|
2006
|
|
|
" Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne
|
ibiltzen
kondenatuta gaude, Darabilgun informazioa, gogoan izan, 1991ko zentsuko datuetatik zuzenean aterata dagoela. Hurrengo diagramakoa euskaldunek Errolda Orrian aitortutako etxeko euskararen erabilerari dagokio.
|
|
|
Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek, daudenean, faktore askoren menpe uzten dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan
|
dabilen
norbanakoaren askatasuna egoeraren aldakortasunaren islada baino ez da.
|
|
|
Horiek gabe prozesuaren norabidea bestelakoa izan zitezkeen. Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne
|
ibiltzera
kondenatuta gaude, are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta.
|
|
|
" Egungo hezkuntza sistemaren diseinuak berak urratutako bidea atzera
|
ibiltzeko
aukera bere baitan gordea dauka.
|
|
|
Azken buru, egungo hezkuntza sistemaren diseinuak bere baitan gordea dauka urratutako bidea atzera
|
ibiltzeko
aukera.
|
|
2007
|
|
|
Beste alde batetik, eta hortik aparte, sakabanaketa historiko bat ere badago HEAren sektorean, mundu honetan urte luzetan
|
ibili
garenok ondo ezagutzen duguna, eta urte gutxiagotan ibili direnek ere argi ikus dezaketena, oraindik ere aztarnak edo oihartzunak entzun egiten direlako gure euskaltegietan.
|
|
|
Beste alde batetik, eta hortik aparte, sakabanaketa historiko bat ere badago HEAren sektorean, mundu honetan urte luzetan ibili garenok ondo ezagutzen duguna, eta urte gutxiagotan
|
ibili
direnek ere argi ikus dezaketena, oraindik ere aztarnak edo oihartzunak entzun egiten direlako gure euskaltegietan.
|
|
|
• Ikasle kopuruetatik, ikasle euskaldunduetara; emaitzetaz hitz egiten ari naiz, argi eta garbi. Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte
|
ibili
dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte
|
ibili
dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
" 1960 urte inguruan azaltzen da euskal arazoetarako belaun berri bat. Urte hori ezkeroztik, behar bada, pixka bat lehentxoagotik euskal adimena eta euskal sentipena berritu egiten da, bere baitan zartada bat sentitzen du eta ordu ezkeroztik gertaera hau belaun berri baten esnatzea, kontuan hartu gabe ez dago soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 39 aztertzerik ez euskal kultura, ez euskal politika, ezta ere euskaldunen artean
|
dabiltzan
ideologiak. Hau da azken urteotako gertakarik bortitzena.
|
|
|
Lehendik EAEko euskaltegi batean inoiz
|
ibili
gabeko 11.652 ikasle azaltzen zaizkigu 2005 ikasturtean, horietatik 9.761 Euskal Herrian bertan jaioak direlarik. 2.000 inguru dira, beraz, Euskal Herritik at jaiotakoak.
|
|
|
Lehendik EAEko euskaltegi batean inoiz
|
ibili
gabeko 11.652 ikasle azaltzen zaizkigu 2005 ikasturtean, horietatik 9.761 Euskal Herrian bertan jaioak direlarik. 2.000 inguru dira, beraz, Euskal Herritik at jaiotakoak.
|
|
|
Hedapen murritzekoak dira eta liburutegietara iristen direnean Literatura gris izenpean erregistratzen dira horietako asko eta asko. Eta ikertzaile hasi berriak edo ikasle tesina egileak galdurik samar
|
ibiltzeko
arriskua du horrelako lanak aurkitzeko. Lan horiek oso ikergai bestelakoak izan ditzakete, eta, jomugetan bederen, bat ez etortzeak zaildu egiten du ikerketa lerro komunen eraikuntza han hemenka jotako mailukada elkarren loturarik gabekoen itxura hartuz.
|
|
|
Txostenean bertan adierazten denez, datu horiek AEK erakundean euskara ikasten ari ziren ikasleenak ziren soilik. Baina,
|
ibili
zen ikasle gehiagorik garai hartan euskara ikasten, Euskarazaleak elkarteak eginiko ikastaldietan, EUTGn euskara ikasle zituen garai hartan EUTGk (Zalbide, 1977), IPESen, Lankide Aurrezkiak antolaturiko ikastaldietan, ikastoletako haurren gurasoentzako saioetan, Donostiako Udalaren Escuela de Declamación Vasca Euskal Iztundea delakoaren eskoletan, Lazkaoko eskolan eta abarretan.
|
|
|
Bestalde, hurrengo azterketan idazlana gainditu behar duenak ez du ahozkoa landu nahi izango, eta laster ahozko proba gainditu duena, goiz eta arratsalde
|
ibiliko
da norbaiti bere artikulutxoa laburbildu nahian. Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko.
|
|
|
Gurea, noski, egoera larrian dagoela esan dezakegu. Globalizazioaren garaian txikiak larri
|
ibiliko
dira, baina bidea antolatu eta baliabideak jartzen baditugu, urrats garrantzitsua emateko moduan egongo gara.
|
|
|
Atal edo lerro hauek, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira. Aurreko batean esan bezala, Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskara ikasten
|
dabiltzan
guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran eragin zuzena izango genuke eta erabiltzaile guztiak euskaraz aritzera animatuta sentituko lirateke.
|
|
|
Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskaraikasten
|
dabiltzan
guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran eragin zuzena izango genuke.
|
|
|
Dena dela, Europatik ere, ekarpen berriak datozkigu hizkuntzaren irakaskuntzan
|
gabiltzanoi
zenbait tresna eskainiz. Azter dezagun bada kultura aniztuna eta eleaniztuna den Europan, hizkuntzaren irakaskuntzan dabilen makina bat profesionalen lanaz burututako Europako Erreferentzi Maila Bateratua.
|
|
|
Dena dela, Europatik ere, ekarpen berriak datozkigu hizkuntzaren irakaskuntzan gabiltzanoi zenbait tresna eskainiz. Azter dezagun bada kultura aniztuna eta eleaniztuna den Europan, hizkuntzaren irakaskuntzan
|
dabilen
makina bat profesionalen lanaz burututako Europako Erreferentzi Maila Bateratua.
|
|
|
" Euskara irakastea ez da ingelesa irakastea" bezalako aldarriak botatzen dira inoiz gure artetik, ikaslea hizkuntzan trebatzearren ez ezik, hizkuntzari geroa ziurtatzearren ere
|
bagabiltza
lanean. Helduen euskalduntze alfabetatzea konbentzimendu eta proiektu kolektibo batetik abiatu da, eta proiektu horri erantzun behar dio.
|
|
|
•" Neurtzaileak, neurketak irauten duen ordutan, jira eta buelta
|
ibiliko
dira ibilbideetan zehar datuak biltzen. Normalean ibilbideak neurketa batetik bestera errepikatu egiten dira, lau urtetan herriko
|
|
|
Hamar hiztun horien artean zenbat dira euskaraz dakitenak? Bazter dezagun euskaraz dihardun bakar horrek bakarrizketan
|
dabilenik
. Hori horrela, hamarreko horretan, gutxienik, bi euskaldun dago.
|
|
|
Biziki eragin handia. elkarte bakoitzak badu 40 edo 50 urteko historia luzea. Gertatzen da familia bereko bi edo hiru belaunaldi
|
ibili
direla dantza edo kantu talde berean. Gazteak elkartean sartzen dira musika, kantuz, antzerkian edo bertsolaritzan ikasteko. ohore zaie nortasun berri batez jabetzeaz. elkartea federazio batean bada lehiaketak eta txapelgoak antolatzen dira. publiko zabala hurbiltzen da. herrietako bestetan elkarteek parte hartzen dute giro alaian.
|
|
|
Nortasuna 2005 inkestan ikusi dugu jende askorentzat euskal kulturaren osagai nagusia euskara dela. Baina gero galdegiten zaielarik zein kultura ekintzetan
|
ibili
diren eta ekintza horietan zein den euskararen lekua, emaitzak eztabaidagarriak dira.
|
|
|
Azken 3 hilabetetan zein kultura ekintzetan
|
ibili
zara?
|
|
|
ZENBAT
|
IBILI
DIRA?
|
|
|
Lehen zutabean ekintzak zerrendatuak dira arrakastaren arabera. Bigarren zutabean agertzen dira ehuneko zenbat jende
|
ibili
diren ekintza hauetan. hirugarren zutabean zenbat ekintza euskaraz ziren erabiltzaileen arabera. zinema da arrakasta handiena duen ekintza, baina filma guti da euskaraz. Anitz entzule ere kontzertuetan, heren bat kantaldi euskarazkoak zirelarik. hizkuntzaren pertzepzioa ohargarria da. ekintzan erabiltzen den hizkuntza baino gehiago kontuan hartzen da ekintzaren ingurunean entzuten den hizkuntza. euskal dantzaldiak %67 euskaraz egiten dira, dantzak berez ez duelarik hizkuntzarik.
|
|
|
Gertakari sinbolikoa da Deiadar manifestaldi bakoitzaren aitzinean
|
dabilen
Jualdun talde baionesa. Aitzinean folklorea eta jarraian euskaltasun militantea.
|
|
|
— obralaritza propioa darama egitasmo egituratzaile batzuetan, bereziki transmi sioaren alorrean; Kantuketan eta Batekmila Euskal munduak erakusketa ibiltariak herriz herri
|
dabiltza
bai eta ere mundu zabalean; Hogeita labelak bermatzen ditu hainbat ekintza gaztetxoei euskal kultura transmititzeko eta gazteak sorkuntza kulturalera bultzatzeko.
|
|
|
Liburugintzaren erronka nagusia da nola gaztetxoekin iragan eskolako ariketa aspergarrietarik atseginezko irakurketa eta idazketara. hezkunde Ministeritzak kultura heziketa sartu du eskolan Idazleak eskolan programarekin. programa horretaz baliatuz 8 idazle
|
ibili
dira 15 eskola eta ikastola ezberdinetan. eskola anitzetan ikasleek ipuin bilketak egiten dituzte, bai eta ere ipuin asmamena eta idazketa bi kontalari profesionalen laguntzarekin. horiek hola eskolaz kanpoko haur literatura ahula da. haur aldizkariek porrot egin zuten, komikiak guti dira Okatxu hegal egiten (M. Irigoyen) salbuespen ohargarria delarik. Aterabidea da idazle gazteak formatzea, hori baita Gazteluma lehiaketaren helburua, elkar fundazioa eta ekeren laguntzarekin.
|
|
|
Belaunaldi zahar, gazte ala haur denak berdin partaide dira. hiri handietan bestak erdaldunduak dira neurri handi batean. Baionako bestak dira ezagunenak," milioi bat jende"
|
dabiltzalarik
5 egunez, tartean euskaldun anitz. urte batetik bestera euskal kultura sartzen ari da programan elkarteen ekimenez. Leinua, Baionan kantuz, Ibaialde elkarteek eta txaranga batzuk Karrikaldi antolatzen dute arratsalde oroz euskal kantu, dantza, eta bertsoekin.
|
|
|
Batzuk osoki euskaldunak dira, hala nola aste kulturalak, baina maizenik euskal kulturak bere tokia egin behar du, pozgarri euskaldunentzat eta agian erakargarri erdaldunentzat. urtean zehar festibalak badira bakoitza bere gunean eta unean: Bi harriz lau xori, Dilin dalan, Errobi, Euskal Herria zuzenean, Hartzaro, Jazz in college, Uso pop, Xirula eta kultura asteak edo egunak Baigorrin, Bidarten, Donibane Lohizunen, Donapaleun, Hazparnen, Hendaian Kanbon, Maulen... euskal ondarea, herrietako eraikinek eta edergailuek bai eta ere herriaren historiak eta mitologiak osatzen dute. herritar eta kanpotar anitz
|
ibiltzen
dira euskal erakustokietan, Baionan, donibane Garazin ala donapaleun. Ikasleentzat Irisarriko Ospitalean antolatua da ondarearen zentro pedagogikoak, urtean zehar hiru eguneko egonaldiak egiteko eta udan antropologia kongresoak. helburu berarekin hendaiako Abbadia Jauregia
|
|
|
ondareari buruzko mintzaldiak, herriko landare zaharren artamendua, itsas bazterraren eta txori migrazioen behatokia. Alabaina ezin da baztertu ondare naturala, hots bazterrak eta ingurunea. ondare zabal honen balorazioa
|
ibiliz
egiten da. Badakigu ibilaldiak direla kirol praktika nagusiak eta Uda Lekun eta orokorki gazteen artean. eta zer gertatzen da Y belaunaldiarekin?
|
|
|
Ipar euskal herriko kultura transmisioa bere osotasunean aztertzekotan, hiru solairutan
|
ibili
behar gara: euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten dena. euskal kulturatik abia gaitezen, beste kulturen eragina kontuan hartuz. kulturaren hiru transmisio guneak ikertuko ditugu:
|
|
|
Ipar Euskal Herriko kultura transmisioa bere osotasunean aztertzekotan, hiru solairutan
|
ibili
behar gara: euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten dena. gazteagoetan.
|
|
|
Frantzian 1951ean deixonne legeak eskola publikoan sartu zituen tokiko hizkuntzak eta kulturak eta hauen artean euskara. ondorioak ez ziren berehalakoak izan baina bide bat ireki zen euskalgintza bultzatzeko. ohargarri da elkarte bizitza biziki aberatsa dela Iparraldean. INSee erakundearen arabera 900 elkarte baino gehiago badira gaur egun. Nortasuna 2005 inkestaren arabera herritarren %33k parte hartzen dute elkarte batean edo beste. kirol taldeetan %17 gazte
|
dabiltza
eta kultura elkarteetan %10 herritar, %12 gazte. 1959an Euskaltzaleen Biltzarrak antolatu zuen Ikas elkartea, euskal ikastresnak sortzeko.
|
|
|
Kirolen eremuan
|
gabiltzala
, bestela baitakoan igarotzen den ohitura bat azaldu nahiko nuke, horrek argi erakusten baitu erregelek, norberarenak izanagatik, ez dutela zertan era batekoak izan. Ikusmolde horretatik, euskal pilota aitatu nuke:
|
|
|
Bestela, geureak egin du! Ezin dugu
|
ibili
gure seme alabek eta gure ilobek euren etorkizuna erabiltzeko jakinduriarik izango ez balute bezala jardun. Mundua hasi zen gu munduratu baino askozaz lehenago.
|
|
|
Egoera hobea izan zitekeela aitortuta ere, duela urte batzuk baino askoz hobea da XXI. mendean bizi duguna. eredua etengabe ari da gora egiten, duela 20 urte baino 200.000 lagun gehiagok daki euskaraz, kultur produkzio oparoa dago esparru guztietan, euskararen aldeko jarrera hazi da eta euskararen aldeko lanean inoiz baino talde eta norbanako gehiago
|
dabil
.
|
|
|
Handia da, hortaz, euskal soziolinguistikaren ikerkuntzan murgilduta
|
gabiltzanok
zoriontsu sentitzeko dugun motiboa.
|
|
2008
|
|
|
Erantzun laster bat eman daiteke datu asko biltzen
|
ibili gabe
: izugarri.
|
|
|
Erantzun laster bat eman daiteke datu asko biltzen
|
ibili gabe
: izugarri.
|
|
|
Galestarrek egindakoa, esate baterako interesgarria da. Bangor Unibertsitateko ikertzaile talde bat galeserarako zuzentzaile ortografikoak, ahotsaren sintesirako softwarea eta beste tresna batzuk garatzen
|
ibili
da. Ez da, ordea, galeserarako soilik ibili lanean, beste hizkuntza batzuetarako ere baliagarriak izan daitezkeen tresna generikoak ere garatu ditu.
|
|
|
Bangor Unibertsitateko ikertzaile talde bat galeserarako zuzentzaile ortografikoak, ahotsaren sintesirako softwarea eta beste tresna batzuk garatzen ibili da. Ez da, ordea, galeserarako soilik
|
ibili
lanean, beste hizkuntza batzuetarako ere baliagarriak izan daitezkeen tresna generikoak ere garatu ditu.
|
|
|
Horien artean 2.261 hizkuntzek baino ez dute adierazpen idatzia, eta 300 hizkuntzetan bakarrik kontsultatu daitezke hiztegi elektronikorik. Euskara 300 hizkuntza horien tropelean
|
dabil
, eta areago, IKT eta hizkuntza teknologiako produktuak aztertuta ziur euskara sartuko litzakeela lehenengo 100 hizkuntzen artean, agian lehenengo 50 hizkuntzen artean ere bai. batean klik egitea besterik ez dago proposatutako bilaketa horietan aurrera jarraitzeko. Adibidez:
|
|
|
Horien artean 2.261 hizkuntzek baino ez dute adierazpen idatzia, eta 300 hizkuntzetan bakarrik kontsultatu daitezke hiztegi elektronikorik. Euskara 300 hizkuntza horien tropelean
|
dabil
, eta areago, IKT eta hizkuntza teknologiako produktuak aztertuta ziur euskara sartuko litzakeela lehenengo 100 hizkuntzen artean, agian lehenengo 50 hizkuntzen artean ere bai. Azken 25 urteetako ahaleginen fruitua da hori, baina agian hori ez da nahikoa etorkizun hurbileko erronkei ekiteko.
|
|
|
Produktu posibleen artean bereiztu izan dugu zein diren hizkuntza baliabideak, zein tresna, eta zein aplikazioa. Tresna eta aplikazioak bereizten ditugu, biak produktu informatikoak izan arren, tresnak ez baitira erabiltzaile arruntarentzat eta aplikazioak bai; tresnak hizkuntza teknologian
|
dabiltzan
teknikariek erabil ditzaten definitu dira. Eta horren arabera baliabide, tresna edo aplikazio bakoitza noiz egin behar den aurreikusi izan dugu, ekoizpen prozesu hori optimizatu nahian.
|
|
|
Hasieran lau partaide baginen ere, orain 28 informatikari, 13 hizkuntzalari eta 2 teknikari gara; Euskal Herriko zazpi enpresekin lankidetzan
|
gabiltza
eta atzerriko beste bostekin. Spin off erako bi enpresen sorkuntzan parte hartu dugu (Usurbilgo Eleka eta Alacanteko Prompsit).
|
|
|
Hamaika ahalegin eta ilusioren fruituak dira. Zenbat irakasle eta ikasle
|
ibili
garen, hor, lanean elkarrekin, heziketa aukera hau euskaraz egin ahal izateko! 50 baino gehiago dira bide horietatik titulua eta heziketa berezitua jaso duten teknikari/ ikerlari berriak.
|
|
|
Mendeetako erregresio prozesu batean sartuta
|
ibili
da euskara. Amorrorturen (2002) arabera horren arrazoi nagusiak hauek izan dira:
|
|
|
Aipatzekoa ere bada euskarazko corpusen asmoa deskriptiboa dela, batean izan ezik (EPG). Hizkuntza ereduari dagokionez, berrienak euskara batuari so daude (tresna automatikoak horrekin
|
dabiltza
hobekien), baina euskalkien eta beste barietate batzuen presentzia ere badago. Beste hizkuntzetako corpusen diseinuan ere, corpusa ‘adierazgarria’ eta ‘orekatua’ lortzea da irizpide nagusia, dela hizkuntza oro har aztertzeko (erreferentzia corpusetan) dela alderdi edo erabilera arlo jakin bat aztertzeko (corpus berezietan).
|
|
|
Proiektu erraldoia izan zen, luzera begirakoa, eta ia 85.897.000 euro inbertitu zituen enpresek eta ikerketa taldeek alemanezko hizketa teknologiak garatu zitzaten. Gaur egun, apustu horren emaitza gisa, alemana ingelesaren parean
|
dabil
hizkuntza teknologietan.
|
|
|
Oso garrantzitsua da, halaber, eginda dauden baliabide urriak partekatzea, zeren, maiz, zein bere aldetik
|
ibiltzen
baita, bai ikerketa lanetan, bai baliabideak sortzen. Interes bereko taldeen arteko lankidetzak sustatu behar dira, indarrak batuz emaitza hobeak eta lehiakortasun handiagoa lortuko baitira euskarazko teknologien garapenean.
|
|
|
Hasteko, aitortu beharrean nago, azkenaldian, aprendizaia esanguratsuarekin nahiko kezkatuta
|
nabilela
. Zenbatetan ez ditugu ikasi edo erakutsi gerora begira oso baliagarriak ez diren edukiak?
|
|
|
Duela hogeita zazpi urte, gazteak ginen —gaur baino gazteago—, mundua jateko prest geunden —gaur gutxiagorekin ere hartzen dugu etsia, nahiz eta ausardiarik ez zaigun falta—, lizentziatu ginen batzuk — gaur parra parra
|
dabiltza
lizentziatuak— eta Pedagogian lizentziaturen bat ere bazen gure artean —gaur, oraindik bakarren batek ikasten ditu Pedagogia eta Didaktika—.
|
|
|
Eta Erramun Baxok etorri zitzaigun HABEra; oker ez
|
banabil
, 1982ko hasiera aldera. Berehala ohartu ginen, bai, gu baino jantziagoa zela gizaseme heldu eta ospetsu hura.
|
|
|
Kanadara joan baikinen, 1982ko udazkenean, hango berri ikusi eta ikastera. Eta Kanadan, Quebecen
|
ibili
ginen bitartean, Erramun izan genuen gidari.
|
|
|
Berriro ere oker ez
|
banabil
, beste sei hilabete egin zituen Erramunek HABEn, Kanadatik itzulita. Ja, ZUTABEren hirugarren zenbakian (1983:
|
|
|
Orduko egiak! Eta gaurkoak ere bai, ordukoak bezain gordin, nahiz eta hogeita sei urte joanak izan eta orain pasaporterik gabe
|
ibil
gaitezkeen batetik bestera. kian ditugu bi: " Elebitasuna Canadan" eta" Canadako elebiduntze programa".
|
|
|
Orduko egiak! Eta gaurkoak ere bai, ordukoak bezain gordin, nahiz eta hogeita sei urte joanak izan eta orain pasaporterik gabe
|
ibil
gaitezkeen batetik bestera.
|
|
|
Bata HABEren 7 zenbakikoa da (1982ko ekainekoa). Hor ageri da, hain zuzen, Donostiako Irakasle Eskolan, Didaktikari buruzko ikastaroan
|
ibilitako
ikasle taldea, tartean direla Gabino Murua eta" Zaldubi" ere, beste zenbait aurpegi ezagunekin batera. Erramun falta da.
|
|
|
Eta guk ere, galdera egileok, harekin batera egin behar dugula bidea, gu ere bidegile, guk egindako galderak guretzat ere galdera izaki. Dena galdera bihurtzea dela gizakiaren goiburu nagusia, eta galderen ildoan bidea urratu eta
|
ibiltzea
.
|
|
|
Bi bertsularik aurkezten dute auzia eta noiztenka beren irisoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain tzia emaiten, bat jujeen eta gizartearen alde, bertzea auzitan sartu direnen alde. Ospe handitan etortzen dira denak plazara, zaldi karrosetan lehen bezala, zaldi karrosak jende noble eta burjesen
|
ibiltzeko
manera zela.
|
|
|
Orai zuena tenorea
|
ibiltzeko
emaztegai keta?
|
|
|
Oroitaraztekoa baita Herri subiranoetan eginkizun horiek erakundeetatik ixurtzen diren errekurtso espezifikoz lagunduta egiten dituztela intelektualek. Aldiz XX. eta XXI mendeetako euskal intelektuala sasiko eta baztarreko bidezidorretatik eta zaflakoak bilduz
|
ibili
da. Herri subiranoetako intelektualekin lehiatu beharra gertatzen zaigunean berriz euskal intelektualak jokuz kanpo jatzeko asmoz objektuaren interesa pertsonara desbideratuz, argudioa ezeztatuz, jarrera zuzena lurperatuz, eta taldea ahulduz erasotzen zaigu urrikalmendurik gabe.
|
|
|
Artikulu honen izenburu hori handiustekoa iduri daiteke. Halere, euskararen alde egiten dena aztertzen, neurtzen, ebaluatzen entseatzea garrantzitsua dela uste dugu, nondik nora
|
gabiltzan
ulertzeko, zer eta nola egin behar dugun jakiteko, hots gure hizkuntzaren aldeko lana hobetzeko1 Ikerketa alor horretan Erramun Baxokek parte hartu eta hartzen du noski Ipar Euskal Herrian. Bistakoa da, bere biografiak erakusten duen bezala, gure lurraldeko euskararen eragile inportanteenetarik bat izanez haraindian, hausnarketa ekarle garrantzitsuenetarik bat izan eta izaten dela oraino.
|
|
|
Euskararen alde egiten dena aztertzen, neurtzen, ebaluatzen entseatzea garrantzitsua dela uste dugu, nondik nora
|
gabiltzan
ulertzeko, zer eta nola egin behar dugun jakiteko, hots gure hizkuntzaren aldeko lana hobetzeko. Ikerketa alor horretan Erramun Baxokek parte hartu eta hartzen du noski Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
Ez dakigu helburu hori kausitu dugun, era batez" jadanik dena esana dela" ohartuz. Halere holako bilduma beharrezkoa zela pentsatu dugu, Erramun Baxoken urratsetan
|
ibilten
saiatuz. Esperientza enpirikoak nora, nola joan ez digu esaten.
|
|
|
Ez genuke nahi, herritarrek jotzen dutenean, hizkuntza eskubideen bermea bizi diren tokiak baldintza dezakeela adierazi behar izatea; badugu Nafarroan aski eskarmentu. Askotan entzun izan dugu ofizialtasun bikoitzaren ondorioz herritarrei eskubide berdinak aitortzen zaizkiela; bada, oker
|
gabiltza
hizkuntzaeskubideen bermea ezagutza tasak baldintzatuko badu.
|
|
|
2 Elkarrizketatutakoen ikasketa maila ere, altua mantentzen da: Gehiengoak (%41, 8ak), unibertsitatean burututako ikasketak ditu, gero, bigarren mailako ikasketak dituztenak (%41, 3ak) eta kopuru honekin bezala, euskararen ezagutzari buruzko portzentajeak ditugu, %55, 1ak hitz egiten dakielako eta %22ak, ikasten
|
dabilelako
.
|
|
|
jende guztiari, norberak nahi duen eran, hizkuntzan eta estiloan munduko eta etxeko berri ematea da. Badirudi egunkari digitalek baztertu egin dutela inprimatutako kazetek eskaintzen duten eredua, eta horren ordez lengoaia propio baten bila
|
dabiltzala
. Oraindik oso laster da jakiteko norantz joko duten, baina argi dago ikus entzunezkoen eragina nabarmena dela, nahiz eta soinua eta irudi mugikorrak oraindik gutxik erabiltzen dituzten.
|
|
|
Euskal Herrian sareratzen diren komunikabide digitalak, beren nortasuna osatuko duen ezaugarrien bila
|
dabiltza
oraindik. Oraindik, urte batzuk dira komunikabide berri hau nolakoa izango den jakiteko; hastapenetan gaude.
|
|
|
Irakurle berriak zortzi edo hamar urte ditu, eta bideojokoekin jolasten du. Hau da, ordenadoreekin
|
ibiltzen
da, informazioa beste era batera jasotzen du, badaki zer den interaktibitatea, informazio mailak. Azken batean, apustua multimedialitatearen aldekoa, interaktibitatearen aldekoa, arintasun eta aldi berean sakontasunaren —eta pertsonalizazioaMunduan 112,8 milioi blog daude 2008an.
|
|
|
Eustatek dioenez1, 2005ean gora egin dute Internetera konektatu direnek nahiz Internetera benetan konektatzeko aukera dutenek. Horrela, bada, EAEko 15 urteko edo gehiagoko biztanleen %37, 8 sarean nabigatzen
|
ibiltzen
dira, edozein tokitatik konektatuta ere. Bestalde, %54, 5ek aukera dute bere inguruan konektatzeko; beraz, 16,7 ehuneko puntuko tartea osatzen dute hainbat arrazoirengatik inoiz konektatzen ez direnek.
|
|
|
Bere irizpideen eta beharren arabera funtzionatzen dakiena da beregaina. Beregaintasun propioa diseinatu behar dute euskarazko hedabideek, erdal/ elebidun diren hedabideen imanetik aske
|
ibiltzeko
.
|
|
|
Horrekin guztiarekin esan nahi baita ezen ildo propioa bilatu behar duela euskarazko hedabideen sektoreak,
|
ibili gabe
beti erdal medioek zer esan eta zer egin.
|
|
|
Telebista errazago iristen da edozein ikasketa maila daukatenengana. Irratia ez da talde guztietara hainbeste iristen baina ez
|
dabil
telebistaren joeratik hain urrun. Aitzitik, Internet kontsumitzen dutenen gehiengo oso zabalak unibertsitate ikasketak ditu.
|
|
|
Telebista errazago iristen da edozein ikasketa maila daukatenengana. Irratia ez da talde guztietara hainbeste iristen baina ez
|
dabil
telebistaren joeratik hain urrun. Aitzitik, Internet kontsumitzen dutenen gehiengo oso zabalak unibertsitate ikasketak ditu.
|
|
|
Eredu horren deskribapeneredua sorrarazi duten eskemekin konparatuz gero —adibidez, David Eaton ek (1965) politika sistemarako garaturikoa—, hiztunen gizartearen eta hizkuntza sistemaren arteko input gisa
|
dabiltzan
eskarien mailan agertzen dira gizartearen hizkuntzafuntzioak. Bestalde, hizkuntzaren gizarte funtzioak output gisa ageri dira, eskaintzaren mailan, hizkuntza sistemaren eta hiztunen gizarteingurunearen artean; hizkuntzaren gizarte funtzioak, hain zuzen, hizkuntza sisteman erabiltzen dira eta bertan eragiten dute.
|
|
2009
|
|
|
P familia erdaldun batean jaio zen; euskararekin harremanik ez zuen familian, hain zuzen ere. Tafallan, 10 urte zituelarik, aitari galdetu zion zer hitz egiten ari ziren berarekin jostetan
|
zebiltzan
beste haur batzuk; euskaraz, erantzun zion. Urte gutxitara ohartuko zen bere abizena euskal abizena zela.
|
|
|
Show honen kapitulua 2008 urtean izan dugu, bi emanalditan gainera, eta bietan, berriz ere, porrota nagusitu da: lehenengoan Na Baiko partaide bat kanpoan
|
zebilelako
, eta bigarrenean, Alderdi Sozialistak iritziz aldatu zuelako. Hala ere, P-k argi eta garbi dauka azken
|
|
|
Dagoeneko ordenagailua euskaraz darabilen edonork eskura ditu Xuxen zuzentzailea eta Euskalbar kontsultategia bezalako laguntzaileak, eta segurtasun galanta ematen diote konfiantzaz urri
|
dabilenari
. Ba Kutxan aurten prestatuko dugu laguntza sistema oso bat, tresna eta baliabide askorekin, tartean gure itzulpenen memoria eguneratu bat terminologia tekniko guztiarekin.
|
|
|
Dagoeneko baditugu hainbat zerbitzu katalanez, baita inprimakiak ere; gutxiago galegoz, hedapen txikiagoa baitugu galegoaren lurraldean. Baina eduki dinamikoak aldiro eskuz itzultzen ez
|
ibiltzeko
, Opentrad itzultzaile automatikoa txertatu dugu gure sistema eragilean, ondo prestatuta gure glosategi propioarekin, bere kalitatea hobea izan dadin. Eta laster hasiko gara hura erabiltzen, hain zuzen atari korporatibo berrian.
|
|
|
Hiru urterako ildo nagusiak markatzen zituen eta 2008rako ekintza zehatzak. Eta, nahiz esperientzia faltaz gauza askotan ameslari edo inozo
|
ibili
ginen, urte amaieran gure EMUNeko aholkulariak egin zigun neurketan helburuen %62a betea genuen! Zinez pozik sentitu ginen Hizkuntza Batzordean.
|
|
|
Kutxa Gipuzkoan jaioa da eta hemen hartu du sendotasuna 100 urtetik gorako ibilbidean. Hizkuntza aldetik, Gipuzkoaren pare samarrean
|
ibili
da elebitasunera urratsak ematen gora eta beherekin, baina edozein erkaketak erakusten du aurrerapauso galantak egin direla normalizazioan. Dena den, azken hamarkadak ekarri dio eremu geografiko berrietan indartsu sartzea eta horrek soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain eraldatu egin du erakundea, baita hizkuntzei dagokienean ere.
|
|
|
Boladan eztabaida handia
|
dabil
hizkuntza politikan arauak eta legeak izan behar duten eginkizunaz. Izan ere, oso bide estua gelditzen da egin beharreko indarraren eta inposiziotzat har daitekeenaren artean.
|
|
|
Hizkuntza mailak zehazteko orduan ahalegin berezia egin dugu parametro homologatuetan
|
ibiltzeko
. Zorionez, iaz egin zuen HABEk lan bikaina norabide horretan, Europako mailaketara bilduz gurean urteen poderioz sortu diren mila eta bat bertsioak.
|
|
|
Aipamen horiek garrantzitsuak dira: mundu globalean ez daukazu gauza batzuk azaltzen
|
ibili
beharrik. Ez duzu azaldu beharrik ez daukazula estaturik, hiru autonomia erkidegotan zatitutako gizagaixo bat zarela, estatu burujabe bat, urrutiko uharte bat eta iparraldean koitadu batzuk, inork kasurik egiten ez diena.
|
|
|
Mundu globalean ez daukazu gauza batzuk azaltzen
|
ibili
beharrik. Ez duzu azaldu beharrik ez daukazula estaturik, hiru autonomia erkidegotan zatitutako gizagaixo bat zarela, estatu burujabe bat, urrutiko uharte bat eta iparraldean koitadu batzuk, inork kasurik egiten ez diena.
|
|
|
240 hizkuntza egotea erabateko aldaketa da, eta hasi dira politika espezifikoak aplikatzen. Esate baterako, Bartzelonako metroan,
|
ibili
berri zaretenok denetik entzungo zenuten, adibidez iragarki guztiak zazpi edo zortzi hizkuntzatan, besteak beste arabiera, kurdua, etab. Zerbitzu publikoak hainbat hizkuntzatan ematen dira, eta udalerri katalan batzuek, adibidez, amazighta hizkuntza ofizial izendatu dute beren lurraldeetan.
|
|
|
gorago aipaturiko lanak hor ditugu eta, horrezaz gainera, badira hainbat lan euskararen kasuan. Esate baterako, Euskaltzaindiaren Euskararen liburu zuria11, Jimeno Juriorenak edota X. Erizerena12 Lan horiek guztiak oso baliagarriak dira hizkuntza baten historia soziala egiteko eredu metodologiko baten bila
|
gabiltzalarik
, baina berez ez dira aski. Haien eremua mugatua da eta lan arteko metodologia ez da bateratua edo sistematizatua eta historiaren zati bakar bati buruz ematen dute informazioa.
|
|
|
Olatu hori baliatuta, Don’t hate the media, be the media lelo ezagunak bide egin du, baina oso gogoan izan behar genuke, hala ere, ez duela mundu guztirako balio: aurten bertan, berbarako, Ekuadorren kitxuazko tokiko telebista bi egin guran
|
dabiltzan
egitasmo biren bultzatzaileekin egoteko modua izan dugu HUHEZIn (Mondragon Unibertsitatea), Garabide Gobernuz Kanpoko Erakundearekin (GKE) izaniko elkarlana tarteko, eta, ohiko hedabideak egitearen zailtasun ekonomikoez jardun zitzaizkigunean, Interneten aukeraz hitz egin genien xalo xalo, hots, egunotan, teknologiaren aurrerapena dela bide, kostuak asko jaitsi direla, eta, Interneterako sarbide ... Haatik, haien erantzuna ere argigarria izan zen:
|
|
|
– Prentsari dagokionez, hortxe daude ahulen Estatuetako hedabideak, euren botaldietan 20.000 aleen langa ezin gaindituta
|
baitabiltza
. Alor horretan Euskal Herriko bertako kazeta ez abertzaleak (nazionalista espainiarrak, nahi bada) dira nagusi:
|
|
|
Aleginak eginez
|
bebil
handik hona: etxez kanpora beti duk baserritarra.
|
|
|
Batxi ere bere garaiaren kume da, argi dago, baina, Koldo Izagirre eta Iñigo Aranbarrik dioten moduan, Euskal Herria orduko jeltzaleen erlijiosentimendu berarekin maite arren, Arratzuko semea munduko hamaika bazterretan barrena ere eroso asko
|
dabil
(in Bilbao, 1997: 17):
|
|
|
Distantziak libreago egiten du Batxi idazlea. Abertzale sutsua eta maiz topikoa baldin bada ere, Bilbaok lortzen du bere kutsu militantea eta bere proselitismoa arintzea munduan barrena
|
dabilenean
"
|
|
|
– Komunitatean sakon errotzea, indartsuago izango baikara horrela (zertan datza, komunitateen sorreran ez bada, Tuenti edota Facebook modukoen arrakasta? Globalizazio garaiotan ainguratzeeta erreferentzia puntuen bila
|
dabil
jendea, bistan denez).
|
|
|
– Zirkuitu propioak sortu, euskarak nekez bilatuko baitu lekurik indar zentripetoen autobide zabaletan (hori da, berbarako, Euskaldunon Egunkaria k egin zuena: egunkari propioa sortu, besteetan lekutxo bila eskean
|
ibili
beharrean; idem Euskal Irratiek Iparraldean, edota Hamaika k telebista munduan...)
|
|
|
– Barne ahalak sendotu, aliantza estrategikoak bilatu (etxean zein kanpoan). Telebista garestia izanik eta mundu horretan bakarrik
|
ibiltzea
nekeza, eredugarria da, adibidez, Tokiko plataforman bildutako euskarazko telebista txikien arteko elkarlana.
|