|
2000
|
|
|
Non hasi eta noraino iritsi zehazteko lagungarri zaigu Nafarroako bi idazleren lan bana jendaurreratze dataz baliatzea. Horrela, Felipe Riusen Polaro id liburuko irudiak argi bihurtu ziren unerako honako kronika honen iazko edizioa itxia zegoen modu berean, oraingo lerro
|
hauen
amaiera erabakia dago Aingeru EpaltzakRo ck ’ n’Ro ll izenekoaren aurkezpena iragarria duenean. Bi aurkezpen saio horien arteko urtebete horretan Nafarroako euskal letretan aipuak izan ditu Castillo Suarez altsasuar gazteak.
|
|
|
Nahi ala ez, jarduera horretan ari direnen errokide dira, gara, euskaldunak. Lastre handia da hori guretzat Nafarroako paraje
|
hauetan
. Euskarari ordainarazi nahi diote eta horretan ari dira.
|
|
|
Baina azken batean, hori dena gertatzearen arrazoia, erakunde publikoen babes falta da eta, era berean, halako taldeentzako antzoki sare bat ez antolatzea, prestatzen diren lanak eskaintzeko aukera izateko. Horrekin batera, antzerki talde profesionalek eta ikus entzunezko komunikabideek herriz herri maila amateurrean aritzen ziren aktoreak, gazteak zein beteranoak, talde
|
hauei
zurrupatu izana ere bada lanerako oztopo, jakina baita horregatik ez direla afizionatuaren esparrutik behin betiko ateratzen. Zirkuitu
|
|
|
Jakin bagenekien (orri
|
hauetan
esana genuen) aurreko urteetako bonanza k ez zuela luze iraungo, eta halaxe konfirmatu da, urte honetan manifestuen inguruan sortu den iskanbilak agerian utzi duen bezala.
|
|
|
Kolektibo batez mintza daitekeen arren, ordea, ez dugu homogeneizazioaren arriskuan jausi behar. Idazle
|
hauen artean
, idazle guztien artean dauden alde berak daude. SeN xua, beraz, sailkapenerako lotura bat gehiago izan daite<3 ke, adina, lurraldetasuna, euskalkia edo ideologia izan dais tekeen neurri berean, ez gehiago ez gutxiago.
|
|
|
Datu
|
hauek
eskuratu ahal izateko ez dut hemerotekara oinez joan beharrik izan, aski izan dut Argia-k eskaintzen duen Euskal kulturaren hari@ izeneko internet zerbitzua ikuskatzea nire mac ean. Zorionak, oso albiste laburpen baliagarria egiten dute.
|
|
|
Hogeita bost urte luze —oso luze! — joanak dira erregimen politiko berria dugunetik. Badirudi hogeita bost urte
|
hauetan
ez dugula desberdinak izaten ikasi, ezta desberdintasunetik abiatu eta elkarrekin bizitzen ere.
|
|
|
Beste ikuspuntu batetik, lehen mailako, bigarren mailako eta hirugarren mailako hizkuntzak bazirela esatean, bereizkeriazko teoria hau ezin hobeki zetorkien europarren eta iparramerikarren politika kolonialei. Izan ere,
|
hauek
, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Gertakari
|
hauek
gogoeta eragin eta geure izpiritu kritikoa zorroztu ligukete, ongi baino hobeki salatzen baitute zer nolako harreman arriskugarria ezar daitekeen zientzien —batez ere giza zientzien— eta talde nagusien interes ekonomiko politikoen artean, zientzi ikerketen objektibotasunaren eta legeen berdintasunaren kaltean.
|
|
|
Guztiok dakigu gaurko kultura hizkuntza nagusiak, hots, txinera, ingelesa, espainiera, alemana, frantsesa, errusiera, arabiera, hindi edo japoniera, Erdi Aroan, batez ere, abeltzainen, nekazarien eta eskulangileen berbetak izan zirela, eta mendeetan zehar, monasterioetan, gorteetan, kantzelaritzetan eta eskola unibertsitateetan izandako lantze literario, administratibo eta zientifikoari esker heldu direla gaur aitortzen diegun zientzi eta kultur tresna egoki izateko maila horretara. Kasu
|
hauetan
guztiotan baina, mende asko iragan dira hizkuntza horiek beren literatur batasuna eta estandarizazioa eskuratu eta orain zientzi arloan daukaten terminologia zehatza lortu arte.
|
|
|
silababakarrak (txinera edo vietnamera, adibidez), eranska riak (esaterako, euskara, hungariera, georgiera edo kitxua) eta malgukariak (indoeuroparrak eta semitarrak). Garai honetan uste zen, tolesgabeki, hiru mota
|
hauek
mintzamenaren aurrerabidearen hiru mailari zegozkiola, hau da, aipaturiko talde horien artean bazela behetik gorako eskala bat, silababakarrak atzeratuenak eta malgukariak garatuenak eta osamaituenak izanik.
|
|
|
Gure poetaren aurkikuntza horri esker dakigu orain udaberria urdinez janzten den neskatxa dela; elurtzaren hondarrak" emazte zuhurraren zapiak" direla; basoa" atsedenaren eliza" dela eta uda" suzko itsasoa", eta hura dugula" uda igarotzeko ontzia"; izotz ondoko eguzkia" neguaren barrea" dela eta" neguak bere sudur ospeldu zorrotza" sartzen duela gure etxean... Aurkikuntza xalo eta partzial
|
hauek
bideratu zuten poeta, apurka, adierazpen ausartagoetara: " Aingura bota dut Arratsaldean/ Oina ezarri dut Udazkenean." Iruditeria mailako lorpenok, alabaina, ez zuten poeta errazkerian mugatu.
|
|
|
Baina nire joera klasikoak Zurbaran pintore espainiarrarengana eraman nau berriro ere, Bilboko Arte Ederretako Museoa azken bizpahiru urte
|
hauetan
, Migel Zugazaren zuzendaritzapean, egiten ari den lan azpimarragarriaren azken isla. Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina.
|
|
|
Artearen balioaz behin baino gehiagotan aritu gara orrialde
|
hauetan
, artearen balioaz baino gehiago artearen definizioaz ere bai, beti ere hitz handi hauek jakitunen esku uzteko, eta artea bera definitzea lan nekeza dela esateko.
|
|
|
Artearen balioaz behin baino gehiagotan aritu gara orrialde hauetan, artearen balioaz baino gehiago artearen definizioaz ere bai, beti ere hitz handi
|
hauek
jakitunen esku uzteko, eta artea bera definitzea lan nekeza dela esateko.
|
|
|
Baina aurrerapauso horrek, txanpon guztien aurpegiak bezalaxe, badu bere gurutzea, beti izan du: alegia, artistak eta
|
hauen
obrak ideologien arabera sailkatzea, eta sailkapen hori hartzea artelanaren balioa neurtzeko tresna oinarrizkotzat. Esate baterako:
|
|
|
Liburuak merkeak izatea eta itxura xumea izatea nahi izan dute argitaletxekoek, eta horregatik izendatu dituzte kaiera eta ez liburu. Poesiazaleontzat benetako karameluak dira liburu
|
hauek
, eta batek baino gehiagok hartuko du sorpresarik, batez ere autorerik zaharrenen kasuan perla ezezagunak topatzeko aukera izango baitu. Liburu guztiek orrialde kopuru bera dute, hitzaurrearen luzera ere berbera da, eta badute beste ezaugarri berezi bat:
|
|
|
Ga ra egunkariaren kontrako mehatxu esplizitutzat har daiteke ebazpen hori. Oraingoz, mehatxua besterik ez, baina badakigu nora doazen kontu
|
hauek
.
|
|
|
ezin dela titipuntarik erakutsi aldizkari azaletan! Mayor Oreja hiru probintzietako lehendakari egiten dugunean, ederto pasatu behar dugu taliban
|
hauekin
, bai.
|
|
|
Helburu hau lortzeko, Internetek elkarrekintzarako eskaintzen dituen baliabideak eta gehienbat bere lotura hipertestualak erabiltzen dituzte. Bitarteko
|
hauek
ezin dira testuaren euskarri soilak izatera mugatu; abantaila elkarreragileak erabiliz zerbitzu sorta zabala eskaintzen da, batzuk ordaintzekoak izan daitezkeenak: denda birtualak, datu baseak edo informazio berezitua.
|
|
|
Baieztapen honen adibide argia, zibernauten artean albisteak bozkatzeko erabiltzen duten prozedura dugu. Bozketaren emaitzak 15 minuturo gaurkotzen den datu base batera doaz eta
|
hauekin
internautaren gustukoenak diren aurreneko 10 berriekin, bere nahiak islatzen dituen egunkari baten azala eratzen da.
|
|
|
Bi urte geroago adierazpen
|
hauek
nola gauzatu ziren ikusteko, 1999ko martxoan PRISA taldeak Inicia izeneko atari berria nola kaleratu zuen begiratzea baino ez dugu.
|
|
|
Egunkariaren iturrietatik azpimarratzen da kopuru honen% 50 atzerritik egindako deiek osatzen dutela. Esan genezake bada, datu
|
hauen arabera
, erreferentzia puntu garrantzitsu batez ari garela gaztelaniaz idatzitako prentsari dagokionean.
|
|
|
Azken hilabeteotan El Pas Digital ek zerbitzu elkarreragile berriak sortu ditu; besteak beste, berriketa guneak (chat) edo berri taldeak (newsgroup). Martxoko hauteskundeetan jarri zuten martxan eztabaida gunea eta internautei, era zuzenean, buruzagi politiko garrantzitsuenei galderak egiteko eta
|
hauen
erantzunak jasotzeko aukera paregabea eskaini zien.
|
|
|
Kazeta
|
hauek
publikoaren artean sekulako arrakasta duten zerbitzuak eskaintzen dituzte, ordaindu behar direnak izan arren. Hauen artean, Expansion en azaltzen dena burtsaren gorabeherak adierazteko," La guia empresarial" deitutakoa, edo Cinco das ek sareratzen duena konpainia desberdinen txostenekin.
|
|
|
Kazeta hauek publikoaren artean sekulako arrakasta duten zerbitzuak eskaintzen dituzte, ordaindu behar direnak izan arren.
|
Hauen artean
, Expansion en azaltzen dena burtsaren gorabeherak adierazteko," La guia empresarial" deitutakoa, edo Cinco das ek sareratzen duena konpainia desberdinen txostenekin.
|
|
|
Zalantzarik gabe, webgune hauen guztien produktu izarra hiri edo herrietako informazioa da, tokian tokiko berriak, alegia. Albiste gune
|
hauek
ikaragarrizko arrakasta izan dute Estatu Batuetako egunkarietan.
|
|
|
EGMk 1999ko martxoan plazaratutako datuen arabera, azpimarra daiteke zibernautaren profilak ez duela zerikusirik betidanik ezagutu dugun prentsa irakurlearenarekin: Internetekoa gazteagoa da, maila ekonomiko handiagoa du, Autonomia Erkidego batzuetan kokaturik dago eta eremu
|
hauek
ez dira prentsa idatzia gehien kontsumitzen dutenak. Horrela ulertzen da betiko prentsaren eta digitalaren artean kasu batzuetan agertzen den elkarrekikotasun eza irakurleen kopuruari dagokionean.
|
|
|
Antza denez, The Wall Street Journal izan zen urtea irabaziekin amaitu zuen bakarrenetarikoa, eta hori, ordaindu behar diren zerbitzuak dituelako. Argi dago, beraz, datu
|
hauek
adierazten duten bezala, martxa ez dela erraza izango eta bidea harri koskorrez beteta dagoela. Dena den, kontuan hartzen badugu aspaldi honetan webgune batzuen jabegoagatik —Terra atariaren kasua adibidez— nolako dirutza ordaindu den eta, beste aldetik, nola igo diren beste batzuen akzioak —nahiz eta oraindik zorretan egon—, ezin dugu pentsatu etorkizuna guztientzako beltza izango denik.
|
|
|
Kopuru honetatik 2 milioik erabili zuten Internet hilabete horietan. Zenbaki
|
hauek
zibernauten kopuruak azken urteotan izan duen gorakada adierazten digute. Kontuan eduki behar da 1996 urteko lehen hiruhilekoan Estatuko populazioaren% 1,4 soilik zegoela konektatuta.
|
|
|
ez dago paralelismorik prentsa idatziaren kontsumoan lehen postuak betetzen dituzten eta internauten ehunekoetan lehenak diren lurraldeen artean. Prentsa erosleei dagokienez
|
hauek
dira lehen lekuetan dauden Erkidegoak: Nafarroa, Euskal Autonomia Erkidegoa, Balearrak eta Kantabria; eta zibernauten kopurua kontuan edukitzen badugu, berriz, hauexek:
|
|
|
Aurten argitaratutako Informe Anual de la Comunica cion en arabera, 1999 urtearen amaieran Estatu espainiarrean 81 ziren sareko edizioa zuten egunkariak.
|
Hauetariko
batzuek gainera —La Estrella Digital, adibidez— ez dute paperezko bertsiorik. Bernardo Daz Nostyren arabera, 1999 urtearen amaieran mundu osoan gaztelaniaz idazten ziren 930 egunkarietatik 403k, ia erdiek alegia, zuten bertsio digitala sarean.
|
|
|
Bernardo Daz Nostyren arabera, 1999 urtearen amaieran mundu osoan gaztelaniaz idazten ziren 930 egunkarietatik 403k, ia erdiek alegia, zuten bertsio digitala sarean.
|
Hauetatik
, 100 Mexikokoak ziren; 81, Estatu espainiarrekoak, arestian aipatu bezala; 64, Argentinakoak; 23, Venezuelakoak; 20, Perukoak; 19, Kolonbiakoak; 14, Txilekoak; 12, Estatu Batuetakoak; 10, Ekuadorrekoak; 10, Uruguaykoak; 7, Boliviakoak; eta beste 43 herrialde desberdinetan sakabanatutakoak. Hala eta guztiz ere, esan behar da kopuru hauek etengabe ari direla aldatzen.
|
|
|
Hauetatik, 100 Mexikokoak ziren; 81, Estatu espainiarrekoak, arestian aipatu bezala; 64, Argentinakoak; 23, Venezuelakoak; 20, Perukoak; 19, Kolonbiakoak; 14, Txilekoak; 12, Estatu Batuetakoak; 10, Ekuadorrekoak; 10, Uruguaykoak; 7, Boliviakoak; eta beste 43 herrialde desberdinetan sakabanatutakoak. Hala eta guztiz ere, esan behar da kopuru
|
hauek
etengabe ari direla aldatzen.
|
|
|
Bestalde, aipatzekoa da Estatu espainiarreko 81 egunkari digital horietatik herenak bakarrik, 27 alegia, daudela OJDren kontrolpean. Eta
|
hauen artean
El Pas da bisita gehien jasotzen duena (92.281 kontsulta/ egunean); bigarren postuan, eta alde handiarekin, El Mundo dago (41.079 k/ e) eta hirugarreneanMarcakirol egunkaria (29.286 k/ e).
|
|
|
Eztabaida guneak, chat edo salerosketa elektronikoa bezalako aukerak agertu dira dagoeneko hedabideen webguneetan. Ikusteko dago ere zein izango den orrialde digital
|
hauen
taxuera. Hasiera batean bazirudien Adobek garatutako PDF (Po rtable Document Format) formatua izan zitekeela sarean materialak aurkezteko estandarra.
|
|
|
Oraingoz, hainbeste entzuten den multimedia kontzeptua (bideoa, irudia eta soinua testuarekin konbinatuta) ez da iritsi egunkarien web orrialdeetara.
|
Hauek
, jendeak ikuskatzeko baino irakurtzeko daude pentsatuta.
|
|
|
Diseinu eta itxurarekin zerikusia duten kontuekin batera finkatzeke dago ere webgune
|
hauen
errentagarritasuna. Agi denez, azken arlo hau —errentagarritasunarena, hain zuzen— ez omen da agertzen egunkarien lehentasunen artean.
|
|
|
Kopuru
|
hauek
paperezko edizioen salmentetatik oraindik oso urruti daude, batez ere probintzia mailako hedapena duten egunkarien kasuetan. Ikusgarria da nola ez datozen bat OJDren datuak paperezko edizioetan eta digitaletan.
|
|
|
gaztea, diruduna eta lanetik konektatzen dena gehienbat.
|
Hauek
ez dira, gaur egun behintzat, prentsaren erosle gehienen ezaugarriak.
|
|
|
1996ko hastapenetan Estatu espainiarrean sortzen den pizkunde teknologiko honekin batera, Ozeano Atlantikoaren beste aldetik zetozen albisteen arabera, 50 milioitik gora ziren Internet erabiltzen zutenak mundu mailan. Berri
|
hauek
ez zuten lo harrapatu Vicent Partal katalana, urteak baitzeramatzan begirik kendu gabe Estatu Batuetan gertatzen ari zen iraultza digitalari. Estatuko" ziberpentsalaririk" ospetsuena bera dela diote, aurrenetarikoa Internet erabiltzen eta baita amaraunaren hedapena iberiar penintsulan ikertzen ere.
|
|
|
Itxura aldetik begiratuta esan genezake sarean dauden beste egunkarien tankerakoa dela. Hizkuntza zuzena eta ulerterraza erabiltzen saiatzen da, kontuan izanik internautei bideratuta dagoela eta suposatzen dela
|
hauek
ez direla irakurle amorratuak.
|
|
|
Bere sustatzaileek Noticias de la Comunicacion aldizkariari egindako adierazpenetan azaltzen den bezala (1998ko ekaina, 45 zb.), egunkari digital honek sarean bere espazioa bilatzea du helburu, paperezko euskarria erabiltzen duten kazetekin lehiatu gabe, aitzitik,
|
hauen
gehigarria izanik eta partidu politikoen eta bloke mediatikoen menpekotasunetik kanpo geldituz.
|
|
|
Aipaturiko giza talde hauek guztiak" talde orohartzaileak" (grupos comprehensivos) dira (Margalit eta Raz, 1998) edota, terminologia aldatuz baina ideia bera adieraziz," kultura sozietalak" (culturas societales) osatzen dituzte (Kymlicka, 1996). Nolanahi ere, adierazpen bi
|
hauek
(talde orohartzaileak eta kultura sozietalak) errealitate berberaz dihardute: giza talde horien kulturak bere eramaileen gustuak eta aukerak itxuratzen ditu neurri esanguratsu batean, beraien nortasunei euskarri sendoak ere eskaintzen dizkielarik.
|
|
|
Horren adibiderik nabarmenenak talde etniko, erlijioso eta nazionalak dira. Talde
|
hauek
izango lirateke, gure ustez, babes kulturalerako hautagairik egokienak. Hemen interesatzen zaigun ikuspuntutik, kultura orohartzaile bat baino gehiago dauden gizarte multinazionaletan jarriko dugu arreta.
|
|
|
Askotan, baina ez derrigorrez, nazio ezberdinen arteko bereizgarria hizkuntza bezalako elementu objektiboetan datza. Honako kasu
|
hauek
izango ditugu buruan jarraian.
|
|
|
Kultura bi (edo gehiago) lurralde berean elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta daudenean —guztiak legedian berdin babesturik daudela suposatuz, asko suposatzea dena—, hezkuntza elebiduna izateko eskubideak bermaturik egon luke, hala nola administrazioaren edozein sailekiko harremanak hiritarrak aukeratzen duen hizkuntzan burutzeko, gure eguneroko bizitzan eragin handia duten bi arlo baino ez aipatzearren. Eskakizun
|
hauek
autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete. Oro har, ekintza hauek, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat.
|
|
|
Eskakizun hauek autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete. Oro har, ekintza
|
hauek
, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat. Beste hitzetan esanda, gizartekideak hiritartasunaren idealera hurbildu daitezen kontsideratu behar zaie, ez indibiduo abstraktuak, isolatuak bezala, baizik eta giza talde ezberdinekin lotura estuak dituzten indibiduoak bezala.
|
|
|
Orain arte, talde orohartzaileak kanpoko kulturekiko defentsa neurriak (besteak beste, ekintza positiboaren bidez zuzenduak) hartzeko hautagairik egokienak direla argudiatu dugu. Neurri
|
hauen
helburuetariko bat gizabanakoari bizimodu onaren aukera ahalbidetzea da. Izan ere, jokabide hori hartuz gero, bere nortasuna eraikitzeko ezinbestekoa den kultura babesturik ikusten duen gizabanakoa sendotuagorik sentituko da bere autokonfiantza, autoerrespetu eta autoestimuari dagokienean.
|
|
|
Izan ere, jokabide hori hartuz gero, bere nortasuna eraikitzeko ezinbestekoa den kultura babesturik ikusten duen gizabanakoa sendotuagorik sentituko da bere autokonfiantza, autoerrespetu eta autoestimuari dagokienean. Ni-arekin harreman praktikoan sartzeko hiru modu
|
hauek
(Honneth, 1995) gainerako gizartekideengandik jasotako errekonozimenduarekin (edo errekonozimendu faltarekin) elkarloturik daude. Guztietatik, errekonozimendu kulturalak (hau da, bestearen kultura norberarena bezain baliotsua dela onartzea, jarrera horrek ekar ditzakeen ondorioekin) egundoko garrantzia hartzen du gure egunetan.
|
|
|
1 Hortik liberalek heziketa, adierazpen, prentsa eta abar bezalako askatasunei ematen dieten garrantzia, honako askatasun
|
hauek
posible egiten baitute gure bizitzan baliotsu eta desiragarri denaz deliberatzeko eta, horrela, ongi pentsaturiko, arduratsua den, norabide bat hartzeko.
|
|
|
Liberalismo garaikidearen korronte nagusiaren arabera (Rawls edota Dworkin bezalako filosofo politiko eta moralek ordezkatzen duten korrontea, alegia), gizabanakoek beraien bizimodu onaren ikuspegiaz erabakitzeko askatasuna izan behar dute, kanpotik ezarritako inolako inposaketarik egon behar ez duelarik. Pentsalari
|
hauen
ustez, orduan, gizaki baten bizimoduak garapen egokia dauka baldin eta bere baitatik sorturiko baloreen arabera gidatua bada, inoiz ez kanpotik ezarritakoen arabera. Beste hitzetan esanda, zilegi den bizimodu onaren ikuskera bakarra nork bere buruari ezarritakoa da, eginkizun horretan gizabanakoaren autonomia eta indibidualtasuna irizpide bakarrak direlarik.
|
|
|
Beste hitzetan esanda, zilegi den bizimodu onaren ikuskera bakarra nork bere buruari ezarritakoa da, eginkizun horretan gizabanakoaren autonomia eta indibidualtasuna irizpide bakarrak direlarik. Ondorioz, haW Jesus Casquette EHUko Teoria Politikoaren Historia Saileko irakaslea da. rreman ekonomiko, erlijioso, kultural, sexual, eta abarrek ez dituzte gizabanakoak muga jakin batzuen barruan hesitu behar; aitzitik,
|
hauek
askeak izan behar dute aipaturiko edozein harreman mota kolokan jartzeko, honek erakargarria izateari uzten dion momentu beretik. Ideia hauek osatzen dute liberalismoaren muin morala, hots, liberalismoa gainerako ideologietatik bereizten duen ezaugarria.
|
|
|
Ondorioz, haW Jesus Casquette EHUko Teoria Politikoaren Historia Saileko irakaslea da. rreman ekonomiko, erlijioso, kultural, sexual, eta abarrek ez dituzte gizabanakoak muga jakin batzuen barruan hesitu behar; aitzitik, hauek askeak izan behar dute aipaturiko edozein harreman mota kolokan jartzeko, honek erakargarria izateari uzten dion momentu beretik. Ideia
|
hauek
osatzen dute liberalismoaren muin morala, hots, liberalismoa gainerako ideologietatik bereizten duen ezaugarria.
|
|
|
Liberalek" bizimodu edota bizitza onaren ikuskera" esaten dutenean, gizabanakoek hausnarketa sakon baten ondorioz bizimodu batekin duten konpromisoa adierazi nahi dute. Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide
|
hauek
aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka, baina baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainena den bitartean, beste batzuentzat hip hop a edota bakailaoa izango litzateke.
|
|
|
Liberalismoaren bizitza onaren ikuspegia laburbildu ondoren, honako kezka
|
hauek
sortzen zaizkigu: zeinek izan behar du, ikuspuntu normatibo batetik, estatuaren jokabidea gizartean dauden bizitza onaren ikuskeren aniztasunaren aurrean?; bizimodu jakin baten aldeko apustua egin behar du ala denak balio moral berekoak balira bezala tratatu behar ditu?
|
|
|
Estatuak, bizimodu onei buruzko gizabanakoen ikuskera ezberdinen aurrean, neutrala izan behar duela defendatzeak ez du esan nahi, ordea, bere esparruan bizi diren hiritarren askatasun indibidual, segurtasun fisiko edota ongizateaz arduratu behar ez duenik. Alderantziz, aztergai ditugun liberal
|
hauek
, arlo horietan estatuak jarrera aktibo bat hartu behar duela diote2 Horrela bada, estatu liberal batek, neutraltasunaren agindua errespetatzen duen neurrian behintzat, politika antiperfekzionista bat izan behar du gidaritzat, ezin baitu bizimodu onaren ideia jakin bat edo beste bultzatu. Neutraltasunaren ideiaren arabera orduan, estatuak bere jokabidean ezin du bataren gailentasuna edota gutxiagotasuna aditzera eman bere baliabideak hara zuzenduz, horrela jokatuz gero gizabanakoen bizimodu onaren ikuskeren gain eragina izango bailuke.
|
|
|
Liberalismoaren zenbait irakurketen arabera, goian egindako gizabanakoaren deskribapen ontologikoan akats eta hutsune bat baino gehiago dago. Kritiko
|
hauen arabera
(Sandel, 1982; Taylor, 1993, 1997), liberalismoak gizakiak beraien bizimodu onaren ikuskera eta bizi plangintza osatzeko autoaskiak balira bezala ikusten ditu. Gizakiaren nortasuna, hala nola honi estuki itsatsia dagoen izaera soziala, natura egoera metaforiko, imajinario batetik (Hobbes, Locke) zein" jatorrizko egoera" batetik (Rawls) ex nihi lo sortzen da.
|
|
|
Ikuspegi" atomista" (Taylor, 1997) honen arabera, isolaturik aurkitzen den, hots, aurresoziala den eta lotura komunitariorik ez duen gizabanakoak, giza harremanetan sartu aurretik, nortasun finko eta erabat osatua dauka. Nor den, zer bizimodu jarraitu nahi duen, bere balio eta nahiak zeintzuk diren, bere bizitzan desiragarri eta arbuiagarri diren helburuak —galdera horien guztien erantzuna aldez aurretik ezagutzen du, gainerako gizartekideekin nortasun osatze horretaz" negoziatu" behar ez duelarik3 Liberalismoaren kritiko
|
hauentzat
, aldiz, ni a praktika sozial eta kultural jakin batzuetan" uztarturik" dago; bizitza onaren norabide jakin bat hartzerakoan, gizakiok kokatzen gareneko ingurune soziokulturala ezinbestekoa egiten zaigun datua da, ingurune horrek eskaintzen baitigu, azken finean, bizimodu onen zabalera eta horizontea, hala nola haietariko bakoitza perspektiban jartzeko irizpideak. Hauxe da, funtsean, zenbait autore komunitaristek defendatzen duten" tesi sozialaren" mamia (Taylor, 1997).
|
|
|
Liberalak eta bere kritikoak bat badatoz tesi sozialarekin, zertan datza orduan haien arteko desadostasuna? Esan daiteke desakordioa, besteak beste, estatuak jokatu behar duen paperean datzala, hau da, instituzio publikoek zein neurritan esku hartu behar duten gizabanakoen bizimodu onen aukeran4 Beste hitzetan esanda, eta guretzat dagoeneko ezaguna den terminologia erabiliz, bi autore multzo
|
hauen arteko
argumentuaren gatazka estatuaren neutraltasunaren auzian kokatzen da: liberalek, oro har, estatuaren neutraltasuna defendatzen duten bitartean, komunitaristak ideia honen aurkariak dira.
|
|
|
Xede hori abiapuntutzat hartuta, estatuak esku hartu luke gizabanako guztien autodeterminazioa praktikan bermatzeko, eta ez soilik dagoeneko merkatu soziokulturalaren aldetik babesturik dagoen talde kulturaletako kideena. Autore
|
hauen
ustez, esparru politiko beraren barruan eta elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta bizi diren talde kulturaletako kideek (beste hitzetan esanda, multinazionalak diren estatuetako edota multikulturalak diren gizarteetako kideek) eskubidea daukate beraien kulturek botere publikoaren babesa izan dezaten6.
|
|
|
Laburbilduz, orain arte honako argudio
|
hauek
garatu ditugu: 1) liberalismoaren bereizgarri nagusietariko baten arabera, gizabanakoek beraientzako bizitza ona denaz aukeratu behar dute, kanpotik inork bere ikuskera partikularra inposatu behar ez dielarik; 2) hemendik ondorioztatzen da estatuak politika antiperfekzionista bat jarraitu behar duela, politika mota hori bermatzeko bizimodu onen aniztasunaren aurrean neutraltasunez jokatu behar duelarik; 3) gizabanakoa benetan autodetermina dadin, berau inguratzen dueneko ingurune kulturala babestu beharra dago, ingurune horrek eskaintzen baitio, hein handi batean, desiragarri eta gaitzesgarri diren bizimodu onen ikuskera.
|
|
|
doktrinazkoak (printzipioak); programazkoak (planteatutako helburuak); instrumentalak eta osagarriak. Adierazleak honako
|
hauek
dira:
|
|
|
" Hoy vamosala vida exterior del pas". Aipatutakoaren adierazgarri, besteak beste, honako
|
hauek
dira: prentsa nazionalistan argitaratzen ziren artikulu ugari, euskal gatazkaren nazioarteko dimentsioa azpimarratzen baitzuten; EAJk Eusko Idazkaltza Buruba sortu izana, kanpo propagandaz ardura zedin; hainbat naziotara egindako bidaiak; EAJk Europako Nazionalitateen Biltzarrean sartu eta urteko bileretan parte hartu izana (Ramon Bikuñaren esanetan," dar caracter mundialanuestro pleito" esan nahi zuen horrek);" Euzkadi Europa" goiburua erabili izana.
|
|
|
Publikazio politikoak aztertzerakoan, berriz,
|
hauek
1945 urteaz gero Iparraldean berragertze indartsua izan zutela garbi ikus dezakegu. Urte horretan Azk atasuna argitaratu zen (Donibane Lohizunen); 1946an, Jagi Ja gi (Miarritzen) eta Tie rra Va sca (Baionan); 1947an Euzko Langileen Alka rtasuna (Miarritzen) eta Ald erdi (Baionan); 1949an, Az ka ta suna (Baionan).
|
|
|
Euzko Gogoa ren kasuan, ipar nagusiak filosofia, hizkuntza eta literatura klasikoak izan ziren, agian elitistegiak ziren oinarrietatik abiatuta. Zoritxarrez, gure herrian ez ziren planteamendu
|
hauek
justifikatzeko beharrezko baldintzak betetzen: unibertsitaterik gabe, euskararen irakaskuntza erabat baztertuta, populazio euskaldun gehiena analfabetismoan murgilduta, Euzko Gogoa ren bidea intelektual talde txiki batena izan zen, apenas ondorioak jaso zituena.
|
|
|
Ikuspuntu politikotik egiten ziren atzerriratuen aldizkarietara itzuliz, II. Mundu Gerra ondorengo
|
hauen
eklosioa, Iparraldean bezala, Estatu frantses osoan bizi izan zen. Adibidez, 1945 urteaz gero Euzko Deya berriz ere kaleratu zen.
|
|
|
Zerrenda ia Francoren heriotza bera arte luza daiteke, gerra ondorengo atzerria hirurogeiko hamarkadan sortutako mugimendu berrien olatuekin nahastuz, batik bat ETAren sortzearekin. Orokorrean, aldizkari
|
hauek
, planteamendu kulturalak gehienetan bigarren plano batean utzita, eduki eta helburu politiko oso zehatzak zituzten. Horien helburu nagusia Hegoaldean argitaratu ez zitekeena ateratzea zen, eta horrek komunikabide berrien kalitatea gutxitzea suposatu zuen normalean.
|
|
|
Euzko Enda, Euzko Deya, Ge rn ikaeta Euzko Gogoa.
|
Hauetan
, lehen eskuko informazio iturri aberatsa eta balio handiko testimonioak eta lanak aurki ditzakegu, nahiz eta oraindik gutxi baloratuta eta aztertuta izan. Dena dela, Franco hil ondoren, horietatik lehen etapako Euzko Deya eta Gernika berrargitaratu direla esan beharra dago.
|
|
|
Eta, gainera, oraindik garai horietako testigu asko bizirik zeuden bitartean gertatu da hori, sarritan lehen eskuko testigantzak eskuratzeko aukera zegoenean. Dudarik gabe, ahanztura honekin gure ondare kultural eta historikoari ez diogu mesede handirik egiten, baina, zoritxarrez, hori bide da gaur egungo giza dinamika, eta beraz, horren aurka ezer gutxi egin ahal dugu orrialde
|
hauetatik
. j
|
|
|
historia, literatur kritika, filosofia, linguistika, musika eta politika.
|
Hauek
lantzerakoan ideien aniztasuna dugu ezaugarri nagusia, sarritan batera ez datozen iritziak azalduz.
|
|
|
Hau ulertzeko, lan mota horien heterogeneotasuna eta haiek osotasunean biltzeko zailtasunak izan behar ditugu kontuan. Ondoko lerro
|
hauetan
, horri nolabait buelta emateko beste saiakera txiki bat egingo dugu, Europan garatu zen atzerriko hemerografia aztertuz, oroz gain Iparraldetik hasita, Frantzia eta Erresuma Batuan.
|
|
|
Era horretan, iheslarien aldeko giroa sortu beharrean,
|
hauen aurkako
jarrera zabaldu zen orokorrean, sektore batzuek etsai bezala ikusten baitzituzten hauek. Hori izan zen, erran baterako, Eskualduna() Donibane Lohizuneko aldizkari kontserbadoreak egin zuen kanpainaren kasua; aldizkari honek
|
|
|
Era horretan, iheslarien aldeko giroa sortu beharrean, hauen aurkako jarrera zabaldu zen orokorrean, sektore batzuek etsai bezala ikusten baitzituzten
|
hauek
. Hori izan zen, erran baterako, Eskualduna() Donibane Lohizuneko aldizkari kontserbadoreak egin zuen kanpainaren kasua; aldizkari honek
|
|
|
Jakin euskal hizkuntzaz aditua, Ibon euskal poesiaz, Ayx erre filosofiaz... Geroxeago, kolaboratzaile
|
hauei
beste batzuk gehitu zitzaizkien: Isaac Lopez de Mendizabal, Rosario Arrizubialde, Jose Zubimendi, Nicolas OrmaetxeaOrix e, Jesus Maria de Leizaola...
|
|
|
Nolanahi ere, nahiz eta iniziatiba
|
hauek
eta beste batzuk izan, II. Mundu Gerraren bukaera arte, atzerri bezala definitu ezin daitekeen marko soziologiko horretan, ez da egongo bi aldeetako intelektualen arteko benetako kolaborazio esturik eta elkarlanik. Horren ondorioz, Hegoaldetik heldu ziren iheslariek, aurretik Iparraldean egiten ari zen lan kulturala indartuko dute.
|
|
|
Gas malko eragileen artean egiten du maitearen galde, eta betiereko lelo erretorikoa izan zitekeena egunerokotasun gordinean kokatzen baldin badigu eztitasunak eta bortizkeriak elkar elikatzen duten plastizitate dramatiko batean, ber gisaz gaitu" gure kaleko" topiko zatekeen horretatik ateratzen oihu ez ofizial horren urduriaz, bere baitakoa soilik den garrasiaren aldarriaz. Bi plano
|
hauen
kontrasteak —eta soseguz ezin uztartuak— sortzen dute poesia honen durduzatzeko ahalmena, bakardadea eta urruntasuna nagusi ageri dituen urraduran:
|
|
|
lurralderik ez daukan kulturan hizkuntza da babesleku bakarra, eta norberarenak dira kantagai (bere arnasa entzuten du). Barka ezazue berbakondo zatar
|
hauek
esatea: Orixerena deserrotze ontologiko bat da.
|
|
|
Eskura izatera, orrialdetxo
|
hauetan
zehar esandakoa errepikatzeko ausardia hartuko nuke beste behin ere, hauxe gogorarazteko: hiru horiek, alegia, Euskal eta Biblioteka eta Nazionalak, erro errotik bete behar dute euren tituluaren esana, eta Euskal Herriari buruzko oro bertara bildu, edozein euskarri tartean dela eta, zeresanik ez, Euskal Herriaren naziotasun hori ahaztu gabe.
|
|
|
Esan bezala, batzuren eta besteren iritzia jaso nahi izan du Jakin ek. Azkenean, honako lau lagun
|
hauek
erantzun digute: Joseba Agirreazkuenaga eta Ludger Mees historialariek, Henrike Knorr euskaltzain eta hizkuntzalariak eta Andres Urrutia euskaltzain eta notarioak.
|
|
|
Ondoren, aditu
|
hauei
egin dizkiegun hiru galderak datoz:
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak Liburu eta Liburutegi Zerbitzua eratu zuen Liburutegi Sistema Nazionalaren buru izateko. Zerbitzu horrek bi helburu nagusi
|
hauek
ditu: lehenengoa, Euskal Autonomia Erkidegoko liburutegien koordinazioa eta horien arteko lankidetza lortzeari begira, liburutegien alorreko politikaren nondik norakoak zehaztu, batetik, eta, irakurketa zerbitzu publikoak sustatu eta finkatu, bestetik; bigarrena, Euskal Autonomia Erkidegoko bibliografia eta euskararekin nahiz euskal kulturarekin zerikusirik duen oro bildu, gorde eta zabaldu.
|
|
|
Hori dela eta, Euskal Autonomia Erkidegoko udalei eta, udal bat baino gehiagoz osatuta egonik, nortasun juridiko propioa duten entitateei dirulaguntzak ematen zaizkie, Liburutegi Sare Nazionalean sartuta dauden liburutegi publikoetako liburu multzoa berritu edota handitu dezaten. Dirulaguntza horiek honako liburu
|
hauek
erosteko izango dira: liburutegiak sortzeko beharrezkoak diren liburu sortak, Kultura Sailak eskaintzen duen bibliografia hautatuaren zerrenda osatzen duten liburuak edo errefe' Biblioteka rentzi liburu garrantzitsuak eta horietaz gain, ematen den diru kopuruaren% 40 beste liburu batzuk erosteko erabil daiteke.
|
|
|
Datu base komun bat sortu dugu sareko liburutegi guztien katalogoak sartu ahal izateko.
|
Hauetan
, informazio bibliografikoa eta erregistroen kokapena eskaintzen da.
|
|
|
Biblinleka egoerari buruzko diagnostikoa egin ondoren, lantaldeak dokumentu
|
hauek
utzi ditu prestaturik: (1) liburutegiei buruzko legearen zirriborroa; (2) Nafarroako Liburutegi Publikoen maparen zirriborroa; (3) lankidetza hitzarmen berrien zirriborroa; (4) prozeduren gidaliburua; (5) zerbitzuen kartera eta (6) kudeaketa deszentralizatzeko proposamen bat, Liburutegien Kudeaketarako bost barrutiren bidez, koordinatzaile bana arduradun dutela.
|
|
|
1 Artikulu honen lehen bertsioa 1999ko udan idatzi zen; garrantzitsua da hori aintzat hartzea, ordutik hona zenbait aldaketa egon baitira. Lehenik eta behin, orrialde
|
hauetan
deskribatzen den eta liburutegi publiko nafarren antolaketa eredu berriaren diseinua agindu eta sustatu zuen zuzendaritza taldea aldatu egin da. Plan estrategikoak, jakina denez, erakundeek epe ertain eta luzera begira izan behar dituzten jomugak finkatzeko lantzen dira.
|
|
|
Horregatik, landutako agiriak aztertzeko Vianako Printzea Erakundearen zuzendaritza talde berriak bere denbora hartu izanak, ez du inola ere horien bideragarritasuna baliogabetzen. Bestalde, etorkizuneko Nafarroako Liburutegi Nagusiaren kokapenaren auzi polemiko eta korapilatsua, dirudienez, orrialde
|
hauetan
adierazten denaren guztiz aurkako zentzuan ebatzi da. Hilabeteetan zehar, CDNko Javier Chorraut (Iruñeako aurreko alkatea) eta Miguel Sanz Nafarroako Gobernuko presidentea ezin izan ziren Nafarroako Liburutegi Nagusia kokatzeko akordio batera heldu.
|
|
|
Hasiera batean liburutegiek prestamoaren eskaera egin ahal izateko helbide elektronikoa besterik ematen ez bazuten ere, egun formulario batzuen bidez liburutegiek beraien eskaerak egin ditzakete zuzenean. Formulario
|
hauek
, normalean, liburutegien arteko prestamoen baldintzak aipatzen dituzte. Estatu espainoleko helbide elektronikoak nahiz dokumentuen eskurapenerako oinarrizko arauak ikusi nahi izanez gero, ondorengo helbidea erabil dezakegu:
|
|
|
Ohiko argitalpenak digitalean antolatzen direnean, kontuan izan beharra dago dokumentu
|
hauek
ez direla
|
|
|
Telekomunikazio sareen gizarteratze eta komertzializazioaren inguruan informazio ugari sortu zen teknologia berri
|
hauek
liburutegietan izango zuten eragina zela eta. Positiboki ikusten zen gaia, eta antolakuntza oinarrian jarriz, informazioa eskuratzeko modu zabal bezala liburutegia ikusten zen.
|
|
|
" liburutegi birtuala"," liburutegi elektronikoa"," hormarik gabeko liburutegia", eta azken aldian" liburutegi digitala". Hitz
|
hauekin
esan nahi da liburutegi hauek eta eskaintzen dituzten zerbitzuak teknologia eredu berri baten ondorioz sortutakoak direla, ez besterik. Liburutegi digitala terminoa azkena sortu den kontzeptua da, azkenaldiko jardunaldi eta hitzaldietan erabiliena dena.
|
|
|
" liburutegi birtuala"," liburutegi elektronikoa"," hormarik gabeko liburutegia", eta azken aldian" liburutegi digitala". Hitz hauekin esan nahi da liburutegi
|
hauek
eta eskaintzen dituzten zerbitzuak teknologia eredu berri baten ondorioz sortutakoak direla, ez besterik. Liburutegi digitala terminoa azkena sortu den kontzeptua da, azkenaldiko jardunaldi eta hitzaldietan erabiliena dena.
|
|
|
Honi guztiari dokumentuen beste berezitasun batzuk gehitu behar dizkiogu. ...rtu egiten dira, pantailan ikusten dugun hori sortzeko), banatuak (dokumentua osatzen duten fitxero ezberdinak, memoria unitate bakar batean edo memoria unitate ezberdinetan egon daitezke, ordenagailu bakar batean edo ezberdinetan, sare batean edo sare ezberdinetan) edo/ eta dinamikoak (dokumentu bat osatzen duten fitxeroak alda daitezke, informazioa eguneratzen adibidez, eta beti ez dira aldaketa
|
hauen
fitxero historikoak gordetzen) izan daitezke. Era berean, dokumentu elektronikoek bi berezitasun dituzte:
|
|
|
Hor ditugu antzinako testu zientifikoak, artxibo ofizialak, gutunak, argazkigintzaren hasierako bidrio plaketa negatiboak... onddo, intsektu, paper azido eta gizakiaren eraginez hondatzen. Bestalde, liburutegietako biltegietan erabili ez daitekeen, edo erabilpen murritza duen dokumentu asko dago ere; zorte pixka batekin eta kristalezko kutxa batean sartuak daudela, dokumentu
|
hauen
orri pare bat ikusteko aukera egon daiteke.
|
|
|
Ez dago dudarik Internetek garrantzi berezia duela honetan guztian. Gauzak honela, aldaketa
|
hauek
hiru norabidetan doazela esan genezake:
|
|
|
Biblinleka atseginak zaizkigu. Teknologia berri
|
hauek
eskura jartzen digute hainbat aukera, gero eta makina potenteagoak, gero eta programa gehiago, gai hauetan adituak ez garenontzat terminologia ulertezina... Hau guztia ez dago denon eskura, gizarte sektore ezberdinak ere hor daude eta ondorioz analfabeto zibernetiko multzo handi bat sortzen ari da.
|
|
|
Biblinleka atseginak zaizkigu. Teknologia berri hauek eskura jartzen digute hainbat aukera, gero eta makina potenteagoak, gero eta programa gehiago, gai
|
hauetan
adituak ez garenontzat terminologia ulertezina... Hau guztia ez dago denon eskura, gizarte sektore ezberdinak ere hor daude eta ondorioz analfabeto zibernetiko multzo handi bat sortzen ari da.
|
|
|
Teknologia berri
|
hauek
lanbide guztietan eragin zuzena dute; arrantzaleak satelite bidez gidatzen dira itsasoan, abeltzainek txipak jartzen dizkiete animaliei, bideokonferentzien bidez egiten dira bilerak Alemaniara joan gabe...
|
|
|
Horrela, telekomunikazio sareek eta sistema informatikoek, testu, irudi eta soinuak kopuru handitan erabiltzeko aukera eman dute, eta ondorioz aktibitate hauek guztiek aberastasuna sortzea posible egiten dute, ohiko iturrien pare. Informazio bolumen
|
hauen
mugimenduari begira, ezinezkoa zaigu guztiari unitate bakar batean heltzea, beharrezkoa da bereziki prestatutako profesionalak egotea, informazio kopuru izugarri horren barruan aise mugitzeko. Profesionalen beharra dugu behar dugun hori eskuratzeko bideak erakutsiko dizkigulako, denbora aurrezteko, zarata kentzeko eta behar dugun hori zehazki eta behar dugun momentuan jasotzeko.
|
|
|
Horrela, zentroen kudeaketan, dokumentazio espezialduan, informazioaren teknologian, erakundeetako dokumentazioaren kudeaketan, ikerketan eta irakaskuntzan bereziki formatutako profesionalak gehitu ditugu gure lanean. Langile
|
hauen
prestaketan, aurreko programetako ohiko ikasgaiez gain eta informazio gizarte honi erantzuteko, gai berriak ikasten dira: besteak beste, dokumentu eta informazio sistema hipertestualen diseinua, direktorio eta bilaketa motorren funtzionamendua Interneten, dokumentu kudeaketen sistemak, Interneteko datu base eta informazio sistemak, patrimonio dokumentalaren zainketa eta kontserbazioa.
|