|
2005
|
|
|
11 Eurentzat, paisaia honetako bazter bakoitzak bere esangura dauka. Mortuan egiten dituzten
|
joan
etorrietan memoriaren eta ulermenaren bideak jorratzen dituzte, eta sarritan toki sakratuak topatzen dituzte: orain Kata Tjuta... gero Uluru.
|
|
|
18 Eguzkiak gogor berotzen duenean gauzarik zentzuzkoena egiten dute: gerizpetara
|
joan
.
|
|
|
44 Pelikanoak luzaro bizi dira; badirudi zaharrenek gogoratu egiten dutela nora
|
joan
behar duten.
|
|
|
26 Bilaketa aurrera
|
doa
etenik gabe. Habia zaharretan ere begiratzen du, perikito gautarren lumaren bat edo aurkituko duelakoan.
|
|
|
9 Ardi etxalde handi honetan ezusteko batzuk topatuko ditugu. Gauez, langile guztiak etxera
|
joan
eta gero, gauza bitxiak gertatzen hasten dira txabolan.
|
|
|
44 Lorategian, inguruan baino gradu batzuk epelago egiten du, eta alboan duten janari guztiarekin, oso ondo
|
dihoakie
toki hau.
|
|
|
44 Baina saguzar gehiegi dago zuhaitz bakoitzean. Hemengo landare gehienak bereziak eta hauskorrak dira, eta ezin dituzte inolaz ere animalia mardul hauen eguneroko
|
joan
etorriak jasan, batzuekkilo bat ere pisatzen dute eta.
|
|
|
Hona hemen zuhaitz baliotsuak gorde nahi dituen lorategi botanikoa alde batetik, eta galtzeko arriskuan dauden saguzarrak bestetik. Ahaleginak egiten ari dira saguzarrak hemendik alde egin eta beste nonbaitera
|
joan
daitezen, kalte gutxiago egiteko lekura.
|
|
|
02 Australiako animalia ezagunenek aldaketak etorri ahala onartu dituzte. Koala animalia ohiturazalea da; gustuko dituen zuhaitzetara
|
joaten
jarraituko du, egoskor. Eta bidean errepideak badaude, zeharkatu egingo ditu besterik gabe.
|
|
|
03 Koalak, beste aldean jateko zerbait dagoela badaki, gora egingo du hara iritsi arte. Motel
|
doa
, baina estilo bikaina erakusten du.
|
|
|
Baina Australian, animaliek eta gizakiek lursail bera nahi izaten dute askotan. Hiriak azkar hazi eta hedatzen dira eta ondorioz basoak galduz
|
doaz
. Hala ere, koalek ez dituzte ohiturak aldatzen.
|
|
|
24 Kirol portura
|
joatea
.
|
|
|
25 Metroz
|
zoazela
Getxori buruzko kartel asko ikusten da...
|
|
|
Ordu erdi eskasean hainbat aukera erakutsiko dizkizuegu hona zatoztenerako plana antolatzeko.
|
Goazen
!
|
|
|
05 Norbere burua janzteko eta hiriaren historia hobeto ezagutzeko, bertako museoetatik bi garrantzitsuenak bisitatzera
|
joango
gara. XIX. mendera arte hiriak ez zuen aberastasun handirik, baina aurrerabidea itsasotik iritsi zen, merkataritzako ontziteriari eta kontserbei esker.
|
|
|
07 Horretaz gain, Stavanger etik
|
joan
etorri interesgarria egin daiteke hiria inguratzen duten Ryfylke uharteetara. Natura eta, batez ere, arrantza gustuko dutenentzat paradisua dira uharte hauek.
|
|
|
Buruz behera etzan eta gorputza uraren pentzudan uztea da kontua. Adi egon behar dugu, izokinak ikustera
|
joan
gara eta.
|
|
|
02 Orain milioika urte izotza baino ez zen lurralde batera
|
goaz
. Gaur egun, mendi, aintzira eta glaziarrek hartzen dituzte lurraldearen hiru laurden.
|
|
|
04 Batzuentzat ez da buruera ona izango, baina esan dezagun Norvegiako ohiturak ezagutzen hasteko aukera polita dela azokara
|
joan
, izkira fresko batzuk erosi eta kaian eserita jatea edo, zergatik ez, bazterrak oinez ikusi ahala jatea. Beharbada hobe bigarren aukera hori, hemen hainbat gauza dago ikusteko eta.
|
|
|
05 Merezi du alde zaharrera
|
joatea
. Sarreran udaletxea dago; tankera errenazentista dauka, eta fatxada urdina, arrantza herrietakokolore tradizionalean.
|
|
|
16 Bakion badira zenbait estilotako eraikin ederrak, batez ere herriaren goiko aldean, jauretxe dotoreak, dorretxeak eta beste. Eraikin horietako asko indianoenak dira; XIX. mende amaierako krisialditik eta karlistadetatik ihesean Kubara
|
joan
eta han egindako diruekin jaso zituzten.
|
|
|
Parajea ikusgarria da, arkitektura lana nekeza, eta horrez gainera, misterioa dario. Santiagora bidean kostaldetik
|
zihoazen
erromesek geldiunea egiten zuten hemen. Garai batean ermitauak bizi ziren San Joanen, eta oraindik ere otoizlekua da.
|
|
|
24 Itsasadarrean barrena
|
joanez
, biosferarenerreserban sartuko gara.
|
|
|
12.37 Hegan egiten ikasi du; estilo bikainez gainera. Berezko akrobata jantzia daukate zuhaitz batetik bestera hegan
|
joateko
, 50 metrorainoko jauzietan.
|
|
|
18.55 Baina gauzak okerrera
|
doaz
. Helduen arteko iskanbilan, kumea arraren bizkarretik zintzilik geratu da.
|
|
|
29.32 Perikitoen etxe inguruko
|
joan
etorri guztiak gehiegizkoak dira papagaientzat. Txori zuhurrak dira, baina; eta besteen kontuetan mokoa sartu behar izaten dute derrigorrez.
|
|
|
35.36 Arratseko eguzki beroa leuntzean, putzu ertzeraino datoz. Lehorrean zehar toki hezeagoaren bila
|
joatea
baino beste biderik ez daukate.
|
|
|
35.56 Beste krokodiloen antzean sabel gainean narras barik, lehorrean
|
joateko
hanka puntetan ibiltzen dakite. Ibilera azkarragoa da; eta izan behar, egunsentirako ura aurkitu behar badute.
|
|
|
Sugea harrapariaren presentziaz ohartu da. Eta beldurturik,
|
badoa
.
|
|
|
Sugea hor
|
doa
lurrazal kiskalgarrian zehar irristatuz ur freskoaren bila.
|
|
|
Ibaiertzean ahuntz taldeak ezustean harrapatudu. Antxumea gerturatuzaio... eta zentzuz ibaiaren beste aldera
|
doa
.
|
|
|
Sugegorri gosetia herrirantz
|
doa
.
|
|
|
Sugegorria azkeneko aldiz ikusi duten tokia erakutsi diotenean, Hadj Ahmed-ek ez du denborarik galdu. Lanera
|
doa
berehala laguntzailearekin; badaki, orduak dituela aurkitzeko.
|
|
|
Horretan ordu batzuk emanda, azkenean suge pozoitsua
|
badoa
.
|
|
|
Badaki beste animaliak horra hurreratuko direla. Janaria aurkituko du, bila
|
joan gabe
. Baina bat batean, sugea hareatzako arrain baten aurrean dago.
|
|
|
Arra beldurtzeko, lurra astintzen du isatsarekin. Sugeak indar handia sumatudu kolpeotan eta irristatuz
|
doa
, emea bakarrik utzirik.
|
|
|
Inguruko zuloetan begiratzen du eta landareak aztertzen ditu. Baina oso harrapakin gutxi egoten da dunetan, beraz, sugea
|
badoa
gertuen dagoen oasira.
|
|
|
Hainbat kilometrotanarrastaka
|
joan ondoren
, sugegorri adarduna oasira iritsi da.
|
|
|
Sugegorria lasai geratuko da harrapakinaren heriotzaren zain; ez du urrutira
|
joan
jateko. Sugegorri adardunak, bere pisuaren herena baino harrapakin handiagoa irentsi dezake.
|
|
|
Ile fin horiek etsaiaren mugimenduak sortutako aire korronte txikieneiere erantzuten diete. Natura horrelako da eta desertuko baranoa handia denarren
|
badoa
, animalia txiki batek uxatuta.
|
|
2006
|
|
|
22 urte dira ni jubilatu nintzela, eta zaila da gogoratzea, baina uste dut, proiektua gelditzeak 500.000 milioiko zorra ekarri zion Iberduerori. Zorra gobernuak hartu zuen bere gain, eta gero ordainketa zatika egin da urteen
|
joan
etorrian, argiaren fakturaren bidez. Une honetan ezin dizut esan egoera nola dagoen, baina esango nuke oraindik zerbait ordaintzear dagoela.
|
|
|
Urteetako krisi ekonomikoak lur jota utzi zuen herria. Industriaren gainbeherarekin batera, langabezia gora
|
zihoan
etengabe. Egun birik behin atentatuak zeuden, hildakoak zeuden.
|
|
|
Gogoan dut, aurretik, ezker abertzalearen eta, nolabait esateko, sistemaren arteko apurketa izan zela. EAJ estatutuaren bidetik
|
joan
zen, eta gu beste gauza batzuengatik borrokatzen ginen. Sasoi horretan pil pilean zegoen KAS alternatiba zeritzona.
|
|
|
Bestelako arrazoiak baino gehiago, arrazoi politikoak zeuden bidaia egiteko. Euskadira
|
joan
nahi zuen bisitan, eta dena ikusi: lantegiak, industria, kultur erakundeak, hizkuntzarekin loturiko mundua...
|
|
|
Baina
|
joan
etorriak alde batera utzita, guk hauxe ikertzen dihardugu: nola pasatzen den belaunaldi batetik bestera trebetasun eta ezagutza hori.
|
|
|
Bada hatz potolorik ez duen animalia miresgarri batâ? ¦
|
goazen
haren bila.
|
|
|
Doan lekura
|
doala
, anemona mota arin bat darama karramarroak, bere burua babestu eta bide batez, elikatzeko.
|
|
|
Kenya-ko biologoek aztertu dutenez, saiak arrautzatik harrikada bat baino urrunago
|
joaten
dira, tamaina eta forma egokiak dituen jaurtigaiaren bila.
|
|
|
Edo bestela, gorpuaren urinak xurgatu eta
|
joan
etorri luzeak egingo dituzte gorputik habiara, kolonia osoa elikatzeko.
|
|
|
Ikerketek adierazten dutenez, urrats motel horiek gorputzeko tenperatura behar den neurrian edukitzen laguntzen diete. Lasterketa laburretan gai dira zaldien abiada berean galapan
|
joateko
, baina handikote hauek nahiago izaten dute izotzaren eta elurraren gainean lasai ibili, orduko bospasei kilometrora.HOST VO: (01 09 12) Ibilera motel hori ez da, nolanahi ere, alferkeriarekin nahasi behar.01 09 15 00TAKE 1101 09 16 00HOST VO:
|
|
|
(01 09 21)... janariaren arrastoari segika beti, usaimen finak bultzaturik, edo gidaturik beharbada. Gizakiak agian ez du afariaren usaina adituko labean ez badago, eta beste ugaztun batzuek, mazopek adibidez, ez dute usaimenik batere; hartz zuriek, berriz, janariari 24 kilometrora ere usain egin diezaieke, ondoren haren arrastoaren atzetik
|
joateko
. Sudur zoragarri hori oso erosoa da janaria urria denean, edo lagun bila dabiltzanean.
|
|
|
HOST VO: Eguraldia zinez txarra denean, hartz zuriak zulo bat egiten du elurretan, eta zain geratzen da, ekaitza
|
joan arte
, zenbait eguneko lozorroan batzuetan. Elurrak gordelekua estaltzen badu, zulo bat egin eta irten egingo da ekaitza bukatutakoan.
|
|
|
Kumeak guri daude, baina amak ia sei hilabete daramatza jan gabe. Txikiak berarekin ehizara
|
joateko
prest egon arte, ama bere gantz erreserbetatik biziko da gehienbat. Hartz honen esnea beste hartz guztiena baino aberatsagoa da, eta giza esnea baino hamar aldiz aberatsagoa.
|
|
|
Izan ere, ahalik eta azkarren gizendu behar ditu ta kumeak. Amak ehizara
|
joan
beharra du, eta ezin ditu kumeak bakarrik utzi.
|
|
|
HOST VO: Hilabete batzuk dituztenean, kumeak amaren atzetik
|
joaten
dira janari bila, zeropeko tenperaturari gero eta aldi luzeagotan aurre eginez. Bi urtez, amaren esnetik eta hark ekartzen dien haragitik biziko dira.
|
|
|
HOST VO: (01 27 59) Batzuetan, baleazuri talde bat izotz pusken artean trabatuta geratzen da, eta hartzak segituan
|
joango
dira balea festara. Ikusi izan dira inoiz hartzak, 40 balea hiltzen aldi bakarrean.
|
|
|
Egi egia da eta ondo dokumentatua dago. Ipar poloko hartza, tarteka tarteka, Artikoko hondartza izoztuetara
|
joaten
da, itsas belarren eta bestelako landareen bila. Landare berdeak mineral eta bitamina iturri oparoa dira, eta dieta orekatzeko modua ematendiote hartzari.
|
|
|
HOST VO: Festa garrantzitsuren batera
|
doazenean
izan ezik. Araldi garaian, zaldun zuriak aska hoberenen inguruan egoten dira, dontzeila ederren zain.
|
|
|
HOST VO: Baina zergatik
|
joan
behar du hartz zuri batek horren urrutira. Baliteke maitasun bila ibiltzea.
|
|
|
hegan
|
joanda
, esplikatuko dugu hemengo glaziarren
|
|
|
Mesede ederra Maritime Maid barkuarentzat: bertan
|
doaz
|
|
|
gidaria, uharte liluragarriotan. Honela
|
joango
zen aspaldi
|
|
|
mendia ikusita gero, Aleutiarren ertzetik
|
joan
zen. Itsasoa
|
|
|
[01.29.50] Cleveland sumendira
|
goaz
.
|
|
|
[01.31.07] Mary Cody, biologoa, bizi bizi
|
doa
itsasertzean.
|
|
|
Maryrekin
|
joaten
da, txalupa pneumatiko batean, oinez
|
|
|
[01.35.50] Migrazioan
|
doazen
mortsek bokalizazioak egiten
|
|
|
honetan, barkuan eta ur hegazkinean
|
joanda
herririk
|
|
|
zenbatu ditu, eta oinez
|
joanda
mila bostehunda hogeita
|
|
|
urrun. Garestia ta arriskutsua da hegazkinez
|
joatea
, eta
|
|
|
|
Goazen
.
|
|
|
[01.40.04] Kayakean
|
joanda
, harea beltzeko hondartzan
|
|
|
Uhal garraiatzaile baten kontra
|
joatea
bezala da... Oso
|
|
|
Hala ere, ez
|
goaz
gaizki. Mila zazpiehunda berrogeita hamar.
|
|
|
|
joango
gara: txirikorda baten antzera luzatzen dira bi mila
|
|
|
[01.05.20] Barruan
|
doa
Ushuaia Naturako talde bat.
|
|
|
Ameriketan dagoen mendi ederrenetako batera
|
doaz
.
|
|
|
Bai... [ON] Non
|
goaz
, gutxi gorabehera?
|
|
|
Horra hor! Aurretik pasatzera
|
goaz
.
|
|
|
Harrigarria da, Philippe. Munduan noranahi
|
joan
, eta adineko
|
|
|
Ez. (barre)
|
Goazen
ezkerrera.
|
|
|
Ongi
|
goaz
.
|
|
|
Erdian
|
goaz
.
|
|
|
Hor
|
doa
!
|
|
|
Sabel gainean. Ama bizkarrez
|
doa
.
|
|
|
[01.44.47] Bai, ama bizkarrez
|
doa
. Kumearen lehen asteetan
|
|
|
ama ez zaio ondotik
|
joaten
. Kumea beti doa amaren sabel
|
|
|
ama ez zaio ondotik joaten. Kumea beti
|
doa
amaren sabel
|
|
|
bila
|
joaten
da. Oso interesgarria da hori:
|
|
|
Behera
|
noa
!
|
|
|
[01.07.01] Ondo!
|
Goazen
, ba! Hemendik aurrera, errazago
|
|
|
(arnasak) Jota
|
noa
!
|
|
|
bakarrik
|
doa
. Jean Sébastien, eskien gainean jaitsiko da
|
|
|
hiru eme. Emeak,
|
joan
egin dira. Ez zeukaten kumerik.
|
|
|
Berrogei mila kilometro,
|
joan
da etorri.
|
|
|
Sekulako erokeria. Bueno, nire gauzak hartzera
|
noa
.
|
|
|
ihesi
|
joan
zitezkeelako, eta zaldian joanda zituztelako
|
|
|
ihesi joan zitezkeelako, eta zaldian
|
joanda
zituztelako
|
|
|
bere txokoak: ur jauzietan jarrita, hegan
|
doazen
izokinak
|
|
|
|
badoaz
arrainak filmatzera, hartz arreek kanpalekua setiatu
|