|
2000
|
|
|
Isiltasun handi bat izan zen. Aditua
|
zuten
emakume zahar haiek dudagabe Motako berri; bazekiteken jendea hara zergatik eramaten zuten; harrituxe zeuden, ez biziki kontra, nahiz seguru aski partidarioak ez izan. Xani esana pixka bat damutu zitzaion.
|
|
|
" Ni?", esan zuen Xanek," no... moi...". Xanek ere ez zuen bere izenik esan nahi. Hala ere, arazorik handiena berak frantsesez ez jakitea zuen, hartara ez
|
zituen
emakumeak esan zituen beste zenbait hitz ulertu. Laster ageri zen solasak irtenbide gutxitxo zeukala.
|
|
2001
|
|
|
Etxeko atarian edukitzen genituen karroa eta zamariak kanpora atera eta dena garbi garbia utzia
|
zuten
emakumeek. Mahaiak errelduan, bata bertzearen ondoan, eta haien gainean, denak estaltzen zituela, mantel zuri gorria.
|
|
|
Txostena prestatzeko ibili ditudan entomologia tratatuetan intsektu horren forma, itxura ikusi ahal izan dut. Barkatuko didazue gordinegi mintzo naizela uste baduzue, baina esan behar dut cocuyo horren morfologiak antzekotasun nabarmenak
|
dituela
emakumearen organo sexualekin. Alegia, kui txiki eta estu bezalako burutxoa du, non konkor ñimiño bat nabarmentzen baita, eta handik behera, soin enborra zabaltzen da, burua halako hiru izango diren hegal banak alboetatik babesten duela, halako moldez non emakumearen klitori eta ezpain lodiekin paralelismoa ez sortzea ia ezinezkoa baita.
|
|
|
Ez zuen batere damurik egindakoaz. Bere ahulean printzipioak
|
zituen
emakumea zen eta horrek are erakargarriago bihurtzen zuen.
|
|
|
Kaleak estuagoa zirudien goitik. Burua erruloz josirik
|
zuen
emakume lodia parez pare nuen txabusina estanpatu nabarmen batez jantzita; besoak balkoiaren barandan bermatuak zituen eta zigarroa erretzen ari zen. Niri erreparatu bezain laster, bafada bat ke jaurti eta keinu egin zidan; algara egiteari ekin zion.
|
|
2002
|
|
|
Ostaturako dirua behar izanez gero, botikako kaxatik har dezakezu. Gabon, Antonia, gora noa –albotik pasatutakoan, ostera jiratu eta bekokian musua eman zion Mentxuk dozena bat urte zaharragoa
|
zuen
emakumeari.
|
|
2003
|
|
|
Eta Damianek jakin zuen, han behera, makal eta lizar arteko errepidean zihoan autoan sartuta, munduan bera hobekien ezagutzen zuen emakumea zihoala. Bera gehien maite
|
zuen
emakumea zihoala, seguru asko. Betiko zihoala.
|
|
|
Hilda nago, Lupe. Zeharo hilda, eta hildakoak ez dira izaten aukera egokia bizirik nahi
|
duen
emakumearentzat. Eta hitz beldurgarria esan du:
|
|
2004
|
|
|
" Gaur egun zaila
|
duk
emakumeak kontentatzea," esan zuen Kakok, eta Lañuak:
|
|
|
Emakumeak, hemengoak izan edo hangoak izan alde handia izaten dela, esan zuen Kakok. " Italiakoak
|
dituk
emakume beroak, esan zuen; Frantzian, aldiz, ez dituk hain beroak izaten, baina eraman egiten haute, eta alperrik duk, ezin duk ebitatu..."
|
|
2007
|
|
|
–komuneko ate atzean titi operatu erraldoiak
|
dituen
emakume gazte biluzi baten posterra,
|
|
2009
|
|
|
Aitzaki jaunak gero eta gutxiago errespetatzen zituen asteazkenetako gure mezak. Bizargabeak ere nahiago
|
zituen
emakumeen azpiko brodatuak. Bizpahiru astez neroni bakarrik izan nintzen Oinazearen Federazio Txakarra.
|
|
2010
|
|
|
– Tori –esan
|
zuen
emakumeak.
|
|
|
Googlen tekleatu dut bere izena goiz batez, emaztea bere ordenagailu aurretik altxatu eta sukaldera joan denean, te berde gehiago egitera. Tamalez, Clararen izen abizenak
|
dituzten
emakume asko daude munduan, konprobatu ahal izan dudanez. Homonimo horien argazkiak begiztatu ditut, irudiak bakarrik selekzionatuz bilatzailean.
|
|
2011
|
|
|
Bai, ordea, bide horretatik desbideratzen den bidezidor batek. Izan ere, egun batean neurologoaren itxarongelan nengoela, antzeko arazoak eta beste batzuk
|
zituen
emakume batekin mintzatu ninduan. Eta honek yogaren berri eman zidaan.
|
|
|
Hiru hilabete dira elkarrekin ibiltzeari utzi diotela, eta galdutako ohekideek izan ohi duten erakarmen deiagatik agian, inoiz baino ederrago begitantzen zaio Diegori Idoia. Ilea garçon erara moztuta darama; ez, ordea, txima luzea gobernatu beharraren morrontzaz askatu nahi
|
duten
emakumeek egin ohi duten pragmatismo askatzailearen aldarrikapen hutsagatik, modu sofistikatuagoan baizik: ile xerlo bat gorantz kiribilduta, motx moztuta baina estilo handiz, guraizeekin kimatze lan selektiboa eginda.
|
|
|
Besaulkian iltzaturik, aulkiaren besoari fuerte heldu dio, nahiz eta ondoan
|
duen
emakumearen eskuari heldu nahi liokeen; objektu bat pertsona baten ordez, aldagai tristea, nola ahaztu bere ondoko besaulkiaren beso egurrezkoan dagoen esku hura, azazkalak hain ongi zainduak dituen huraxe bere gorputzean ibili zela, zamalkatzen zuen bitartean oharkabean atera zen zakila oratu zuela berriro ere aluan sartzeko, bere espermak likatsu egin zuela esku hura eta hatz tarte hura, betile... bat batean ahaztu zaio bere ondoan duen emakumezko hura Fabian Vengerovitx torturatzailea taula gainean entzun duelarik.
|
|
|
Ez zaizkio Lazkanori petxuko taupadak batere baretu, nahita ere ezin dio eszenatoki gainean gertatzen ari denari arretarik jarri, bere ondoan ilunpean
|
duen
emakumearengana joaten zaio behin eta berriz gogoa, berealdiko ahalegina egin beharra dauka lepoa zuzen mantentzeko, ezkerrera ez egiteko, Anaren begirada berde eta txarolezkoa ez bilatzeko. " Ikusi ote nau?".
|
|
|
Gorrotatu egiten ote nau oraindik, deus esan gabe utzi nuelako, desagertu egin nintzelako bere bizitzatik?". Burutan ibili du ezagutu duela, egunkarietan ikusita jakin behar duela derrigor ze itxura duen orain, baina ezikusiarena egitea erabaki duela egoeraren deserosotasuna saihestu nahi duelako, emakumeak azkarrak direlako halako gauzak detektatzen, festak garaiz uzten abilezia berezia
|
dutelako
emakumeek, desaparizioaren artea inork ez bezala menperatzen dutelako. Baina itsusia deritzo bestalde hori egiteari, hain gertu daude, eskutik hel diezaiokete elkarri nahi izatera, elkar usaintzen dute, agian hori da kontua, deserosotasuna da kontua eta berak ere maite duela da beharbada kontua; bestela natural diosal egingo zion eta senarra aurkeztu, elkarren presentziaz jabetu orduko," hau Fernando da" edo" Fidel", edozein delarik ere emakume eskuraezin horiek senartzat dituzten ergelen izena.
|
|
|
Baina itsusia deritzo bestalde hori egiteari, hain gertu daude, eskutik hel diezaiokete elkarri nahi izatera, elkar usaintzen dute, agian hori da kontua, deserosotasuna da kontua eta berak ere maite duela da beharbada kontua; bestela natural diosal egingo zion eta senarra aurkeztu, elkarren presentziaz jabetu orduko," hau Fernando da" edo" Fidel", edozein delarik ere emakume eskuraezin horiek senartzat dituzten ergelen izena. Burutan erabili du, halaber, ea ehuneko ehunean ziur egon ote daitekeen ondoan
|
duen
emakumearen nortasunaz, ez ote dion patuak ispilukeria makurren bat jokatu, ondoan zuen emakumea berak uste zuena ez izatea gerta ote zitekeen, traizio egin ote zion oroitzapenen eta norbere grina eta desio zoroen nahasketak, antzokietan gutxien esperotako harekin topo egiteko beldur eta aurrejuzkuek ez ote zuten bere subkontzientea trufa ankerrez engainatu. Baina ez, ziur dago, erabat ziur:
|
|
|
Baina itsusia deritzo bestalde hori egiteari, hain gertu daude, eskutik hel diezaiokete elkarri nahi izatera, elkar usaintzen dute, agian hori da kontua, deserosotasuna da kontua eta berak ere maite duela da beharbada kontua; bestela natural diosal egingo zion eta senarra aurkeztu, elkarren presentziaz jabetu orduko," hau Fernando da" edo" Fidel", edozein delarik ere emakume eskuraezin horiek senartzat dituzten ergelen izena. Burutan erabili du, halaber, ea ehuneko ehunean ziur egon ote daitekeen ondoan duen emakumearen nortasunaz, ez ote dion patuak ispilukeria makurren bat jokatu, ondoan
|
zuen
emakumea berak uste zuena ez izatea gerta ote zitekeen, traizio egin ote zion oroitzapenen eta norbere grina eta desio zoroen nahasketak, antzokietan gutxien esperotako harekin topo egiteko beldur eta aurrejuzkuek ez ote zuten bere subkontzientea trufa ankerrez engainatu. Baina ez, ziur dago, erabat ziur:
|
|
|
Lo egin izan dute horrela lehenago elkarrekin, sexurik gabeko ohaide, baina urte asko iragan dira. Nondik heldu
|
baduen
emakume hori bere neskatila plako eta erkinen kanonetik urrun egonagatik, kanon hori aldatzen hasi zaiola jabetu da Lazkano. Bitxia nola mudatzen diren gustuak urteekin.
|
|
2012
|
|
|
– Eta gora maite
|
gaituzten
emakumeak! –bota du Mayo kabroiak.
|
|
|
Pasealekuan atzera eta aurrera, batzuetan petrilean bermatuta, turistak barrandatuz itsaso zabaleranzko belaontzi ederrei gurariaz so, bikoteak musuka bularrak agerian
|
dituzten
emakumeak naturaltasunez begiratzera ausartu gabe ezkongabe etsitu horietako baten antzik txikiena ere ez izateko arduraz, Kontxako barandatik bikinidunei begira egoten ziren gizonezko begiluzeei buruz nerabezaroan koadrilakoekin asmatzen zituen iruzkin gupidagabeak ez dakizkion iraganetik etor bera helburutzat hartuta.
|
|
2013
|
|
|
Bakarrik egoten dakien emakume bat. Zer kontatua
|
baduen
emakume bat. Horixe esan nahi zenuen.
|
|
|
Antigoalekoa eta dotorea iruditu zitzaidan ataria; makineria agerian zuen igogailu bat zegoen parez pare, eta egurrezko eskudel zabala zeukan eskailera. Ezkaratzean bertan eskuinean zegoen ate bat zabaldu zen orduan, eta ilea gorriz tindaturik
|
zuen
emakume batek diosal egin zigun.
|
|
|
– Egun on, andrea –esan zion ezpain moreak
|
zituen
emakume gazte batek– Ezertan lagun diezazuket?
|
|
2014
|
|
|
Eta Txominek bisigua omen den arrain handi bat atera du isatsetik oratuta. Bibak bota
|
dituzte
emakumeek, miretsita.
|
|
|
Ireneren etxe ondotik pasatu ziren halako batean, Juan Bautista Zabala kaletik sartu ziren gero," Juan Bautista Zavala" oraindik beharbada. 500.000 pezeta baino gehiago utzi zituen Juan Bautista Zavala e Icazak herriarentzat, arazoak
|
zituzten
emakumeentzat, umeak eskolatzeko. Izen bereko eskola egin zuten bertan, eta hori da gero erre zuten lehena, ez dagoen arren oso argi zergatik, Algorta erdi erdian dagoelako beharbada.
|
|
|
Aurrean neukan zutunik, eserita nengoen ni baina etzateko puntuan. Begirada gogorra nahi
|
zuen
emakumeak, igartzen zen ezin zuela. Itsusia iruditu zitzaidan, zikin zegoen, beste guztiak bezala.
|
|
|
Baten batek laguntzeko keinua hasten zuen, baina nire aurpegiari begiratzen zionean, aurrera jarraitzen zuen, ezer esan gabe, ezer egin gabe. Aurpegia lurraren kontra
|
zuen
emakumeak, hautsaren kontra, begiak erdi itxita. Denbora asko egin zuen modu horretan, pazientzia galtzen hasi nintzen.
|
|
2015
|
|
|
Ez zion bere buruari arazoa ezkutatu: gustuko
|
zuen
emakumea eta horrek bere baitan sor zitzakeen sentimenduen beldur zen, minari beldur. Erakarpen horri aurre egiteko eta, ahal izanez gero, ezabatzeko, Odile Moresen alderdi erdeinagarriak bilatzeari ekingo ziola deliberatu zuen, beti baitago arbuioa eragiten duen zerbait.
|
|
|
Bikain, pentsatu zuen, putaseme hau bota dute etxetik. Baina, trantsiziorik gabe eta ikusita ostatu buru izan behar
|
zuen
emakumearekin izandako enkontruaren manerak, ea tipo hau bere bizitza berreraikitzeko gauza den, galdetu zion bere buruari. Demasa izango litzateke halako lanak hartu eta gero Peter Zuazo bera izatea putaseme haren bizitza berreraikitzera bultzatuko zuena, menturaz galdutakoa baino hobea aurkitzera.
|
|
|
–... ipuinaz ari naiz –amaitu
|
zuen
emakumeak.
|
|
|
Dena den, Ehun metro n Saizarbitoriaren hurrengo eleberrietako protagonisten zenbait ezaugarri ageri da jadanik: besteak beste, aitarenganako sentimendu sakon anbibalentea, protagonistaren ezaxola nekatua bera maite
|
duten
emakumeengana, egin beharreko zerbait garaiz ez egiteagatiko damua, ustekabeko kointzidentziak beti txarrerako izatea, Historiak maitasuna izorratzen diolako amorrua eta etakide hilarekin bat egitea, Saizarbitoriak sumatuko balu bezala erakundearen inguruan gelditu izan balitz hiltzea suertatzen zaien horietakoa zatekeela... Edozein gisaz, Ehun metro n, Historiaren eta aitaren bidez, iraganeko katea nabari da, orainaldian sustraiturik bizitzeko ahalegina eragozten ari.
|
|
|
– Ze pornoak, ezta? Zer du zure aitak hankak zabalik
|
dituzten
emakumeekin?
|
|
2016
|
|
|
– Horixe barregarria! Zoratuta egon behar
|
du
emakume horrek.
|
|
|
umeak artatzeko astirik ez
|
duen
emakumea.
|
|
|
Bere bizitzako kontuez aritu zitzaidan, alabak hala eskatuta, bazekien-eta ni literaturzalea izanik istorioak maite nituela; baina aitor dut, iraganari baino etorkizunari arreta gehiago jartzen zaion adin horretan, Karmele Urrestik aipatutako data eta izen amaigabeen artean zorabiatu egin nintzela. Eta orain damu
|
dut
emakume heldu hark sasoian zegoenean esandakoak zentzunez idatzi ez izana, eta galdekizun uztea burura jaiotzen zaizkidan itaun guztiak.
|
|
|
Lehen emaztea hil arte koadro estatikoak margotzen zituen, baina hainbeste maite
|
zuen
emakume hura galtzeak barruak mugiarazi zizkion, eta senitartekoen erretratu domestikoak egiteari utzi eta kalera atera zen margotzera, mugimenduaren bila, bere bihotza ere halaxe mugitua baitzegoen. Ez zen joan, hala ere, mendialdera ohituraz jantzitako baserritarren bila edo itsasaldeko giro txiro eta ainubeak jasotzera, ustez behin galdutako purutasun haren xerka, aurreko margolari eta orobat belaunaldi kide zituen batzuk usu egiten zuten legez; Gezalak hiria hartu baitzuen gai nagusitzat, sasoi hartako gazteriaren iritziekin bat eginez bestalde, zeintzuk uste baitzuten euskal kulturaren benetako pizkundea hirietatik etorriko zela.
|
|
|
Bakarrik egon nahi zuen. Argudiatu zuen gaixorik zela Joseba neba apaiza, Angelura joan beharra zeukala hura zaintzera, baina isil gordean Parisko Antony egoitzan sartu zen, ezkongabeak eta errekurtso gutxi
|
zuten
emakumeak erditzen ziren tokian. Gaur egun ere halakoxea da Antony, batez ere Afrikatik eta Hego Amerikatik datozenak hartzen dituzte han.
|
|
2017
|
|
|
Nire ustez, ardura publikoak
|
dituzten
emakumeen botere hauskor, ahul, behin behineko hori egonkortzeko baldintza oinarrizkoa mugimendu feminista sendo bat bultzatzea litzateke. Ez baitago inbestidurarik gizarte mugimendu indartsu barik.
|
|
|
Izaera egonkorra duten pertsona elkartze iraunkor hauek, nire ikerketaren kasuan, ideologia feminista eta elkarbizitza eta maitasun egoera askotarikoa
|
duten
emakumeez{ 79} osatuta daude, partaideen kopurua ezberdina izanik (banakako batzuk izatetik dozenaka lagun izateraino). Horrela definitu ditut:
|
|
|
Kenneth altxatu egin zen. Eta esan zuen, iruditzen zitzaiola hemengo gobernuek hobe tratatzen zituztela gaixoak; beharbada gaixotasunak indar handiagoz jo zuela Ameriketan, eta AEBetan bazter utzi zituztela, gizarte heterosexualarekin zerikusirik ez balu bezala –esaterako tratamendu esperimentaletan ez
|
zutela
emakumerik onartzen– “Bigarren mailako amerikar moduan tratatu gaituzte; eta jendea hiltzen eta hiltzen ari da”.
|
|
|
Konstantziaz, zehaztasunez, sistematikoki egiten zuen dena, pasiorik gabe. Galdetegiak betetzea atsegin
|
duten
emakume horietakoa zen. Ez zuen alferrik lan egiten banketxe bateko leihatilan.
|
|
2018
|
|
|
Sarak inprobisatu behar du, eta bere irakurle fan horietako baten azalean sartu. Bere asmo azalekoen barru barruan nahi
|
du
emakumeak bere liburuarekin egitea etxerako bidea. Bere istorioa gordetzen duen liburua eskuetan hartu, eta orriak bata bestearen atzetik pasatu ditu, soilik letra eta hitz solteei begiratu azkar bat ematen.
|
|
|
Hori barrezka esan zidan. Baina horretatik aparte, irudipena
|
zuen
emakumearen papera musikan apaingarria besterik ez zela. Pasiboa, ezta?
|
|
|
Inbidia handia ematen dio horrek Imanoli, Ni Dieu ni maître. Kosta egiten zaio hainbeste askatasun
|
duen
emakume baten buruan sartzea. “Paristarrok beti prest gaude larrua jotzeko:
|
|
|
Torreviejan hil da, 2004ko ekainean, berrogeita hamazazpi urteak bete aurretik, maite
|
duen
emakume baten ondoan. Dorre Bikiak erortzen ikusi ahal izan ditu, baina ez ETAren azken hildakoa:
|
|
|
Busti egin zaizkio begiak Fakirrari. Tatiana alaia, Tatiana antolatzailea, Tatiana altua, Tatiana fundamentu petoa
|
zuen
emakumea, etxeko martxa eramaten zuena. Maitale eta Pigmalion kultur hezitzaile bakarrik ez, Fakirraren managerra ere bazen Tatiana sasoi hartan.
|
|
2019
|
|
|
Eunukoa kastratua edo zikiratua izan den izakia da, eta hori da emakumea. Hori ikusteko gai ez den begirada, begirada esentzialista da, uste
|
baitu
emakumeak eta gizonak jaio egiten direla.
|
|
|
Svetlana Aleksievitx-en Gerrak ez
|
du
emakume aurpegirik liburuaren irakurketak izan zuen eraginik emakume bertsokideen testigantzak biltzen hasteko asmoan. Urte erdia eman nuen bertsokideak elkarrizketatzen tabernetan, terrazetan, euren etxeetako sukalde eta egongeletan, gure etxean bertan.
|
|
|
Svetlana Aleksievitxen Gerrak ez
|
du
emakume aurpegirik liburuan ia ukitu egin daitezke emakume identitatearen eraikuntzak eta deseraikuntzak; lego piezekin eginak dirudite. Gerran aritu ziren emakume errusiarrei feminitatea erantzi zieten (ez zegoen haien neurriko bota eta jantzi militarrik, ez konpresarik, ez azpiko arroparik; gizonen arropetan sartu behar izan zuten literalki eta sinbolikoki), kidetzat hartu zituzten, ardura postuetan jarri, deserotizatu eta “arrebatxo” deitu zieten gerrak iraun zuen bitartean.
|
|
|
Modu agerikoan edo estalian, zuzenean edo zeharka, kontzienteki edo oharkabean, gutxiespena eta desautorizazioa bizi
|
dituzte
emakume bertsolariek. “Oso gauza desberdinak dira prezioa eta balioa berez, baina batzuetan elkarri lotuta datoz edo elkarrekin nahasten ditugu”, idatzi zuen Oihana Iguaranek “Prezioa eta balioa” artikuluan.
|
|
|
" Gure inguruan uste zabaldua izan da plaza gehiago
|
ditugula
emakume izateagatik. Nik ere denbora luzean sinistu dut merezi gabeko suertea eduki dudala, oraindik ere bai aldika.
|
|
|
Testigantza bilketa hau ahots publikoa
|
duten
emakumeen mugimendu marjinari buruzko gogoeta bat da, bertsolaritzaren esparrutik harago doana. Esfera publikoan emakumeen zailtasunak ez dira testualak, ezpada testuinguruari lotuak.
|
|
|
Identitate feminista askatzailetzat
|
dute
emakume bertsolari gehienek. Kontzientzia eta kontzientziaurrea bereizten dituzte batzuek (Agirreazaldegi, Akizu, Amuriza, Artetxe, Bartra, Enbeita, Ibarzabal...), kontzientzia feministak euren buruaren eta bertsotarako testuinguruaren irakurketa erabat aldatu baitie.
|
|
|
(2017): Gerrak ez
|
du
emakume aurpegirik. Elkar.
|
|
|
Ez dira emakume bertsolari guztiak eroso sentitu diskurtso eta praktika feministekiko (ez dutelako identifikaziorik sentitu, kanpo sentitu direlako, epaituak sentitu direlako, praktika batzuekiko kritiko azaldu direlako...). Feminista izatea justifikatu behar duen bezala, ez feminista izatea, feminismoarekin kritikoa izatea, edo bestelako feminismo baten aldarria ere justifikatu egin behar
|
du
emakume bertsolariak. Gaia hari dagokiola gogoraraziko dio egunerokoak, nahi ala ez, eta deserosotasuna kudeatu beharra bera izan liteke mugimendu marjina mugatzen duen mekanismo bat.
|
|
|
Nik defenditu egiten zintudan, ohartzen nintzelako neure burua zela defenditzen nuena, nire eskubidea defendatzen nuela nahi nuenaz kantatzeko eta emakume edo feminista edo ama identitatetik kantatzeko. Zergatik ezin
|
du
emakume batek bere seme alabez kantatu (pisu gertatzen delako) eta gizon batek bai (eta gozoa da)?".
|
|
|
Nigan kontraesan handia da eta neure buruarekiko haserretik bizi dut: zergatik nahi
|
dut
emakume polit bezala irakur nazaten. Zergatik mantendu nahi dut pribilegio hori ez badut polita naizelako deitzerik nahi?
|
|
|
Eta finean mezu bera indartzen ari zara. Esaten duzunean “emakumeak ez gara indartsuak, seguruak, prepotenteak... gu ahulak, enpatikoak gara... ”, benetan uste
|
duzu
emakumeen izaera horrelakoa dela, edo barneratu duzu zutaz esandakoa eta buelta eman diozu balorazioari, positiboaren negatiboa zureganatuz eta horren gorazarre egiten?
|
|
|
Gazte ikasi nuen gizonezkoa izatea zela benetan inportantea. Emakumea izatea ez zen negozio ona, inguruan
|
nituen
emakume guztiak gutxietsita baitzeuden, anulatuta. Neskatoa nintzela, pentsatzen nuen inoiz ez nuela emakumea izan nahi.
|
|
|
Emakumea izatea ez zen negozio ona, inguruan nituen emakume guztiak gutxietsita baitzeuden, anulatuta. Neskatoa nintzela, pentsatzen nuen inoiz ez
|
nuela
emakumea izan nahi. Nerabezaroan saiatzen nintzen bularra disimulatzen arropa zabala erosten, gehienetan gizonezkoen dendetan, eta feminitate zantzu guztiak ezabatzen nituen.
|
|
|
Uste
|
du
emakume publikoen kasuan, ama edo emaztea izateko gaitasuna kuestionatzen zaiela, ez ote diren benetan eremu hori deskuidatzen ari:
|
|
|
Irakurri nuenean ez zidan aztarren gozorik utzi: kontamoldeari hotza iritzi nion; eta narratzailea, nirekin zerikusirik ez
|
zuen
emakume arrotza. Une mort très douce.
|
|
2020
|
|
|
ILEHORIA: Hara, bai, gogoan
|
dut
emakume oso jator bat...
|
|
|
Toulousen gorputza tatuaiaz beterik
|
zuen
emakume bat ezagutu nuen. Bere izena Colette zela imajinatuko dut.
|
|
|
Emakumea izatea erabaki nuen behin, baina ez bizitza berri bati ekiteko, ez. Iragan bat
|
zuen
emakumea izan nahi nuen. Horregatik dut titi bakar bat.
|
|
|
Zer ondorio ditu gure bizitza kapitalaren arabera antolatzeak? Are gehiago, zer ondorio
|
ditu
emakumeentzat haien lanaren herena eta, kasu askotan, erdia musu truk izateak. Zergatik egiten dute emakumeek lana dohainik?
|
|
|
Guztiek ondorio berbera ateratzen dute: emakumeen sozializazioak eta haien egunerokoa taxutzen duten praktikek, lana eta familia barne, parte hartze kultural eta politikoa murrizten dute, eta horrek eragin zuzena
|
du
emakumeen botere ekonomiko eskasean, hala nola diru sarreretan, baina baita haiek duten kapital sozial, kultural, politiko eta sinboliko debaluatuan ere. Emakumeen egoera estrukturala gizonek erabakia baita eta hori aldatu ahal izateko gizonek duten parte hartze politiko eta publiko egonkorra eskuratzea ezinbestekoa da.
|
|
2021
|
|
|
Paradoxikoa suerta daiteke, batetik, emakumeoi ezarritako patroiak halako marjina estuak izaki eta gutaz esan daitekeen ia edozerk “burla” izateko aukerak dituenez, gehiegi ezagutzen ez
|
duzun
emakume batekin barre egitea oso zaila izatea baina, bestetik, ikusi dugun eran, umorea jendarte eredu hegemonikoaren norma indartzeko eta bazterrean gelditzen den hori zuzentzeko sistemaren bitarteko oso eraginkor bat izan daitekeenez, emakumeak umore objektu bezala hainbestetan agertzea. Elustondok gogorarazi bezalaxe, gutxiago denari barre egitera ohituta gaudenez, eta emakumea beti gutxiagotzat hartu denez, emakumeari barre egin zaio ahulagoa, tuntunagoa eta sentiberagoa dela azpimarratuz (Labaka, 2017).
|
|
|
[27] Plazan elkarrekin kantatzeko aukera urriak dituzten eta bertsolari bezala aurrera egin nahi
|
duten
emakumeentzat lagungarri izateko sortu zen Ahalduntze Bertso Eskola, ikasturtean. Geroztik, urtero antolatu da, Euskal Herri osoko bertsolariei hilabetean behin elkartu eta elkarrekin esperimentatzeko leku bat eskainiz.
|
|
|
Ibarguren, Leire, (2010), Nolako umorea egin nahi
|
dugu
emakumeok arte eszenikoetan. Emakumeak, oholtza eta umorea, Feminismo eta Genero ikasketak, EHU.
|
|
|
Benetan. Maite
|
nauen
emakume bakarrak ez du nire azken kontzertua ikusiko. Ez da munduaren akabera.
|
|
|
Ezagutu nahi baduzu, zatoz artxibategira”. Bideoan baino zaharxeago zegoen Lloyd, baina berehala ezagutu nuen, bizitasun bera
|
zuen
emakumeak.
|
|
|
Ederra da Holmes epailearen arrazoibidea. Esaten du herritartasuna ukatzen zaiola benetan merezi duen pertsona bati, balio estatubatuarrak hezur haragitzen
|
dituen
emakume bati, “ohikoa baino adimentsuago den pertsona bati, intelektual aske eta baikor bati”, bere hitzetan.
|
|
|
Kongresuak onartutako azken ebazpena, alegia, gobernuetako Atzerri arazoetako ordezkariekin biltzea, ez zen erraza izaten ari. Estatu Batuetan, Wilson presidentea gero eta uzkurrago zebilen, ez
|
zuen
emakumeekin bildu nahi, Jane Addams ahalegindu zen harekin elkartzen baina ez zuen lortu. Sufragista bakezaleen ustez, Wilsonek pertsona bakar bat jasoko zuen Etxe Zurian gerraz hitz egiteko:
|
|
|
Fiskalak desadostasuna agertu zuen. Haren ustez, ezkonduta eta seme alabak
|
dituen
emakume batek haurduntzeko prest egon behar du une oro. Protestak sortu zituen fiskalaren esanak.
|
|
2022
|
|
|
Aldagai horien artikulazioari zapalkuntza hirukoitza deitu genion [36]; uste
|
genuen
emakume* izateak ez zituela menderakuntzaren ertz guztiak azaleratzen eta klase sozialak eta euskaldun izateak menderakuntza moldeetan eragiten zutela. Genero identitatea ez genuen zapalkuntza ardatz bakartzat, eta EHBFren sorreratik sexu/ genero, klase eta nazio zapalkuntzek eragindako errealitateak azaleratu ditugu:
|
|
|
Formula amaitu gabeak eta aldakorrak baliatu ditugu. Horrela, su txikian, errealitatea eraldatzeko eta komunitate feminista harilkatzeko orduan, oso egoera ezberdinak bizi
|
dituzten
emakumeen* arteko sareen joskintzan murgildu gara, intersekzionalitatearen betaurrekoak praktikaren buztinarekin nahastuta. Eguneroko jardunaren lokatzean topatu baikara gure kontraesanekin, feminismoaren barruan dauden erdigune eta bazterrak miatzeak eragindako azkurarekin, deserosotasunarekin.
|
|
|
Mundu ikuskera, ohitura, harremanak izateko era, kultura bizitzeko era, emakume* izateko era, gauzak ikusi, pentsatu eta egiteko era ezberdinegiek oztopatu egiten zuten bion harremanean laguntasun bat sortzea. Hor egin nuen bigarrenez klak, pentsatzean “ez dakit zer, noiz, nondik aldatu behar dudan, baina zerbait mugitu behar
|
dut
emakume* honekin aliantza sortzeko”.
|
|
|
Dudarik gabe, EMM izan da aliantza sendo eta iraunkorrenak josteko gunea, baita gure buruari galdera berriak egiten eta ikuspegia zabaltzen lagundu diguna ere. EMMko karabanak antolatzen, bestelako ibilbide pertsonalak
|
dituzten
emakumeekin* nahastu gara; prozesu migratorioak gauzatu dituztenekin, eta arrazakeriak une oro zeharkatzen dituztenekin, besteak beste. Euskal Herriaren bazter desberdinak ezagutzeko eta aitortzeko aukera paregabea izan da guretzat, lehen antzemateko gai ez ginen ahotsak entzuten ikasteko, eta gure praktika pertsonal eta politikoak elikatzeko.
|
|
|
Besteak beste, arrazializatutako pertsonen funtzioa, pertsona zurien zuritasuna bera interpelatzea dela adierazi zuen, alegia, deserosotasunak sortzea. Zuzen adierazi zuen ahotsa ez dutenen aurrean ezjakin aitortu arte ez
|
dugula
emakume* guztien alde borrokatuko: “Beharrezkoa da zuriek euren nagusitasuna zalantzan jartzea eta ezjakintasuna onartzea.
|
|
|
Ezin da kontrola galdu... ...r, lasai, nik emakumeak ez ditut gustuko… Beno, aber, emakumeak ez ditut gustuko… Nire lagun minenak emakumeak dira, konplizitate gehien emakumeekin daukat, nire biziraupen sarea emakumez osatuta dago, elkarrizketa interesgarrienak emakumeekin izaten ditut, kalean noanean askoz ere emakume polit gehiago ikusten ditut gizonak baino adin batetik aurrera, batez ere, parrandarako ere nahiago
|
ditut
emakumeak; barre gehiago, dantza gehiago… Baina gero oheratzeko aukeratu ditut besteak; nire lagun onenak ez direnak, konplizitate gehiegi sorrarazten ez didatenak, nire biziraupen sarean ba bat edo bi kenduta ez daudenak, elkarrizketa interesgarri gehiegi eskaintzen ez dizkidatenak, hain politak iruditzen ez zaizkidanak, parrandan dantza egiten ez dutenak… Eta ustez dantzan ari direnea... (Eskuekin uxatzeko keinua eginez) Alde hemendik!
|
|
|
Eta biolentzia da emakume adituen izenak ezezagunak izatea. Saiatu gara, baina ez
|
dugu
emakume aditurik topatu… Hori gezurra eta biolentzia da.
|
|
|
Ibarguren, Leire, (2010), Nolako umorea egin nahi
|
dugu
emakumeok arte eszenikoetan. Emakumeak, oholtza eta umorea, Feminismo eta Genero Ikasketak, EHU. http://bdb.bertsozale.eus/uploads/ edukiak/ liburutegia/ 2009%20Leire%20Ibarguren Emakumeak%20oholtza%20eta%20umorea.pdf [Azken kontsulta:
|
|
|
“Pertsonaren arabera ere bada, baina uste
|
dut
emakumea desados egonda joera dela isiltzekoa, eta gizonarena ahotsa altxatzekoa. Horrek ere badu zerikusia genero aldetik minoritarioa zaren mahaian egotearekin.
|
|
|
Hortaz, zer egin behar
|
dute
emakumeek, gizonek egin behar ez dutena, modu berean parte hartzen uzteko?
|
|
|
Topaketa kolektiboetan ere azpimarratu zen erabakiguneetako jarreraren garrantzia. Batere parte hartzen ez duten gizonak ere badirela jakitun izanik, espazio horietan emakumeek duten jarrerak berebiziko munta duela uste
|
dute
emakume askok. Jarrera aktiboa beharrezkoa dela deritzote, eta horrek eragina duela aurreiritzi eta estereotipoen apurketan.
|
|
|
Gune horretan parte hartzeko borondatea
|
duen
emakumearentzat oso bortitza suerta daiteke harrera hori. Badira emakume batzuk hasierako oztopo hori ez dutenak gainditzen:
|
|
|
Emakumeen egunaren harira, hitzaldi bat emateko deitu zidaten, eta esan nuen ‘Ados, hitzaldia emango dut baina gutxienez kilometrajea ordaindu’ ‘A, ez, ez daukagu dirurik’ Ederki. Zure soldata justifikatzeko ekimen bat dago, ni gratis noa, eta hainbeste behar
|
duzue
emakume baserritar bat, baina emakume baserritarrak esaten badu kilometrajea ordaintzeko…
|
|
|
Baserri bat gelditzen den momentuan erortzen hasten dela dio, eta erabilera galtzen ari den ondarearekin zer egin galdetzen du. Amurizak ez
|
du
emakume nekazaria erromantizatzen; Urrestik ez du baserri bizimodua idealizatzen. Ez dira lan estatikoak.
|
|
|
Badaude gauza batzuk behin apurtuta sekula ez direnak leheneratzen. Ezin
|
dugu
emakume bat gehiago galdu, ahots bat, ikuspegi bat, molde bat.
|
|
|
Zenbaki horiek modu egokian interpretatzeko, kontuan hartu behar da landa eremuan aktibo dauden emakumeen ehunekoa(% 78), hau da, estatistiken arabera enplegua izateko adin tarte horretan kokatzen direnak; eta landa eremuko emakumeen aktibitate tasa, enplegatuak izan ahal direnetatik zenbat dauden enplegatuta(% 46). Eskala handituz eta ikuspegia zabalduz, 2016ko dokumentuko datuen lanketak erakusten du beraien lan ordainduaren jarduera nagusitzat nekazaritza
|
duten
emakumeak EAEko guztizko biztanleriaren% 0,15 direla. Hala ere, nekazaritza jarduera nagusitzat duten emakumeez haraindikoa da landa eremuko emakumeek nekazaritzarekin duten harremana.
|
|
|
Eskala handituz eta ikuspegia zabalduz, 2016ko dokumentuko datuen lanketak erakusten du beraien lan ordainduaren jarduera nagusitzat nekazaritza duten emakumeak EAEko guztizko biztanleriaren% 0,15 direla. Hala ere, nekazaritza jarduera nagusitzat
|
duten
emakumeez haraindikoa da landa eremuko emakumeek nekazaritzarekin duten harremana. Aipatutako azterlanak erakusten du, landa eremuko etxeetan egindako inkesten datuen arabera, landa eremuko emakumeen% 58k ez duela inongo loturarik nekazaritzarekin; nekazaritzarekin lotura duten gainerako% 42tik,% 71k autokontsumokoa du (guztizko% 30); eta nekazaritza sektoretik beraien diru sarrera denak, gehienak edo zati bat jasotzen dutenen ehunekoak batuta,% 12 dira.
|
|
|
Aspektu honek eragin zuzena
|
du
emakume nekazariez hitz egiten ari garen honetan beraien aienatzearekin, zentzu guztietan. Aspaldiko kontuetan argi ikus dezakegun gauza bat da, baina ustiategi familiarretan egunez egun diharduten emakumeengan oraindik eragiten duen kontu bat dago:
|
|
|
“Nolakoa da ama landatarra? Amantala zabala
|
duen
emakumea irudikatu dute, dena dago bere ardurapean, kultur transmisioa barne. Besteentzako egina dagoen subjektu zaintzailea da, indartsua baina isilik egon behar duena” (Fernandez, 2021).
|
|
|
Landa eremuaren inguruan, hiru ezaugarri demografiko jaso zituen Sampedrok (1996), zenbat eta gune isolatuagoa izan (komunikabideak, biztanle kopurua…) orduan eta bistakoagoak zirenak [8]. Era berean, ezaugarrion elkarrekiko erlazioa argia da, jarraian ikusiko den bezala, eta zuzeneko harremana
|
dute
emakume nekazarien testuinguruaren azterketarekin.
|