|
2010
|
|
|
Zorrotzegiak matrail hezurrak, txikiegia ahoa. Etxean legea gogorki ezartzen
|
duten
emakume hotz horietakoa ematen zuen. Eta hala ere irri moduko bat zeukan ezpainetan.
|
|
2011
|
|
|
Hiru hilabete dira elkarrekin ibiltzeari utzi diotela, eta galdutako ohekideek izan ohi duten erakarmen deiagatik agian, inoiz baino ederrago begitantzen zaio Diegori Idoia. Ilea garçon erara moztuta darama; ez, ordea, txima luzea gobernatu beharraren morrontzaz askatu nahi
|
duten
emakumeek egin ohi duten pragmatismo askatzailearen aldarrikapen hutsagatik, modu sofistikatuagoan baizik: ile xerlo bat gorantz kiribilduta, motx moztuta baina estilo handiz, guraizeekin kimatze lan selektiboa eginda.
|
|
2013
|
|
|
Ezagutzen ditut amorantea adin honetan hartu
|
duten
emakumeak. Esan didate hori egitea beren buruari errespetua edo balioa erakusteko era bat iruditu zaiela.
|
|
2015
|
|
|
Dena den, Ehun metro n Saizarbitoriaren hurrengo eleberrietako protagonisten zenbait ezaugarri ageri da jadanik: besteak beste, aitarenganako sentimendu sakon anbibalentea, protagonistaren ezaxola nekatua bera maite
|
duten
emakumeengana, egin beharreko zerbait garaiz ez egiteagatiko damua, ustekabeko kointzidentziak beti txarrerako izatea, Historiak maitasuna izorratzen diolako amorrua eta etakide hilarekin bat egitea, Saizarbitoriak sumatuko balu bezala erakundearen inguruan gelditu izan balitz hiltzea suertatzen zaien horietakoa zatekeela... Edozein gisaz, Ehun metro n, Historiaren eta aitaren bidez, iraganeko katea nabari da, orainaldian sustraiturik bizitzeko ahalegina eragozten ari.
|
|
2017
|
|
|
Izaera egonkorra duten pertsona elkartze iraunkor hauek, nire ikerketaren kasuan, ideologia feminista eta elkarbizitza eta maitasun egoera askotarikoa
|
duten
emakumeez{ 79} osatuta daude, partaideen kopurua ezberdina izanik (banakako batzuk izatetik dozenaka lagun izateraino). Horrela definitu ditut:
|
|
|
{ 55} Aldiz, badakigu elkarte edo erakunde politikoetan parte hartzen
|
duten
emakumeak jabetuta daudela beren egoera ez dela gizonezkoena bezalakoa, eta martxan jartzen dituztela estrategia eta taktika ezberdinak. Jone Martinez Palacios EHUko politologoak koordinaturiko lantalde batek argitaratu duen Innovaciones democráticas feministas (2017) liburuan, emakumeek, berrikuntza demokratikotzat hartuak diren esparrutzat hartzen diren horietan parte hartzerakoan ohi dituzten eragozpenak eta estrategiak izan dituzte ikergai.
|
|
|
Konstantziaz, zehaztasunez, sistematikoki egiten zuen dena, pasiorik gabe. Galdetegiak betetzea atsegin
|
duten
emakume horietakoa zen. Ez zuen alferrik lan egiten banketxe bateko leihatilan.
|
|
2018
|
|
|
Trajedun gizonak Venezuela, Ukraina eta Thailandiako putekin bost izarreko burdeletan dirua xahutzen dutenak, proxeneta errusiarren mesederako. Langile baten hilabeteko soldata soineko batean gastatzen
|
duten
emakumeak makillaje eta botox artean kamuflatuta, eskola pribatu eta akademia elitistetan hezten dituzten seme alabei afaltzeko zer nahi duten galdezka. Eta familia bat maletak alboan dituela, gurasoen etxera doaz malko artean, egunak berriz argitzea zerbait negatiboa dela pentsatzen dutela.
|
|
|
Orekaren hurbiltasuna erakusten digun ispilukeriatik esnatzearren, azken hamabost urteetan literatura eta musika euskaraz plazaratu
|
duten
emakume sortzaileen eta gizonezkoen datuak azaleratzea komeni zaigu:
|
|
|
Jarrera etiko bat dago, ezer baino lehen, jakina, berezkoa du hori Fakirrak, gizakiaren alde eta bizitzaren alde paratzeko jarrera, bost urteko umearekin zegoela bere herriko plazan odol hotzean hil
|
duten
emakume batekiko elkartasuna eta hilketa egin dutenekiko arbuioa. Izango da noski, hilketa hau zurituko duenik:
|
|
2019
|
|
|
Testigantza bilketa hau ahots publikoa
|
duten
emakumeen mugimendu marjinari buruzko gogoeta bat da, bertsolaritzaren esparrutik harago doana. Esfera publikoan emakumeen zailtasunak ez dira testualak, ezpada testuinguruari lotuak.
|
|
2020
|
|
|
Lan merkatuaren arautze ezak eta zerbitzu publikoen murrizketak zaintza lanak berriro ere familia eremuan kontzentratzea baino ez du ekarri: familiak sistemaren “azken koltxoi” bihurtu dira, zehatzago, familia nuklearra osatzen
|
duten
emakumeen bizkar.
|
|
|
Baina ez dezagun partaidetza dikotomia esentzialista bat bilakatu: asko dira maiuskulaz idatzitako Politikan parte hartu
|
duten
emakumeak eta, horregatik, feminitatearen genero rolekin apurtzeagatik zigor soziala jaso dutenak (ama txarrak, emazte eskasak edo emakume kaxkarrak, ez emakumeak). Kontua ez da formala eta informala dikotomia gisa irudikatzea, biak kontuan hartzearen garrantziaz jabetzea baizik.
|
|
|
Baina bai aspaldi sortu genuela Mothers At Home elkartea. Seme alabak zaintzeko eta hezteko etxean geratzea erabakitzen
|
duten
emakume guztiei laguntzeko. Gure helburua etxetik kanpo lan eginez gizarteari laguntzea dela sinisteko hezi gaituzte, baina umeak iristen direnean, bizitzari beste era batera begiratzeko aukera izan, eta ez du zentzurik altxor hori beste batzuen esku uzteak.
|
|
2021
|
|
|
[27] Plazan elkarrekin kantatzeko aukera urriak dituzten eta bertsolari bezala aurrera egin nahi
|
duten
emakumeentzat lagungarri izateko sortu zen Ahalduntze Bertso Eskola, ikasturtean. Geroztik, urtero antolatu da, Euskal Herri osoko bertsolariei hilabetean behin elkartu eta elkarrekin esperimentatzeko leku bat eskainiz.
|
|
|
Borroka egiteko adinean dauden gizonak ageri dira karnetetan, baina baita laborariak eta artzainak ere. Baita Movimientoaren alde zerbitzu militarrik egin ez eta sekula egingo ez
|
duten
emakumeak ere. Umeak eta agureak ere bai.
|
|
|
Baina gobernua aldatu zen, lehiaketa galdu zuten, genuen esango luke Gabrielek, eta orain gu ginen banan banan kaleratu behar gintuzketenak, “zuri kariñoa dizut baina justuagoa da, guk denbora gehiago daramagu hemen”. “Gabriel, Roucok esan du abortatu
|
duten
emakumeei barkatu egingo diela Elizak benetan damutzen badira: ez dakizue jada fededunak nondik atera ere”.
|
|
|
David M. Feldman emakumeen abortatzeko eskubideaz aritu zen erlijioaren ikuspegitik. Haren ustez, Biblian ez da agertzen abortatu
|
duten
emakumeen aipamenik orduko gizartean onartua zegoelako. Bibliak emakumearen alde egiten duela beti zioen.
|
|
2022
|
|
|
Adina ekuaziotik aterata, elkarrizketatutako emakumeen artean parte hartzearen eta generoaren arteko harreman argia ikusi duenik ere izan da. Honela ikusten ditu emakume honek beraien gogoz, gizonekiko aukera berdintasunean, parte hartzen
|
duten
emakumeen ekarpenak:
|
|
|
Oinarrietan haize berririk sartu ezean, ezinezkoa da batzordeak orain arteko moduak ez diren beste batzuez elikatzea. Eta, printzipio berbera aplikatuz, oinarrietan parte hartzen
|
duten
emakume gehiago egon ezean, ezinezkoa da batzordeetan betikoak ez diren emakumeak egotea, hain onuragarria litzatekeen emakumeen arteko txandakatze baterako, adibidez. Puntu horretan berriro ere lehenago sakonago aztertu den titulartasunaren aferarekin egiten dugu topo.
|
|
|
Horren beste adibide bat izan daiteke sektoreko erabakiguneetan parte hartu izan
|
duten
emakumeei hizkuntzaren zainketaren inguruan galdetutakoan jasotako erantzunak. Elkarrizketatutako emakumeen erantzunek diote emakumeen% 71 orokorrean hizkuntza zaindu den espazio batean sentitu dela bere parte hartze esperientzian.
|
|
|
Orain arte azaldutakoekin, argi dago erabakiguneetan egoteko apustua egin
|
duten
emakumeen profila ez dela orokorrean hori izan, zeharkatu beharreko trabengatik, salbuespenak egongo ziren arren. Ordezkatuak eta ikusgarriak ikerlanaren baitan antolatutako talde lan saioetako batean toki berezia hartu zuen gai horrek.
|
|
|
Maria Sanchezek Tierra de mujeres liburuan dio txorakeria dirudiela, baina sare sozialak tresna ezin hobeak direla landa ingurunearen eta bertan lan egiten
|
duten
emakumeen benetako aurpegia ezagutarazteko; berak asko azpimarratzen duela hori, landan lan egiten dutenek hitz egin eta hari buruzko gauzak konta ditzaketelako, hainbestetan ukatu zaien bozgorailu eta plataforma hori izan dezaketelako (Sanchez, 2019: 75). Nik ere bat egiten dut planteamendu horrekin.
|
|
|
Horrez gain, liburu osoan zehar ikusi da sektorearen baitan eta landatar esferetan ere malkarra dela emakumeen posizioa gizonenarekiko. Hala ere, zailtasunak zailtasun, badira sektorean lan egiteko apustua egiten
|
duten
emakumeak; eta, are gehiago, sektoreko erabakiguneetan parte hartzeko hautua egiten dutenak. Argi dago posizionamendu horrek oraindik badituela bere laztasunak.
|
|
|
Aitortza berezia egin nahi zaie hemendik espazio horietan beraien denbora eta energia eskaini eta gorputzak jarri zituzten lehenengo emakumeei. Ezagutzen ditut erre erreta amaitu eta inongo parte hartze eta ordezkaritzaren inguruan ezer jakin nahi ez
|
duten
emakumeak, eta horien artean badaude benetan gauzak aldatzea posible zela uste zutenak: hain mingarria suertatu zaie frustrazioa, urruntzea beste modurik ez baitute topatu beraien burua zaintzeko.
|
|
|
Unatuta egonagatik, badira esperantza galdu ez
|
duten
emakume nekazariak. Suposatzen dut egoera kaskarra denboran iraunkor bilakatzen denean, batetik aklimatazio bat ematen dela, baina, bestetik, baita hoberako izan daitekeen zantzuren bat bilatzeko ahalmena ere.
|
|
|
Zenbaki horiek modu egokian interpretatzeko, kontuan hartu behar da landa eremuan aktibo dauden emakumeen ehunekoa(% 78), hau da, estatistiken arabera enplegua izateko adin tarte horretan kokatzen direnak; eta landa eremuko emakumeen aktibitate tasa, enplegatuak izan ahal direnetatik zenbat dauden enplegatuta(% 46). Eskala handituz eta ikuspegia zabalduz, 2016ko dokumentuko datuen lanketak erakusten du beraien lan ordainduaren jarduera nagusitzat nekazaritza
|
duten
emakumeak EAEko guztizko biztanleriaren% 0,15 direla. Hala ere, nekazaritza jarduera nagusitzat duten emakumeez haraindikoa da landa eremuko emakumeek nekazaritzarekin duten harremana.
|
|
|
Eskala handituz eta ikuspegia zabalduz, 2016ko dokumentuko datuen lanketak erakusten du beraien lan ordainduaren jarduera nagusitzat nekazaritza duten emakumeak EAEko guztizko biztanleriaren% 0,15 direla. Hala ere, nekazaritza jarduera nagusitzat
|
duten
emakumeez haraindikoa da landa eremuko emakumeek nekazaritzarekin duten harremana. Aipatutako azterlanak erakusten du, landa eremuko etxeetan egindako inkesten datuen arabera, landa eremuko emakumeen% 58k ez duela inongo loturarik nekazaritzarekin; nekazaritzarekin lotura duten gainerako% 42tik,% 71k autokontsumokoa du (guztizko% 30); eta nekazaritza sektoretik beraien diru sarrera denak, gehienak edo zati bat jasotzen dutenen ehunekoak batuta,% 12 dira.
|
|
|
Laburbilduz, EAEn landa eremuko emakumeak% 5,4 dira; nekazaritzarekin lotura duten landa eremuko emakumeak% 2,3 eta beraien lan ordaindua nekazaritzan kokatzen
|
duten
emakumeak% 0,15.
|
|
|
Hau da, titular edo titularkide gisa azaltzeak ez du esan nahi erabakiak hartzeko foro horietara doazenik. Ohiko jardunbideei erreparatuta, bizitza osoan ustiategietan lan egin
|
duten
emakume asko dago, baina lan hori ez da aitortu, eta, horregatik, ez du eskubiderik sortu ere. Dokumentuan zehar aipatu den “familia laguntza” figuraren bitartez, emakume horien eta haien lanaren ikusezintasuna formala eta normalizatua izan da.
|
|
|
Aurreko puntuarekin lotura du, eta emakumeek landa eremuari uko egiten diote, eta nekazariekin ezkontzeari uko, neurri handi batean familiek beraiek bultzatuta [9]. Goi mailako prestakuntza
|
duten
emakume gazteen kasuan, fenomeno horri “ihes ilustratua” esaten zaio. Emakumeen biztanleriaren galera horren arrazoi nagusietako bat enplegu aukerarik eza dela dio Sampedrok, eta horri gehitu behar zaizkiola gizarte egitura bera eta tradizioz emakumeei esleitutako rola.
|
|
|
6 Eta sektorean diharduten emakume nekazarientzat ere, oro har, titular izan arren ez da kontu erraza: denbora falta, genero rolak, kanpo eta barne oztopoak… Ez dira gutxi beren ordez gizon/ seme/ aita/ neba joaten direneko kasuak; eta, iraganean are gehiago baina egun ere gertatzen da, espazio horietara bertaratzea erabakitzen
|
duten
emakumeek bidesari pertsonala ordaindu behar izaten dutela sarritan.
|
|
|
Ez dakit nola esan. ...azaritzako ataleko Gizarte Segurantza ordaintzen, baina ez dute inoiz traktorerik hartu edo ez dakite non dauden partzelak; edo agian dirulaguntza baten eskaerari begira emakume bat jarrita puntu gehiago lortzeagatik izan daiteke; edo onura fiskalen batengatik; edo senarra erretiratuta dagoelako eta NPB kobratzen jarraitzeko… Baina egiaz, adibidez, gure inguruan nik dakidala traktorea hartzen
|
duten
emakumeak nire ahizpa, nire herriko beste bat eta ni gara [23]. Eta badakit elkartean emakume bazkide asko daudela”.
|
|
|
Desitxuraketa bikoitza: batetik, lanean dauden eta ez aitorpenik ezta eskubiderik ez
|
duten
emakumeak daude, inongo izendapen eta estatistiketatik kanpo gelditzen direnak; eta, bestetik, ustiategietan lan egiten ez duten eta izan luketen emakumeek ez duten aitorpen eta eskubideak dituzten emakumeak, izendatuak izan daitezkeenak, eta estatistikak loditzen dituztenak. Horrekin lotuta, Alvarez eta Benllochen ikerlanak (2020) jasotzen du elkarrizketatutako nekazaritza erakundeetako zenbait teknikari kritiko agertzen direla sarri emakume horiekin egiten diren erabilera estatistikoekin; izan ere, batzuetan, administrazio publikoa edo erakundeak “fikziozko [24] emakume bazkide”en irudiaz baliatzen dira emakumeek nekazaritza jardueran edo erakundeen oinarri sozialean duten presentziari buruzko datuak puzteko.
|
|
2023
|
|
|
Hala ere, biek ala biek pasatu behar zuten ezinbestean forentsearen eskuetatik, banakoaren duintasunerako eta intimitaterako eskubideak urratuz. 2007tik, ordea, Estatu espainiarrak legalki errekonozitzen ditu alua duten gizonak eta zakila
|
duten
emakumeak. Lege hori indarrean dago gaur egun, eta eragina du trans lege propiorik ez duten lurraldeetan bizi diren pertsonengan:
|
|
|
AYLAN: Etorkizuna ez dator, zain gaude baina ez dator, ez digute beste aukerarik ematen eta etorkizuna ez dator, ez dugu nora joan, alferrik da, bihar atzo da egunero, behin eta berriz, egunero, etorkizuna ez dela etorriko dakigula bizi gara herritarrak izan nahi
|
duten
emakumeak, ume bizi nahi duten haurrak eta pertsona zahartu nahiko lukeen jendea.
|