|
2010
|
|
|
hizkuntza guztiek ez dute eskuratu oraindik ere kultura eskolatu jasoetarako ohiko erabilpen arruntik. idazkuntza eta modernitate kulturalak lorpen preziatu eta zailak izan dira. idazkuntza edo uneren bateko modernitatea iritsi direnetan ere ez dira beti garaipen horiek bere ondorioetan iraunkorrak gertatu: ...ko egoera1, edo erdi aroko prosa katalanaren arrakasta eta ondoko ibilera2; bere txikian, bereziki harrigarria da islandiera idatziaren historia (gogora erdi aroko loraldi goiztarra, eta laxness nobel Sariaren XX. mendeko arrakasta, 1955) 3 soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baina ez da uste behar babes sozial eta ofizialik onenak izan eta beren hiztunen kopuruan gora egin
|
dutenek
ere hizkuntza idatzi eta kultural izatera iristea samurra izan dutenik; alderantziz, urratsez urrats joan dira aitzina garapen linguistiko kultural horiek, adibidez gure inguruko erromantze arrakastatsuenetan ere. hizkuntzen historia horietan beti egon dira une erabakigarriagoak, eta, besteak beste, aipatzekoak dira batzuk: gaztelanian alfontso X.a Jakitunaren hizkuntz politika administratibo kulturala4, italieran dante ren De vulgari eloquentia() edo Divina Commedia nahiz Convivio n esandakoen ondorio historikoak5, frantsesean Villers Cotterêts eko arauak (1539) 6, ingelesean Book of Common Prayer hura (1549) edo King James’s Bible (1611) 7, alemanieran luter en Die Bibel() 8, etab. ikus daitekeenez, bere lehen urratsetan herri hizkuntzen garapen kultural idatzia erlijio bizitzatik gertu ageri zaigu, olerkian bezalatsu kultur prosan. gero eta nabariagoa zen prosa didaktiko erlijioso erromantzearen premia, apaizeria xumea, latina ahaztuta, bertatik gero eta urrunago baitzebilen. horrelako beharren isla da, zalantzarik gabe, berant erdi aroan Mart� n pérez ek idatziriko Libro de las confesiones delakoa (urteetan idatzi eta berrikitan inprimatua). apaiz lanetarako liburu kanoniko morala da, gaztelaniaz emana garaiko kleroaren egoera kultural eta soziolinguistikoari erantzun nahirik9 espainiako hego mendebaldean eta portugalen zabaldu zen, eskuizkribuzko kopiatan. ez zuen, ordea, produkziomolde erlijioso eta eskolatu horrek berehalako jarraipenik izan10 bere urrezko Mende hartan (XVi XVii. mend.), gaztelaniaren komunitate linguistikoak kultur mundua bereganatzeko gogo bizia izan zuen; hala ere, ez eztabaidarik gabe, hiztun askok ez baitzuen ikusten herri hizkuntza hori zenbait kultur esparrutarako duin eta prestatua. artean, XVii. mendearen atarian, gaztelaniaz idatz zitezkeen halako idazlanek susmopean ageri zaizkigu inkisizioko komisarien kritiketan; egoera horren adierazgarria da Salamancako unibertsitateari egindako kontsulta, sortutako eztabaida eta, azkenik, bidea libre uzteko klaustroaren erabakia (1601) 11:
|
|
2013
|
|
|
Horrela, bada, guztion hizkuntza hautuak naturaltasunez errespetatu behar lirateke. Naturaltasunez onartu behar du gaztelaniaren hautua euskaldun euskaltzaleak, eta euskararik erabiltzen ez
|
dutenek
ere (herritarren% 70ek) naturaltasunez onartu behar dute euskaldunek euskaraz bizitzeko egiten duten hautua, eta ohartu lukete euskararen hautua egiazki baliatuko badute ezinbestez behar dituztela euskaldunak inguruan(" zein nekeza den euskaldun izatea"). Beste hitzetan esanda, bizikidetzarako baldintza da herritar elebidunez osaturiko gizartea, euskara ere gaztelania bezala sasoizko duen gizartea.
|
|
|
— Malgutasun diglosikoan erortzeko arriskua atzematen da euskararako joera dutenengan ere. Hizkuntza koherentziari garrantzia ematen
|
dutenek
ere jendarteko harreman sare zabalagoetara jauzi egiten dutenean ingurukoekiko komunikazioa lehenetsi ohi dute, euskarari eusteko motibazioen gainetik. Horrek hizkuntza ordezkapena ekar dezake jatorriz euskaraz diharduten lagunarte horietara, adinean aurrera egin ahala ugalduz doazen harreman sareetan erdararako joera nagusi bada.
|
|
2014
|
|
|
6 Gaztelaniaren inguruan ere atxikimendu txikia agertu du gehiengo batek, eta egoera desberdin hainbat nabari da gazte desberdinen artean. Gaztelaniarekiko jarrera positiboagoa erakutsi
|
dutenek
ere, euskararekiko gertutasun handiagoa erakutsi dute. Euskaraz jakin eta hala ere gaztelaniaz egiten duen jendearen jarrera ez dute ulertzen, eta haiengana erdaraz zuzendu beharra ez dute atsegin.
|
|
2020
|
|
|
Milioika izan dira etxetik lanean aritu direnak, baita eskolak itxi ondoren norbere teilatupetik aritu direnak ere. Eta eginbehar zehatzik izan ez
|
dutenek
ere jo dute sarera: aldentze fisikoa gainditu eta ingurukoekin hitz egiteko, gertatzen ari zenaren berri jasotzeko, sukaldean trebatzeko, kirola egiteko... eta modu erabat nabarmenean ikus entzunezkoak kontsumitzeko:
|
|
2021
|
|
|
39). Baina euskararen hiztun berriez gain, Bilbon familian euskara ikasten
|
dutenek
ere sarri antzeko oztopoak aurkitzen dituzte, baita, ezberdintasunak ezberdintasun, testuinguru oso euskaldunetik Bilbora datozen gazteek ere.
|