|
2000
|
|
|
Bistan da Unamunok aldez aurretik pentsatuak
|
zituela
bere hitzaldi mergatzaren ondorioak, baina horretarako izan zitzakeen arrazoien azterketa geroagoko utzirik, gatozen euskararen aurkako esaldien mamira. Hitz gutxitan, Salamankako errektoreak euskarak kultura adierazteko ez zuela balio esan zuen, eta gainera, ezgaitasun hori hizkuntzarena berarena zela, hau da, ez zetorkiola kanpoko laguntzarik edo ofizialtasunik ez izatetik, artzain, baserritar, olagizon, marinel eta apaiz ilustraturen batzuen ahoetan oraindik kontserbatzen zen mintzaira zahar horri bere baitako egiturazko akatsek premia historiko berrietara egokitzen uzten ez ziotelako baizik, eta biziaren aldeko borrokak dinosauroak lurraren gainetik ezabatu zituen bezala, euskarak ere modu berean iraungi zuela.
|
|
|
Koloreak, hotsak, dastak, usainak, ukituak... hau da, naturaren ñabardura guztiak izendatzeko ahalmena daukan poeta dugu Perurena. Halako jakinduriaz non esan bailiteke gure ruralismo guztiak deskubritu ezin izan zuen Naturaren kantore handi bat
|
dugula
bere obra. Ez ordea jarrera ideologiko edo aldeaurreko hautu baten ondorioz; ez dugu haren lanetan deus aurkituko elaborazio hutsez egina, dena ematen zaigu lehenagoko hausnartze zuhur baten ostean —hitzaren adiera jatorrean," auzmartze" baten ostean, berak esanen lukeen gisan—, Perurena zentzumenen poeta delako lehenik:
|
|
|
Ez du lizardismorik egiten, ez arestismorik. Edonoizko fasetakoak direla, inkonfundibleak ez ezik balio absolutuko poemak
|
ditugu
bereak.
|
|
|
Baina aurrerapauso horrek, txanpon guztien aurpegiak bezalaxe,
|
badu
bere gurutzea, beti izan du: alegia, artistak eta hauen obrak ideologien arabera sailkatzea, eta sailkapen hori hartzea artelanaren balioa neurtzeko tresna oinarrizkotzat.
|
|
|
110). Historikoki, estatuaren neutraltasunaren preskripzio honek Erreforma eta XVI. eta XVII. mendeetako gatazka erlijiosoetan
|
du
bere jatorria. Orduan, Locke bezalako pentsalariek erlijio ezberdinen arteko tolerantzia aldarrikatu zuten bake soziala eta jabegoa bermatzeko nahitaezko bide bezala.
|
|
|
Poesiak
|
badu
bere zailtasuna, geometriak planoaren azpia ere jakin behar duen gisan azaldu nahi baitu ilargiaren ostea; are gehiago, poesia ezagupide modu berezia da. Den mendreneko ahalegina eskatzen eta bide laburrena eskaintzen duen gure egungo literatura prosaikotu honetan ez da harritzekoa" poesia hermetikoa" izeneko lelopean kokatu izana kritikoek Iñigo Aranbarriren lehen bi liburuak.
|
|
|
Azurmendik" poetikaren" ardura gabe sortzen du itxuraz, egunkari pertsonal antzeko batean, eta agian horregatik
|
dute
bere poema libreek halako indarra. Izan ere, dena ez baita geometria euklidianoa, burdinak badu edertasunik txatarrean ere.
|
|
2001
|
|
|
Horrexegatik, arazoak
|
bazuen
bere munta. Izan ere, Estatu propioa duten nazioetara doazen etorkinek, bertan gelditzeko asmoa dutenean behintzat, hartara moldatzeko eta integratzeko joera garbia erakusten dute eta hizkuntza, ohiturak etab. berenganatzen ahalegintzen dira eskuarki.
|
|
|
Kezkagarriagoa da, aldiz, maiz sarri bertan irakurri duguna, gure arteanjada gainditurik zegoena berriro ere errepikatuz. Bakoitza da bere etxearen jabe, etaEgunkari a-k eskubide osoa
|
du
bereari eusteko. Ez dugu uste, horratik, beste hainbeste esan dezakegunik inoiz bertan irakurri ahal izan dugunaz.
|
|
|
Frantzia maite duenetz, ez galda eskualdunari. Gain gainetik bethe
|
du
bere egimbidea, lehengo gerlan eta bardin oraikoan. Eta Frantzia maitatzean, maite du ere bere chokoa, eskualherria.
|
|
|
Petainek Lyongo Artzapezpiku Gerbier Kilan kardinala
|
zuen
bere alde, bai eta Frantziako kardinal eta artzapezpikuak ere. Ildo beretik, Lourdesko santutegian izana zen mariskal loriatua, eta handik mezua igorria zion Aita Santuari, bai eta honek eztiro ihardetsi ere.
|
|
|
Marc Legassek eta Piarres Larzabalek garai honetan izan zuten bihurrialdiaz Piarres Larzabalek berak ez du ezer asko argitzen, baina Marc Legassek eta Xarritonek ere eman dituzte argibideak11 1942ko Larzabalek ez zuen gupidarik euskal abertzale ez agertzeko, ez
|
baitzuen
bere burua halakotzat. Aintzina ko Larzabal, eta Enbata ko Larzabal, nahiz Anai Artea koa ez dira bat, nahiz eta, gisa denez, hainbat aldetarik gizon bakarra egon aldi historiko banatan.
|
|
|
Zavalak ez dio inoiz ere muzin egin gaztelaniari, eta gaztelaniaz eginak
|
ditu
bere azterlanik aipagarrienetako batzuk (besteak beste," Bosquejo de historia del bertsolarismo", urteetan errefe rentzia nagusi —eta ia bakarra— izan den lan bikaina). Azterketa erdaraz bazen ere, aztergaia euskarazkoa zen horrelakoetan.
|
|
|
Plagio hutsa, errespeturik gabekoa. Batek, ez zait ahazten, Auspoa tik bertso sail asko oso osorikha rtuak
|
zituen
bere liburuan, nondik zituen esan gabe. Baina sail bat beste baten liburutik hartua zuen; eta orduan bai:
|
|
|
Kotoia, fibra sintetikoak, seta edo lihoa esku arteanhartu, eta berez ezer ez diren material horietatik abiatuta soineko edo traje dotoreak egitea sormen lana da, dudarik gabe, eta sentsazioak sortzen dituena, baita ikuslearentzate re. Baina Armanik ez
|
ditu
bere jantziak norbaitek ikus ditzan egiten —ez horretarako bakarrik, behintzat— jantzi horien barruan norbait sar dadin behintzat. Eta berak badaki norbait hori ez dela, ordea, edozein izango.
|
|
|
Esan dut gorago errepo rtajeek sekulako jokoa ematen dutela froga eta ikerketa gabe nahi den guztia idatzi ahal izateko. Irakaskuntzaren inguruan Madrilgo egunkari ia handi guztiek
|
badute
bere ikerketa itxurako lana. Hala nola, Lopez Schlichting ek egina:
|
|
|
Batek euskararen estandarizazio eta modernotasuna landu ditu. Eta normalkuntza soziolinguistikoak euskararen gizarte kokapena edo hedadura
|
du
bere gaia.
|
|
|
Francoren hizkuntz politika, nik dakidala, aztertu gabe dago. Lodares saiatu da argi egiten, baina uste
|
dut
bere tesiak ustel bihurtzen duela saioa. Ondoren aipatuko ditugun pasarteetan niri atentzioa eman didana da, zein neurritaraino" minimizatu" nahi diren frankismoaren kalte linguistikoak.
|
|
|
borondatezko giza rte elebiduna. Etekinak begi bistan daude (paradoxikoki, politikagintzan gertuago zegoen HB eta bere lelo autistalu rralde bat, hizkuntza bat ezin
|
zuten
bere gana tu).
|
|
2002
|
|
|
Politikan aukera guztiak errespetagarriakizanik ere, begien bistan dago aukera bakoitzak aldean bere esangura berezia dakarrela, bera aukeratzen duenareninteres eta sentimenduak argi salatzen dituelako. Alde horretatik, galdetzekoa da, noski, ea munduan zeinek nahi
|
duen
bere herria rentzat autogobernu urriago eta inorenmenpeko izan nahi, hots, dependente izan. Izan ere, (vasco) espainol horien kezka argia da:
|
|
|
Hori garrantzi handikoa da berez, eta, gainera, horixe da unibertsitateko ikasleei transmititu litzaiekeen ideiarik funtsezkoena. Goi mailako profesionalak jakintza maila garaia behar du, bai, baina horrez gain, halabeharrezkoak
|
ditu
bere arloko adigai tresnak. Horixe bilatu behar du unibertsitateak; bestela, akademia onak baino ez genituzke.
|
|
|
Suitzar italieradunek, Unibertsitatera heltzean, Italiara jo behar izaten zuten. Eta han bazuten, hori bai, halako tratu berezia; eta ikasketak amaitzean, italiar titulazioak
|
bazuen
bere lege balioa Ticino kantoi italiarrean.
|
|
|
Euskarazko campus autonomoaren zeru-mugak herri euskalduna
|
du
bere helburuan; euskalduna bizi den erkidegoa ez dadila arazo izan, berdin dadila ikaslea edo irakaslea hegoaldekoa zein iparraldekoa izatea, mendebalekoa nahiz ekialdekoa.
|
|
|
Euskararen aldeko aldarrikapen honek, euskal abertzaleen ikuspuntuaren mugak gaindituz espainiar abertzaleengana iristeko egokia izan ez ezik, egun nazioartekohaizeak ere
|
baditu
bere alde. Aprobetxa ditzagun! °
|
|
|
Iparraldean tadjik eta uzbeken gerrillek —Tadjikistan eta Uzbekistan ordurakoherrialde independenteak ziren— kutsu etniko nabarmena aurkezten zuten; baita mendebaldeko hazarak ere, Iranetik hurbil. Hegoaldean eta ekialdean gerrillak Pakistan islamistan
|
zituen
bere baseak. Gehienak paxtu herria renkide izan arren —gehiengoaren etnia, Pakistanen ere finkatua—, gerrilla horrek kutsu erlijioso handiagoa zuen.
|
|
|
Une horretan sortzen da Aliren jarraitzaileen alderdia —Xia—, eta horrek ez ditu zilegitzat hartzen Omeia kalifa gobernariak, Aliren seme diren Hussein eta Hassan eta beren ondorengoen eskubideak defendatuz. Xiita hauek Sunna errespetatzen dute, baina ez
|
dute
bere izaera sakratua onartzen, gainerako musulman guztiek, sunite k, egiten duten bezala. Horren ordez, garrantzi berezia ematen diote Aliren ondorengo hamabi Imanek ahoz igorri omen zuten ezagutzari.
|
|
|
Honen aurrean sistemak, hots, sistema globalitarioak, doktrina bat zehaztu behar
|
du
bere totalitarismo bortitza zilegitzeko: zibilizazioen arteko talka.
|
|
|
Kontuan izan, meneko hizkuntza batek beharrezkoa
|
dituela
bere aldeko aldarrikapena eta ageriko legitimazioa, bestela gizartean meneratzailea den hizkuntzak leku osoa hartzen diolako. Hau da, etenik gabe eratzen ari diren enpresa, erakunde, zerbitzu, elkarte eta gizarteguneberri guztietan meneko hizkuntzaren aldeko aldarrikapenik egin ezean, harreman hizkuntza erdara izango da, eta alferrik arituko gara familian eta ikastetxeetan neska mutikoak euskalduntzen.
|
|
|
Durangoko Azokaz asko esan da aurten, aurreko urteetan baino gehiago itxura denez. Komunikabideek espazio handiagoa eskaini diote (bai eta euskal gaiez noizbehinka edo zeharka baino aritzen ez diren komunikabide horiek), eta uste zabalduena izan da liburuaren industria indartsu dagoela, baina ahulezia estrukturalak
|
dituela
bere barnean, hala nola, tirada gero eta murritzagoak, liburuaren bizialdi laburra, irakurzaleen kopuru eskasa eta kopuru hori handitzeko beharrizana.
|
|
2003
|
|
|
Baina zoko horiek itsas zabalaren ur geldiak dira eta itsas zabal hori gizarte eta hizkuntza erkidegoa da. Erkidego horrek
|
badu
bere kultur ingurua eta haurrari, garatzeko behar dituen hitzak, kontzeptuak, gako sozialak eta funtzionamendurako protokoloak eskaintzen dizkio.
|
|
|
herria, nazioa, aberria esaten diegu. Osaera zehatz puntual bakoitzak
|
badu
bere historia, eta ontze edo mamitze prozesu bat izan du. Giza erkidego baten heldutasunaren ezaugarri argienetakoa hizkuntza da.
|
|
|
Era horretakoak dira Europako mahai gainean ditugun benetako galderak: herriak ezin
|
duenean
bere kultura eta autogobernua garatu kokatua dagoen Estatuak edo Estatuek eragozten diotelako, nola deitzen zaio horri. Zer jarrera hartu behar dute nazioarteko erakundeek?
|
|
|
Iragana laukiz kargaturikoho rmetatik begira dugula, alkiotantxe eserita imaginatuko ditugu, hemendik pasatu ziren hainbat pintore, idazle: ...ngelica Kaufmann eta Goethe solasean ari dira, bakarrizketan Schopenhauer hisia gaiztoan, lagunen artean absente bezala Gogol herriminbera(" Erroman nagoela bakarrik idatz nezake nik Errusiaz"), Stendhal bere zirriborroak nekagabe zirriborratzen; Berlioz, Wagner, Mendelssohn, Liszt, hainbat pintore izen handiko eta izen txikiko, De Chirico maiz etortzen da kafe bat hartzera, hor berehala
|
baitu
bere atelierra, gure aurretik denak hemendik pasatudi ren pelegrinoak, mundua ikusten eta entzuten irakatsi digutenak. Existentzialisten Les Deux Magots eta Cafe de Flore ra joaten dira Parisen esnobak (eta zein ez da esnob Parisen, lagun batzuekin, udaberri batzuetan?) —bera eserita dagoen tokian beharbada Sartre eseriko zen, beharbada Simone de Beauvoir, baina beharbada (inork ez dio hori esango) Charles Maurras, Sous le signe de Flore idazten.
|
|
|
Bere teoria estetikoak errotik birpentsatzen hasten da klasikotasunaren birdefinizio bila. Artearen eta naturaren arteko loturaren ikerketan sakondu nahi
|
du
berak. Naturaltasuna baita, ohituretan, artean, jendean harriturik atzematen duena.
|
|
|
gaur K. Izagirrek bikain moldatu/ itzulita daukaguna, proiektuaren esketx bat da). Gogora, une hartan Victor Hugok Luis Filiperen Frantzian rol politiko inportante bat jokatzeko itxaropena, eta anbizioa, zerabilela golkoan (erregeak pertsonalki aski intimitate erakutsia baitzion), eta intelektualaren zereginaz politikan eta gizartean uste altu bat
|
zuela
berak. Estatuak, ordena zuzen eta betakor baterako, gobernari politikoak behar ditu, eta horien alboan —aliatu eta osagarri— gobernari intelektualak.
|
|
|
Eta horixe dela bilatzaileak eskaintzen duen lehen esteka.
|
Badu
bere grazia eh?
|
|
|
" Quien mucho abarca...". Dena barruan hartu nahiak gorabehera hauek izaten ditu, baina zerbait kanpoan ahazteak ere
|
baditu
bere arriskuak.
|
|
|
Gernikako estatutuak zehatz mehatz banatuak
|
ditu
bere ingurupeko erakundeen trafiko eskumenak. Alde batetik, Diputazioei dagozkie azpiegituren plangintza, errepideak eraikitzea, seinaleztapen finkoa jartzea eta, oro har, trafikoa normaltasunez ari dadin oinarrizko baldintzak segurtatzea.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzara bulego orduz kanpo deitu, eta" jSeguridad!" dioen hitz hotsa entzuten da telefonoz bestalde, baina harek ere ez du zehazten zein segurtasun bermatzen duen. Iruñean bizi eta udalarekin harremanak euskaraz izan nahi dituenak, zerrenda berezi batean eman behar
|
du
bere izena, baina ez diot inori entzun nazien garaiko Alemanian oinarritutako metodoa denik (fitxatuta daude euskaraz hitz egin nahi duten iruindar guztiak, bai). Eta...
|
|
|
Periodikoak ezin dugoizerogoizero irakurleei plastada bana ematen ibili. Irakeko gerraren kontra dagoen irakurleari ezin zaizkio egunero Bush-en onurak besterik kontatu (tarteka beharbada bai, pieza periodistikoak rara avis baten estatusa galtzen ez duen bitartean); gerraren kontra dagoen irakurle horreka rgi ikusi behar
|
du
bere periodikoa ere gerraren kontra dagoela (berriro diot, nahiz eta tarteka gerraren aldekoei ere hitza eman) eta ez dabilela epelkeriatan. Jarri orain Irakekoge rraren ordez beste edozein gai —gai nagusi, pertsona baten ideologia definitzen duten horietakoak— eta emaitza begi bistakoa da:
|
|
|
Aitaren etxea baino, amaren sua
|
dutela
berak [J. Garzia] eta Jon Sarasuak nahiago.
|
|
|
Herri honen ahaleginak beti estatuen asmo eta ekimenak aurrez aurre topatu ditu. Burujabetasunean oinarritutako egitasmo orok
|
du
bere bizkar estatu arrotz horren mehatxua. Beraz, ezin gera gintezke egun bat bera ere gehiago estatuen" kontzesioen" zain, berak jotzen duen soinuaren araberako dantzan, hurrengo zartakoa nondik etorriko(...) Eskubide horiek bermatzeko tresna eraginkorrak artikulatzeko garaia da.
|
|
|
ISBN agentziak editoreekbe rtara bidaltzen dituzten fitxak kontabilizatzen ditu; Precisak ere argitaratzaileak ditu iturburu, hauetako batzuk, ez guztiak. Bakoitzak
|
ditu
bere iturriak eta nork bere metodologia. Nik handik eta hemendik lortzen dut inform azioa, eta liburu bakoitza fitxatu, lagun eta argitaratzaileenla guntza rekin askotan.
|
|
|
Euskararen presentzia hori baino zabalagoa da ordea Parisen, eta Eusko Jaurlaritzak ere
|
badu
bere stand a. Azkarate sailburua bertan izan da, ondoren urtero egin ohi duten Euskal Etxeari bisita eginez (maltzurkeria hutsa da hau:
|
|
2004
|
|
|
Hainbat familia, zehatz esanda, baina niri gazteak interesatzen zaizkit orain. Zorigaitzeko alardea ren kariaz, jende askok ezin
|
du
bere herrian lasai ibili. Bertakoak dira denak.
|
|
|
Merezimendu osoz irabazi zuen: gaiak gozo etorri zitzaizkion eta bizimoduaz
|
duen
bere ikusmoldea adierazten asmatu zuen. Txapeldunek ohi duten moduko suertea izan zuen nahi bada, baina hori ere kudeatzen jakin behar da.
|
|
|
Hogeita bat trikitilari gaztek muntatu dute obra hau, Patrick Larralde musikari erakasleak kudeaturik. Euskarak
|
badu
bere tokia taula gainean, Euskal Herriko eta kanpoko bertze hizkuntza eta musikek ere, baina ikusgarriaren funtsezko gogoeta da: zer bilakatzen eta zer bilakatuko da euskara, munduko kulturen artean?
|
|
|
Berdenboran, esan dezadan, antologia honetan dauden guztiak beharrezkoak direla urteetan bere lana gauzatu dutenen eta gauzatzen jarraitzen dutenen panorama aurkezteko. Are eta gehiago, beste hainbat antologietan agertu ez den anitzek ere egina
|
baitu
bere bidea, isil isila, ohiko kritiken artera iristen ez den liburumotalanduz, poesia landuz; ohiko aldarrikapen pertsonaletatik urrun samar, askotan.
|
|
|
Baina elkarte guztiek —eta EIEk ere bai, noski—
|
badu
bere estatutuetan agertzen ez den arren biziarazten duenhelburu bat: bakarka egin ezin dena elkarrekin egiteko ahaleginak bultzatzea.
|
|
|
Egintzak eta ekintzak ditu gustuko, eta halakoxeak egiten ditu, sarri askotan egunkarietan horien berri agertu ez arren. Huntaz eta hartaz ongiin fo rmatua dabilela ere agerian
|
du
berak, igarriiga rrian. Horrek nahiz berez duen halako puntu mingots kritikoak erakartzen naute berarengana, ohiko losintxa merkeetatik ihes eginda.
|
|
|
Azkenik, Euskal Telebistak ere hitzarmena sinatu zuen 1985.ean orduko Euskadiko Zinemagileen elkartea re kin (AIPV, Asociacion Independiente de Productores Vascosdelakoa), zeinaren arabera Euskal Telebistak AIPVko produkzio etxeek egindako filmen antena eta emisio eskubideak erosteko baldintzak ezarri zituen. Hurrengo urteetan zenbait filmen antena eskubideak erosi zituen ETBk, eta 1988.ean hitzarmen berri bat sinatu bazuen ere, hura ez
|
zuen
bere osotasunean bete eta 1990etik aurrera inbertsioak eten egin zituen.
|
|
|
Erabaki hauetako asko ez ziren ulertu Euskal Herrikozinemagintza ren sektorean, eta laster ikusi zen gainera jokabide horrekin bertako produkzioa urritzearekin batera hustutzen eta desegituratzen ari zela, hainbat lantaldek eta Euskalmediaren harreman zirkulutik kanpo geratutakoprodukzio etxeek ere oso zaila
|
baitzuten
bertan lan egitea.
|
|
|
Gure herri langileak emeki emeki sortu ere
|
du
bere burruka elea. Poesia burruka bat da, bere buruaren jabe izan nahi duen herri langile baten elea; bere manifestazioetan, bere teatroetan, bere bertsolari saioetan, bere kantaldietan, bere toberetan, bere ikastoletan, bere alorretan, bere uzinetan, bere portuetan, bere elizetan, bere artista lantegietan, bere karriketan... daraman bere burrukaren neurriko elea.
|
|
|
Izan ere poesia, literatura eta oro har kultura (euskal kultura batik bat) barnebarnean eraman zituen bizitza osoan, oso gaztetatik. Poesia
|
zuen
bere barne sentipenen, minen eta pozen adierazpen modua, baina ez bereakbaka rrik, bere herria renak ere bai; poesia" herria ren borrokaren elea da"," herria ren dramaz eta giza errealitateazmintzo da", errepikatzen digu (Hinkihank a, 7 or.).
|
|
|
Agian ez da kasualitate, Inma, ideia hau harrikoa egiten ari nintzen bitartean bururatu izana. Agian emakume batek idazle izatea erabakitzen duenean jakin behar du, aldez aurretik, arlo publikoan aritzeak
|
baduela
bere ordaina, eta beti izango dela adin txikikoa, edozein adinekin bada ere, edozein lan egiten badu ere. Izenaz deitua izango da, eta ez deituraz, umeeide itzen zaien modu berean; heldugabea dela esango dioeditoreak, liburuaren tituluaz zalantza duenean; bere lanari buruz idatzitako kritika ez du bilatuko gainontzeko idazleen lanari eskaintzen zaion atalaren barruan, baizik eta, beti ere, aparteko kapitulu batean," bera bezalakoak" di renei buruz hitz egiten den kapituluan alegia, zerenemakume izate hutsak berdindu egiten baititu emakumeidazle guztiak, axola gabe zertaz, nola, non eta zenbat kalitaterekin idazten duten.
|
|
2005
|
|
|
ETAren inguruko bere marrazkiak mirestu ditut beti. Uste
|
dut
berari zor diogula (batzuek) The Organizationekin lehen aldiz barre egin izana. Uste dut inork ez zuela orain arte horrelakorik lortu.
|
|
|
Mendea ren hasierarekin batera abian jarri zen bai euskarari Ziurtagiriak 5 urte bete izana agian ez da munta handiegiko efemeridea, baina Kontseiluarentzat eta dagoenekoZiu rtagiria eskuratu duten 1.300 enpresa, erakunde, saltoki eta elkarterentzat seguru asko
|
badu
bere garrantzia. Duela bost urte urxirripa isil baten antzera hasi zena dagoenekoerrekasto kantari bihurtu da, eta datozen urteetako ahalegin eta ibiliaren ondorioz lehenik ibai oparo eta geroago itsaso zabal gertatzea opa diogu.
|
|
|
Ordurako idatziak
|
zituen
bere olerkietarik hainbat Jon Mirandek, besteak beste, Oianone:
|
|
|
Gugan dauden nortasun gaixotuei ematen diegu hitza. Idaztea komunikazioa eta jolasa dela esaten da era berean, eta horrek ere ez
|
du
bere horretan balio, norbere mania, gorroto eta frustrazioak irakurleek konpartituko dituzten itxaropena ere badu idazten duenak.
|
|
|
FONeko Martin Varsavskik, ordea, Madrilen sortu duen arren, hizkuntza ezberdinetan, ugaritan ematen du bere informazioa. Euskaraz ere ageri da, eta euskaldunakere bere bezero eta hornitzaile izan gaitezkeela uste
|
du
berak. Eta komunitate birtual handia sortzen eta hedatzen ari da, Europan lehenbizi, eta mundu osoan gero.
|
|
|
Zaila zait laburtzea, baina esango nuke, beste guztien artean norbera nor den zehazki jakiteak ematen duen harro tu behar ezak bizi
|
duela
bera, baldin eta esan nahi dudan hau ez bada terminoetan beretan gertatzen den kontradik zioa. Egiazki aberats denak, aberaskeriarik behar ez duen bezala, apaltasunak bizi duela bera.
|
|
|
Zaila zait laburtzea, baina esango nuke, beste guztien artean norbera nor den zehazki jakiteak ematen duen harro tu behar ezak bizi duela bera, baldin eta esan nahi dudan hau ez bada terminoetan beretan gertatzen den kontradik zioa. Egiazki aberats denak, aberaskeriarik behar ez duen bezala, apaltasunak bizi
|
duela
bera. Benetan diot:
|
|
|
Ratzingerrek, Fedearen Defendatzaile zenean, fedea defendatu behar izan zuen. Horixe
|
zuen
bere lana. Zuk kargu bat onartzen baduzu, badakizu ze ondorio izango dituzun.
|
|
|
Dena onartzen dela esan liteke, autodeterminazioa ezik. Garbi garbi egon arren, herri bakoitzak berak erabaki behar
|
duela
bere etorkizuna, ez kanpotik bortxaturik.
|
|
|
Milia, Arrasaten familiarekin bizi zen Oroko Peru Gartziarekin ezkonduta zegoen. Milia hil egin zen eta bere ahizpak Lasturrera bueltan ekarri nahi
|
zuen
bere gorpua. Peruren arrebak bere neba defendatzen du:
|
|
|
Bere lanetan ibilbide bat irudikatu ahal da, ikus entzunezkoen mundutik datozkigu bere narrazioak. Gaurko eszenatokiak paratzen dizkigu, urbanoak batez ere, eta gaurko pertsonaiak agertzen dira bere lanetan, anitzak, marjinalak, ‘besteak’ Harremanei ematen die lehentasuna, egungo gai jorratuenetako bat literatura guztietan, sexua eta amodioa
|
ditugu
bere orrietan molde berri eta zaharren artean dantzan.
|
|
|
Emakumeen literatura rol femeninoarekin identifikatu izan da, literatura ‘arrosa’ edo ‘femeninoa’ sortuz. Emakumea emakume izateagatik, etxea eta azoka
|
ditu
bere lekuak, eta familia, maitasuna eta natura bere gaiak, edo hori uste izan da orain arte. Ikusiko dugu hau ez dela betetzen euskal literaturan ere.
|
|
|
Bigarren mailako kontua litzateke euskaraz ez dakiten edo erabiltzen ez dutenen jarrera edo jokabidea. Nire ustez, ordea, euskarak, euskal hiztunen komunitateak iraungo badu, ezinbestekoa
|
du
bere inguruan onarpen edo adostasun zabal hau ematea gure gizartean. Gaur eta hemen zail egiten zait imajinatzea nola biziraun lezakeen euskara hutsean bizi den komunitate txiki batek erdaldunen itsaso luze zabalean.
|
|
|
Aurten eta hemendik aurrera baliozkotzat emango dudana, kontabilizatzeko, laugarrena da, ISBN daukaten liburuena. Baina lerro bakoitzak
|
badu
bere esplikazioa: a) Aldizkaria.
|
|
2006
|
|
|
Nahiz eta titulu kopurutan aurrekoan galdutakoa bi urterik behin edo berreskuratu, liburu mota honek azken urteotan arindua
|
du
bere pisua ekoizpenaren baitan. %20ren itzulinguruan dago finko samar.
|
|
|
testuliburuek ez dutela inoiz ere irakaslearen zereginaren lehentasuna ordezkatu behar. Irakasleak gai izan behar
|
du
bere eskuetan dagoen ikasmaterialak bete dezakeen funtzioa jakiteko eta funtzio horiek derrigorrezkoa den curriculumarekin eta bere ikastetxeko Hezkuntza Proiektuarekin zenbateraino uztargarriak diren erantzuteko.
|
|
|
Pertsona bakoitzaren muga psikikoak ezezagunak dira, eta horregatik: noraino estutu behar du/ ahal
|
du
bere burua idazle batek. Auto exijentzia noraino eraman dezake/ behar du?
|
|
|
Idazleak ez duela dena esan behar, alegia. Idazleak sujeritu egiten duela, beste mundu bat sortzeko pizgarriak ematen dituela... gainontzekoak irakurleak jarri behar
|
dituela
bere zakutik. Idazleak emango dizkizu zubirako habeak, baina bete dezala porlanez zubia, lotu ditzala torlojuak norberak!
|
|
|
Uste dut idazleak erantzukizuna, ditxosozko konpromisoaren sinonimotzat hartu barik, izan behar
|
duela
bere obraren hedapenean argitaratzea erabakitzen duen heinean. [...] Idatzi eta argitaratzeaz gainera, herriz herri, institutuz institutu joan behar du idazleak liburuari buruzko azalpenak eman eta irakurleen zalantzak argitzera?
|
|
|
Urteok ikusita, gobernamenduan euskararentzat lekurik aproposena museoen eta orkestraren ondoan al da? Ez ote
|
du
bere leku propioa aparte behar. Are, irudikatu ezinezkoa ote da hizkuntz politika bat instantzia ezalderditar batek diseinatua, Jaurlaritza batez ere exekutibo dela?
|
|
|
kultura ezberdintasuna eta desberdintasuna. Ikasle etorkinak ikusi behar du
|
baduela
bere lekua taldean, estimatua dela, eta bere hizkuntza eta kultura balioesten direla. Horretarako egokiak izango dira:
|
|
|
2 Euskararen etorkizuna hiztun berrien bilakaeran ere badatza, jatorri eta maila guztietako hiztunak behar
|
baititu
bere unibertsoak.
|
|
|
Tira, gurea bezalako gizarte materialista eta" gauzak" pilatu eta kontsumitu zale batean," makillaje" pixka bat du ideiak kalera atera ahal izateko, baina esango nuke
|
baduela
bere potentziala, hizkuntza batean baino gehiagotan hitz egiten duenak bizipen mailan bere barruan dakien hori eta askotan hori probatu ez duenari adierazteko hain zail egiten zaiguna, hitz gutxitan adierazteko.y
|
|
|
Gulu gulu gulu gu, gulu gulu gulu; errekatxoak an
|
du
bere zurru murru.
|
|
|
Euskarak duen poetarik sakon eta borobilenetako batek, Xabier Letek, idatzia
|
du
bere Izarren hautsa poeman: " Gizakien lana jakintza dugu, ezagutuz aldatzea".
|
|
2007
|
|
|
Garaiko gazte euskaltzaleok adi adi geunden Euzko Gogoa ri zein Egan i, aldizkari bakoitzak
|
baitzituen
bere xarma eta erakarmena, elkarren osagarri edo kontrajarriak zirenak24.
|
|
|
II, 489) edo T. Etxebarriari (I, 31; II, 43) eskainitako idazlanak ere aipagarriak dira. I. Lopez Mendizabalek
|
badu
bere biografiatxoa: Telleria 1999.
|
|
|
Irakurleak gogoratuko du Orixeren atakea Txillardegiren nobela honi (garbi ala mordoiloren atzean badago bi mentalitate, bi kultura ere). Eskerrak, Intxaustik ez
|
du
bere burua lakio horretan harrapatzen utzi, eta ez du gutxi egin. Hala, gutun berarekin jarraituz, hurrengo zenbakia, Pazkoaldikoa, Bilbon dagoela, jakinarazten zuen Josebak (Yakin litografiatu hura Arantzazun mekanografiatzen zen eta Bilbon bota), eta hilabete barru inguru jasoko genuela Erriberrin; maiatzaren erdi aldera, hortaz.
|
|
|
Arantzazuko Zuzendaritzak, turbustua bere espiritualitatean, salmentan baino ere, oparitan eskaintzen duela aldizkaria, esango genuke, nahi
|
duenak
beretzat har dezan. Hau dena ulertzeko, kontu handikoa da garaiko giroa ez ahaztea, baina ez gara luzatuko:
|
|
|
Euskerak linguistak bear ditu gidaritzat. Zapatero onenak ere babarrunak gaizki egostea ba liteke, au ez
|
baitu
bere alorra. Altube Jauna Euskaltzaindiaren alde irten dala edo jakin det. Au ikustean, ala omen zioten abertzale batzuk:
|
|
|
Oso kritikoa politika eta instituzioekin, ez
|
zuen
bere gustuko eztabaida politikoa, ez eta politikan oinarritzen ziren ezberdintasunak; arriskutsua ikusten zuen. Nolabait pre politikoa zela esan dezakegu, ideologizaziorik apenas zuen.
|
|
|
Koalizio kontrairaultzailearen laguntzarekin, 1930eko hamarkadako krisialdia gaindituz, kapitalismoa bere indarra adierazten ari zen 1950eko hamarkadan, nolabait erakutsiz gauza zela ordura arte bere alde zeuden hainbat talderen gainetik merkatu legeak inposatzeko. Beste hitzekin esanda, eragile ekonomiko kapitalistek ezin
|
bazuten
bere jarduera aurrera eraman, Estatuak bere interbentzionismoarekin merkatua trabatzen zuelako, Estatua bera jartzen zen kolokan, defizit izugarria jasanez eta frankismoaren oinarri sozial garrantzitsu batzuk galtzeko arriskua izanez. Nolabait Estatuko instituzioak salbu uzteko onartu behar izan zuen Gobernuak berak politika ekonomiko berria, eta esparru ekonomikoan politika liberalagoa aldarrikatuz industrializazioaren prozesua defendatu behar izan zuen derrigorrez.
|
|
|
Norbaitek hala pentsatzen badu, gutxienez balizko iritzi hori leuntzeko eta nire argudioa estrukturalismoaz hain ukiturik ez uzteko, esandakoarekiko bi auzi sakon nahi ditut gogorarazi. Bata, Francoren erregimenak, ekonomia eta interes kapitalistak ez aldatzean, sistema ekonomiko kapitalistan bertan kokatu behar
|
zuen
bere biziraupena, eta sistema kapitalista horren dinamismoa eta indarra lehenengo gobernu frankisten politika ekonomikoaren gainean ezarri zen garaiz 1936an, kapitalismo espainiarraren salbatzaileak gaindituz. Funtsean hauxe da:
|
|
|
Heterogeneotasun eta autonomia horretan datza euren arrakastaren gakoa. Inork ezin du mugimendua erabili, inork ezin
|
du
beretzat hartu.
|
|
|
Gizarte mugimendu orok behar
|
du
bere eragin eremua zabaltzea. Bestela, bereak egin du.
|
|
|
Hori ikuspuntu desberdina litzateke, erabakiak hartzen dituenaren ikuspegia agerian uzten du, eta gure" arriskuaren gizartean" asko dira hartu behar diren erabakiak, maila ugaritan eta une askotan ere. Hots, ziurgabetasuna onartuz gero, prest egon behar
|
dugu
berarekin nabigatzeko. Galiziako Carmela Garda Gonzalez (2005) biologoak dioenez, arriskuaren lengoaia politikoa da.
|
|
|
" administrazioak izan zuen jarreragatik gizarteak izan zuen erantzuna handiagotu zen[...]. Gizarteak ikusi zuen zer nolako gobernua
|
zuen
bere aurrean eta mobilizatu egin zen, nire ustez gizartea izan da erantzun positiboa izan duen bakarra".
|
|
|
Aipatu izan dugu jada euskal administrazioen lehen ekimenen artean euskal ekosistema baliotsuenak babesteari begira neurriak hartzea izan zela; horretarako zenbait itsasadarren bokalean itsas hesiak jarri izan ziren, horiek eraginkortasun maila ezberdinak izan zituztelarik. Lehenengo itsas hesiek ez
|
zuten
bere funtzioa ongiegi burutu eguraldiak kalteak eragin zizkielako edota fuela gainetik igaro zelako, bigarren itsas hesiak zenbait kasutan enpresen interesengatik kenduak izan ziren (Urdaibain Murueta Untziolako ontzi handi bat itsasora irten zedin edo Plentzian enpresa batek itsasadarrean dragatze lanak egiteko).
|
|
|
Liburu orok
|
du
bere orritxoa Gara eta Berria n, ia liburu guztien egileei —nahi izanez gero behintzat— egiten dizkiete elkarrizketak Euskadi Irratian eta Herri Irratian. Nor ez dute noiz edo behin Sautrela tik deitu elkarrizketatzeko ez bada erreportajerako.
|
|
|
Euskarazko blogosferan gabiltzanok, ekin diogu eztabaida horri. Komunitate bat, artikulatu ezin daitekeen sare bat da berez; sareak
|
baditu
bere lotura txikiak, baina ez da lotutako kontu bat. Baina hizkuntzaren hautapena baino gehiago ere bada.
|
|
|
Alferrik ibiliko da ‘patriota bai, nazionalista ez’ esamoldea defendatuz. Edozein nazionalistak erantzungo dio berak ere hiritar gisa nazio horretako gainontzeko hiritar guztiekin batera berdintasunean bizi nahi duela, eskubide eta betebehar berdinak izateko prest dagoela eta demokraziaren arauak indarrean jarri nahi
|
dituela
bere nazioan. Artetari atsegin zaion ‘zentzuzko aberri maitasun’ horixe dela bere jomuga.
|
|
|
Nazionalismoak sortzen ditu, askotan, jaio ezinik dabiltzan nazioak, hori da Artetaren tesi zentrala. Nazioek nazionalismo mota batean dute jatorria eta, era berean, nazionalismo mota horrek ere
|
badu
bere jatorria, psikologikoa ordea. Nazionalismo modu hori, Artetarentzat, gizarte gaixoetako kideen nahasmen psikiko larri bat besterik ez da.
|
|
|
Kolonizatuaren sindromea esaten zaio. Kolonizatuak metropolian behar
|
du
bere identitatearen onarpena. Kolonia metropolira begira dago.
|
|
|
Aurreko hausnarketak
|
badu
bere garrantzia; izan ere, askotan egitura konstituzionalen inguruko eztabaidak herritarren indarrak bildu beharrean, sakabanatu egiten ditu (bakoitza bere aukeraren alde jartzen da, askotan gainera, sutsuki besteen aukeraren kontra eginez). Oso bestela, babes estatusaren inguruko eztabaidak nortasun bereko herritar guztien indarrak batzeko balio luke.
|
|
2008
|
|
|
Uste izatekoa denez, ekoizpen nagusia ikasmaterialen alorrekoa da (%73). Giza eta gizarte zientziek ere
|
badute
bere lekutxoa (%13, 5), eta are txikiagoa zientziak edo aisiak.
|