|
2015
|
|
|
Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen
|
joan
zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte pasatu diren honetan, bertsoa etxera sartu zaidanean, eguneroko elkarrizketa eta goizaldeko matraka dezentetara.
|
|
|
Gaiaren berri izatean burura datorkizun lehen gauza ez, bigarrena ere ez, hirugarrena jorratzeko gomendio zentzuzko horren harira ez dut ezer esango; dena dela, lerro horiei erreparatu eta berehala pentsatzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainuen idatzi beharrekoa, hitz lauz oraingoan; liberazio bat, gaia; eta egia da, halaber, bi sari horien ostean idazketari ez niola berriz serio heldu beste mota bateko derrigortasun bat iritsi zitzaidan arte. Kontuak kontu, bestelako toki batera ere
|
badoakit
gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik. Kuriosoa da, gainera, zeren eta neure ama pertsonalak, etxera blai iritsita, ez lidake sekula errietarik egingo ezpada toalla lehor eta posible zen heinean epel bat emango; zer nola azaleratzen diren errepresentazio ohikoak, ordea, tradizionalak, gizaldi eta gizaldietan transmitituak, norbere bizipenarekin bat ez datozenean ere, norbera hamar urteren bueltako mukizua denean ere.
|
|
|
..., beste hizlari apasionatu batzuek euren artean eztabaidatzen zuten bitartean, artean kalapita hauspotzen zuen azken txapelketa nagusiaren harira, zer zegien Ametsek bertsotan eta zer zemaion Maialenek bertsoari; nola hark, artisau, harria apart zizelka zezakeen, baina zelan honek, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen guztia; urtetako tradizioa hautsiz bertso saio batera baino gehiagotara
|
joan
nintzenekoa (hori baino lehen Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean arrakalagilearen bi eskol...
|
|
|
Sierra 85 milia/ h abiaduran ari da gidatzen chevroleta, nire aurretik. Nik gidatzen dudan kotxea, forda, abiadura berean
|
doa
Urtzi, Ixaak eta Jokinekin. Errepideko abiadura muga 55 milia/ h a da.
|
|
|
Sierrak aurrera nola alde egiten zuen ikusi nuen, abiadura txikitzen nuen bitartean. Segituan, polizia txiki bat gerturatu zen leihatilara, eta bizkor galdetu zidan ea ba al nekien zein abiaduratan
|
nindoan
. “Milia ta kilometro
ez denez berdina
/ pasa dena azaltzen
hemen ahalegina/
85en zen
orratzan izkina
mugaren berdina da
miliatan egina
/ barkatu nor zara zu,
zeruko birjina? ”.
|
|
|
Polita izan zen “Lucky Luke” doinuan kantaturiko bertsoaldia. Aspaldian AEBetara
|
joandako
euskal artzaina eta bertan jaiotako ilobaren arteko elkarrizketa irudikatu genuen Jokinek eta biok. Euskaraz zekitenek itzulpen lanak egiten zituzten ingurukoekin, eta denboran atzeratutako algarak sortu ziren tarteka, txistea itzuli eta gerora entzuten genituelarik han zeudenen barreak.
|
|
|
Bi emanaldi izango genituen, eta sortzen ari ginen dokumentalaren ardatza izango ziren hainbat elkarrizketa prestatu beharrean ginen. Baina
|
goazen
pausoz pauso.
|
|
|
Baina gure espedizioa ez zen parranda egitera
|
joan
, eta horregatik prestatu genuen mimoz Boiseko Ikastolan (bai, ondo entzun duzu. Euskal Herrian badago euskara ezdeusa dela pentsatzen duenik, eta AEBetan erabilgarria denik ere) eskainiko genuen emanaldia.
|
|
|
JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu nahi zuenak zeharkatu egin behar zuen oholtza. Demagun, jende asko
|
joaten
dela urteroko gosari horretara. “Jende asko” esamoldearekin izugarrizko pila esan nahi dut, kontuan izan AEBetan dena dela handia, baxuak kontrabaxu bihurtzeraino.
|
|
|
Gutxi erretzen dut, baina gauetakoa sakratua da niretzat, eta pijama jantzita irten nintzen sarrera atarira, “liatzeko pitia” eskuan nuela. Zigarroa piztera
|
nindoala
, lurrera begiratu orduko begietako katamalo beltza jantzirik zuen piztiak itzuli zidan begirada. Mapatxea zen.
|
|
|
Aurreko gaueko sustoa eta gero, San Frantzisko bisitatzera animatu ginen. Hango autobusak eta metroa probatu ondoren, beste garraio publiko baten bila
|
joan
ginen: bizikletak.
|
|
|
Azken egunean, San Frantziskoko Euskal Etxera abiatu ginen, ziztu bizian, eta, nahiz eta emanaldirik eman behar ez genuen, Johnny Curutcheti egin ez genion elkarrizketa grabatzera
|
joan
ginen. Oso era ederrean erakutsi zigun Euskal Etxea, eta zin egiten dut itzela dela.
|
|
|
Los Angeles zen helmuga, hain zuzen helmuga izan genuena AEBetara etortzean. Iritsi bezain azkar
|
joan
ginen Guitar Center era eta Laida Rock ezagutu nuen han. Laidak ahots berezia zuen, “brillo” eta kolore sakonekoa.
|
|
|
Kultura zabaltzeko
|
joan
ginen eta berkonkistatu genuen euskaltzaletasuna. Hasieran geure taldeari jarri genizkion oinarrizko minimoei gain hartuta joan ginen NYCko Euskal Etxetik.
|
|
|
Kultura zabaltzeko joan ginen eta berkonkistatu genuen euskaltzaletasuna. Hasieran geure taldeari jarri genizkion oinarrizko minimoei gain hartuta
|
joan
ginen NYCko Euskal Etxetik. Eta geratzen zitzaizkigun beste 4 egun. Urtzik bataiatu ninduen Casabal I Handia bezala, eta argi zegoen garaipena paseatu beharra genuela etxe orratzen artetik.
|
|
|
nuke momentu zoro hartan entzun ziren kanten zerrenda osatu, amaigabea izan baitzen. Egia dena, luze
|
joateko
bidean zena motz bihurtu zuela usurbildarrak.
|
|
|
Larunbat goizeko lehenbiziko saioaren bukaeran aspaldiko lagun bat hurbildu zitzaigun: Martin Goikoetxea, Gorrititik Wyomingera
|
joandako
bertsolaria. 2003an ezagutu nuen Renon.
|
|
|
Ameriketan bizi diren lau bertsolarien artean berori da, nire ustez, gure moldetik gertuen aritzen dena; sentsazioa daukat gainerako hirurek lehenago emigratu zutela Ameriketara, eta bertso molde zaharragoa eraman zutela maletan. Martin gerora
|
joan
zen, eta, gainera, sarritan itzultzen da Euskal Herrira. Aukera izanik hango eta hemengo bertsolariak oholtza gainean aritzeko, Nereak eta biok goizeko bigarren saioan gurekin jardutera gonbidatu genuen.
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan behar den Euskal Herritik Ameriketara
|
joatea
, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan behar den Euskal Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak
|
joandako
baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan behar den Euskal Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun
|
joaten
diren gazteak. Auskalo zer ez ote duten egin eta ikasi atzerrian… eta ez naiz ni hasiko atzerrira joatearen aurka, baina “kanpo mugikortasunari” soilik onurak ikusten dizkietenei galdetuko nieke zergatik ez zuten gauza bera egin urrunen ezkonbidaian Parisera joandako gure aitona amonek.
|
|
|
bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak. Auskalo zer ez ote duten egin eta ikasi atzerrian… eta ez naiz ni hasiko atzerrira joatearen aurka, baina “kanpo mugikortasunari” soilik onurak ikusten dizkietenei galdetuko nieke zergatik ez zuten gauza bera egin urrunen ezkonbidaian Parisera
|
joandako
gure aitona amonek.
|
|
|
Aukeren lurraldea delako edo bizimodu bila
|
joandako
jende askoren helburu delako, Ameriketan sentsazioa duzu nahi duzun oro aurki dezakezula. Ez zait harrigarria egiten, adibidez, denboran bidaiatzeko hainbeste film eta telesail egitea Obamaren herrialdean, ematen baitu berrogeita hamar urte aurrera edo atzera egin ditzakezula pasaporterik erakutsi gabe, herrialdearen punta batetik bestera.
|
|
|
Atean, zain genuen zerbitzari bat, gizon heterosexual kanonikoen ehuneko berrehunaren atseginerako prestatua (norberak irudika dezala parte hori). “Table for four” esan diogu eta lauko mahai batera eraman gaitu, elkarrekin
|
joan
ez garen arren. Bera patinetan dabil eta ziztu bizian heldu da egokitu digun mahaira.
|
|
|
Aramendiri Bilbon pasatu zitzaion iazko udan: “Bilboko Aste Nagusian izaten diren saioetako bat entzutera
|
joan
nintzen Santiago plazara. Onintza Enbeita, Jon Maia, Aitor Sarriegi eta Aitor Mendiluze ziren kantuan.
|
|
|
Saio polita egin zuten eta Sarriegiren eta Mendiluzeren bakarkakoak oso onak izan ziren. Saioa aurrera
|
joan
ahala, inor grabatzen ari ote zen begira ibili nintzen, eta saioa amaitzean, audio teknikariari ere galdetu nion, baina ez dut uste inork grabatu zuenik, norbaitek mugikorrean edo grabatu ez bazuen behintzat”. Agirrek pena du bere hasierako edo sari banaketa batzuetako irudi edo bideorik ez gorde izana.
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroa 25 urte betetzera
|
doa
datorren urtean. Bertsoa bera bezala, etengabeko mugimenduan ari dira lanean, inurri sare zabal bati esker, bertsolaritzaren ondarea bilduz, antolatuz, dokumentatuz eta, batez ere, hedatuz.
|
|
|
Hedapena ez dute kazetariek bakarrik egiten, herritar oro izan daiteke Xenpelar Dokumentazio Zentroko erabiltzaile. Bada norbaiti opari bat egin nahian bertso baten eske
|
joaten
denik; hezkuntza arlotik ere eskaera handia izaten dute, bai testu liburutan, bai argitalpen ezberdinetan, bertsoak nahiz argazkiak sartzeko; herri eragileek ere, euren bertso saioak iragartzeko eskatu ohi dituzte argazkiak…
|
|
|
Eta hala da, neurri batean. Astebururo saio bat edo bi izango da, eta hor
|
noa
kotxe zaharra hartuta, grabagailua motxila berdean sartuta, gehienetan biharamunak dakarren belarri artean iltzaturik. Eta ez dakit nik zein herritara joan behar, hango bertso eskola euskaltegi euskara taldek antolatu duen bertso afaria grabatzera.
|
|
|
Astebururo saio bat edo bi izango da, eta hor noa kotxe zaharra hartuta, grabagailua motxila berdean sartuta, gehienetan biharamunak dakarren belarri artean iltzaturik. Eta ez dakit nik zein herritara
|
joan
behar, hango bertso eskola euskaltegi euskara taldek antolatu duen bertso afaria grabatzera. Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko.
|
|
|
Eta ez dakit nik zein herritara joan behar, hango bertso eskola euskaltegi euskara taldek antolatu duen bertso afaria grabatzera. Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo
|
badoa
goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna hartu eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa bidean ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen.
|
|
|
Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna hartu eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil,
|
banoa
bidean ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen. Bederatziak inguruan etxean izango naiz”.
|
|
|
Hasieran kartaz eskatzen zituen kanta paper eta bertsoak. “Nik iritsi ahala makinaz kopiatzen nituen, fotokopiadorarik ez baitzen eta udan hemendik Loiolara
|
joan
eta han pasatzen nuen uda eta handik hasi nintzen batera eta bestera bertsopaperak biltzen, Azpeitia eta Azkoitia buelta horretan”. Askotan kosta egiten zitzaien jabeei etxean gordeta zuten altxor txikia askatzea, eta Zavalak truke sistema bat pentsatu behar izan zuen.
|
|
|
Aitzaki horrekin saioak grabatzen hasi nintzen, bai saiorako eta baita bertzela ere, grabagailua beti eskura izaten dudala baliatuz”. Baina bere lana Xorroxin irratitik harago
|
doa
: “Hasierako helburua, irratsaioa hornitzeko saioak grabatzea zen.
|
|
|
Funtzio sozial eta funtzio emozionalean kokatu nahia adibideekin erakutsi zuen: “Oso desberdina da
|
joatea
Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo joatea antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera, jendea asteguneko lanak bukatuta doanean zu eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak bere funtzioa dauka, eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”.
|
|
|
Funtzio sozial eta funtzio emozionalean kokatu nahia adibideekin erakutsi zuen: “Oso desberdina da joatea Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo
|
joatea
antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera, jendea asteguneko lanak bukatuta doanean zu eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak bere funtzioa dauka, eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”.
|
|
|
Funtzio sozial eta funtzio emozionalean kokatu nahia adibideekin erakutsi zuen: “Oso desberdina da joatea Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo joatea antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera, jendea asteguneko lanak bukatuta
|
doanean
zu eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak bere funtzioa dauka, eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”.
|
|
|
Era bertsuan mintzo zen gaiaz Agirre ere: “Uste dut zure gorputzaren kontrola eta zure gorputzaren barrutik
|
doazen
zirkuitulabur horiek denak kontrolatzea ezinbestekoa duela bertsolari batek. Berak izan behar du bere gorputzaren eta bere buruaren jabe”.
|
|
|
Emozio bat bakarrik surfeatu egin liteke: emozioen lagun egiten bagara, emozioekin batera
|
goaz
, eta horrek berak uzten digu emozioa buruarekin batera kontrolatzen”, erakutsi zuen Vazquezek.
|
|
|
“Eskizofrenikoa” izatera ere irits liteke: “‘Alde batetik entzulea erakarri nahi dut, baina, aldi berean, noraino biluztuko naiz, eta horrek zer nolako eragina izango du… Ahul bihur nazake horrek…’ Barruan sentitu lezaketen lurrikara hortik
|
joan
liteke”.
|
|
|
Ibilbidean atzera begiratuta ikusten dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak. Orain alde horretatik lasaiago
|
joaten
naiz: barrua hustu behar baldin badut edozein zentzutan, hustu egiten dut, eta, autokritikoa izan behar badut beste gai bati buruz, agian, erreparo gutxiagorekin egin izan dut”, adierazi zuen Agirrek.
|
|
|
Adinaren eta ofizioaren talaiatik iritsi zen ondoriora: “Bizipenak ugaritzen
|
joan
ahala, gaien gaineko emozioak ere ugarituz doaz, eta ofizioarekin bertsoa bihurtzen da tresna bat, zure adierazpide bat, zure munduaren interpretazioa ateratzeko”.
|
|
|
Adinaren eta ofizioaren talaiatik iritsi zen ondoriora: “Bizipenak ugaritzen joan ahala, gaien gaineko emozioak ere ugarituz
|
doaz
, eta ofizioarekin bertsoa bihurtzen da tresna bat, zure adierazpide bat, zure munduaren interpretazioa ateratzeko”.
|
|
|
“Bertsotan ez diot gorputzari eta bihotzari filtroa pasatzen. Urteak aurrera
|
joan
diren heinean, uste dut baietz, baina gaztetan ez ziguten erakutsi galbahe horretatik aritzen: aurrera egin behar zen, eta beldurrak eta ezkutatu egin behar ziren.
|
|
|
saio denetan maskara izatetik, inon ez janzterakoa. “Hori ere ez da ona, beti
|
zoazelako
bistan, eta, azkenean, publikoaren aurrean jartzen zara, eta beti ezin duzu hain zaurgarri izan gauza guztiekiko”, esan zuen Enbeitak.
|
|
|
Orain ere burutik kantatzen den arren, emoziotik kantatzen hasita sumatu ditu bertsolariak. “Psikologikoki funtzionamendu egokia burua eta emozioa uztartuz
|
joatea
da. Beste batek esango luke:
|
|
|
Kantatuko banu, triste bizi naizela eta niretzat pena handi bat dela bakarrik lo egitea, jendeak pentsatuko luke neskazahar samindu bat naizela. Popatik
|
joan
daitezela munduko mutil guztiak eta batek ere ez duela merezi kantatuko banu ere, ez dakit zer pentsatuko luketen. Orduan, borroka horretan askotan ez dut esan nahiko nukeena esaten”.
|
|
2016
|
|
|
Bat judu alemana zen, Frantziara ihes egin zuen, baina bere familia guztiak Auschwitzen bukatu zuen, juduak zirelako. Beste aitona euskaldun peto petoa zen, eta nazien aurka gerrara
|
joateko
muga pasa zuen, bizikletaz. ‘Beste aldean’ ere euskaraz ari zirela ohartuta guardia zibil bati galdetu zion geltokia non zegoen, baina euskaraz.
|
|
|
Ximunek beti aipatzen duen adibidea hor dago.
|
Joan
den urtean, lizeo bateko irakasle batek galdetu zion ikasle bati: «T’es con ou t’es basque?».
|
|
|
Errukia eta kristautasuna ere hor daude, ikusi besterik ez dago jende horrek guztiak zein eliza klase jan duen. Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta gero jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez
|
noa
zuri etxea kentzera, baina jakin ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez. Indartsua izan behar da jarrera horretan irauteko.
|
|
|
Hainbat pertsonaia daude eta bakoitzak iraganarekin bere loturak dauzka, gai zehatzekin lotzen direnak: Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan hainbat egoera agertzen
|
joaten
dira. Istorioa gaur egun gertatzen da, baina iraganari lotuta dago.
|
|
|
Gure jarduna oso oso desberdina da. Bertsotan ari garenean, gu ez
|
goaz
obra berdinarekin Abadiñora edo Gasteiza. Gu Abadiñora edo Gasteiza goaz, eta ez dugu berdin kantatzen, hasi euskalkitik eta segi beste guztiarekin.
|
|
|
Bertsotan ari garenean, gu ez goaz obra berdinarekin Abadiñora edo Gasteiza. Gu Abadiñora edo Gasteiza
|
goaz
, eta ez dugu berdin kantatzen, hasi euskalkitik eta segi beste guztiarekin. Gure jarduna, gainera, hasi eta amaitu egiten da, momentuan, eta inguruko baldintzek eragin handia daukate.
|
|
|
Prozesua luzea da, piezak pixkanaka pixkanaka
|
joaten
dira enkajatzen, antzerki taldeek beren metodologia propioa daukate, idazten dituzun testuak ez dakizu azkenean erabiliko ote diren, entseguetan sortutako testuak –zuk sortu ez dituzunak– zureak balira bezala hartzen dituzu… prozesu osoan engranaje baten parte sentitzen zara, lantalde baten parte. Horrek gure lana errazten du.
|
|
|
Horrek gure lana errazten du. Badakigu nora
|
goazen
eta badakigu nork agintzen duen.
|
|
|
Erabat desberdina da. Alde horretatik, oso ederra izan da antzezlana osatzen nola
|
joan
den ikustea. Egoaren aldetik, eskola oso ona da.
|
|
|
Urnietara
|
joan
bizitzera eta Lurdesekin ezkondu zen, baina, hala eta guztiz ere, Oiartzungo Intxixu antzerki taldearekin lanean jarraitu zuen; zehazki, Eugenio Arozena herrikide eta antzerkigilearekin harremanetan. Lartaun zein Intxixu taldeetako zuzendaria eta Antzertiren birsortzailea da Arozena, eta gaiaren inguruko hainbat liburu eta lan argitaratu ditu.
|
|
|
Batzuek, beharbada, irudi apur bat txukunagoa edo zuzenagoa zeukaten; Txirritak ez. Sagardotegira
|
joan
eta baserria zeukala ere ahazten zuen. Hiruzpalau egun pasa zitzakeen.
|
|
|
Xabier Lete Urnietara
|
joan
zen bizitzera eta antzerkirako grina zeukan herri batekin egin zuen topo, besteak beste Lurdes Iriondoren lanari esker. Letek antzezlana aurrera ateratzeko deliberoa hartu eta lanari ekin zion.
|
|
|
Orduan dena guk egin behar genuen, elektrizitate lanak barne. Zeozer gaizki egingo genuen, fokuak entxufatzean bonbillak lehertu eta argia
|
joan
baitzen elizan. Orduan Bartolo, Txirritaren papera egiten zuen aktorea, buila batean hasi zen, ‘mekauen dios’ oihuka, eta apaiza, aldamenean.
|
|
|
|
juan
dan zenbat urtian,
|
|
|
hartu fusilak
|
joan
frentera
|
|
|
Pentsatu zenbat urte
|
joan
diren
|
|
|
udazken hauek
|
joan
eta gero
|
|
|
Miren, etxean internet eta telefonoa ezin erabiliz egon zara hilabete batez. Berriz ere hornitzailearen dendara
|
joan
zara laguntza eske.
|
|
|
Lehen aldiz bakarrik
|
joan
zara oporretara. Lehen eguna bukatzen ari zaizu.
|
|
|
|
joan
izan naiz gehienena
|
|
|
Laster
|
joanen
naiz dutxatzera
|
|
|
|
joan
zitzaizun arte.
|
|
|
Maddi
|
joan
zitzaidan tanpez.
|
|
|
|
joaten
dira iheska?
|
|
|
Bat batean sakeleko telefonoak jotzen digu, batari Elorrion eta besteari Lesakan. Telefonoaren bestaldetik Bertsozale Elkarteko emakume ahots ezagun batek pasioz diosku eskuartean dutena itzela dela, udaberrikoa ezin hobeto
|
joan
zela, uztailerako aurreikusita dutena zoragarria izango dela eta ea guk horretan guztian parte hartu nahi dugun.
|
|
|
Erraza izango da, eta gidoia eginda emango digute, beharbada. Dena ezinhobeto
|
joango
da”.
|
|
|
“Hizkuntza txikiak”. Gaia entzun eta hitzik ere egin gabe, Eurig Salisbury eta Karen Owen oholtzaren ertz batera
|
joan
eta eseri egin ziren, eta bata telefono mugikorrean, bestea kaiera txiki batean, idazten hasi. Aquariumeko saioak aurrera jarraitzen zuen mikrofonoetan, eta artean eurak han, izkina batean eserita, isilik, hatz puntekin silabak zenbatzen, lurrera bergira, sabaira begira eta, tarteka, idaztera jarriz.
|
|
|
Are gehiago, iruditzen zait (agian hemengo esperientziarekin kontrastatuta ere) Galesen zenbait jende ez dela
|
joaten
emanaldietara klase horretako audientzia topatuko duelako. Nik hautsi egin nahi izan dut Galesko gizartean VIP direnen testuinguru horrekin.
|
|
|
Nik horiengana iritsi nahi dut. Eta entzule hori ez datorrenez nigana, ni
|
joaten
naiz entzule berri posible horien bila, langile auzoetara, eurak fabriketatik ateratzen direnean, adibidez; edo autobusetan egiten dut Cynghanedd.
|
|
|
Audientzia gure aurretik
|
doa
, eta audientziari entzun egin behar zaio eta naturaltasun gehiagorekin txertatu gure jarduna gizartea dagoen lekuetan.
|
|
|
Ez nago batere kontentu munduan eta Galesen gertatzen ari denarekin. Ni ezkertiarra naiz eta zeharo dezepzionatuta nago, ikusita nola, mundua, Europa, Gales, dena eskuinera
|
doan
. Sinestezina da UKIPek (Erresuna Batuko alderdi neofaszistak) hainbeste boto edukitzea Galesen.
|
|
|
Horregatik izan genituen ileak puntan. Aldi berean kantuan, itzultzen,
|
joaten
, pentsatzen, sentitzen, neurtzen eta askatzen ibiltzearen kontra esanak. Oholtzan, eta oholtza aurrean.
|
|
|
Ostegunean, Bilintxekin poteatu genuen Donostiako alde zaharrean eta turisten kameratan betikotu genituen gure bizkarrak. Habanako Ikatz kalean egon ondoren Kresalera
|
joan
eta gauero bezala boluntario itsaso bat sutan. Afari mundialak, pilota partida internazionalak, eta Marios eta beste zipretarren dantza herrikoiak.
|
|
|
Uztailaren batean
|
joan
nintzen Ziprera bertso saio baten aitzakian eta uztailaren zazpian itzuli nintzen Zipretik. Ezagutzen ez nuen uharte batean pasa nuen aste osoa, ulertzen ez nituen hizkuntzak entzunez.
|
|
|
Egin nahi zenuketen hori definitzen
|
joan
omen zarete. Nola definitu duzue?
|
|
|
Definizio handiena arlo musikaletik ailegatu da, ez hainbeste letretatik. Aurreneko diskoa egin genuenean, kantak sortzen
|
joan
eta forman hainbesterako batasunik ez zeukaten sorta bat egin genuen; pilaketa lana izan zen, neurri batean. Bigarrena gehiago izan da kantak propio sortzea diskoari begira:
|
|
|
Bigarrena gehiago izan da zer gai landu nahi izan ditugun, eta gai horiei buruz letra batzuk idaztea. Dena
|
joan
da batera.
|
|
|
Bertso ikuspegia utzi gabe, zabaldu dizkigu musika eszenako esparru gehiago. Martxaren arabera
|
goaz
, gu ere harritzen, gertatzen zaizkigun gauzekin. Helbururik ez daukagu, baina bidean gauza garrantzitsuak ari dira gertatzen.
|
|
|
Gure artean, inguruko musikan edo bertsolaritzan ere bai, beti gorrotatu izan dugu mezu erraza, guk kantatu izan dugunean eta besteei entzun izan diegunean. Errazegi hunkitzeko edo betiko kontsignen barruko hitz horiek ez ditugu inoiz ongi hartu, eta horien kontra
|
joaten
saiatu gara beti. Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte honen parte garenez, gizarte honentzako ere bai.
|
|
|
A.B.: Era praktikoan azalduta, gogoratzen naiz Aramaiora
|
joan
ginela Fagor itxi zuten astean, eta letra bat egin genuen horri buruz, baina ez esanez “Fagor ez itxi eta gora langileen mugimendua”, baizik eta esanez langileok izan garela ez dagoen bizimodu bat sinetsi dugunak, eta, neurri batean, zaplazteko horren erantzule langileok ere bagarela. Akordatzen naiz oso ondo hartua ez zela izan, oso ondo ez zela ulertu edo ez genuela ondo ulertarazten asmatu.
|
|
|
Oriotarra izanda, sekulako konparaketa egingo dut: traineru batean
|
joatea
bezala da.
|
|
|
Era honetara bideratu zuten euskal kulturari buruzko proiektua: “Ikusi genuen haurrengan emozioa sortzen duen gauza garrantzitsu bat euren gurasoen, familiakoen edo komunitatekoen parte hartzea zela, edo gu komunitatera
|
joatea
eta bertan esperientzia bizipen bat edukitzea. Egin genuena zen begiratu zer dagoen gure hezkuntza komunitate barruan.
|
|
|
Horren harira, amaitzeko, Bernardo Atxagaren hitz batzuk gogoratuko ditugu: «Jakina den bezala,
|
joan
den mendeko 30eko hamarkadan hasi zen ikuspuntu aldaketa hura 60koan gorpuztu zen, eta erabat indartu, mende bukaeran».
|
|
|
Lazkao Txikik polizia kontrol batean izandako pasadizo ezagunak eman zidan bertsolariaren definiziorik onena: zer kantatu behar duten jakin gabe jende aurrean kantatzera
|
doazen
pertsonak zirela ikasi nuen.
|
|
|
Joxe Lizaso, ´Lizaso zaharra´ esaten geniona Sebastian semearengandik bereizteko. Bertsotan terremotoa, hizketan gozoa, parrandara
|
joateko
esan zidan, zaharren kontuak utzita. Jesus Alberdi ´Egileor´ Elosuko bere bordan elkarrizketatu nuen udazkeneko egun epel batez, kezkatuta zegoen mendian kortesia arauak agortu zirelako:
|
|
|
Gazterik ez dut aipatu; ez zuten, oro har, lilura berezirik niretzat. Denboraren legea jarraituz, suposatzen dut zahartzen
|
doazen
heinean kazetari gazteentzat izanen dutela lilurarik, eta hauek egin dutela antropologia berri bat Euskal Herria eta mundu zibilizatuaren erdia txunditurik daukan kuadrilla honen sekretuak ikertuz.
|
|
|
Mundutxoz mundutxo ibiltzeko aukera eman dit. Kubatik Malagara
|
joan
nintzen gaztelaniaz inprobisatzen duten Hego Amerikako bisitariak ezagutzera. Ale monografikoak izan dira nire lanetako asko, sakoneko lanak.
|
|
|
Egoera horretan, Bertsolariarenak ez ninduen ez asko ez gutxi kezkatzen, baina, lan handia ez zenez, Joxeanek abian jarritako egitasmoan kateatzen
|
joan
nintzen pixkanaka.
|
|
|
Are gehiago: aldizkaririk ez ateratzea erabaki bagenuen ere, ni konbentzitu ninduen Basarriren etxera
|
joan
eta lehen aldizkari hartarako elkarrizketa bat egin niezaion. Eta beti eskertuko diot Joxani aukera eman izana, ordura arte ez bezalako hurbiltasunetik ezagutu ahal izan bainuen laurogei urteak urruti ez zituen bertsolari handia.
|
|
2017
|
|
|
Bizkaiko Garain egitea pentsatu genuen.
|
Joan
ginen eta Goardia Zibilek dena metrailetaz hartua zeukaten, eta ezin izan genuen egin” (Sarasua: 16).
|
|
|
Txapelketa txapelketa denetik ohikoak izan dira epaileen lanaren inguruko polemika eta protestak. Urrunegi
|
joan gabe
, 62ko txapelketan ere izan zen zalapartarik, baina 67ko hartan inoiz baino oihartzun handiagoa izan zuten kritikek.
|
|
|
Debutatu berria nintzen bertsotan, hilabete aurretik hain justu ere. Esan beharra daukat, ordea, bi urte lehenago Zarauzko Zinema pilotalekura debutatu asmotan
|
joan
, eta debutatu gabe etxeratu nintzela. Holakoxe koldarra nintzen, gero lotsagabe fama jarri bazidaten ere, begira nola diren gauzak.
|
|
|
Magnetofoia eskuetan geneukala
|
joan
ginen Karmelo Baldara, Bertsolari Txapelketa Nagusiaren azken saiora.
|