea, lagunak inguruan
|
zenituen bitartean
ez zinela niregana hurbiltzen ausartuko, eta lagunik gabe ere ez beharbada, ez zinela inoiz, gizonengan horrenbeste gorrotatzen nituen hantustezko plantak eginez, esku bata galtzen poltsikoan eta bestean edalontzia, nire inguruan itzuli pare bat egin eta" zure aurpegia ezaguna egiten zait" edo gisako esapideren bat erabiliz nire ondoko aulkian eseriko, baina banekien baita ere barru bar... Bazkalondoko kafea luzatu nuen, beraz.
|
|
|
Lotara joan naiz buruan dudala Lutero King: ekinggg, bai, eta jarrai, jarrai eta ekinggg, Euskaltzaindian sartu nahi
|
badut
ez dut beste erremediorik izanen... mundu guztia errespetatu beharra dut, baina posible al da hau, aberatsak pobrearen poltsa errespetatzen ez badu?, baina lasai, beti izan baitira aberatsak, jauregiak eta helikoptero partikularrak dituztenak, eta pobreak, gosez hiltzen direnak, eta, gainera, guztiok omen dugu egia, Omendegi jaun hizlariak hala esan omen zuen Neguriko jauntxoei amen egin ondoren,...
|
|
|
Familiako norbaitek esan zion liburua legezkoa zela, eta utzi egin zuen. Esana
|
dut
ez nuela inolako erabakirik hartu, baina agian bai: halako liburuez interesatzea, Bertold Brecht edo Garcia Lorca bezalako autoreak irakurtzea, adibidez, hautu bat ere bazen.
|
|
|
Burua joan egin zait, eta atertu egin dituzte kolpeak. Dar dar batean dauzkat belaunak, heldu egin behar
|
dut
ez erortzeko. Paretaren babesa bilatu dut.
|
|
|
Plastikozko hankek motorra izango balute bezala. Baina pentsatzen ez
|
duenak
ez du kalkuluak egiteko gaitasunik. Pentsatzen ez duena ez da arrazionala.
|
|
|
Baina pentsatzen ez duenak ez du kalkuluak egiteko gaitasunik. Pentsatzen ez
|
duena
ez da arrazionala. Ez du bidea neurtzen.
|
|
|
–Esadazu aurpegira ezetz! Zure begietan ikusi nahi
|
dut
ez nauzula maite! Esan!
|
|
|
Edo besteen nahiei begira. Bera nor zen eta zer nahi
|
zuen
ez zekien. Sekula ez baitzion halakorik galdetu bere buruari.
|
|
|
Tarteka ezezaguna zitzaion bere izena, bere aurpegia. Bere eskuek zertarako balio
|
zuten
ez zekien. Hirian zegoela, herrian jaio eta hazitakoa zela.
|
|
|
Orain jabetzen naiz zenbaterainoko mina egin genizun, baina oraindik konpondu gaitezke. Nik hitz egingo dut koadrilakoekin, eta uste
|
dut
ez dela arazorik izango. Nik behintzat asko nabari dut zure falta.
|
|
2004
|
|
|
Nor ote zen nire argazki bat zeukana? Zoritxarrez nire burmuinak ezin
|
zuen
ez argazkirik ez beste ezer gogoratu. Baina hobe zalantzatik irtetea.
|
|
|
Yithadek badaki zuri buruzko guztia eta berak azalduko dizu, kontatzeko unerik aproposena dela ikusten duenean. Uste
|
dut
ez naizela egokiena horretarako. Ez zaitut behartuko zeuk egin nahi ez duzun ezer egitera.
|
|
|
hizkuntza nagusia izatetik, hori baitzen gure gurasoen mintzaira mota, bigarren mailako mintzaira kamutsa izatera igaro da euskaldunen aho ezpainetan. Horregatik, galera honen berri eman nahi ez duen ispiluan hobe
|
dugu
ez begiratu, erdi egiak esanez zinezko egoera lakaripean gordetzen digulako delako ideologia horrek. Balegoke, horretaz gainera, gaur bertan euskara galtzen ari den hiztunen gainean zer esan franko.168
|
|
|
Ikuspegi mekanizista batek ez du asko usteko hori horrela gerta litekeenik, ugari izateak kalitatearen tasunean ezinbesteko eragin onuragarria duelakoan edo. Hala ere, euskara bezalako mintzaira minorizatuaren garapen ezaugarriak gogoan
|
dituenak
ez luke zalantzan jarri behar Garziaren burubidea: kantitatearen eta kalitatearen arteko dialektika ez da norabide bakarreko elkarrekintza hutsa, eta euskarazko gaitasun komunikatiboa ez da hobetuko gaur egungo dinamika soziolinguistikoari jarraiki.
|
|
|
Hizkuntzen arteko harremanetan gehitzen edo kentzen omen diren zer horiek, orobat, aurrekoaren lepotik dute burua: hau da, kentze gehitze kontu hori ezein egoera soziolinguistikotan horrela dela uste
|
duenak
ez daki edota ez du jakin nahi hizkuntzen arteko harremanen izaerak ez duela ia inoiz halako aberastasun gehigarririk eragiten plano soziologikoan, eliteko giro kulturalean izan ezik. Harreman horien izaera ez delako orekatua eta simetrikoa izaten, eta hizkuntza batekikoan gehitzen dena bestearekikoan kendu egiten da.
|
|
|
Euskal hiztunen koherentziaz ideia hobea
|
dutenek
ez dute asko usteko, baina euskaldunak errazegi jotzen du erdarara. Joxean Ormazabal ere gogaide dugu iritzi horretan:
|
|
|
Erradikalak izan behar dugu Erakundeetan, Finantza entitateetan, dendetan, kalean. Erradikalak komunikabideekin, euskara gutxienez parametro onargarri batzuetan erabiltzen ez
|
dutenei
ez erosiz edo ez entzunez. Erradikalak ikasi nahi ez dutenekin.
|
|
|
Euskara Estatu totalitarioen uztarripean loturik dagoela onartzen
|
duenak
ez luke adimen arazorik izango gure hizkuntza nazionalak ideologia abertzalearekin izan behar dituen hartu eman estuak ulertzeko. Hartu eman estu horien beharra, behar gorriak eragindako eskakizuna da:
|
|
|
Honezkero jakin behar genuen euskaltasuna sentimendu kontua baino zerbait gehiago dela. Inor ez
|
duela
ez euskaldun ez euskal idazle egiten sentimenduaren esku miraritsuak. Ez dago miraririk gai hauetan:
|
|
|
bi hizkuntzetan eratu nahi den gisa horretako antolamendu soziolinguistikoan zer toki dagokio euskaldunari? Euskaraz bizi nahi duen euskaldunak, bizi nahi ez duena edota ahalegin handirik egiten ez
|
duena
ez baitakigu nola izan daitekeen euskaldun, euskaldun izatea ez delako zentzu hertsian euskara jakitea, ba al dauka aterabiderik egungo egunean?
|
|
|
Eskolak euskaldundu behar
|
zuena
ez du euskaldundu, eta heldu erdaldunak ez du euskaldun izateko gogorik, euskaldun larriak alfabetatzeko ez duen modu bertsuan. Sagrario Alemanek barren barrenetik ezagutzen du euskalgintzako sail honen historia.
|
|
|
galtza, faltsu, dantza, entseatu, antsia, etab. Ekialdeko euskalkietan ez da hau ere beti gertatzen: [alsai] eta [alcai]; eta aspaldiko denboretako grafia batzuk ere oinarri fonetikoa ote
|
duten
ez dakigu: " ençun"," arçai", eta abar.
|
|
|
Abstrakzioak bai: ikus dezake kidetasunik alkarri hitzegin ezin diotenen artean; baiña berek ez, alkar ulertzen ez
|
dutenek
ez: ez dute kidetasunik eta kondaira kidetasunik ezta oiñarrietan ere.
|
|
|
bañan euskaldun biziak, ia eredutzat artzekoak gaur bertan, orri buruz. Indarra ta odola ditu, esate baterako, Axular’en euskerak; gaur oso gutxitan ezpada, ez
|
ditu
ez bata ta ez beste, ta guziz odolgabe ta aula da jaiotzaz.
|
|
|
Euskeraren egokera ain txarra izanda, ezin dugu txantxetan edo erdipurdi artu bere biziari dagokion sendabidea. Euskeraren bizia ziñez nai ez
|
duena
ez da benetako euskaltzalea.
|
|
|
Hizkuntza batek bere mintzabidetasun izaera hori betetzen ez badu, hartu emanetarako balio ez badu, hartu emanak debeku baldin bazaizkio hunengatik edo harengatik, bere buruari uko egiten dio, ez du sentidurik; eta gizonak ahaztu egiten du. Ez
|
du
ez" ospe" rik eta ez" literatura" rik.
|
|
|
–Egongo ez zuan ba! Kontua
|
duk
ez haizela ailegatu Florentziara!
|
|
|
Aspaldikoak dira portutik porturako bidaiak, atzean geratu ziren, beste porturen batean, oso atzean, eta nesken zaporea gogoratu nahi
|
duenean
ez zaio besterik etortzen brasildar baten ilea baino, eta horretarako, ilearen eta neskaren usaina gogoratzeko, eguzkitan zintzilikatutako izaren artean pasatu behar da derrigor, ile haiek asko zutelako usain garbitik, baina beste asko urduritik ere, urduritasunak ere baduelako usaina, usain sarkor eta goxoa, beso artean duzun pertsona ez askatzera eramaten zaituena, azken besarkada izan daitekee... Urduritasunaren usaina, hala ere, ezin da jakin neska horrena den ala zeurea.
|
|
|
–Horrek esan nahi
|
du
ez zarela etorriko...
|
|
|
Ondorengo orduetan tantaka heldu ziren beste sidecar batzuk, hiru ordura bat eta bostera beste bi. Gidariak galdera aurpegiarekin agertzen zirela iruditzen zitzaion Martini eta, besoa luzatuta, nondik joan behar zuten adierazten zien, nora joan behar
|
zuten
ez zekien arren. Liberi iruditzen zitzaion gose aurpegiarekin zetozela, eta ogi zatitxo bat ematen zien.
|
|
|
–Ezagun
|
duzu
ez duzula hemengo egunkarien zintzotasunaren berri –erantzun zidan aitak– Azken urteotan" istripu" anitzen berri eman dute egunkariek... eta haietako asko eta asko hilketa garbiak ziren. Bestalde, ohartu zara ez dutela aipatzen Rahn SSetatik atera berri zela?
|
|
|
–Uste
|
dut
ez dizudala ongi ulertu, standartenführer –zezeldu zuen azkenean– Ni espainiarra naiz, eta Manuel de Falla aldizkaria...
|
|
|
Berehala ohartuko dira! Dirutza handia xahutu dute afera horretan, haientzat balio izugarriko erlikia magikoa da, nola nahi
|
duzu
ez ohartzea!
|
|
|
–Dena den –erran zuen Del Vallek–,
|
zuentzat
ez al zen probetxugarriagoa izanen judua zelatatzen jarraitzea eta etxea bisitatzen duten guztiak harrapatzea, identifikatzea edo nahi duzuena egitea. Zentzugabekeria deritzot judua horrela erretzeari.
|
|
|
–judu zaharrak ikasle burugogor batekin ariko balitz bezala hitz egin zidan– Ez duzu deus ere ulertzen! Benetan axola
|
duena
ez da naziak traste arraroak biltzen ibiltzea, ezta objektu horiek benetakoak diren ala ez. Ez; benetan axola duena zera da, naziek benetakoak direla sinesten dutela.
|
|
|
–Uste
|
dut
ez daukagula aukera handirik. Joko taulan laukitxo gutxi ditugu libre mugitzeko.
|
|
|
–Orain arte, entzun nahi ez baduzu ere, saiakera guztiak saboteatzea lortu dugu, eta horretan jarraitzen dugu. Horrexegatik dabiltza pixka bat galduta, non eta zer bilatu behar
|
duten
ez dakitela. Gainera, laguntzaile... ondo kokatutako laguntzaileren bat edo beste daukagu.
|
|
|
Edonork, edonork izan dezake eskura sekula izan den armarik suntsigarriena. Uste
|
duzu
ez dela erabiliko?
|
|
|
–Badakik...? Pentsatzen hasia
|
nauk
ez ote haizen hi normala, eta ni anormala...
|
|
2005
|
|
|
Izan ere, Teresa neska irtirina zen, ispiluaren aurrean orduak egiten zituena, eta haren amak? amona Kontxik?, aldiz, ez
|
zuen
ez hautsik ezta ezpain lapitzik ere erabiltzen, eta bere jantzi guztiak grisak edo grisaren gamakoak ziren, beltzen bat ere bai. Horregatik, egun batean, Teresak bere galdera egin zionean, jakin nahi baitzuen zergatik bere lagun guztien amak apain apain jartzen ahalegintzen ziren eta berea ez, amona Kontxik erantzun zion:
|
|
|
–Ama, uste
|
dut
ez naizela pintatuko, esan zion Teresak.
|
|
|
Hire lehengusina dela, txo! Baina zer nahi duk, urtebete ez duk alferrik joan, eta etxean
|
dudana
ez duk umea, emakumea baizik. Ixo.
|
|
|
–Honek ez
|
du
ez hankarik ez bururik. Egun batetik bestera Urkoren enpresa desagertu?
|
|
|
Aukera handirik ez dutela ikusita, etxean bertan erbesteratuta egotearen sentimenduarekin, Naroaren aterkipean abiatu dira oso urrun ez duten hotelerantz. Hallean beste izenen bat eman behar
|
zutenetz
ez dute gehiegi pentsatu, burua nekatuegi. Bientzako gela bakarra eskatu dute, eta Ametsek ahal bada dotorea izan dadila gehitu du.
|
|
|
Sudurra ohitu egin zaio, baina ez zen atsegina. Espero
|
dut
ez zituela hemen egingo bere zerak. Inguru estu hori nazkagarria egin zaio, itogarria.
|
|
|
Zuek lasai, aditzen ez baduzue ere. Gauza da, Ametsek buruan
|
duenak
ez ei dituela Linux en protokoloak onartzen. Aluak beldur dira.
|
|
|
–Ez duzue ulertuko, neuk ere ez dut ulertzen, esan nahi
|
dut
ez lukeela horrela izan behar, eta gure gobernuak gauzak horrela ez izateko lanean dihardu, baina beste osasun sistema baten barruan daude, eta han esku sartzea oso gai delikatua da. Ez gaude azalpen gehiegi emateko moduan, ulertzen duzue?
|
|
|
–Bai, sasikume honek uste
|
zuen
ez nintzela atea gainditzeko gai izango. Ez da borroka erraza izan, dena dela.
|
|
|
–Uste
|
dut
ez dutela hesia pasatu, kalapita ederra sortu da aterpetxean. Dena dela, luze barik irits daitezke inguru hauetara, trafikoak galarazten ez badie.
|
|
|
Banatu ezineko punturaino bat egin dute? Fitxategiek zer gordetzen duten balekite, banan banan batzuk behintzat ken litzakete, baina onartu behar
|
du
ez duela batere gogorik han berriro sartzeko eta lehengusuaren bizia arriskuan jartzeko. Ergela sentitzen da duela minutu batzuk horrelako arriskua hartu izanagatik.
|