|
2023
|
|
|
Finantza zuzenbidearen ikuskerari helduta, betebehar horiei aplikatu beharreko arautegiak du garrantzia, arautegi horrek Ogasunaren osaketan eraldaketa dakarren heinean eta neurrian. Bestela esanik, Finantza zuzenbideak ez du arautzen administrazio kontraturik edo funtzionarioen
|
lan
baldintzarik. Kontratuok zein lan baldintzok kasuan kasuko administrazio legeak arautuko ditu, eta Finantza zuzenbideari dagokionez, horiek aurrekontuetan duten agerpena bakarrik da interesgarria (zuzenbide horrek arautuko du zein den kontratuok edota lan baldintzok eratorritako gastua finantzatzeko modua, zelan ageri den kontu publikoetan, zein den ordaintzeko modua eta abar).
|
|
|
Bestela esanik, Finantza zuzenbideak ez du arautzen administrazio kontraturik edo funtzionarioen lan baldintzarik. Kontratuok zein
|
lan
baldintzok kasuan kasuko administrazio legeak arautuko ditu, eta Finantza zuzenbideari dagokionez, horiek aurrekontuetan duten agerpena bakarrik da interesgarria (zuzenbide horrek arautuko du zein den kontratuok edota lan baldintzok eratorritako gastua finantzatzeko modua, zelan ageri den kontu publikoetan, zein den ordaintzeko modua eta abar).
|
|
|
Bestela esanik, Finantza zuzenbideak ez du arautzen administrazio kontraturik edo funtzionarioen lan baldintzarik. Kontratuok zein lan baldintzok kasuan kasuko administrazio legeak arautuko ditu, eta Finantza zuzenbideari dagokionez, horiek aurrekontuetan duten agerpena bakarrik da interesgarria (zuzenbide horrek arautuko du zein den kontratuok edota
|
lan
baldintzok eratorritako gastua finantzatzeko modua, zelan ageri den kontu publikoetan, zein den ordaintzeko modua eta abar).
|
|
|
Modu berean, enpresaburuak ezin du ezarri aldarazpena alde bakarrez, ez eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldarazpenaren ondorioz ere. Horrenbestez, langileak ez badu berritzea onartzen, enpresaburuak ezin du langile hori kaleratu edo zehatu.
|
|
|
LELTBren 48 artikuluko 4.etik 8.enera arteko paragrafoetako kasuetan, langileek baliatuko dute kontratua etenda dagoen bitartean
|
lan
baldintzetan izandako hobekuntzetatik edozein, betiere, horietarako eskubidea izan balute.
|
|
|
© LELTBren 41 artikuluan xedatutakoa aintzat hartu gabe
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztea, horrek langilearen lanbide prestakuntzari galerak eragiten badizkio edo langilearen duintasuna urratzen badu.
|
|
|
Alokairu ordainketa atzeratzea kontratua suntsiarazteko arrazoi izan dadin jarraikako eta etenik gabeko jokabidea izan behar da eta ez lantzean behingo atzerapena [1999ko urtarrilaren 25eko (4275/ 1997 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. © Enpresaburuak bere betebeharren inguruan gauzatutako beste edozein ez betetze larri, ezinbesteko kasuak izan ezik, bai eta enpresaburuak langilea aurreko
|
lan
baldintzetan enpresan berriro sartzea ez onartzea ere, mugigarritasun geografikoaren eta lan baldintzak funtsean aldaraztearen kasuetan (ikusi, hurrenez hurren, LELTBren 40 eta 41 artikuluak), epai judizial batek adierazi duenean egoera horiek justifikatu gabeak direla.
|
|
|
Alokairu ordainketa atzeratzea kontratua suntsiarazteko arrazoi izan dadin jarraikako eta etenik gabeko jokabidea izan behar da eta ez lantzean behingo atzerapena [1999ko urtarrilaren 25eko (4275/ 1997 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. © Enpresaburuak bere betebeharren inguruan gauzatutako beste edozein ez betetze larri, ezinbesteko kasuak izan ezik, bai eta enpresaburuak langilea aurreko lan baldintzetan enpresan berriro sartzea ez onartzea ere, mugigarritasun geografikoaren eta
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztearen kasuetan (ikusi, hurrenez hurren, LELTBren 40 eta 41 artikuluak), epai judizial batek adierazi duenean egoera horiek justifikatu gabeak direla.
|
|
|
O E dukia: langileen lege ordezkariekin egin beharreko kontsultan aztertuko dira, gutxienez, dela kaleratze kolektiboak saihestu edo murrizteko aukerak, akonpainamendu sozialeko neurriak baliatuta, hala nola, langileak enpresan berriro kolokatzeko neurriak, langileen mugigarritasun funtzionala, langileen mugigarritasun geografikoa, langileei
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztea, aplikagarri den hitzarmen kolektiboko baldintzak ez aplikatzea edo lanbide prestakuntzako nahiz birziklatzeko ekintzak, langile horien enplegagarritasuna hobetzeko, dela ukitutako langileengan espedienteak dituen ondorioak arintzeko aukerak, akonpainamendu sozialeko neurriak baliatuta, hala nola, epean, enpresako lanbide talde berean edo antzekoan sortzen diren hut...
|
|
|
5 Noiz mintza gaitezke
|
lan
baldintzak funtsean aldarazteaz. Prozedura ondoreetarako zenbat mota bereiz daitezke?
|
|
|
© Enpresaburuarengandik informazioa jasotzea algoritmoek edo inteligentzia artifizialeko sistemek oinarri hartzen dituzten parametro, erregela edo jarraibideei buruz, halakoek
|
lan
baldintzen, enplegura sartzearen eta enpleguan jarraitzearen inguruan hartzen diren erabakietan eragina izan dezaketenean, bai eta profilak eratzen dituztenean ere.
|
|
|
(c) Funtzionario publikoen
|
lan
baldintzak zehaztean, kasuan kasuko kontsultanahiz negoziazio prozeduren bidez, solaskide gisa parte hartzea.
|
|
|
Bestela esanda, esparru hori ez da izan behar nahierarakoa, baizik eta zentzuzkoa, ikuspuntu objektibotik, alderdiak zein diren kontuan hartuta; izan ere, esparru horretara ezin dira bildu interes guztiz desberdinak dituzten sektore eta azpisektoreak [ikusi 2002ko azaroaren 16ko (1218/ 2001 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Bada, homogeneotasuna izan behar da oinarri,
|
lan
baldintzak modu uniformean arau daitezen [ikusi 1995eko abenduaren 19ko (34/ 1995 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa, 2005eko ekainaren 8ko (100/ 2004 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa, eta 2006ko irailaren 21eko (27/ 2005 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Osasun azterketa horien ondorioz egiaztatzen bada gaueko langileak lanarekin zerikusia duten arazoak dituela, langile horrek eskubidea izango du, enpresan egunez lanposturik badago, eguneko lanpostu batean lanean hasteko, baldin eta lanpostu horretan lan egiteko lanbide gaitasuna badu. Lanpostu aldaketa hori gauzatu behar da mugigarritasun funtzionalaren (ikusi LELTBren 39 artikulua) eta
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztearen (ikusi LELTBren 41 artikulua) inguruan ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
Hala ere, horretarako enpresan hori ahalbidetzen duen lanpostua izan behar da eta langileak hori gauzatzeko behar adinako lanbide gaitasuna izan behar du. Lanpostu aldaketa hori gauzatu behar da mugigarritasun funtzionalaren (ikusi LELTBren 39 artikulua) eta
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztearen (ikusi LELTBren 41 artikulua) inguruan ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
1.2 Mugigarritasun geografikoa. 1.3
|
Lan
baldintzak funtsean aldaraztea.
|
|
|
Enpresa eta lan harremanak bizirik iraunaraztea izan beha da beti lan zuzen bidearen helburu nagusia (negozio juridikoari eusteko printzipioa). Horretarako, ordea, sarritan, hasierako kontratuan itundutakoa aldatu behar izaten da, kasuan kasuko aldarazpenen bidez (mugigarritasun motak,
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztea, lan-orduak murriztea, kontratuak etetea.).
|
|
|
Egin eginean ere, LELTBk
|
lan
baldintzak aldarazteko 3 erakunde arautu ditu, horien garrantzia kontuan hartuz (horietako batzuk enpresaburuaren ius variandi delakora biltzen dira, eta beste batzuk ez):
|
|
|
(c)
|
Lan
baldintzak funtsean aldaraztea.
|
|
|
Baina konstituzio aginduari kalterik egin gabe, botere publiko guztiek kasuan kasuko prebentzio jarduerak gauza ditzaten,
|
lan
baldintzak hobetzeko eta langileen osasuneta segurtasun babesa areagotzeko (esaterako, arau egokiak ematea), alegia, prebentzio politika eragingarria izan dadin, eginbehar publikoaz gain premiazkoa da prebentzio jardueretan parte hartzea enpresaburuek eta langileek eta, orokorrean, gizarte osoak.
|
|
|
Edonola ere, arriskuak gerogarrenean ere ebaluatu behar dira, eta
|
lan
baldintzak aldatzen direnean beti.
|
|
|
© Enpresaburuarekin lankidetzan aritzea, horrek
|
lan
baldintza seguruak bermatu ahal izateko.
|
|
|
2 Enpresaburuak, zuzendaritza ahalmena oinarri hartuta, ezarri ahal ditu alde bakarrez
|
lan
baldintza guztiak edo batzuk?
|
|
|
Federazio lizentziaren izapideak ez egitea, kirol klub edo erakundearen ez betetzea da,
|
lan
baldintzak funtsean aldarazteagatik eta langileak benetan jarduteko duen eskubidea urratzeagatik. Modu horretara, uste da langileak benetan jarduterik ez badu, eskubidea izango duela kontratua azkentzea eskatzeko, LELTBren 50 artikuluaren 1 paragrafoan ezarritakoarekin bat etorriz(" lan baldintzen funtsezko aldarazpenak, halakoak gauzatu badira Lege honen 41 artikuluan ezarritakoa aintzat hartu gabe, eta aldarazpenok langilearen duintasuna urratzen badute").
|
|
|
Federazio lizentziaren izapideak ez egitea, kirol klub edo erakundearen ez betetzea da, lan baldintzak funtsean aldarazteagatik eta langileak benetan jarduteko duen eskubidea urratzeagatik. Modu horretara, uste da langileak benetan jarduterik ez badu, eskubidea izango duela kontratua azkentzea eskatzeko, LELTBren 50 artikuluaren 1 paragrafoan ezarritakoarekin bat etorriz("
|
lan
baldintzen funtsezko aldarazpenak, halakoak gauzatu badira Lege honen 41 artikuluan ezarritakoa aintzat hartu gabe, eta aldarazpenok langilearen duintasuna urratzen badute"). Egia esan," lehiaketa ofizialetan parte ez hartzea ez denean oinarritzen erabaki tekniko batean, ezpada" ezintasun juridiko" batean, hain zuzen, kirolari profesionalari eragozten zaiolako parte hartzea ahalbidetzen dion egoera juridikoa baliatzea, hots, federazio lizentziaren izapideak egitea eta lizentzia hori indarrean izatea, orduan enpresaburuaren ez egite horrek kirolari profesionalari eragozten dio bere lanbidea normaltasunez gauzatzeko eskubidea egikaritzea".
|
|
|
1 Zein desberdintasun dago
|
lan
baldintzak eskaintzearen, laneko aurrekontratuaren eta lan kontratuaren artean?
|
|
|
Esangura horretan, garrantzitsuak dira oso LELTBren 39, 40 eta 41 artikuluak, hurrenez hurren, mugigarritasun funtzionalari, mugigarritasun geografikoari (lekualdatzeak eta joanarazteak) eta
|
lan
baldintzak funtsean aldarazteari buruzkoak, denak ere 7 gaian aztertuko direnak, arestian aipatu gainerako neurri traumatikoekin batera.
|
|
|
Halaber, lan kontratuan berritzeak daude, baina izaera objektibokoak, LELTBren 39 artikuluak (mugigarritasun funtzionala), 40 artikuluak (mugigarritasun geografikoa: lekualdaketak eta joanarazteak) eta 41 artikuluak(
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztea) araututako kasuetan.
|
|
|
24 Zer gertatzen da enpresaburua aldatzen duen enpresa bateko langileen
|
lan
baldintzekin?
|
|
|
★ Amaitzeko, gogoratu behar da aipatu mugak gainditzen direnean, mugigarritasun funtzionalek ius variandia gainditzen dutela, eta, ondorenez,
|
lan
baldintzen funtsezko aldarazpen bihurtzen direla, LELTBren 41.1.f) artikuluak ezarritakoaren haritik (ikusi LELTBren 39.4 artikulua) (infra 1.3).
|
|
|
Mugigarritasun geografikoak berarekin ez badakar langileak bizilekua aldatzea, orduan enpresaburuaren agindua bere ius variandi delakora bilduko da. Bestelakoan, ius variandi delakoa gainditzen da, eta LELTBren 40 artikuluko erregelak bete behar dira (kasu horietan ere
|
lan
baldintzak funtsean aldarazten direla esan bide da, nahiz eta 41 artikulua izan beren beregi halako aldarazpenez arduratu dena).
|
|
|
1.3
|
Lan
baldintzak funtsean aldaraztea
|
|
|
|
Lan
baldintzak funtsean aldarazteko aukera LELTBren 41 artikuluan arautu da.
|
|
|
Hasteko, enpresako zuzendaritzak
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztea erabaki dezake ekonomia, teknika, antolaketaeta ekoizpen arrazoi egiaztatuak daudenean. Halako arrazoitzat joko dira enpresako lehiakortasunarekin, ekoizgarritasunarekin edo antolaketa teknikoarekin nahiz laneko antolaketarekin zerikusia dutenak (ikusi LELTBren 41.1 artikulua).
|
|
|
Bestalde,
|
lan
baldintzen funtsezko aldarazpen gisa hartuko dira, besteak beste, ondoko gaiak ukitzen dituztenak:
|
|
|
Edonola ere, aipatu
|
lan
baldintzak adibide gisa baino ez dira jaso, ez dute zerrenda itxirik osatzen(" besteak beste") [ikusi 2006ko apirilaren 26ko (2076/ 2005 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Orobat, kontuan hartu behar da aipatu diren lan baldintza guztien aldarazpenak ez direla zertan funtsezkoak izan; arean ere, aldarazpena izan behar da funtsezkoa eta ez lan baldintza; aldarazpenen funtsezko izaerak aldarazpenen norainokoari edo garrantziari erreparatzen dio eta ez aldarazitako lan baldintzen izaerari [ikusi 2003ko abenduaren 9ko (88/ 2003 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Edonola ere, aipatu lan baldintzak adibide gisa baino ez dira jaso, ez dute zerrenda itxirik osatzen(" besteak beste") [ikusi 2006ko apirilaren 26ko (2076/ 2005 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Orobat, kontuan hartu behar da aipatu diren
|
lan
baldintza guztien aldarazpenak ez direla zertan funtsezkoak izan; arean ere, aldarazpena izan behar da funtsezkoa eta ez lan baldintza; aldarazpenen funtsezko izaerak aldarazpenen norainokoari edo garrantziari erreparatzen dio eta ez aldarazitako lan baldintzen izaerari [ikusi 2003ko abenduaren 9ko (88/ 2003 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Edonola ere, aipatu lan baldintzak adibide gisa baino ez dira jaso, ez dute zerrenda itxirik osatzen(" besteak beste") [ikusi 2006ko apirilaren 26ko (2076/ 2005 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Orobat, kontuan hartu behar da aipatu diren lan baldintza guztien aldarazpenak ez direla zertan funtsezkoak izan; arean ere, aldarazpena izan behar da funtsezkoa eta ez
|
lan
baldintza; aldarazpenen funtsezko izaerak aldarazpenen norainokoari edo garrantziari erreparatzen dio eta ez aldarazitako lan baldintzen izaerari [ikusi 2003ko abenduaren 9ko (88/ 2003 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Edonola ere, aipatu lan baldintzak adibide gisa baino ez dira jaso, ez dute zerrenda itxirik osatzen(" besteak beste") [ikusi 2006ko apirilaren 26ko (2076/ 2005 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Orobat, kontuan hartu behar da aipatu diren lan baldintza guztien aldarazpenak ez direla zertan funtsezkoak izan; arean ere, aldarazpena izan behar da funtsezkoa eta ez lan baldintza; aldarazpenen funtsezko izaerak aldarazpenen norainokoari edo garrantziari erreparatzen dio eta ez aldarazitako
|
lan
baldintzen izaerari [ikusi 2003ko abenduaren 9ko (88/ 2003 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
|
Lan
baldintzen funtsezko aldarazpenek ukitu ahal izango dituzte (1) langileei lan kontratuan edo akordio nahiz itun kolektiboetan aitortutako baldintzak edo (2) langileek dituzten baldintzak, enpresaburuak alde bakarrez ondore kolektiboekin hartutako erabakiaren ondorioz (ikusi LELTBren 41.2 artikulua).
|
|
|
|
Lan
baldintzen funtsezko aldarazpenak izan daitezke kolektiboak edo banakakoak (ikusi LELTBren 41.2 artikulua). Halaber, kontuan hartu behar da aldarazpenak estatutu izaerako hitzarmen kolektiboetan jasotako lan baldintzak ukitzen dituenean LELTBren 82.3 artikuluan (lan baldintzak ez aplikatzearen ingurukoan) ezarritakoarekin bat etorriz jardun behar dela (infra 8 gaia, 4).
|
|
|
Lan baldintzen funtsezko aldarazpenak izan daitezke kolektiboak edo banakakoak (ikusi LELTBren 41.2 artikulua). Halaber, kontuan hartu behar da aldarazpenak estatutu izaerako hitzarmen kolektiboetan jasotako
|
lan
baldintzak ukitzen dituenean LELTBren 82.3 artikuluan (lan baldintzak ez aplikatzearen ingurukoan) ezarritakoarekin bat etorriz jardun behar dela (infra 8 gaia, 4).
|
|
|
Lan baldintzen funtsezko aldarazpenak izan daitezke kolektiboak edo banakakoak (ikusi LELTBren 41.2 artikulua). Halaber, kontuan hartu behar da aldarazpenak estatutu izaerako hitzarmen kolektiboetan jasotako lan baldintzak ukitzen dituenean LELTBren 82.3 artikuluan(
|
lan
baldintzak ez aplikatzearen ingurukoan) ezarritakoarekin bat etorriz jardun behar dela (infra 8 gaia, 4).
|
|
|
Orobat, xedapen horiek saihesteko asmoarekin, enpresak
|
lan
baldintzak funtsean aldarazten dituenean, aipatu muga horien azpitik, elkarren segidako 90 eguneko aldietan, eta horrela jardutea justifikatzen duen arrazoi berririk izan gabe, aldarazpen berri horiek lege maularekin egindakotzat jo eta adieraziko da deusezak eta ondorerik gabeak direla.
|
|
|
Negoziazio kolektiboan ezar daitezkeen prozedura bereziei kalterik egin gabe,
|
lan
baldintza kolektiboak funtsean aldarazteko erabakia hartu aurretik, langileen lege ordezkariak kontsultatu dira.
|
|
|
Kontsultaldia akordioarekin amaitzen denean, uste izango da badirela LELTBren 41 artikuluak
|
lan
baldintzak funtsean aldarazteko aipatu justifikazio arrazoiak, eta akordioa jurisdikzio sozialena aurkaratu ahal izango da, hori lortzeko iruzurra, doloa, derrigortzea edo eskubideaz abusatzea izan bada bakarrik. Nolanahi ere, ukitutako langileek erabaki hori auzitegietan aurkaratu ahal izango dute, jarraian azalduko den moduan, banakako modalitateari heltzean.
|
|
|
Enpresaburuak ukitutako langileari eta horren lege ordezkariei jakinarazi behar die banakako
|
lan
baldintzak funtsean aldarazteko erabakia, gutxienez, aldarazpena egin baino 15 egun lehenago.
|
|
|
Horretarako, langileak 20 egun balioduneko epea izango du, JSALren 138 artikuluak araututako prozedurarekin bat etorriz [iraungitze epea da hori; ikusi 1999ko uztailaren 22ko (4792/ 1998 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Epaiak adieraziko du erabakia justifikatua ala justifikatu gabea den; azken kasu horretan, epaiak langileari aitortuko dio aurretiaz zituen
|
lan
baldintzak berriro izateko eskubidea.
|
|
|
G
|
Lan
baldintzen funtsezko aldarazpenek modu nabarian kalte egin diezaieketenean langilearen lanbide prestakuntzari eta duintasunari, edo enpresaburuak aldarazpenok gauzatzeko onustea modu astunean hautsi duenean.
|
|
|
(a) Baldintzak eskaintzeko gutuna: idatzizko komunikazioa da, enpresak bidalitakoa langile izateko hautagaiari; bertan labur jaso eta zehazten dira oinarrizko
|
lan
baldintzak (adib. lanpostuaren edukia, mendekotasun funtzional eta hierarkikoa, lanaldiaren araubidea eta lan ordutegia, ordainsarien egitura, gizarte prestazioak...).
|
|
|
Egiatan, baldintzak eskaintzeko gutuna oinarrizko
|
lan
baldintzei buruzko informazio agiria baino ez da, inolako ondore juridikorik gabekoa (ez zuzenean, ezta zeharka ere). Horrenbestez, eskainitako baldintzek eragingarritasuna izango dute alderdiek egindako aurrekontratura edo lan kontratura biltzen direnean bakarrik [2000ko ekainaren 2ko
|
|
|
★ Bereizkeria debekatzeari dagokionez, kontuan hartu behar da LETBren 28 artikuluaren arabera enpresaburuak, zuzenean edo zeharka, ordainsari berdinak eman behar dituela balio berdineko lanarengatik, ordainsariok alokairu izaera izan ala ez; gisa bertsuan, ezin da sexuan oinarritutako bereizkeriarik egin ordainsarien edozein osagai edo baldintzari dagokionez. Ondore horietarako, ulertu behar da lan batek beste baten balio bera duela eratxikitako eginkizunen edo egitekoen izaera, horiek gauzatzeko galdatutako hezkuntza, lanbideedo prestakuntza baldintzak, horiek gauzatzeari dagokionez kontuan hartu beharreko inguruabarrak eta horiek gauzatzeko dauden
|
lan
baldintzak zinez antzekoak direnean. Hain zuzen ere, sexuan oinarritutako ordainsari berdintasuna bermatzeko, enpresaburuak erregistro bat izateko betebeharra du, non jaso dituen alokairuen batezbesteko balioak, bere plantillaren alokairu osagarriak eta alokairuz gain hartzekoak, sexuaren arabera bananduta eta lanbide talde edo lanpostu berberen edo antzeko balioa dutenen arabera bananduta.
|
|
|
...en, adiskidetze ekitaldi judizialaren edo administrazio ebazpenaren ondorioz aitortutako kalte ordainak, LELTBren 50 artikuluko arrazoietan oinarrituta langileak kontratua borondatez azkentzeagatik, kaleratze kolektiboarengatik, kaleratze objektiboarengatik, langileak kontratua alde bakarrez hutsaltzeagatik enpresaburuak lekualdaketa jakinaraztean, langileak kontratua alde bakarrez hutsaltzeagatik
|
lan
baldintzak funtsean eraldatzeko kasuetan kaltetua denean, kontratuak azkentzeagatik KLTBren 181 eta 182 artikuluekin bat etorriz, 1620/ 2011 EDren 11.2 artikuluaren arabera familia etxeko zerbitzarien lan harreman bereziak azkentzeagatik, eta aldi baterako edo iraupen jakineko kontratuak azkentzeagatik, legearen arabera bidezkoa denean.
|
|
|
Gehienez ere, urtebeteko zenbatekoak ordainduko dira, salbu eta langileak kontratua alde bakarrez hutsaltzen duenean
|
lan
baldintzak funtsean eraldatzeko kasuetan kaltetuta izateagatik (kasu horretan, gehienez ere, 9 hilabeteko zenbatekoak ordainduko dira) edo familia etxeko zerbitzarien lan harremanak azkentzen direnean (kasu horretan, gehienez ere, 6 hilabeteko zenbatekoak ordainduko dira).
|
|
|
...LTBren 87.1 artikuluan ezarritakoaren arabera hitzarmen kolektiboa negoziatzeko legitimazioa duten enpresaren eta langileen ordezkarien akordioaren bidez, eta aldez aurretik LELTBren 41.4 artikuluaren araberako kontsultaldia gauzatuta (supra 7 gaia, 1.3), aplikaziorik gabe utzi ahal izango dira aplikagarri den hitzarmen kolektiboaren (sektorekoa nahiz enpresakoa izango den hitzarmen kolektiboaren)
|
lan
baldintzak, halakoek hurrengo gaiak ukitzen dituztenean:
|
|
|
Akordioak zehatz mehatz adierazi ditu enpresan aplikagarri diren
|
lan
baldintza berriak eta horiek zenbat denboraz iraungo duten, kontuan harturik, gehienez ere, enpresan hitzarmen kolektibo berria aplikagarri izan arte iraun ahal izango dutela.
|
|
|
Kontsultaldia akordiorik gabe amaitzen denean eta aipatu prozedurak ez direnean aplikagarri edo halakoek ez dutenean eztabaida konpondu, alderdietariko edonork utzi ahal izango du eztabaidaren konponbidea Hitzarmen Kolektiboen Aholku Batzorde Nazionalaren (HKABNren) esku, hitzarmeneko
|
lan
baldintzak ez aplikatzeak ukitzen dituenean enpresa berak autonomia erkidego desberdinetan dituen lantokiak, edo autonomia erkidegoetako kasuan kasuko organo eskudunen esku, gainerako kasuetan. Organo horiek erabakia eman dute, gehienez ere, 25 eguneko epean, gatazka euren esku jarri zenetik zenbatzen hasita; egin eginean ere, erabaki hori hartu ahal izango dute organo horiek edo organo horiek ondore horietarako izendatutako arbitroak, horren inpartzialtasuna ziurtatzeko behar adinako bermeak hartu ondoren.
|
|
|
Erabaki horrek kontsultaldian lortutako akordioen eragingarritasun bera izango du, eta erabaki horri errekurtsoa egin ahal izango zaio soil soilik LELTBren 91 artikuluko prozedurarekin bat etorriz eta artikulu horretan ezarritako arrazoiengatik. Halatan, HKABNri eratxikitako eginkizun horren ondorioz, hitzarmen kolektiboetako
|
lan
baldintzak ez aplikatzeko prozeduretan akordiorik ez lortzeagatik sortutako eztabaidak konpontzeko prozedura bat arautu da, irailaren 27ko 1362/ 2012 Errege Dekretuan, Hitzarmen Kolektiboen Aholku Batzorde Nazionala arautzeari buruzkoan (ikusi 19.etik 24.enera arteko artikuluak). Halaber, prozedura hori nola bideratu behar den jakiteko edo HKABNren jardunbidea hobeto ulertzeko, ezinbestekoa da kontuan hartzea HKABNren erabakiak hitzarmen kolektiboak ez aplikatzearen inguruan.
|
|
|
(d) Aipatu prozeduretan lortutako emaitzak, hitzarmen kolektiboko
|
lan
baldintzak ez aplikatzea eragingo dutenak, lan agintaritzari komunikatu behar zaizkio, halakoak gordailatu ditzan.
|
|
|
...itzarmen kolektiboetan arau daitezke ekonomia, laneta sindikatu izaerako gaiak, eta, oro har, enplegu baldintzetan eta langileen nahiz euron ordezkaritza erakundeen eta enpresaburuen nahiz enpresaburuen elkarteen arteko harremanen esparruan eragina duten gaiak, bai eta eztabaidak konpontzeko prozedurak ere, eztabaida horiek sortu direnean mugigarritasun geografikoari (ikusi LELTBren 40 artikulua),
|
lan
baldintzak funtsean aldarazteari (ikusi LELTBren 41 artikulua), ekonomia, teknika, antolaketaedo ekoizpen arrazoiengatik nahiz ezinbesteko kasuarengatik lan kontratua eteteari edo lanaldia murrizteari (ikusi LELTBren 47 artikulua) eta kaleratze kolektiboei (ikusi LELTBren 51 artikulua) begira araututako kontsultaldietan.
|
|
|
(c) Prozedurak, eragingarritasunez konpontzeko LELTBren 82.3 artikuluko
|
lan
baldintzak ez aplikatzeko sor daitezkeen desadostasunak, hala denean, horri dagokionez estatuko edo autonomia erkidegoetako lanbide arteko akordioetan ezarritako prozedurak egokituz.
|
|
|
(a) Eduki arauemailera biltzen dira
|
lan
baldintzak eta, orokorrean, langileen eta enpresaburuaren arteko banakako harremanak arautzen dituzten klausulak: alokairuak, lanaldia, lanbide sailkapena, laneko segurtasun eta osasuna eta abar [ikusi 2003ko apirilaren 29ko (126/ 2002 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
38 Hitzarmen orok izan behar duen gutxieneko edukiari erreparatuz, LELTBren 85.3.c) artikulua oinarri hartuta, hitzarmen kolektibo jakin batean LELTBren 82.3 artikuluak aipatu
|
lan
baldintzak ez aplikatzearen inguruan sor daitezkeen gatazkak konpontzeko prozedurak erkatu eta komentatu irakasleak emandako hitzarmen kolektiboak aintzat hartuta.
|
|
|
Azkenik, kontuan hartu behar da 10/ 2021 Legea oso osoan aplikatuko zaiela berau argitaratu aurretik indarrean zeuden lan harremanei, halakoak arautu dituztenean zerbitzuak distantziara emateko
|
lan
baldintzei buruzko hitzarmen edo arau kolektiboek eta halakoek indarra galtzen duten unetik. Hitzarmen edo akordio kolektibo horiek ez badute ezarri iraupen eperik, 10/ 2021 Legea oso osoan aplikatuko da berau EAOn (2021eko uztailaren 10ean) argitaratu zenetik urtebete igarotzen denean, salbu eta horien alderdi sinatzaileek esanbidez akordatu dutenean epe luzeagoa, gehienez ere, 3 urtekoa izango dena.
|
|
|
Distantziara lan egiten duten langileek izango dituzte enpresako lantokian zerbitzuak eman izango balituzte izango lituzketen eskubide berberak, non horiek ez diren enpresako lantokian bertan aurrez aurre egin beharreko lanari datxezkionak. Halaber, ezin izango dute inolako kalterik jasan euren
|
lan
baldintzetan, horien barne direla ordainsariak, enplegu egonkortasuna, lan denbora, prestakuntza eta lanbide aurrerakuntza.
|
|
|
Distantziara lan egiteko akordioa bildu ahal izango da hasierako kontratura edo gerogarrenean gauzatu ahal izango da. Horrenbestez, enpresaburuak ezin du distantziara egindako lanik ezarri, LELTBren 41 artikuluko
|
lan
baldintzak eraldatzeari buruzko prozedura baliatuta. Horrek guztiorrek ez dio kalterik egingo legeriak (adibidez, LELTBren 23.1, 34.8 eta 37.8 artikuluetan) edo negoziazio kolektiboak aitor dezakeen eskubideari distantziara lan egiteko.
|
|
|
Horren guztiorren ondorio gisa, ez dira lan harremanak azkentzeko bidezko arrazoi izango, ezta
|
lan
baldintzak funtsean eraldatzeko ere, langileak distantziara lan egiteari emandako ezetza, aurrez aurreko lanera itzultzeko aukera egikaritzea, eta lana distantziara modu egokian egiteko zailtasunak, halakoen arrazoia denean aurrez aurre lan egitetik distantziara lan egitera aldatu izana.
|
|
|
Horregatik, gizarte auzia konpontzeko, erreformismoaren aldeko apustua egin zuten, eta estatu liberalaren esku hartzearekin konformatu ziren. Azken finean, ekoizpen sistema kapitalista onartu zuten, baina bere baitara sindikatu askatasuna bilduz; halaber, arian arian
|
lan
baldintzak hobetu ziren. Horrela sortu zen trade unions delakoen sistema britainiarra.
|
|
|
O 1873ko uztailaren 24ko Legea (Benot Legea), fabriketako, tailerretako eta meatzeetako
|
lan
baldintzei buruzkoa. Lege horrek, Espainian onetsitako lehenengo lan arautzat jotzen denak, hamar urtetik beherakoen lana debekatu zuen, eta hamazazpi urtetik beherakoentzako zenbait neurri babesle ezarri zituen.
|
|
|
O 1 900eko martxoaren 13ko Legea, emakumeen eta haurren
|
lan
baldintzei buruzkoa. Lege horrek, 1873ko uztailaren 24ko Legea garatu zuen heinean, debeku batzuk ezarri zituen, adingabeak eta emakumeak jarduera batzuetan aritu ez zitezen.
|
|
|
O 1919tik aurrera edozenbat arauk egin zuen komite parekideak sortzearen alde. Modu horretara konponbide korporatibistaren aldeko apustua egiten zen, hala
|
lan
baldintzak arautzeari dagokionez, nola horien inguruan sortutako gatazkak konpontzeari dagokionez ere. Gehienbat, komite parekideek eskumenak bereganatu zituzten banakako gatazkei nahiz gatazka kolektiboei begira.
|
|
|
O Laneko Ikuskatzailetza Zerbitzua, 1906ko martxoaren 1eko Errege Dekretuak sortutakoa, lana babestu eta arautzeko legeak eta xedapenak betetzea bermatzeko xedearekin, eta, lege horien artean, bereziki, 1900eko urtarrilaren 30eko Legea, lan istripuei buruzkoa; 1900eko martxoaren 13ko Legea, emakumeen eta haurren
|
lan
baldintzak arautzekoa; eta 1904ko martxoaren 3ko Legea, igandeetan atseden hartzeari buruzkoa.
|
|
|
Lan Kontratuaren Legeak itun kolektiboak aitortu arren,
|
lan
baldintzak arautzeko iturri gisa, itun kolektibo horiek lege xedapenen eta Lan Oinarrien mende geratzen ziren; izan ere, itunok ezin zuten ezarri beste arau horiek jasotako lan baldintzak baino eskasagoak edo hain mesedegarriak ez zirenak. Are gehiago, Lan Kontratuaren Legeak esanbidez aipatu zituen Primo de Riveraren garaiko Komite Parekideek eta horiek ordezten zituzten Epaimahai Mistoek onetsitako Lan Oinarriak.
|
|
|
Lan Kontratuaren Legeak itun kolektiboak aitortu arren, lan baldintzak arautzeko iturri gisa, itun kolektibo horiek lege xedapenen eta Lan Oinarrien mende geratzen ziren; izan ere, itunok ezin zuten ezarri beste arau horiek jasotako
|
lan
baldintzak baino eskasagoak edo hain mesedegarriak ez zirenak. Are gehiago, Lan Kontratuaren Legeak esanbidez aipatu zituen Primo de Riveraren garaiko Komite Parekideek eta horiek ordezten zituzten Epaimahai Mistoek onetsitako Lan Oinarriak.
|
|
|
Gainera, sindikatuko agintariak erregimeneko militanteak izan behar zuten. Eginkizunei dagokienez, sindikatuak eskumena zuen ekoizpenaren arazoen berri izateko eta kasuan kasuko konponbideak proposatzeko, betiere, konponbideok interes nazionalaren mende jarriz; orobat, sindikatuak espezializatutako erakundeen bidez esku har zezakeen
|
lan
baldintzak arautu, zaindu eta betearazteko.
|
|
|
Lan Araudiak ikuspuntu formaletik Lan Ministerioaren aginduak ziren. Beraien bidez, sektore ekonomikoen edo ekoizpen adarren arabera,
|
lan
baldintza guztiak ezartzen ziren (lanbide kategoriak, lanaldia, alokairuak, gizarte laguntza, gizarte aseguruen osagamak...). Gutxieneko arau moduan jarduten zuten lan kontratuei begira, eta lan edukiko legeek bakarrik muga zitzaketen, lerrun handiagokoak izateagatik.
|
|
|
Une horretatik aurrera, Lan Araudiez gain, hitzarmen kolektibo sindikalak zeudenez, bi bien jardute esparrua zehaztu behar izan zen. Horrela, 1958ko apirilaren 24ko Legearekin bat etorriz, hitzarmen kolektibo sindikalak mugatu behar ziren legeek, dekretuek, Lan Araudiek, ministerio aginduek eta gainerako xedapen ofizialek ezarritako
|
lan
baldintzak, bai eta langileen lan baldintza mesedegarriagoak ere, osatzera edo hobetzera, modu partzialean edo oso osoan. Bestalde, hitzarmen kolektibo sindikaletan ezarritako lan baldintzek, arestian aipatu arau guztietan ezarritakoek bezala, gutxieneko izaera zuten; hortaz, horiek baino baldintza eskasagoak ezartzen zituzten itunak eta klausulak deusezak eta inolako ondorerik gabeak ziren alderdien artean.
|
|
|
Une horretatik aurrera, Lan Araudiez gain, hitzarmen kolektibo sindikalak zeudenez, bi bien jardute esparrua zehaztu behar izan zen. Horrela, 1958ko apirilaren 24ko Legearekin bat etorriz, hitzarmen kolektibo sindikalak mugatu behar ziren legeek, dekretuek, Lan Araudiek, ministerio aginduek eta gainerako xedapen ofizialek ezarritako lan baldintzak, bai eta langileen
|
lan
baldintza mesedegarriagoak ere, osatzera edo hobetzera, modu partzialean edo oso osoan. Bestalde, hitzarmen kolektibo sindikaletan ezarritako lan baldintzek, arestian aipatu arau guztietan ezarritakoek bezala, gutxieneko izaera zuten; hortaz, horiek baino baldintza eskasagoak ezartzen zituzten itunak eta klausulak deusezak eta inolako ondorerik gabeak ziren alderdien artean.
|
|
|
Horrela, 1958ko apirilaren 24ko Legearekin bat etorriz, hitzarmen kolektibo sindikalak mugatu behar ziren legeek, dekretuek, Lan Araudiek, ministerio aginduek eta gainerako xedapen ofizialek ezarritako lan baldintzak, bai eta langileen lan baldintza mesedegarriagoak ere, osatzera edo hobetzera, modu partzialean edo oso osoan. Bestalde, hitzarmen kolektibo sindikaletan ezarritako
|
lan
baldintzek, arestian aipatu arau guztietan ezarritakoek bezala, gutxieneko izaera zuten; hortaz, horiek baino baldintza eskasagoak ezartzen zituzten itunak eta klausulak deusezak eta inolako ondorerik gabeak ziren alderdien artean.
|
|
|
Zehatzago, honako hau jaso da: " [LELTBren] 8.1 artikuluan ezarritakoa aplikatzearen ondorioz, uste izango da lege honen aplikazio esparruaren baitan dagoela ordaindutako zerbitzu emaileen jarduera, azken hori gauzatzen denean edozein kontsumo ekoizpen edo merkatu gai zabaldu edo banatzeko, enpresaburuaren antolaketazuzendaritzaeta kontrol ahalmenak, zuzenean, zeharka edo isilbidez, zerbitzu ematea edo
|
lan
baldintzak algoritmoen bidez kudeatuz, plataforma digital bat baliatuta, egikaritzen dituzten enplegatzaileen izenean". Edonola ere nabarmendu da presuntzio horrek ez diola kalterik egiten LELTBren 1.3 artikuluan xedatutakoari.
|
|
|
Lehenengo eginkizuna da langilea babestea, kontratuko alderdi ahula den neurrian. Azken buruan, bermatu nahi da langileak
|
lan
baldintzak enpresaburuarekin kontratatu ahal izatea, berdintasun materiala oinarri hartuta. Jakina, horrek ez du esan nahi langileak, praktikan, enpresaburuarekin kontratuko baldintza guztiak banan banan negoziatzen dituenik, maila berean alegia.
|
|
|
1.3
|
Lan
baldintzak funtsean aldaraztea 301
|
|
|
Hortaz, behin gremio bat eratuta, gremio horren lanbidean aritu nahi zuen orok nahitaez bildu behar zuen gremio horretara, kasuan kasuko kuota edo kontribuzioa ordainduz, eta gremioaz besteko jarduerarik ez egiteko konpromisoa hartuz. Arestian aipatu estratifikazioarekin bat etorriz, maisuek kontrolatzen zuten gremioaren industriaeta merkataritza antolaketa, eta zuzendaritza eginkizun garrantzitsuak zituzten
|
lan
baldintzei dagokienez, ordenantzetan ezarritakoarekin bat etorriz. Lanbidean hasteko, eta, beraz, gremioan sartzeko, ikastaldi kontratua egiten zen maisuaren eta ikastunaren artean.
|
|
|
Langile horiek konpromisoa hartzen zuten euren zerbitzuak establezimendu horietan emateko merkatari enpresaburuarentzat, itundutako ordainsarien truke. Ezbairik gabe, negozio hori lan errentamenduaren bidez gauzatu zen, baina kapitalismoak aurrera egin ahala sortutako bizitzaeta
|
lan
baldintzek eragin zuten lehenengo lan arauak eta lan kontratua sortzea, hurrengo atalean azaltzen den testuinguruan.
|
|
|
© Berehala biltzen dira
|
lan
baldintzetara, gerogarreneko berrespenik gabe. Bestela esanda, ezartzen dira geroago esparru txikiagoko hitzarmen kolektibo batean jaso beharrik gabe.
|
|
|
(C.5) Izaera kolektiboko
|
lan
baldintzak funtsean aldarazteko akordioak
|
|
|
Neurri horiek helburu dutenean lekualdaketa kolektiboak gauzatzea edo izaera kolektiboko
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztea, kontuan hartuko da, hurrenez hurren, LELTBren 40.2 eta 41 artikuluaren 4 eta 5 paragrafoetan ezarritakoa (igorpena).
|
|
|
Gutxieneko arauaren printzipioa dela eta,
|
lan
baldintzak ezartzen dituen arau orok errespetatu behar ditu lerrun handiagoko arauek ezarritako baldintzak; izan ere, azken horiek indargabetu ezineko gutxienekoak dira lehenengoentzat. Bestela esanda, beheragoko arauek, gehienez ere, goragoko arauek ezarritakoa hobe dezakete, baina sekula ere ezin dute ezarri horiek baino baldintza eskasagorik, horiek" gutxieneko oinarria" eratzen baitute.
|
|
|
Printzipio hau aurrekoari lotzen zaio; izan ere, langileentzako
|
lan
baldintza mesedegarriagoak ezartzen dituen araua aplikatuko da beti. Hartara, arestian esandakoaren ildotik, beheragoko arauak goragokoaren edukia hobetzen duenean hark lehentasuna izango du.
|
|
|
Amaitzeko, baldintza onuragarriagoak neutraliza daitezke, langilearekin egindako itun edo akordioaz gain, konpentsazioaren eta irenspenaren erakundearen bidez (infra, 5 gaia, 2.1 C);
|
lan
baldintzak funtsean aldaraztearengatik (infra, 7 gaia, 1.3); eta rebus sic stantibus klausula aplikatzeagatik, esaterako, lege eraldaketa batek aldaketak eragiten dituenean bere garaian hobekuntza aitortzeko aintzat hartu zen egoeran [1994ko uztailaren 14ko (479/ 1994 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
kontsultak ebatzi behar ditu, nahiz eta bere ebazpenak lotesleak ez izan, hitzarmen kolektiboen esparru funtzionalaren inguruan; irizpena eman behar du, Administrazioak indarrean dagoen hitzarmen kolektibo baten xedapenak enpresaeta langile talde bati edo jarduera sektore edo azpisektore bati hedatzen dizkienean; eta negoziazio kolektiboaren inguruko behaketaz arduratu behar da (negoziazio kolektiboaren gaineko informazioa, ikerketa, dokumentazioa eta zabalkundea). Hala eta guztiz ere, Hitzarmen Kolektiboen Aholku Batzorde Nazionalak eskumen betearazleak egikaritzen ditu, enpresaburuaren eta langileen ordezkarien arteko desadostasunak ebazten dituenean, erabakien edo arbitraje laudoen bidez, horiek akordiorik ez lortzeagatik, zein hitzarmen kolektibo izan aplikagarri eta hitzarmen kolektibo horrek
|
lan
baldintzak ez aplikatzeko jasotako prozeduretan.
|
|
|
Ekonomia, gizarteeta kultura eskubideak arautu dituen testua da; halako eskubideen artean daude nolabaiteko lan edukia duten gehienak: lanerako eskubidea (1 artikulua), bidezko
|
lan
baldintzak izateko eskubidea (2 artikulua), laneko segurtasun eta higienerako eskubidea (3 artikulua), bidezko ordainsariak jasotzeko eskubidea (4 artikulua), sindikatu eskubidea (5 artikulua), negoziazio kolektiborako eskubidea (6 artikulua), haurren eta nerabeen babeserako eskubidea (7 artikulua), emakumeak diren langileen babeserako eskubidea (8 artikulua), lanbide orientabiderako eskubidea (9...
|
|
|
Ekonomia, gizarteeta kultura eskubideak arautu dituen testua da; halako eskubideen artean daude nolabaiteko lan edukia duten gehienak: ...o eskubidea, enplegu arrunta lehenetsiz babestutako enpleguaren aurretik (15 artikulua), langile migratzaileen eta horien familien babeserako eta laguntzarako eskubidea (19 artikulua), enpleguaren eta lanbidearen arloan aukeraeta tratu berdintasunerako eskubidea, sexuan oinarritutako bereizkeriarik izan gabe (20 artikulua), enpresan informaziorako eta kontsultatua izateko eskubidea (21 artikulua),
|
lan
baldintzak eta enpresako laneko ingurua zehazteko orduan parte hartzeko eskubidea (22 artikulua), adin aurreratuko pertsonen gizarte babeserako eskubidea (23 artikulua), kaleratze kasuetan babesa izateko eskubidea (24 artikulua), langileen eskubidea euren kredituak babestuak izan daitezen euren enpresaburua kaudimengabea denean (25 artikulua), lanean duintasuna izateko eskubidea (26 artikulua), l...
|