|
2007
|
|
|
Xano eskapatu zela? gure kezkak berriz
|
hasiko
direla. Zerbait egin behar da!
|
|
|
Hala egina izan zen, mundua bildu zen elizako plaza gainean, iguzki betean, eta alkateak hitza hartzerat zoalarik, batbatean, eliza soinua
|
tulunkan
hasi zen, hil zeinuak ezezagun batek jotzen zituela. Orduan, xori hegal zafladak entzun ziren, ttiuttiuka zonbaiten artetik eta, buruak altxaturik eliza dorreari buruz, ikusi zuten, denek, itzalezko itxura bat, besoak zaflaka, hixtuka, irri ezti bat ezpain xokoan, lurrerat jausten eta lehertzen.
|
|
|
Eta, Maritza azti zaharrak, errezebitzen zituen karabana ederrenean, paretak oihal ezti eta koloretsuez apaindurik, bi alki buhant eta apalak eskainiz jartzeko, goxoan mintzatu ahal zaitezen. Orduan
|
hasten
zuen bere" komeria", otoitz bitxi batzu ahopekatuz, kurutze seinalea egiten zuen, esker aldetik balin bazen ere, erranez: " leba tusquet, echa bisquet, le apelinguet, taberamente".
|
|
|
Gero, mahai ttipi baten gibelean eserita, oihal urdinhoriz estalitako berinazko borobil bat agertzen zuen eta eskuak gainean emanik" zeren bila zaitezte, hor nauzue azti suhar eta samurra". Harat heldu ziren bikote edo emazteek jakin nahi zutenez beren geroko esperoaren berri, Maritzak bere eskuak pausatzen zituen emearen sabelaren gainean eta
|
hasten
zen kanta gisako litania batzuen errezitatzen, mintzaira bitxi batean, begiak hetsirik, artetik galdera xume bezain xinple batzu eginez, hala nola: " zer zinukete desiratzen gehienik", eta errantzuna entzun bezain laster" hala bedi!
|
|
|
— Ene sekretua ez duk mirakuilu bat, bixtan dena, segitu zuen Maritzak erdi irri erdi serios, pentsatzekoa duk ez dela gauza hortan deus sekreturik, haurrak sortzen dituk nihungo mediku edo aztiek jakin gabean aintzinetik zer izanen diren, arra edo eme, oraindik
|
hasteko
. Bahiz?
|
|
|
Pollita nindukek, bai... — bat batean, nigarrez turrustan
|
hasi
nintzen ez jakin zer edo nola... — kalma hadi, mutikoa, hemen nauk — aita, ene aita maitea hor nuen, esku bat pausaturik ene espalda gainean, ikara baretu egin zautan — aita!
|
|
|
Zokoko kanbarako murrua desegin ginuelarik, nik bainuen pikotxa eskuan, harri mokor bat kolpe batez dautzarazi nuen ustegabean eta zilo batean agertu zen pistola erdoildu zahar bat, segur bere lekuan ez zegoena, gure etxean nehork ez baitzuen holako tresnarik ibiltzen, ez ihizin ez bestela. Zer harridura, enetzat
|
hasteko
, zeren eta aitak, deus izan ez balitz bezala segitu zuen, pistola eskuan hartuz zabortegirat botatu nahiz, zirtzilkeri bat bailitzan, bainan, nik, txistez, besoa hartu nion — ez, zertako bota. Nundik dator, zure ustez, botiga tzar hori?
|
|
|
Nundik dator, zure ustez, botiga tzar hori? — eta orduan, irriz
|
hasi
zen — ez nian horri pentsatzen, bainan, banakian egun batez egiak berriz agertzea zukela, haugi, mintzatuko gaituk — sukalderat itzuli ginen — pausa ordua duk berdin, balia dezagun — eta ama deiturik, biek betan hau kondatu zidaten — mila bederatzi ehun eta berrogoita hiruan, gerla zukan, gu merkatuan izan ginen egun hartan, manaturik joan nindian," erreziztenziak&qu... Aintzin bezperan, beren" maquisard" leial bat arrestatua izan zian, Donapaleuko presondegirat ekarria eta, gaua zelata, eskapatu ahal izan zian.
|
|
|
jauntzi, kadera, mahai, matalaz, bizpahiru platera, pixuntzi, aitzur, jorra, ile eta kilu, arrain zare eta amuhaga, mila motako arnes xehe andana batekin, dirudi mundu guziko ofizio mota guziak ezagutzen zituen. Horiek guziak ikusi zituelarik, Maddi
|
hasi
zen oihuka besoak zerurat altxaturik:
|
|
|
Batere ez. Pettan etxearen inguruan
|
hasi
zen urhatska, hemen so egin, hura hunki, hau zehez izartuz, bestea besatraka neurtuz, karkulatuz nun haizea, iguzkia, euria eta bururatu zuen:
|
|
|
Pettan zaharra lanari lotu zen berandu gabe. Ingurumeneko harri mokor guzien biltzen
|
hasi
zen, baratze xokoan mendixka ttipi baten heineko meta bat eginez. Horretarako laguntza asko izan zuen, Xemarkek berak parte hartzen zuela baita ere Luixa eta Kaietek, beren ahal ttipiarekin.
|
|
|
Hitzaren atxikitzeko, aitzur eta jorrak harturik, etxe gibeleko lur eremu zilokatua landu zuen, hunat joz, harat pusatuz, egunak eta egunak han kunkurturik, eskorga eta palak eskuetan, ari zen ari, ziloen tapatzen, gaineko lurra planatuz eta denbora berean itzuliz, nihunezko ongarri, kaka, xori ondarkin, oilo luma, sukaldeko arrasta eta nork daki zer sakatzen baitzituen lurraren gosea ezin asez. Azkenik, sasietan zurkaitz ondo meta bat mozturik, esparru baten xutitzen
|
hasi
zen, argazkietan ikusten den bezalako zerrailu pollit bat eginez baratzearen inguruan. Dena zain eta larru zen gure gizona, ahate zango bat bezain seko, hatsa labur, bainan bazakien behar baino gehiago indar ez zela eman behar irauteko.
|
|
|
Biharamunean, berriz bere arnesak harturik, baratze berriaren lantzen
|
hasi
zen, bainan aldi huntan landareak hor zituen eta egunean egunekoa, sasoinean sasoinekoa, porru, aza, tomate, piper, marrubi eta jainkoak daki zer agertu ziren, Maddi, Kaiet, Luixa eta Xemarken plazerrarentzat, nahitaez. Ez zen guti harro gure Pettan, errana eginik, eta ordutik etxeko bizia ere lasaitu zen pixka bat, Maddik ez zeiolakotz gehiago so bortitz hura egiten, uste gabean berak ere erran baitzuen:
|
|
|
Anderea ere maite dut, egia erran, eztiki mintzazen baitzait, salbu sukaldeko karrelasa zikintzen diotalarik ene zango lohitsuekin, orduan baita oihuka
|
hasten
, erratza eskuan kanporat deitzen bainau zaluzalua, eta gero, atea zafraldi batez hesten ene buztana doi doietan ebakitzetik eskapatzen delarik. Halere, laster senditzen dut, emea denez geroz dudarik gabe, zer nolako ingurumena kausituko dutan sudur punta agertzen badut barnekaldeari buruz, zer imurretan den gure anderea, nagusiarekin nola konportatzen den, asalduta den ala irus eta airos.
|
|
|
— baietz, ba emaztea, enekin izanen dun — eta hortan finkatu zen, ene atsegin handian, beren deliberoa. Eta, gero, goizeko argi xirrintak agertzeari eta hiritik hurbiltzeari sukar beroenean nintzen aita
|
hasi
zaitalarik" kontseilu" emaiten — hemendik goiti ez haiz gehiago haur bat, ene laguntzale bezala nahi baduk onhartua izan, jakin behar duk, lehen lehenik, ulertzen ez den aferetan ixiltzea dela hoberena. Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo.
|
|
|
Pettan
|
hasi
zen lanean berehala, mimenez egin zuen seaska, sahetsak urritzez eta hain zen arina eta usaintsua nun guzier haur bilakatzeko eta han etzateko gura ematen zuen. Maddik berak aitortu zuen, ederra eta dotorea zela, bere haurraren errezebitzeko arras egokia.
|
|
|
Bainan, gertatu beharra gertatu zen, eta handik laster" lotura azkar batek hartu zituen Maddi eta Olate, hau gizon lerden eta gaztea izanez, ez baitzuen Maddik lan handirik izan hunen enganatzeko, bera ere gazte eta asebete ez izaneko neska baitzen". Noiz eta nola deliberatu zuten geroko ekintza, nehork ez daki eta auzoek diotenez, errejistroetan ikusi dugun bezala," laster
|
hasi
ziren Lastagaren goaitatzen edo elgarri keinuka ere beraren bixtan, hunek ez baitzuen deus entzuten ez ikusten, alta hainbeste duda zuelarik Olate jin aintzin". Zalantzak ere izan zituztela erraiten ahal da, zeren eta bi sasitar amorosek, paperretan emanak diren lekukotasunen arabera," denbora eman zuten ekintzaren burutzeko, aspaldi hartan ari ziren, kasik gorde gabe, beren lanaren prestatzen".
|
|
|
Inkesta hau bururatua nuenez geroztik, Bordelen ezagutu nuen Kamila ixtudiante gazte lagun bateri errantzutera behartua nintzan eta bere galderari aterabide baten emaiteko, mahainean jarrita, idazten
|
hasi
nintzan:
|
|
|
" Presan naiz, ama. Partida
|
hasi
behar dugu ahal bezain laster, aro aldakorra izan gatik", eta urrundu zen segituz" madama jinen zauzu, errana diot hor zinela".
|
|
|
Hau da nik emanen dauzutan kontseilu bat, sekretuzkoa baina eraginkorra izan ditekena, nihaurek frogatu baitut zure adin bertsuan nintzelata. Meza
|
hasi
aintzin, Jainkoak barka dezadala, edan itzatzu bi ttortta vodka basotarat urekin, eta ikusiko duzu nola aisezia eta ausartziak etorriko zauzkitzun. Zoaz Jainkoaren babesean.
|
|
|
— Aise sinesten diat! Nik
|
hasteko
kameleoi bat banu baratzean nehori ez nezakek aipa ere... nitaz irri egin dezaten beldurrean... kuskandela bat, bai, hori non nahi bizi daitekeena duk, baina... kar, kar, kar... kamelu edo kameleoi bat... Ostaler! Beste biga otoi!
|
|
|
Emeki emeki, eskolako bidea ahantzi ere arbasoen ez jakinean, eta han ibiltzen nintzen bakarretan, sekulako zozokeriak ene gain ziren, errientak ez baitzuen bururik ematen ahal ere, bereziki etxean ebatsi supizteko batzuekin ene aurreko mutiko pixtolet baten dabantalari su eman nioenan, baizik eta ene ama laidoztatu zuelako. Hori izan zen eltzea gainditu zuen ttorta, eskolako aitzindariak ene aitatxi amatxi galdekatu zituen" ez da posible, ez du hola segitzen ahal, ez hemen
|
hasteko
" eta ene arbasoek segidan, hain ziren despitatuak, ene balentriak kontatu ene aitari: " har ezak berriz hirekin, guk ezin diagu deus atera".
|
|
|
Sei urte pasa ditut han, kasik aste ondar eta opor guziak gaztigaturik han berean pasatuz, etxea ikusi gabe, ama aipatu gabe, makila histak bizkarrean gozatuz, beharriak ekinaren ekinez tiratuak behar baino luzeagoak bainituen, aita heldu zitzaidala bisitatzera hilabetean behin
|
hastean
bederen, frixtez, lanez gainditua zelata. Sei urteren buruan jakin ezazue behar bezala moldaturik ateratuko nintzela hortik, hipokrita, gorrotoz hanturik, zentzu gabea, ero etxean sartzeko prest segidan.
|
|
|
Orain badu bost urte istorio horiek gertatuz geroztik, bost urte ene habia egin duala, ahal nuen lekuan eta ez nahi bezala. Bost urte, karrikan bizia deramala, ordu artean jasan nituenak ahantziz, ezagutu nituenak ezabatuz, bizi berri bat antolatuz, eta horra non lagun batek eskaintzen didan bezperako kazeta arrunt bat, eta non, sekulan ez eta, irakurtzen
|
hasten
naizen ehorzketa abisuak... eta... zer ikusten dut Irrizar, ene izena
|
|
|
Ez luke besterik behar, bera han izan zedin eta ni ere!
|
Hasteko
, bera ez da gomitatua izan ni bezala, eta han izateaz abisa baledi, bekoz beko bi hitzez galdezka nezake zertaz eta nolaz ni gabe lekuak hustu zituen Baina, ez, ez da han izango ez, arrazoi pilik ere ez du horretarako, nondik jakinik hasteko, edota ni bezala, kazeta irakurriz. Eta, han balitz, ez nezake ezagut ere, hainbeste denboraren buruan.
|
|
|
Ez luke besterik behar, bera han izan zedin eta ni ere! Hasteko, bera ez da gomitatua izan ni bezala, eta han izateaz abisa baledi, bekoz beko bi hitzez galdezka nezake zertaz eta nolaz ni gabe lekuak hustu zituen Baina, ez, ez da han izango ez, arrazoi pilik ere ez du horretarako, nondik jakinik
|
hasteko
, edota ni bezala, kazeta irakurriz. Eta, han balitz, ez nezake ezagut ere, hainbeste denboraren buruan.
|
|
|
Dutan adinarengatik betaurrekoak behar ditudala erratea trufa molde bat duk, bista ona diat oraino eta ongi ikusten diat gauzak aldatzen ari direla. Dena duk, kasetetan erabiltzen dituzten hizkiak xeheagoak direla, eta irakurtzen
|
hasten
naizelarik, begiak okertzen zizkitala, ala behar bada besoak laburtzen, ez dakiat! Beharrik berrien jakiteko beste modu bat erabiltzen diat, norbaiti galdeginez irakurtzea boz ozenez, baina hala ere ez nauk arras kontent, zeren eta jendeak hain dituk apal mintzo non ez ditudan entzuten ere!
|
|
|
... goxo egiten din halere bestetan kondatzeak, gu goxoan ginelarik, zortzi egunez bekoz beko... iguzkitan kixkailtzen... laneko gogo izpirik gabe... hun egin daukutela eguntto horiek... eta berari esker... etxerat eta denak garbiak... lanak eginak... bazkatze, ohantze egite... ai ai ai... pipatzen
|
hasiko
dun... ez din usaia tzar hori oino galdua... gure Argitxurentzat ez tun on ez...
|
|
|
— Oraino holakorik...
|
hasi
zen hau, eskua pasatuz emearen gakogibelean.
|
|
|
— Ez ninan uste hemen gaindi hintzala,
|
hasi
zen Ximun, tabako ziri bat bilduz.
|
|
|
Eskolarat heltzean, goizean, Xano berehala
|
hasten
zen bere gauaz amestu ibileren kondatzen, bestek erran gatik aldi guziz: " ago ixilik, badiauk aski hire xorokerietaz, zerbaiten gatik duk ba hire Pinokio sudur hori!".
|
|
|
Ximun arranguratzen
|
hasi
zen, itzuli eta ez zuen taulazko seila zahar bat baizik ikusi pentze baten sarreran.
|
|
|
Ximun emeki emeki ulertzen
|
hasi
zen eta xutituz, Anttonen laguntzerat joan zen.
|
|
|
" Aitaren, semiaren, izpiritu saindiaren izenian... ", jan aintzineko otoitza
|
hasi
zuen Kaietek, denak xutik zaudela eta azken hitza erran orduko, guziek" halabiz" erran eta jarri ziren mahainean. Maixanek salda bero beroa ekarri zuen, pausatu eta gizkeia hartuz eman zion lehen partea Kaieti.
|
|
|
Bi anaiek betan milesker erran zuten eta hurrupaka
|
hasi
ziren jaten.
|
|
|
— Badinat beldurra norbaitek ontsa irri egiten duela nunbait, gaur. Nik
|
hasteko
, bi buhame aihartu txar horiek esku pean banutza...
|
|
|
Afaria bukatua zenez geroz, usaian bezala Kaietek hartu zuen egunkaria, ixil ixila eta
|
hasi
zen irakurtzen.
|
|
|
Sapa bero batek perekatu zion begitarte eta gorputz guzia" zer goxoa hotz hunekin" ikusiz behiak etzanik, hausmarren, zoin gustian ziren. Bat edo beste xutitu zen ustez goizeko bazka emailea jin zeila eta kaka tonto bat erorterat utziz, plist plast, marrakaz ere
|
hasi
. " Hemen ere gauzak ontsa direla erran nezakek" alde guzitarat so eginez," tresneria hor duk, xixpa, arrestelia, akulia, kotxia... ez diat deus falta... zer mila debru zian azantz hori ordian?
|
|
|
Oihuka
|
hasi
zen asarretua," bestaldiko ikasiko diauk, gordetzen".
|
|
|
Hortan Battitta nigarrez hipaka
|
hasten
da, denak harriturik daudela," biktima bat naiz, nehork ez nau maite, mundu guzia kontra dut, ai ei ai, hilen naute" eta beste. Pettani ere dolua sartzen ari zitzaion," eta futxo badakiat bertza harek diela nunbait, jandarma zozo horiek ez badute hatzeman ere, izigarri duk ba hola ikustea... aski zatan berak itzultzia eta kitto...
|
|
|
— Segituko dut bururaino eta gero zuri izanen da! Beraz... botak bustiak zirela eta kataskan
|
hasi
zirezte: ez duzu nahi ukan Pettanek so egin zezan zure barrukian...
|
|
|
... holako xantza izanik (denek hala baizioten), mutil ttipi jarri nindutean
|
hasteko
(eta betiko ere hain xuxen, bainan ez nakian oino!) etxalde handi batetan, abere kundiaz artatzeko, hartako bederen on nintzela, pestia eta ixila ere, nausiak mana zer egin eta nik" bai nausia", bai nausiaz besterik ez diat sekulan erran: " askal aintzin behiak uztarzkik"" bai nausia"," oherat joan aintzin arnesak bilzkik"" bai nausia", beti ixil ixila, botza altxatu gabe eta etxekandereari berdin (edo hobekiago, zeren emazte bat zian hura!); ene zorteaz frango kontent nindian, kanpoan ere izaiten ahal nintzelarik bakarrik, nehoren laguntza gabe, nihaun egitearen jabe, bai segur kontent nindian nausia baitzen plantakoa, ez baitzen ahatik obligatia ene hartzeaz...
|
|
|
... gaztaroa jin eta ni ere abiatu nindian, bestek bezala egiteko, nesken ondotik, bainan ez zitzaizkian batere behatzen, ez nindutean ikusten ere nik heiek bezala eta berdin geroxago, nik uste ez nuenean, berak heldu zitzaizkian gibeletik gordeka, niganat orduko
|
hasiz
hixtuz ta oihuka, pusa ta kilika, ni berritzularazi artino, ikaran, barnea sutan, eta orduan irri maltzur batean, xori jostakinak iduri, urruntzen zitzaizkian kikizaika, dauztika, kantatuz: " mutil ttipi, asto ziri, behiekin ezkont hadi!" eta ni kontent nindian horiek entzutean, ustez eta ene laudatzez zirela hola mintzo, norbaitek bederen nitaz arta hartzen zuela; arte hartan bazoatzikan beste mutilekin, ni bakarrik nindaukala ene behiekin...
|
|
2008
|
|
|
" prima eijerra"," ene maitia barda non zinen" eta holako! Azkenera nihaur
|
hasi
nintzaion honek xirulatuen errepikatzen eta gau batez, izarrak zirela lekuko, hurbilagotu zen xirula eta bi arto zaintzalek topo egin zuten bat eta bestearen atsegin handian.
|
|
|
Goizeko zortzietan
|
hasi
ziren, hamar gizon, lan ederra zeramaten: lerrokada zuzenean zilo egite, paldo landatze, burdin hari eta sare finkatzaileak ondotik.
|
|
|
Bestek, aldiz, ezetz, zurien eskualdean dagola gizon kopuru garrantzitsuena, gorriek nahi zutena erranik ere. Ikusiz bozak goraxko altxatzen
|
hasi
zirela, Joanes, etxeko nagusiak ez ditu utzi bazterrak samintzera. Hitza hartuz erraiten deie: Ikusteko zein eskualdek daukan gizon andana bizkorrena, nik uste dut elkarren arteko kondaketa baten egitea zenuketen hoberena.
|
|
|
Jendetze ikusliarrak zorionean ziren, bi alderdiak bete betean eta nehork ez galdu nahi!
|
Hastean
, aurpegietan, zuri itxura balinbazuten, izan dituzte gorri eta orai gorri illunera itzultzen hasiak, indar eginaren medioz. Ikusliarrak, ahoa zabalik zeuden, bi aldetarik lau lerrotan, lepoak luzatuak, gibelekoak aintzinekoen bizkarren gainetik, beren alderdikoen garaipena txalotzeko nahitan.
|
|
|
Ados! berriz
|
hasiko
naiz:
|
|
|
Edo erotzen hasia? Erroz gora zegoen eta oihu patarrikaz
|
hasi
zen, euskaldunen sakasta zela, euskaldunen sakasta zela!! Geuri teilapeko irriak sartu zitzaizkigun eta ordu berean zer dugu ikusten?
|
|
|
Ainitz puska balinbazen barne horretan, baziren ere ontziak ezantzaz beteak. Hauek zapartatzen
|
hasi
direlarik, aintzindariak, handi eta ttipiak, urrundu dira hortik, gaineratekorik galdetu gabe. Gortean etzen gelditzen, sokan goropilatuak, axurant karkamaloa eta ihiztorra baizik.
|
|
|
Peio, leihoan itzali bezain laster, bi sorgin kaxketadunak oihu marrumiaz
|
hasi
ziren: Xemartin Porroxkene!.. Xemartin Porroxkene!
|
|
|
Zenbait egunen buruan jendea
|
hasi
zen Peio amerikanoaz arrenguratzen, nehork etzuelakotz ikusten, ez etxe inguruetan, ez ostatuetan.
|
|
|
Kolore ezberdineko zingoleria baten medioz emana diote horren aintzinaldeari basurde buru baten itxura. Lan hori eginik, ortzegun goizeko argia
|
hasi
aintzin, gure bi sorginak ostatu aldeko toki zabalean dira. Bide bazterrean, jendeketakoaren geldigunean diren Putzuxka horietako urak ezarri dituzte tindu erhauts gorriz beterik.
|
|
|
Ohitura xaharreri jarraikiz, balitzandarrek Agorrilaren bigarren aste undarrean
|
hasten
dituzte beren herriko bestak ortzirale aratsetik ondoko asteazken goiz arte irauten dutenak. Harrigarri da zer garrantzia emaiten dieten besta egun horieri eta zer bihotzeko karrarekin obratzen dituzten ospakizunak.
|
|
|
Auzapeza beroki txalotu ondoren, plaza horretara oste haundian bilduak zirenak, adin guzietakoak, egia erran, Emilio Mizpirategiri deika
|
hasi
ziren nahi zituztela bertsu bat edo biga aditu segidan.
|
|
|
Solastatu ere polliki. Laudorioka
|
hasi
zitzaidan, erranez ileak doi bat luzatzera uzten banituen ene beharriak kukutu lezaizkitela, gisa horretan, arras haren karako mutil eder bat izan nindaikela. Eta ni xoratua!
|
|
|
kirmiik... Roxaliren erhi puntten miresten
|
hasteko
ordu berean. Pentsa ote diozue nola zen gertatu, nihun munduan, amoros gazte bati gertatu ez zaion ustegabeko eta sinets ezinezko astaputzkeria. Zer mirakulu zitzaizun bada gertatu?
|
|
|
Horra! Erridaua, emeki emeki idekitzen
|
hasi
da. Ez da deus ikusten, eskuin aldean ate bat itxia, horri bekoz beko ezkerrean beste bat, hetsia hau ere.
|
|
|
Ustez etsai bat zuen, buruz buru jokatu zaio izpilu ateari eta hau porroskatuz edaritegian sartu da. Hor ehun pintako arno untzi bat zartarazia baitzuen, hartarik zarga, zarga, arno edaten
|
hasi
. Berehala mozkortu eta lo eman da aberea.
|
|
|
Horra nola segitu zuen
|
hasi
ixtoria:
|
|
|
Bainan, laurogei kiloko zerri urinaztatuarekin itzulipurdikaldi bat eginik alor busti eta iztiltsu horretan, kurrinkaz beso artetik zirriztatu zitzaion aberea! Sakre mamuka
|
hasi
zen Gantzelio! Iztilez emokatua!
|
|
|
Jende oste hori oihu marrumaz
|
hasi
zen, nere aurka harri botaka! Jestu guttiz diru meta bizkorra irabazi nietelako.
|
|
|
|
Hasi
dudan sail horretan ez nauzu segitu! Nago ba ote duzun aski izpiritu Nere ixtorioak sentsuak baditu Ez nioken neholaz zezena garraitu Nere jeinuak harek izatu balitu.
|
|
|
Gaua han harat joana eta zenbait loaletzen
|
hasi
ziren, Emilio bertsolaria ere bai. Agurño batean kanpo alde hartu zuen, txalokada bero batek ihardesten ziola.
|
|
|
Ezker eta eskuin, salbe berotuan kurri, egarriz zipilikatua. Azkenean, xoradura bat bezala eutsi zen ene baitara eta oihuka
|
hasi
nindaikion:
|
|
|
Basamortuko ixiltasun horretan gertatu zena. Ixil geldian eta bekoz beko ginauden ordu latz horretan lehoina
|
hasi
zen airearen usnatzen! Mutur zimurdura batzu egiten zituen.
|
|
|
Sekulako orro latzgarria bota zuen, gibel alde punpe eginez eta basamortuan zehar laster urrundu zen erhautsa zariola. Berritan
|
hasi
nintzelarik nere hatsa hartzen, ordu bat egon nintzen, heian gertakari hau aments bat ote zen!
|
|
|
Gutti, biziki gutti! Ez,
|
hasteko
Peio amerikanoa! Honen sinestea diruan da!
|
|
|
Gazteak bi ostatuetan banatuak dira eta, nahi baitute gertakari osoan parte hartu, batetik bestera dabiltz besta osoaz baliatzeko. Neska mutikoak nahaste,
|
hasi
dira oihukatzen: Joanes auzapezak mintzaldi... Joanes auzapezak mintzaldi
|
|
|
Goizean, argi
|
hastean
|
|
|
Aurpegia argitu zaio. Begiak itxidekika
|
hasi
da gizona. Ez da luzaz egon alditxarduran.
|
|
|
Beste balitzandar gazte batzuek inguratzen dituzte nonbaitik etorri arrotz horiek. Jendea izitzen
|
hasi
da, zer behar ote den gertatu mintzen ari den giro honetan.
|
|
|
Badakigu ere ongi merezituak dituztela, ainitz lan baitute orain artean eginik beren doain berezien lantzen.
|
Has
bedi beraz gaurko xapelketa: txaloak merezi ditu.
|
|
|
Argi
|
hastean
hertzainak herriko etxean ziren, Joanes Haritxene auzapezarekin. Su hiltzaileeri dei egina zaiote bai eta ere herritarreri laguntza eskatua.
|
|
|
Ikusten duzuen bezala jadanik hamaikak ditugu. Besta asteartea
|
hasiko
da eguerdi laurden guttitan, aldatzeko denbora baizik ez zaigu gelditzen.
|
|
|
Besta astearte honetako erauntsi, ortzantz zimiztek oroitzekoa eman baitiete ere, eguerdi aintzinttoan, oste ederrean plazaratu dira herritarrak. Musikari eta dantzarien ikuskizuna
|
hasi
dute jakin ondoan uholdearen aurkako salba lanean ari izan diren balitzandarrak osasun onean sartuak zirela beren etxeetan. Urak etxeetan egin makurrak ere doi bat arinduak zirela eta.
|
|
|
Horra hor elkargoaren aberastasuna, besta orduetan, ordu nekean bezala.
|
Has
bedi beraz kantua, has bedi beraz dantza, zorionean eta gora Balitzane!
|
|
|
Horra hor elkargoaren aberastasuna, besta orduetan, ordu nekean bezala. Has bedi beraz kantua,
|
has
bedi beraz dantza, zorionean eta gora Balitzane!
|
|
|
Oharmenen gauetik argirako kinkan Gogoduna
|
hasi
zen negurt errepikan Ura ez dagoela lur gainean finkan Iguzki inguruan doa itzulikan
|
|
|
Hogeigarren mendea
|
hasteko
garaian Edan ura sano zen mendi ta zelaian Ur zoletan bizi zen arraina nasaian Gehigo bat zelarik giza bizi gaian Orain nahi du dena inpoildu eta jan
|
|
|
Gorputz jaidurak negurtu arau adimena zaio hazi Gogo jendakin aterakoiak ditu iratzararazi Beste izaiten jazarmenpetik beiratzea du ikasi Bat denentzat, denak batentzat, elkargoa du hautetsi Askatasunak dauzkan doainen ezagutza hor zen
|
hasi
|
|
|
Patxi Gaztenalde, mikro aintzinetik urruntzean
|
hasi
zen entzuleen txalokada, gero eta hots haundiagoan. Zenbait minutuz, jendea xutik emanik egin dieie, lau bertsolarieri, esker bihurtze bero bat.
|
|
|
Gaua, goiz alderat uzkailtzen
|
hasi
denean, zenbaiten begi ñirñiretan ikus zaiteken lo eta pausu beharra. Ainitzek iragan lau egunetan gutti baitzuten harturik.
|
|
|
Manez, etxeratu bezain laster, eman da, gapelua kendurik, bere mirailaren aintzinean. Bere harridura aski etzuela, ama zaio
|
hasi
gibeletik oihuz: Nongo bi mila sorginek moztu dizkizute bilo horiek, haurra. Santa Maria Madalena!
|
|
|
Balitzane guzian hedatua da berria, Peio Xorroxtegi faltatua dela. Laster Joanes Haritxene auzapezaren manuz ikerketak
|
hasi
dituzte herrian, xoko guziak miatuz. Igande goiz guzian bila ibilirik jende ainitz bada ostatuetara bildurik.
|
|
|
Zehaztasun horrek jabaldu eta, Tiber artekan sartu zen... Baina, saguen ordez, zepoa zuen aurkitu. Lakio azkar batek lepoa tinkatu zion eta oihu eztulka
|
hasi
zen Martiko jin araziz.
|
|
|
Orduan, epaitegia plantatu bezain laster, Gorrailen aurkako haitada erraldoi bat altxatu zen. Beltzaran, Otsogris, Horrazar, Tiber, Adore xakur gaixoa, Lotsati erbia, Lumabeltz, Kantagora, Pinta eta bere lagunak, Kirikiri ttirritta, Marrakos atzarra artino, denak Gorrailen aurka oihuka
|
hasi
ziren.
|
|
|
Baina, Arzabal eta Muturlatzek marrumari buru egin zuten eta Erregearen gogoz bestera, mintzatzeko baimena eman zioten. Renard
|
hasi
zen:
|
|
|
Hori entzunik eta Gorrailen famaren jakinean, Dauztirik, ikusi zuen bere burua galdua. Gorpuz guzia daldaran, oihuka
|
hasi
zen orroaz:
|
|
|
Egun bat ongi
|
hasten
dena Gorrailentzat, baina gaizki bururatzen
|
|
|
— Hori egunaren ongi
|
hastea
, pentsatu zuen alai eta asebetea.
|
|
|
Ordu berean, xingarrez eta urdaiazpikoz kargatu karroza bat hurbildu zen. Piripitek, uztartua zen zaldiaren gainerat jauzi egin zuen... moko ukaldika buru gaina ziztatuz... aldi bat... bietan... hiruetan, zaldia haserretu artino, irrintzika
|
hasiz
, zutituz... Piripitek segitu zuen... sudur ziloetan zizta zizta... azkenean zaldia erori zen... karroza gidariak ulertu gabe nork eta zertako zaldia kitzikatzen zuen.
|
|
|
Piripitek segitu zuen... sudur ziloetan zizta zizta... azkenean zaldia erori zen... karroza gidariak ulertu gabe nork eta zertako zaldia kitzikatzen zuen. Jautsi zen eta kabala berriz zutitzen zuela, Hazkorrek, Piripiten jokoa ikusiz, xingar bat bildu zuen karrozatik eta sasipean gorderik jaten
|
hasi
zen.
|
|
|
Beste oilar, oilo, ahate eta antzarak
|
hasi
ziren orroaz zein gehiagoka, non amatxi xaharra agertu zen atarrian, behatuz zer zabilen. Gorrail ikusita, gizonak laguntzerat deitu zituen oihu eginez.
|
|
|
Orduan oilarrak, azeriaren lotura arintzen sentitu orduko, ihes egin zuen seko, ez luma zenbait galdu gabe, baina poz halere gormantari ihes eginik. Pagondo baten gainera hegaldatuta Gorraili trufaka
|
hasi
zitzaion.
|
|
|
Oldarturik
|
hasi
ziren oihuka arrantzaleak:
|
|
|
Emazte batek itzultzen zituen eta berriz itzultzen, behar orduko prest izan zitezen. Baina, herri aldetik zetozen auzo batzuk pasatu ziren eta denak berehala kalakan
|
hasi
: hau gurinaren prezioaz, hura oilaskoen salmentaz, beste bat zamaltzainaren alabak egiten zuen ezkontzaz, eta honek senarra erraietarik minez du, eta haren suhiak adarrak baditu, eta oihal garbizaleek lana ez dute ongi egin, eta hau eta hura, mila eta milaka solas jorratuz.
|
|
|
Eta bere harrapakinaz harro, pago baten gainean pausatu zen belea eta moko ukaldika gasna jaten
|
hasi
.
|
|
|
Oihanetako kantarietan lehen marka izan nahiz baitezpada, oihu luze eta gora baten botatzen
|
hasi
zen Lumabeltz, hain luze eta gora non, ongi egin nahian, mokoa zabaldu zuen eta gasna lurrerat erori zitzaion, Gorrailen bizkar gainera, nonbaitik ere.
|
|
|
Auhenez oihuka
|
hasi
zen:
|