|
2000
|
|
|
Lizardiren eragina luzea eta sakona izan zen, huraxe baitzen erreferentzia nagusi eta baliagarri bakarra gerraondoan hemen, barne exilioan, idazten hasi ziren poetentzat. Lekuona gazteak ere, gazteago zenean, Lizardiren eraginpean idatzi
|
zituen
bere lehen poemak. Sozial errealismoaren eragina ukan zuen gero, existentzialismoak kutsatu zigun ondoren... baina ez ziren, haatik, noraezean eginiko ibiliak.
|
|
2001
|
|
|
Bigarren aldiko Aintzina k (1942) frantsesez adierazten
|
zituen
bere oinarriak ale guztietan. Adierazgarriro hiru ikuspegi bereizten eta aldi berean bata bestearen laguntzan ezartzen zituen:
|
|
|
Plagio hutsa, errespeturik gabekoa. Batek, ez zait ahazten, Auspoa tik bertso sail asko oso osorikha rtuak
|
zituen
bere liburuan, nondik zituen esan gabe. Baina sail bat beste baten liburutik hartua zuen; eta orduan bai:
|
|
|
Erakunde bakarrak egin zezakeen euskararen aldeko aitzidaritza, gidaritza politika aldetik... Baina hori egin beharrean, euskara apustu kuestionaezina zela argi utzi beharrean, diglosian instalatu
|
zituen
bere trasteak eta politikoki zuzena zenaren politikari ekin. Eta etsaiek jokaldiaederto ikusi.
|
|
2002
|
|
|
Iparraldean tadjik eta uzbeken gerrillek —Tadjikistan eta Uzbekistan ordurakoherrialde independenteak ziren— kutsu etniko nabarmena aurkezten zuten; baita mendebaldeko hazarak ere, Iranetik hurbil. Hegoaldean eta ekialdean gerrillak Pakistan islamistan
|
zituen
bere baseak. Gehienak paxtu herria renkide izan arren —gehiengoaren etnia, Pakistanen ere finkatua—, gerrilla horrek kutsu erlijioso handiagoa zuen.
|
|
|
Garapen pertsonala, beraz, eta transmisioa. Mujika Iraolak nekez idatziko
|
zituen
bere ipuinak aurretik Atxagak idatzi izan ez balitu bereak. Kirmen Uriberen poesia ez zen sortuko Sarrionaindiaren poesia existitu izan ez balitz.
|
|
2004
|
|
|
Damaskokoak Jakintzaren iturburuaizeneko liburuaidatzi zuenean, Islama kristautasunaren heresia besterik ez zela uste zuen (arrianismoaren antzera, Jesukristo Jainkoaren semea zenik ukatzen zuena), baina, haren kontra joatearren, ikonoklasten aurka ere jaurti
|
zituen
bere argudioak. Orduko Bizantzion, bada, irudi guztiak suntsitzeko agindua zegoen, baita berriak egiteko debekua ere.
|
|
2005
|
|
|
Ordurako idatziak
|
zituen
bere olerkietarik hainbat Jon Mirandek, besteak beste, Oianone:
|
|
|
Hortxe dauzkat gerrillari buruzko bere liburuak. Hor esaten dituenak ipini
|
zituen
berak praktikan. Horrela eman zion egurra Txan Kai Xeki, inork uste ez zuena.
|
|
2006
|
|
|
Otsailaren 18an Joan Mari Torrealdaik Soziologia Hiztegiaren asmoa aurkeztearekin batera, Jakinen beste hiztegiei buruzko xehetasunak eman
|
zituen
bere txostenean. Horien ardura daramatenen eta lankideen berri laburra ematen du.
|
|
|
Horregatik, normaltasunez bateratu
|
zituen
berak bi eginkizunok: Jakinen argitalpen programa lantzea eta bideratzea, batetik, eta hortik zehar Unibertsitateetan ikasten ari ziren ikasleak euskal kulturgintzara erakartzea eta horien ahaleginak koordinatzea, bestetik.
|
|
|
Eraldaketa honetan guztian Jakin aldizkaria hausnarketarako plaza izan dugu. Gerraondoko lehen belaunaldi gazte eskolatu eta euskaltzaleak egin zuen plaza hau; hor eta horren bitartez azaldu
|
zituen
bere kezkak, eta hor plazaratu dira berrogeita hamar urte hauetan asmoak, gogoak, ideiak eta kultur proiektuak.
|
|
2007
|
|
|
Alde batetik, Eusko Jaurlaritza zegoen, Agirre lehendakariarenpean, bestetik EAJ, Doroteo Ziaurriz tolosarraren ustezko zuzendaritzapean. Jaurlaritzak hainbat erakunde sortu
|
zituen
bere estrategiak gauzatzeko eta bertan alderdi desberdinetako ordezkariak zeuden, nahiz eta praktikan gehienak eta garrantzitsuenak jeltzaleak edota hauen ingurukoak izan. Erakunde horien artean bat nabarmendu zen, nahiz eta bere lana isilekoa izan:
|
|
|
Francok faxismoaren aztarna itsusienak kendu
|
zituen
bere estiloaz, erran nahi baita diktaduraren sostenguak bat bestearen aurka erabiltzeko zuen moduarekin. Poliki poliki falangistak baztertu zituen, nahiz eta haien eskuetan luzez utzi zentsura eta gazteen formazio politikoaren alorra.
|
|
2008
|
|
|
Une horietan dagoen behar energetikoei aurre egiteko, ekoizpena ona denean sobera dagoen energia metatzeko moduak behar dira. Ura hidrogeno bihurtzea eta ura punpatzea aipatu
|
zituen
berak. Hidrogeno ekonomiaren aldekoa da Jeremy eta horixe azpimarratu zuen.
|
|
2009
|
|
|
Bera izan zen lehenengo interpretea. Gero, komandante horrek erregalatu egin
|
zituen
bere jaka narruzkoa, txanoa... Eta interprete egin zuen aitaren tailerreko mutilari bere pistola eman zion.
|
|
2010
|
|
|
Gizonak hasi berria zuen liburua. Denborak beilegitutako orrialdeak
|
zituen
bere irakurketak ere. Astiro pasatzen zituen orriak, kontrakoa sakrilegioa balitz bezala.
|
|
2012
|
|
|
Gandhi abertzale bat zen, goitik beherakoa, tipikoa eta topikoa. Esango nuke haurtzarotik bertatik zela abertzale, baina Hego Afrikan hartu zuen horren kontzientzia, alegia, hantxe ikusi
|
zituen
bere begiekin India osotik etorritako indiarrak, beraien artean zatituak baina era berean zapalduak. Erremedioa, Gandhiren begietan, bikoitza zen:
|
|
|
Ezaguna da, oso, Sylvia Plath() britainiar idazlearen heriotza. Ahalegin bat baino gehiago egin ei
|
zituen
bere biziarekin amaitzeko. Negu gorria izan zen bizi izan zuen azkena.
|
|
2013
|
|
|
Baldintza horietan abiatu zen beraz ETB. Arestian aipatu dugun logikari jarraiki, euskara hutsez ematen
|
zituen
bere eguneroko lau orduak, batzuetan gaztelerazko azpitituluak zituela. Baina eredu horrek ez zuen luzeegi iraun, eta handik urtebetera gaztelerazko albistegia ematen hasi zen, gainerako euskarazko programazioaren artean.
|
|
|
Eta gero, ni ere patuak erbestera eraman ninduenean 1960ko hamarkada bukaeran, hirugarren Txillar batekin aurkitu nintzen. Klandestinitateak modu askotara mozorrotzen
|
zituen
bere izen abizenak, baina izanak Larresoro, Goienetxe, Usako, Begiko, Aztabizkar ezizenen atzean ezkutaezina zen baten luma salatzen zuen. Hasieran bera Belgikan eta ni Parisen, gero bera Iparraldeko kostaldean eta ni barrualdeko Hazparnen, erbestealdian beste hirugarren Txillar bat aurkitu nuen.
|
|
|
Zein izango zen bermea, zerk ordezka zezakeen jarduera armatuaren aktiboa biolentziarik gabeko jarduera batean? ETAk, logikoa denez, zalantza hori agertu zuen, eta 2009ko abenduan kaleratu zuen agirian, prozesu demokratikoaren garapenean eta Estatuarekiko negoziazio berri baten erdiespenean kokatu
|
zituen
bere helburu hurbilak. Baina, aldi berean, hurrengo galdera egiten zuen:
|
|
|
Lagunak eta kolaboratzaileak ere izan zituen: Evelyn Wyldekin egin
|
zituen
bere oihalen diseinuak, Gabrielle Blochek kudeatzen zion Jean Deserteko kontabilitatea. Natalie Barneyren saloietara zihoan, Noaillesko kondesak altzariak erosten zizkion, hala nola Romaine Brooks artistak.
|
|
|
Jendaurrean aldarrikatu nahi izan zuen, ordea, bere" dimisioa", eta Arantzazuko" lagunarengana" jo zuen, Jakin aldizkarian argitara zezan... Horretan poesiarik ez argitaratzea erabakita zeukaten arduradunek; baina adiskidetasunaren izenean edo," mehatxu" eta guzti, behartu egin
|
zituen
bere azken poesia argitaratzera. Eskela itxuran argitaratu zuten (15 zk., 1961, 97 or.)."... beste enplego nekagarriago bat onartzen dut" beste honetara aldatu zuen gero:
|
|
2014
|
|
|
Nik sekula ez nuen esan horrela abestu zuenik. Verdik ere ez
|
zituen
bere operak abestu eta, hala ere, Mario de Monacok askoz hobeto abestu zituen. Formula bat izan zen hura.
|
|
|
Testuinguru horretan, euskarak zailtasunak izan
|
zituen
bere bidea topatzeko. Nahiz eta iragarle gehienak bertokoak izan, publizitate etxeetan ale bakan batzuk besterik ez zituzten euskaraz egin Franco hil aurretik," salbuespenak izan ziren, oso oso lan gutxi" (Esnaola, 2014).
|
|
2015
|
|
|
Berarentzat bertsolaria herriaren boza zen, eta herriari kantatu behar zitzaion. Eta berdin zitzaion gotzaina etortzen bazen, gai zen hari lau bertso kantatzeko esanez artzainak bere ardiak ezagutzen dituela eta berak euskaraz ez bazekien ea nola ezagutuko
|
zituen
bereak. Berdin zitzaion.
|
|
2017
|
|
|
Goienetxe hasi zen alemanen alde bertze abertzale batzuekin batera. Eta Goienetxek nahi
|
zituen
bere aldera eraman abertzale guziak; dantzari anitz bazen, gehienak abertzaleak, eta denak federazio baten barnean sartu nahi zituen. Baina, uroski, Aita Laffitek eta Marc Legassek abisatu zuten:
|
|
2019
|
|
|
Erregimen zaharraren faboreak
|
zituen
bere alde, eta hura erori arte ez zitzaion ez lanik ez aukerarik falta izan. Arc et Senansko errege gatzagan3 eskualdeko gatzaga zaharrak ordezkatzeko proiektua gauzatu zuen, eraikin eta prozesu industrialak bestelako antolakuntza bat jarraituz razionalizatzeko asmoarekin.
|
|
2020
|
|
|
Baina ez pentsa kartzelako kontuez aritzen ginenik, e? Hark ondo pentsatuta ekartzen
|
zituen
bere kontakizunak. Bueno, Jabi, ahora te voy a contar mis historias...
|
|
|
Ordura arte erregeak biltzen
|
zituen
bere ‘subjektuak’ oro, izan pertsonak ala nazioak. Hortaz, Iraultzak ez zuen soilik erregea kargutik kendu.
|
|
|
Gabriel Arestik adierazi du, adibidez, Norbert Tauerri zuzendu zion gutun batean, zer nolako trikimailuak erabili behar izan
|
zituen
bere bi alabei euskal izenak jartzeko:
|
|
|
Larreko loreak
|
zituen
bere zoriaren zorikide hurbilen:
|
|
|
La censura gubernativa y el libro vasco(): Analisis de los informes del lectorado (1991). 2 Lan zabal horretatik eratorri
|
zituen
bere hiru liburu aipagarrienak arlo honetan: La censura de Franco y los escritores vascos del 98 (1998b), La censura de Franco y el tema vasco (1999) eta Artaziak.
|
|
2021
|
|
|
Anjel Lertxundik adibide zehatz bat erabiltzen du bere artikuluan: Koldo Mitxelenak Pfo Barojari eginiko elkarrizketa (euskaraz Egan aldizkarian 1955ean argitaratua) du iturri, eta testuinguru horretatik at erabat ezezaguna zen Barojaren aipu batean oinarrituz osatu
|
zituen
bere gogoetak:
|
|
2022
|
|
|
1961ean Jerusalemen Adolf Eichmann naziari egin zitzaion epaiketa ezagunaren kasua bertatik jarraitu zuen filosofoak kazetari lanetan, eta ikusitakoak eragin nabaria izan zuen totalitarismoaz eta gaitzaz egin zituen hausnarketetan. Ausardiaz aurkeztu eta babestu
|
zituen
bere ikuspuntuak, eta ausardiaren balioa da, hain zuzen ere, Yolanda Barriosek nabarmendu nahi izan zuena bere aurkezpenean. Bukatzeko, etxeko aingeruaz hausnarrarazten duen Woolfen ikuspegi apurtzailea ekarri zigun Iratxe Retolazak.
|
|
|
Kasu asko eta oso bitxiak daude. Jovan Hill gazteak, adibidez, 75.000 jarraitzaile lortu
|
zituen
bere arazo ekonomikoak bideo batean azaldu ondoren: premiazkoa zuen 7.000 dolar jasotzea.
|
|
2023
|
|
|
Alde batetik, barnealde honetan industria kulturarik ez genuen. Bestalde, Baionako Merkataritza eta Industria Ganberak Baiona inguruan sartu
|
zituen
bere indar guztiak, hor sor zitezen lantegiak, Baiona zentro gisara harturik. Barnealdeak bere gazteak Ameriketara igorri ditu urte ainitzetan.
|
|
|
Euskaltzaletasuna bere kantuen bidez hedatu zuen. Nornahik kantatzen
|
zituen
bere kantuak: " Gu gira Euskadiko gazteri berria...".
|
|
|
Abertzaleekin sobera agertzen bazen, ez zen pasako ondoko bozetan, eta fini bere ibilbide politikoa. Herriko mediku ere bazen, eta hor ere arazoak ukanen
|
zituen
bere pazienteak atxikitzeko, abertzale gisara aurkezten bazen. Hala zen orduko errealitatea.
|