|
2005
|
|
|
Hiztunongogo irudiak edo/ eta egitenduenerabileraaintzat
|
hartu
, hizkuntzalaritzansartzen garaberez etaberaz, bete betean. Hizkuntzatikedo
|
|
|
Joandoanetaetorridatorrenbereizkuntakezdigutelaguntzen hiztunok harremanetanhizketa bidezegitendugunerabileraren azpianetaazaleangertatzendenaargitzen, ezindelakoteorizatu errealitatean egitendenakontuan
|
hartu
gabe.Eman dezagun linguistika teorikoarenalderdiak bere horretan hartuetahizkuntzaarrotzenirakaskuntzaraedopatologietaraeramatenditugula, etaharrokeriakitsutzen ez bagaitu behintzat, berehala ohartuko gara umezurtasunaz, hots, elkarlanaren beharraz: hiztunek egiazkiegitenduten erabileraren ezagutzabeteagoaezinbestekoa izateazgain, bestealoraskotako ezagutzak eregurutzatuko zaizkigulako: besteakbeste, pedagogikoak, psikologikoak, soziologikoakedo antropologikoak.Honenbestez, ezdago lehen mailakoteorizatzeriketabigarrenmailakoaplikaziorik, ezasimetriarik, bien arteko harremana elkarreraginezkoada, elkarelikatzen baitute elkarren osagarridirelako.
|
|
|
Prosodiaz gozatuta ekoizten ditugun hizketa hotsen bidezko esaldiak alde askotatik azter badaitezke ere, horien izaera eta funtzionamendua estudiatzen duen eremuaz gain (eta ikerketa iturri ezinago oparoa da gurean), badira alorrak apenas lur
|
hartu
dutenak gure artean. Esate baterako, elkarrekin aritzeko, kontuak elkarri esateko erabiltzen dugun kode digitala eta bidaide den analogikoa (maiz askotan gure keinuek, keinadek, imintzioek, oharkabean (edo ohartuki) egindako esku, begi edo gorputz mugimenduek onartzen, gaitzesten, gezurtatzen, xamurtzen edo gaiztotzen baitute ahoz esandakoa).
|
|
|
Hau da, kinesiaren eta proxemikaren eskutik hartzen dugu ahozkoa bezain adierazgarria eta komunikazio intentzionalitateari begira ezinbestekoa den informazioa ekoizpen oharmen prozesu konplexuen deskribapenerako'. Ez da lan honen helburuetan sartzen alderdi horien guztien deskribapena egitea; hala ere, uste dut, errealitatearen murrizte bortitza egin nahi ez badugu, eta prozesu horien muinera heldu, nahitaezko dela aipatu berri ditudan alderdi horiek aintzat
|
hartzea
.
|
|
|
Hizketa hotsen azalaren azalari so egiten badiogu, eta ekoizpen oharmen prozesu eta mekanismoen berri ematen diguten teoriak aintzat
|
hartuta
, aztergaitzat hobetsi dugun alderdiaren estudioari edozein ikusmoldetatik helduta ere, hizketaren ezaugarriekin tupust egingo dugu. Besteak beste, ondorengo hauek ditugu nabarmenenak:
|
|
|
Bestemodu hatera esanda, hiztunak duenartikulazio ezagutza, seinaleakustiko etaoharmenaren artekobitartekarilitzateke; inkontzientea denartikulatze moduhorrenezagutzari eskerhautematen dugu hizketa.Ereduaktiboa eredeitu zaionteoria honenargudionagusienetarikoada, uhinakustikoetandagoeninformazioa inguruneko hotseneraginezestaliegitendelaetahotsbakoitzaren ezaugarriak aldamenekobeste hizketa hotsen berezitasunekinnahasiakdirelauhinetan. Ezaugarrienestaltzeaetailuntzeaingurunearenaraberahandiaizanikere, esate baterako, < barrubigunakdira> moduko esaldian, silabahasieranetaharnean bokalarteanekoizten diren< b> horienezaugarriakezberdinak izanikere, oharmenak berdintzat
|
hartzen
ditu.Oharmen prozesuaaztertzerakoanarazo nagusienetako bataipatuberridugun horixeda: nolalitekehartzailearen entzumenakfisikokiarrasezberdindirenhotshoriekberdintzat hartzea?
|
|
|
Bestemodu hatera esanda, hiztunak duenartikulazio ezagutza, seinaleakustiko etaoharmenaren artekobitartekarilitzateke; inkontzientea denartikulatze moduhorrenezagutzari eskerhautematen dugu hizketa.Ereduaktiboa eredeitu zaionteoria honenargudionagusienetarikoada, uhinakustikoetandagoeninformazioa inguruneko hotseneraginezestaliegitendelaetahotsbakoitzaren ezaugarriak aldamenekobeste hizketa hotsen berezitasunekinnahasiakdirelauhinetan. ...unearenaraberahandiaizanikere, esate baterako, < barrubigunakdira> moduko esaldian, silabahasieranetaharnean bokalarteanekoizten diren< b> horienezaugarriakezberdinak izanikere, oharmenak berdintzat hartzen ditu.Oharmen prozesuaaztertzerakoanarazo nagusienetako bataipatuberridugun horixeda: nolalitekehartzailearen entzumenakfisikokiarrasezberdindirenhotshoriekberdintzat
|
hartzea
–
|
|
|
Eznaizluzatukoartikulu ezberdinetanaurkidaitezkeen azterketa ugari honaekartzen etaaztarrikatzen, deigarriabaitazenbaterainoakoindarraduen oraindik ere, uhinakustikoetanaurkidaitezkeenezaugarri aldagaitzenazterketakoharmenarenjokabidea azaltzeko.Funtseanformakinenkokaguneak, horienbilakaeraetabalioak; trantsizioennorabide, bilakaeraetabalioak; herskarienisilune balioak... aintzat
|
hartuz
etaentzumen frogakeginezburutzen dituzteikerketak.Besteakbeste (Assmann, 95eta96; Fernández, 93; Martínez Celdrán, 94eta95; Romero, 1988; Heuvel etabesteak, 96), pertsonen oharmenakharditzakeen hizkuntza ezberdinetako bokalenuhinakustikoetako ezaugarrialdagaitzakaurkitudituzte; herskarienak (Bonneau etabesteak, 95; Ohde etabesteak, 95; RalloetaFernández, 95; Núñez Romero, 95; Villalba,
|
|
|
Tubalen lehen letra T edo Tau grekoa euskaldunek ikurtzat
|
hartu
zutela, gurutze forma zuelakotz, San Antonioren gurutzea izanez ere. IV. bertsoan aldaketa guti dago.
|
|
|
Gurutze harek zuen 1 Kurutze hark baitzuen eta nola osoki aldatu duen azkena. Nork daki nola eta nondik Baigorriko zapatainak eta elizako xantreak ikasi zuen latinezko Romatarrek idazten du neurtitzaren neurriaren zaintzeko eta hori euskal fonetikaren kontra labarum hitzaren erran nahia edo, orduko ideien arabera, kontsonanteak berdinak izanez, lokarri bat sortu zen lauburu eta labarum en artean latinek kantabro zaharrei
|
harturik
hitza.
|
|
|
Aldaketatxo bat edo bertze gora behera bigarren eta laugarren neurtitzetan, bertze biak berdinak direlarik, Dibarrart ek aldarrikatzen ditu garai hartako ideiak,
|
hartuz
euskarak dauzkan kalitateak jakintsun handienen arabera: ederra, garbia, lehena.
|
|
|
Hobeki ezagutarazteko zein diren kalitate horiek eta zer balio handia daukaten, neurtitzen azken hitzetan agertzen dira indar berezi bat
|
har
dezaten: ederrena superlatiboan lehenik, aditza nahasi ez dena gero eta azkenik hizkuntzaren iraupena, zahartasuna munduko lehena azken neurtitzaren azken hemistikioak daukalarik bertzeek ez duten balioa.
|
|
|
Ta guregatik irudipenik ez inoiz
|
artu
.
|
|
|
Oxaldek eta Dibarrartek parte
|
hartu
zuten zeingehiagoka horretan. Oxaldek bere Hizkuntzetan lehena kantuaren bosgarren ahapaldian aipatzen ditu zazpi probintziak:
|
|
|
Hortik dator otoitza: egon dadin Euskal Herria, den bezala, arbasoak eredutzat
|
hartuz
, lehen bezala orain ere, beti euskaldun fededun, orduko leloari jarraikiz. Otoitz bihotz hunkigarria, kontserbatzailea.
|
|
|
Iparraldean Eliza kontserbatzailea da, galdu baititu zituen abantailak, bereziki Jules Ferry k bozkarazi dituen legeekin. Gizartea laikotzen ari da eta 90eko hamarkadan Frantziako Elizak bihurgune bat
|
hartzen
du Lavigerie kardinalaren mintzaldiaren ondotik (1890/XI/12) Errepublika onartuz. Bainan Iparraldean sortzen da sekulako eztabaida Jauffret apezpikuaren inguruan.
|
|
|
Eskuindarren indarra nabari da bereziki apezen artean: Adema, Michel Elissamburu, Diharassarry... eskuindar ideologiaren zerbitzari gisa agertzen dira eta Dibarrartek eredutzat
|
hartzen
ditu.
|
|
|
Becerro de Bengoaren ikuspegiari jarraituz, berraztertu eta ara katu litzateke?. Oraingoan landuko dudana, literaturaren inguruko gaitzat ere
|
har
daitekeen historiografiaren ardatzak erakusten eta Euskal Herriko historia nola gihartu eta garatu den azken bi mendeotan erakusten saiatuko naiz.
|
|
|
XVII. mendean Oihenartek indartu zuen Vasconiako ikuspegia; XIX. mende hasieran J. A. Zamakolak ere euskal nazio edo komunitateen historia landu zuen, gizartea abiapuntutzat
|
harturik
, eta XX. mendean Karmelo eta Bonifacio Etxegarairen (abokatua), Th. Lefebvre-ren (geografoa) eta J. Caro Barojaren (historialari soziala) lanak dira lan orokor eta berritzaile nagusiak
|
|
|
Lurraldetasunean finkaturiko herrialde eta nazioak ageri dira. Tokian tokian jaio, bizi, hiltzen direnak kohe sio zentzu finkoa
|
hartzera
iristen direla uste ohi da. Hispanian jaio, bizi, hil zen den heinean, guzti horrek idiosinkrasia sortzen du eta horno Hispanicus delakoaren nabarmentasuna ageri agerikoa bihurtzen da historiaren subjektua bihurtuz.
|
|
|
Gogora ditzagun Chaho Belzunze, Bladé, Jaurgain. Hori da beharbada iparraldeko historiografiaren konstantea, euskaldunez orokorki ari direla, Euskal Herria bere osotasun geografikoan
|
hartuaz
. Badirudi iparraldean bertako ohizko erakundetze politiko eta juridiko pro pioa galdu zenean, intelligentsiaren joera hizkuntza eta herri berezitasunez gogoetak burutzera eta histori arloan herri euskalduna lantzea bihurtu zela egitasmo berria.
|
|
|
Atzerrian, zegoen Hegoaldeko euskaldun liberala eta iparraldeko joera horretaz kutsaturik edo, Zamakolak histori lana Oihenarteren ildoa berriz ere
|
hartzen
duela dirudi, bere Historia de las naciones bascas izeneko liburuan15
|
|
|
Zalantza barik ildo berriztatua landu zuen, gizartea eta herria
|
hartzen
du bere diskurtso historikoaren abiapuntu eta Bizkaiko historiografia eztabaida juri diko politikoan murgildurik aurkitzen zenean, foru sistemaren legitimatate historikoa frogatu nahian, Zamakolaren historia berriztatzailea da. Sabino Aranak liburuaren bigarren edizioa Amorrorturen moldiztegian argitaratzea bultzatu zuen.
|
|
|
Jaurgainek onartzen du vascoiberismoa eta iparraldearen inba sioa17 Hegoaldean, aldiz, historiografía ohizko erakundetze politikoaren zer bitzuan eta defentsan burutzen zen, batez ere probintzia bakoitzekoa azpima rratuz. Nortasuna hizkuntza, herri edo etnia bereizkuntzetan oinarritu ordez, egitura eta erakundetze politikoaren bidez
|
hartzen
zuten probintzia bakoitze ko bizilagunek. Aipatu behar da historiografía erreaktiboa izan zela, Espainiako Historiarako Erret Akademiak hasi zuen Foruen autogobernu politikoa finkatzeko zegoen interpretazioa suntsitzen, erregearen subiratasu nean soilik kokaturik.
|
|
|
Horregatik, demografiaz, migrazioez eta egu neroko bizitzan garatu ziren zibilizazio material guztiak ondo deskribatu zituen eta bere bilakaera azaldu. Euskal Herri ia osoa (Enkarterria eta Tutera izan ezik) eta kasu batzuetan inguruko lurrraldeak (Biarnoa)
|
hartzen
zituen aztergai. Garaiko lan historiko garrantzitsuena izan zen ezbairik gabe, gure artean gutxi ezagutu eta landu dena, tamalez.
|
|
|
Píoren mundu ikuskeraren baitan kokatzen dira lobaren hain bat kezka intelektual. Baina nobelaren bidea
|
hartu
beharrean, lobak saiakera eta ikerketa sakona erabili zuen. Berak aitortu zuenez, La leyenda de] aun de Alzatek bere etnografi zaletasuna biztu zuen.Euskal gaiak batez ere 1940tik 1956ra bitartean ikertu zituen.
|
|
|
Hala ere, subjektu kolektiboaren nortasunean, baterokatasun eta desberdintasuna ikusten eta arakatzen saiatu behar dugu. Horregatik, herri ikuspegia esaten dugunean, gizartean islatzen zaiguna, abiapuntutzat
|
hartu
behar dugu, herri eta gizartea multzo berekoak baitira.Badago gai bat, besteak beste, historia nazionalari buruzkoa. Estatu nazioak XIX. mendean eraiki eta antolatu zirenean, Espainian nazio politiko bakarra zegoela adierazteko historia nazionalak idazteari ekin zioten.
|
|
|
Eremudialektal geografikoanerkidegoarenbarrenera begiradauden tradiziozkojarreraberdintzaile etakonbergenteekikohiztunak nolako kokaguneahautatzen duenazterdaitekeen gauzada.Horretarako, gizartearen barrenekosareketan norbanakoakdituen
|
hartu
emanetaerlazioak nolakoak diren etaerreferentziatzatzein talde jotzen d (it) uen ezagutzea baitezpadako baldintza da; norbanakoarenhizkera jardueranoinarriturikjoereketanorabideekberekin loturik daramaten prestijioarenarabera hiztunak bereburua non kokatzen duen edo non kokatu nahiko lukeen antzeman dezakegu2. Ezin ahantzi dugu prestijioaren ifrentzuanestigmaizpiak edota hainbat hiztunen ziurtasun linguistikorikezasumaditzakegula; ikerketa xeheekerakutsi dutenez, hiztunokhizkuntzarenbaitakoautogorrotorainoedotaprosodiarenaldetikako ahoko giharreendoitze kulturaledogizartezko etarainoiritsgaitezke; horretaz jabetzea ezlegokegaizki: hizkerarekikojarrerarenikuspegi kognoszitiboan, sinesteak, estereotipoaketa perzepzioaksar ditzakegu eta alderdiafektiboan, zirrarak etasentimenduak.
|
|
|
Oinarri gisa hiztuna
|
hartuz gero
hasteko bederen konbergentziaren honakoereduabaliatzenahal dugu: hiztunak gizarte integrazioaren beharra sentitzendubestenorbaitenaitzineandagoelarik (Giles 1977: 28). Egokitzapenarenteoriak, hiztunak beren hizketa estiloakelkarri doitzeko edotaberdintzekomotibaturikegondaitezkeeladio; norberarenedotaldearen baloreak, jarreraetaasmoak, funtsezkoeragiledirahonetan.
|
|
|
Esanohida, gainera, tradiziozkohiztunek, euskara estandarra berandu ezagutudutenek, halakoxegutxiespenaedojasandutelaetaprestigioahizkera eredu berriek
|
hartu
dutela. Errealitatekoatalgehienek bezala, badu horrek egiatikzerbait, bainabaitamitotik ere.Betiegonda, are1968urtearen inguruanikasizuten euskaldunberrienarteanere, folkhizkera ikasteko etamenderatzeko borondate izugarria, izanerehorrexetan baitzetzan «benetako» euskaldunen arteanintegratzeko baitezpadagainditubeharrekolanga.Eta alderantziz, betiizandiraetaizanenere, oraingoz, herri euskara ezdenoro betertzezdakusateneuskaldunzahar analfabetohandiustekogogaikarriak, euskarabatua«españula»edo«gipuzkoanoa»baizikez deladiotenak.
|
|
|
Euskarabatuaren aldeegoteaetaeuskalkienaldeereegoteagauzabatda etahorretan ezdago zalantzarik 68anhaur batzuk besterik ezginenontzat bederen.Garbiikustenezduguna, batuaezdirenhizkerak idazteko erearau bereziakfinkatzen hasibeharhorida.Estandarra ezdenalorhonetan, norberaknahiduen bezalaetasenakedointuizioak agintzen dion legezjarduteko aukeraedukitzeaikustendugubiderikegokiena. Zenbatidatzizkoereduikasi behar ote ditugu, bada, euskaldunok. Hiztunetaaldi berean filologo izan beharotedugueuskaldunguztiok, euskalkianidazteanzererabilieta zerez jakiteko. Dialektoak, erajasoan nahizlagunartekoan, berdinbaliodezake elkarrengana biltzekonolabesteetarikbereizteko, nonnola, noiznola: aurkakoapentsatzea hiztuna etataldeaetaberenezaugarriak aintzat
|
hartu
nahiez izateada.
|
|
|
Dialektoeieustekoborondatea, norkbereaduenarieustekogogoa, guztiz ulertzekoa da.Bainaaurkiak ifrentzua eraman ohi du berekin. Euskalkiak egoerasozio historikojakinbateansortu zaizkigu, euskalerkidegoen arteko
|
hartu
emana gaurkoa bainoahulagoazengaraikoakdira: lehenagoherrixkak
|
|
|
Europakoegungoazterketetannabarmenageridaezdagoeladialektoa1 estandarraerlaziodialektikoasoilik, dialektoakez daudeestandarrari begira bakarrik. Dialektoen artean eregertatzen diraaldaketak etaeraginak.Ezda soilikdialektoa versusestandarra
|
hartu
emandiglosikoa gertatzen. Diaglosi batdagodialektoen continuum enarteanere, eskualdeetako dialektoak edota regiolektoak daude: alemanierazmintzodirensuitzarrenarteannabarmenada hau (Christen 1998: 55); bestalde, flandrieran Brabante aldekohizkerak dira prestigioaren jamugaegun, beradaregiolektohobetsia.Zeinahieredenberen abstrakzio mailagora, eskualdeko hizkeraedo«regiolekto> > izendatzenditu gunhoriekizatez badira.Euskara batuedoestandarra gauzatzen aridenune honetan ezin garrantzizkoagoada hizkeren arteko iraganbide lauso baina egiazkohonetaz jabetzea.
|
|
|
arrazoi historiko literarioen indarra gerta daitezke. Eman dezagun Euskaltzaindiak 1968an
|
hartu
erabakiak eta gerora emeki emeki hedatu dituen arauakakademikoak eta, beraz, heinbatezbederenartifizialak direla. Horrekezdu adierazten, halaere, euskararen corpusaren barrenean aurrerantzeangertatukodirenaldaketaetaberrikuntzaguztiaketaestandarizazio areningurukogarapenguztiakartifizialakizanendirenik.
|
|
|
d) Orduraarteko hizkuntza aldaeradialektalen edo estilistikoen kokapen berria gertatzen da: funtzio edo adiera (balio sinboliko) berria
|
hartzen
duteidentitatearen edotakonbergentziaren1dibergentziaren bidetik.
|
|
|
Ohi bezala, zoragarriidatzirik dagoenIñigoAranbarrirenartikulu batean, euskalki erregistroa11 erregistro sozialarekin identifikatzea arazotzat
|
hartzen
da (1999: 58): Bizkaiko berbetea omen darabil Euskadi Irrati kosaio bateanestudioagarbitzerasartzendelaegitenduenaktoreak12 Iñigobezalako Azkoitikoeuskaldun jatorbatentzat gogorrabeharduizaneuskalkiagizartekomailaapalekinidentifikatzehori, baina ezdezagunahantz, ebaluaziosoziala, balore sistema etabotere erlazioakhizkuntzaren/ hizkeren bidez adieraz daitezkeela (Kristiansen1998: 127), nahizhorio... Identitate sortzailedira, inolazere, hizkuntzarenbaitako hainbatetahainbatezaugarrietaosagai.Denaden, «edukaziorikgabekojendearena da», «erregiorialismoa da», «baserritarrek erabiltzen dute> >, «maila sozio kulturalapala adieraztendu> >, «anatomiako hutsada> > edota«Zatarrada> >
|
|
|
Etorkizuneaneuskaranzeraldaketanagusigertatukodirenikustekodago oraino. Lehen lehenik euskarak berak behardu
|
indarra
hartu, soziologoek esanduten legez, azpigizarte euskaldunaren protagonismosozialerakargarria funtsezkoada.Ezdakigueuskaldunonarteanzeineratako ideologiagramatikalanagusituko zaigun; ezdakiguereduestandarra hirietanherrixketan baino lasterragoetasakonago hedatuko otedenere, ohizhirietanageribaitanabar menenestandarrarenindarra; hirietan erkidegoen arteko hartu emanenkon plexutasunakpertsonekro...
|
|
|
Etorkizuneaneuskaranzeraldaketanagusigertatukodirenikustekodago oraino. Lehen lehenik euskarak berak behardu indarra hartu, soziologoek esanduten legez, azpigizarte euskaldunaren protagonismosozialerakargarria funtsezkoada.Ezdakigueuskaldunonarteanzeineratako ideologiagramatikalanagusituko zaigun; ezdakiguereduestandarra hirietanherrixketan baino lasterragoetasakonago hedatuko otedenere, ohizhirietanageribaitanabar menenestandarrarenindarra; hirietan
|
erkidegoen arteko
hartu emanenkon plexutasunakpertsonekrole gehiagojokatubeharraeragitendueta horrek norberarenaldakortasunlektalaareagotzeadakar, bainabaitamaizahaliketa eredurik neutroenarenbeharraere.Donostiakokasuan, gainera, bertako hizkeraetaeredu batuaren arteko lezeahandia ezizateak balirudike zerikusia izanduelakaxkariñeneuskararen urtzehorretan.
|
|
|
OraingozetaHegoaldekoetaIparraldekoEuskalHerriakbanaturik eta bierdaraahaltsuren menpejarraituko dutelapentsadaitekeenez, galtzakbete landukegu datorren estandarra batetabakarraizandadin, halaahozko ere duan nolaidatzizkoan.Gaihonetaz Arbelbide (1988) etaOihartzabal (1993) guztiz aintzat
|
hartzeko
iritziak direlairuditzen zaigu; berezikinabarmentzekoadaÜrrüxtoi LarrabilekoJ.L.Davanteuskaltzainarenesana: baturairagateko zuberotarreklapurtera behardutelako idazlehonen iritzia (1996: 533) gogoanhartzekoa da.Ipar Euskal Herrikoeuskarak oro harbeharomen du lapurterarenbermea:
|
|
|
daitekeen, bainahorzehardagoeneko gertatudenerrealitatebatenberrieman nahidugu atalhaubukatzeko.Testuingurutikkanpo egonik ere, dialektoen arteko
|
hartu
emanen beraz, lehiaren ondoriodirenegoeraparebatdakartzagu, Ingalaterrakoabata (1) etaAlemaniakoa bestea (2):
|
|
|
Euskaltzaindiaren barruan ere piztuta zegoen eztabaida hori eta egun bizi dugun estandarizazio prozesuaren oinarriak jarri ziren 1958 urtean Euskaltzaindiak Bilbon egin zuen Euskaltzaleen biltzarrean'. Idazle gehienak etorri ziren bat euskara estandarizatzeko beharrarekin, baina behar hori onartzen zutenen artean ere, askotariko iritziak zeuden euskara batuaren oinarritzat
|
hartu
behar zen euskalkia erabakitzeko orduan2. Azkenik nagusitu zen iritzia erdialdeko euskalkietan (gipuzkera, goi nafarrera eta lapurtera) oinarrituriko hizkuntz ereduaren aldekoena izan zen,
|
|
|
Txillardegik 1958ko txostenean egokientzat
|
hartu
zuena hain zuzen ere. Irtenbide honen alde egin zuten Villasantek eta Mitxelenak ere 1968 urtean Euskaltzaindiaren 50 mendeurrena ospatzeko Arantzazun egin zen hilera ospetsuan.
|
|
|
Arantzazuko bileraren abiadari jarraiki euskarak zuen bigarren behar larria ere, esparru guztietara hedatu beharra, alegia, aintzat
|
hartu
zuten zenbaitek eta Aresti eta Kintanaren (1970) deiadarrari jarraiki euskara komunikabideetan, administrazioan, politikan, filosofian, literaturan, zientzian e.a. erabiltzen eta trebatzen hasi ziren. Hauek denak, senitartekoa edo lagunartekoa ez bezala, eta arrantzaleen edo nekazarien hizkuntza berezitua ez bezala, hizkuntza estandarra erabili behar duten esparruak dira, baina garatuz hasi zirenean euskara batua hastapenetan baino ez zegoen.
|
|
|
5 Izan ere, Euskaltzaindiak lan horietan proposaturiko ereduetatik urrun dauden erabakiak
|
hartu
dituenean, arauak aldatzen ari zela ulertu dute hainbat hiztunek.
|
|
|
Hain zuzen ere honek ekarri du euskararengan hizkuntzen mailakako heriotzaren? adierazletzat
|
har
litezkeen zenbait ezaugarri egotea. Aztertzen ari garenarekin lotuta dagoen sintomarik aipagarriena da ukipenean dauden hizkuntzen erabilera esparruka banatzea:
|
|
|
' Elorduik (1995) hizkuntzen desagertzearen eragile soziolinguistiko nagusitzat
|
hartzen
ditu mendekotasun politiko, ekonomiko, sozial eta kulturala. Benetako bortxakeriatik at, ukipe nean dauden hizkuntzei balioztatze politiko ezberdina ematea bera izan daiteke bazterturi ko hizkuntzak desagertzeko nahikoa arrazoi.
|
|
|
Edonola, Elorduik (1995) azpimarratu duenez, ikertzaile zenbaitek ohartarazi gaituzte zail samarra gertatzen dela askotan aipaturiko hiru mota horietako aldaketak bereiztea. Edozein aldaketa ez dugu a priori ahulgarritzat
|
hartu
behar; izan ere, aldaketa batzuek funtzio jakin bat dukete euskara garai berrietara egokitzeko saioetan eta ahulgarriak baino indargarriak dirateke orduan. Ezaugarri soziolin
|
|
|
Areago, euskara tekniko zientifikoaren erabilera berezituak jorratzen ari diren zientzialari hauek bereziki garatua dute hizkuntz kontzientzia eta biderik egokiena aurkitzen eta arrazoitzen saiatzen dira. Jokaera hau gaizki onartzen dute askotan hizkuntzalariek, intrusismotzat
|
hartzen
baitute. Edonola, soziolinguistikaren ikuspuntutik hizkuntzaren aldeko indartzailetzat har genezake hau ere.
|
|
|
Jokaera hau gaizki onartzen dute askotan hizkuntzalariek, intrusismotzat hartzen baitute. Edonola, soziolinguistikaren ikuspuntutik hizkuntzaren aldeko indartzailetzat
|
har
genezake hau ere. Izan ere, hizkuntza ahulduen ezaugarri nabarmenetako bat da arau bateraturik gabeko aldakortasuna (Elordui, 1995):
|
|
|
Edonola, zientzialariei ezin eska dakieke beren esparruko gaiez ikertzeaz eta euskararako bide berriak urratzeaz gain, hizkuntzalaritzaren esparru des berdinetan gertatzen diren aurrerapenen berri izan dezaten, haien jardueran kontuan
|
hartu
ahal izateko. Ezinbestekoa da hizkuntzalarien eta zientzialarien
|
|
|
12 Euskara Teknikoa izeneko gaien irakasleak dira, beste batzuen artean, profesional egokiak mota honetako eginkizunak aurrera eramateko, hizkuntzalaritzarekin eta euskara tekniko zientifikoarekin lan egiten baitute. Hizkuntzalaritza aplikatuak hizkuntzalaritza teorikoa ren ekarpenak ere kontuan
|
hartu
behar ditu eta haren eginkizuna neurri handian erabiltzai leei zuzenduta badago ere, ateratzen dituen ondorioek erkagarriak izan behar dute, hiz kuntzalarien bermea edota kritika jaso ahal izateko.
|
|
|
Hizkuntza komunak dituen aditz paradigmetatik pertsona jakin batzuen adizkiak baino ez dira erabiltzen, batez ere testu idatziak eta inpertsonalak direlako. Aldiz, modalitateari dagokionean, neutroa izateko helburuak hizkuntza komunean neutralizazio bidean daudekeen zenbait bereizketa aintzat
|
hartzera
' edo nekez erabiltzen diren adizkiak ustiatzera garamatza. Hizkuntza arruntean nekez aurkitzen ditugun gertatu dateke, gertatu bide da/ zen eta gertatu zatekeen adizkien modukoak erruz erabiltzen dira euskara zientifikoaren zenbait esparrutan baieztapen kategorikoetatik alde egiteko.
|
|
|
Hirugarren atalekoak hizkuntza osoaren zati bat dira, baina ez dira hizkuntza komunarenak. ...onola ere, hiru hiztegi eremu horiek ez dira finkoak hizkuntzen historian, termino berezituak behin eta berriro iragaten baitira hizkuntza komunera batez ere hedabideek eragiten duten bulgarizazio prozesuaren bidez. Duela gutxi erabat berezituak ziren berotegi efektu, ozono geruza, immunoeskasia edo klonazio bezalako terminoak hiztun gehienek ezagutzen dituzte egun. Bestetik, terminologiak askotan
|
hartzen
ditu hiztegi komuneko hitzak eta adigai berezitu bat adierazteko erabiltzen, zabalkuntza semantikoa deritzon prozesuaren bidez. Euskararen kasuan beti aipatzen den adibidea dugu ardatz hitzarena: gurdien zati bat eta iruteko erabiltzen den tresna bakarrik adierazteko balio zuen lehen, eta egun Geometria, Fisika eta Kristalografia bezalako jakintza esparruetan erabiltzen diren termino ugaritan aurkitzen dugu:
|
|
|
21 Hizkuntzaren esparru bakoitzean
|
hartzen
diren maileguek hizkuntza osoan izan dezaketen eraginak zer pentsatua eman liguke: bizidunen dietaz ari garelarik, haragijale eta belarjale hitzak, esate baterako, hizkuntza komunekoak direla onartu beharra dugu, hiztun gehienek erabil ditzaketen adigaiei baitagozkie eta irizpide horretan oinarrituta bultza genitzake, karniboro eta herbiboro hitzen aldean.
|
|
|
Esparru berezitu horietako zientzialariek, aldiz, argi eta garbi nahiago dituzte termino horiek, euskaraz asma litezkeen txikijale edo antzeko zerbait baino adigai berezitu horietarako nazioartean erabiltzen diren terminoen ordain zuzenak baitira. Hortaz, ekonomia eta hizkuntzaren gaineko eraginkortasun txikia kontuan
|
hartu
beharrekoak dira maila honetan.
|
|
|
22 Euskaltzaindiak Arantzazuko bileraren ostean
|
harturiko
lehendabiziko erabakietako bat izan zen ehunekoen ikurra zenbakiaren aurrean idaztekoa (Euskera, 1971): euskaraz ehune ka bost esaten denez, %5 idatzi behar genuela erabaki zuen Euskaltzaindiak.
|
|
|
euskaraz ehune ka bost esaten denez, %5 idatzi behar genuela erabaki zuen Euskaltzaindiak. Horrelako erabakirik
|
hartzeko
arrazoirik ez zegoela uste dut, ez %5, ez 5% ez baitira hizkuntza naturaleko segidak eta hizkuntza natural bakoitzaren hurrenkerak segida horren irakurketan izan baitezake eragina, baina ez ikur adierazpenaren idazkeran. Izan ere, ez dira gutxi Euskaltzaindiaren erabakia aintzat hartzen ez duten zientzialariak.
|
|
|
Euskara erabat normalizaturik ez egoteak posible egiten du irakaskuntzaren esparru guztietan eta baita testugileen artean ere mota hauetako guztietako hiztunak egotea. Honelako euskaldunek etengabeko hobekuntza behar dute baina dituzten hutsune asko eta asko ezin
|
har
daitezke euskara tekniko zientifiko aren ajetzat, artikulu zientifiko bat ingelesez idazten duen beste hizkuntza bateko hiztunak egiten dituen akatsak ingeles zientifikoaren hutsunetzat hartzen ez diren bezala. Lan honetan aztertu nahi ditugunak dira hizkuntz ahal men oneko hiztunek dituzten joera hedatuak, benetan hizkuntza bide batetik aldarazten dutenak.
|
|
|
Euskara erabat normalizaturik ez egoteak posible egiten du irakaskuntzaren esparru guztietan eta baita testugileen artean ere mota hauetako guztietako hiztunak egotea. Honelako euskaldunek etengabeko hobekuntza behar dute baina dituzten hutsune asko eta asko ezin har daitezke euskara tekniko zientifiko aren ajetzat, artikulu zientifiko bat ingelesez idazten duen beste hizkuntza bateko hiztunak egiten dituen akatsak ingeles zientifikoaren hutsunetzat
|
hartzen
ez diren bezala. Lan honetan aztertu nahi ditugunak dira hizkuntz ahal men oneko hiztunek dituzten joera hedatuak, benetan hizkuntza bide batetik aldarazten dutenak.
|
|
|
Kode aldaketatzat
|
har
daiteke aurreko atalean aipatu dugun x hizkia
|
|
|
Jakintza esparru bakoitzak estilo berezia izaten du, baina, adituak esparru bakar beteko adituak izan ohi direnez, jakintza esparru bakarreko estiloa menderatu dut ¿?. Jakintza esparru edota gai bakarra
|
hartuta
, batetik, estilo desberdinak behar dira komunikazio idatzirako eta mintzaturako eta, bestetik, igorlearen eta hartzailearen ezaugarrien arabera. Esate baterako, mota desberdinetako testuak behar dira lehen hezkuntzan, bigarren hez kuntzan eta unibertsitatean; era berean, desberdinak izan lukete adi tuek beren artean trukatzen dituzten testuek eta adituak ez diren hiztunei zuzendutakoek, eta jakina, desberdinak izan behar dute sendagile batek gaixoekin mintzatzen denean erabiltzen duen hizkerak, medikuntza biltzar batean bere lankideen aurrean aurkezten duen komunikazioak eta kazetari batek telebistan ikusleei medikuntzaren aurrerapen baten berri emateko irakurtzen duen albisteak.
|
|
|
' 30 Ikus Elordui (1995). 500EVSKARA BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAgara hizkuntza menderatuak menderatzailearekin berdintzera jotzen duenean, eta hizkuntz bereizteaz, aldiz, hizkuntza menderatuak menderatzailearen eredutik urruntzera jotzen duenean. Kanpo eragiletzat
|
har
daiteke hizkuntza indartsuago batekiko ukipena, baina kanpo eragiletzat hartu behar dira era berean estandarizazioa eta oro har hizkuntzalarien, zuzentzaileen, estilo liburuen idazleen e.a.en esku hartzea. Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria.
|
|
|
' 30 Ikus Elordui (1995). 500EVSKARA BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAgara hizkuntza menderatuak menderatzailearekin berdintzera jotzen duenean, eta hizkuntz bereizteaz, aldiz, hizkuntza menderatuak menderatzailearen eredutik urruntzera jotzen duenean. Kanpo eragiletzat har daiteke hizkuntza indartsuago batekiko ukipena, baina kanpo eragiletzat
|
hartu
behar dira era berean estandarizazioa eta oro har hizkuntzalarien, zuzentzaileen, estilo liburuen idazleen e.a.en esku hartzea. Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria.
|
|
|
' 30 Ikus Elordui (1995). 500EVSKARA BATUA ETA EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAgara hizkuntza menderatuak menderatzailearekin berdintzera jotzen duenean, eta hizkuntz bereizteaz, aldiz, hizkuntza menderatuak menderatzailearen eredutik urruntzera jotzen duenean. Kanpo eragiletzat har daiteke hizkuntza indartsuago batekiko ukipena, baina kanpo eragiletzat hartu behar dira era berean estandarizazioa eta oro har hizkuntzalarien, zuzentzaileen, estilo liburuen idazleen e.a.en esku
|
hartzea
. Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria.
|
|
|
Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria. Edonola, lotura zuzena dago mota honetako aldaketen eta Euskaltzaindiaren araugintzaren artean, eta honelako aldaketak hizkuntzaren indartzaileak dira zalantzarik gabe, estandar bat izatea hizkuntzak bizirik irauteko ezinbesteko baldintzatzat
|
hartu
dugula kontuan hartuta. Zailagoak dira ikusten batzuetan gramatika eta estilo liburuen egileek egindako analisiek eta emandako gomendioek eragindako aldaketak.
|
|
|
Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria. Edonola, lotura zuzena dago mota honetako aldaketen eta Euskaltzaindiaren araugintzaren artean, eta honelako aldaketak hizkuntzaren indartzaileak dira zalantzarik gabe, estandar bat izatea hizkuntzak bizirik irauteko ezinbesteko baldintzatzat hartu dugula kontuan
|
hartuta
. Zailagoak dira ikusten batzuetan gramatika eta estilo liburuen egileek egindako analisiek eta emandako gomendioek eragindako aldaketak.
|
|
|
«... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko: esku-lan (trabajo manual! travail manuel), abo literatura (literatura oral! lit térature orale) ekonomi teoria (teoría económica/ théorie économique), etab. Bide honi eutsi litzaioke orain ere, ahal den guztian, erdal hitz mol daera arrotzen menpekoegi bihurtu nahi ez badugu...» (Euskaltzaindia (1992: 31 Euskara Tekniko zientifikorako ere hitz hurrenkera hori
|
hartu
izan da inoiz eredugarritzat (Zabala eta Odriozola, 1992). Lan honetan aipatuko ez ditudan zenbait joera aurki daitezke Odriozola eta Zabala (1992)
|
|
|
Bestelakoa da inguruko erdaren ondoan euskarak duen aurrizkien urrita suna Mitxelenak (1968) Arantzazuko txostenean huts nabarmentzat
|
hartu
zuena. Amurizak (1978) arazo honi irtenbideak bilatzen saiatu zenetik bide luzea egin dugu eta aurrizkien eskasia hori euskararen tipologiarekin zerikusia duen zerbait dela dakigu:
|
|
|
Edonola, euskararen jokabideaz ohartu ez ezik, zenbait osagairi balio berriak ere eman dizkiegu. Esate baterako, izen elkartuen mugatzaile berezitzat
|
hartu
ohi diren gain bezalako osagaiak gero eta hurbilago daude aurrizki bihurtzetik44 eta gainera, lehenago lekua baizik adierazten ez bazuten ere (gainjantzi, gaingune), egun intentsitatea ere adierazten dute zenbait hitzetan (gainzama) 45. Aldaketa hauek euskara erabilera berrietara egokitzeko beharrak eragindakoak dira eta euskara ahuldu gabe aberastu egiten dutela pentsa dezakegu.
|
|
|
hilera berriak dira hamartar, hitar, kartesiar edo nepertar adjektiboetan ditu gunak baina oso baliagarriak zaizkigu zenbait termino eratzeko orduan. Azkenik, euskara komunean ia sinonimoak diren atzizkien arteko ñabardurak aintzat
|
hartuz
, ikuspegi funtzionaletik oso egokiak diren sailkapenak lortu ditugu batzuetan. Esate baterako disolbakor > disolbagaitz > disolbaezin sail kapena oso baliagarria dugu kimikan, erabilera komunean irakurgaitz eta ira kurtezin hiztun askorentzat sinonimoak badira ere.
|
|
|
Azken hauek ugariagoak izango dira esparru berezituetan hizkuntza komunean baino. Edonola, esparru berezituetan
|
hartzen
diren maileguek askoz ere eragin txikiagoa dute hizkuntza osoan esparru komunean hartzen direnek baino, erabiltzaileen kopurua lehendabiziko
|
|
|
Azken hauek ugariagoak izango dira esparru berezituetan hizkuntza komunean baino. Edonola, esparru berezituetan hartzen diren maileguek askoz ere eragin txikiagoa dute hizkuntza osoan esparru komunean
|
hartzen
direnek baino, erabiltzaileen kopurua lehendabiziko
|
|
|
horretan oso txikia baita hiztun komunitate osoarekiko. Mailegua
|
hartzeko
beharra eztabaidagarria izan daiteke, termino baten beharra askotan hiztegi komuneko hitz baten zabalkuntza semantikoaz edo eratorpen edo elkarketa bidezko hitz eraketaz ase baitaiteke. Zientzialariek maileguaren alde egiteko erabili ohi duten arrazoia zehaztasunarena da eta haien intuizioa kontuan hartzekoa da, haiek baitira haien esparruko adigaiak hobekien menderatzen dituztenak; edonola, zehaztasunaren auzia askotan ahulduriko hizkuntza baten hiztunak izateagatik hizkuntza menderatzailearen sistemara hurbiltzeko edota horretatik urruntzeko izan ohi ditugun joera mailegu zale edo garbizaleekin nahasten da46?
|
|
|
1984 urtean euskararen azentueraren gaineko azterketek itzelezko bultzada
|
hartu
zuten; orduan ere, euskara batuak azentua eduki zezakeela hasi ginen entzuten. Ilunpeko argi izpi hari ia bakardade osoan eutsi behar izan dio Txillardegik urte luzeetan barrena.
|
|
|
lzenki mugatuen azentuerak aztertzeko datuak silaba kopuruen arabera aurkeztuko ditugu; bi, hiru, lau, bost eta sei silabako sarrerak kontutan
|
hartuta
.
|
|
|
Ataltxo honetan partizipioen azentuera baino ez dugu aztertuko; aukera teoriko bat baino gehiago dagoen arren, kasu gehienetan azentu nagusia partizipioak berak
|
hartzen
du. Beraz, datuen aurkezpena, orain arte bezala, partizipioaren silaba kopuruaren arabera egingo dugu, laguntzailearen azentu bigarrenkariaren arazoa hurrengo baterako utziaz.
|
|
|
/
|
hartu
// dut// eman// dut/
|
|
|
Azentua partizipioak
|
hartzen
du, bokalez amaitua bada lehen silaban, eta kontsonantez amaitua bada bigarrenean:
|
|
|
/
|
hartu
// dut// eman// dut/ Partizipioa eta laguntzailea batu aditza osatzeko:
|
|
|
/
|
hartu
dut// eman dut/ Azentua txertatu arau nagusiaren arabera [2:
|
|
|
Ikusten izan dugun moduan, desberdintasun kuantitatibo horiek islatu baino ez dituzte egiten sakonean dauden desberdintasun kualitatiboak. Ahoz egiten den eta familiaren bidez transmititzen den euskara batuaren ereduak ikertzea gauza garrantzitsua bada ere, hori gainako garrantzitsua izango litzateke honi buruzko erabakiren bat edo beste
|
hartzea
Txillardegik (1984, 1986, 1987 eta 1992) hainbestetan aldarrikatu duen moduan; bestela, euskararen irakaskuntzan, komunikabideetan, ahots teknologietan eta abarretan, orain arte legez, noraezean eta erdararen menean segitzeko arriskuan egongo gara.
|
|
|
Vila ketaCortés ek (1991) sistemabakarrekohipotesiaabiapuntutzat
|
hartuta
, katalanaetagaztelaniaaldibereanikasidutenzenbaithaurrenekoizpenakazterturik, eurekarakaturikodatuetanbateraketa arorikezdutelaaurkitudiote, etahalakoarorik, izatekotan, osolaburraizanbehardelaesanez amaitzendute.
|
|
|
Umenafarrenak, ostera, 3urte (3; 00) betebitartekoak.Haur elebidunek hizkuntzabiakaldiberean garatu dituztelaerakusteko, Mikelen EBBL (Esaldiaren Bataz Besteko Luzera) neurriak erakutsiko ditugu. Neurketa honekmorfosintaxiarengarapenaizartzeko erabatdaetahizkuntzarengarapeneanlorturikomailaren adierazletzat
|
hartu
izanda.Heldutasun neurketa haugrabaketa bakoitzean ekoitzirikolehenehunesaldietakohitzak etamorfemakzenbatuz egitenda, Brown-ek (1973) jarririkoirizpideorokorreijarraiturik.Neurketahonenegokitzapenaeuskararaetagaztelaniara egitean, Idiazabalen (1991b) etaSiguán, Colomina etaVila ren (1990) proposamenak jarraituditugu.Lehentaulan, adibidez, ikusditzakegunEBBL neurrietanargi geratzendaMikelek, hau...
|
|
|
(20) ko (s) katik (etorri) (B2; 00; iturria: Zubiri 1997); bixiketati (k) erori (B2; 01; iturria: Zubiri1997); erori (eg) ingolagainetik (E2; 11; iturria: Zubiri 1997); lehensoloti (k) (etorrinaiz) (O2; 01); ni baka (r) ri (k) bajatu eskilarati (k) (O 2; 01); belarritik
|
hartuta
(M
|
|
|
Gaztelaniazkogramatikarekinbatezdatozenekoizpenguztiakdepreposizioa ez ekoiztean dautza (38). Hutsunetzat
|
har
daitezkeen ekoizpen hauekgutxiizateazgain, preposizioarenerabilerarenhasierangertatzendira. Gainera, haurelebakarrekereegitendituzte etabestezenbaitkategoriaren jabekuntzanereikusidira, haurelebakarrenganzeinelebidunengan, halanola, euskarazko kergatiboarenjabekuntzan (BarreñaetaAlmgren1999), euskarazkoegituratxertatuentxertagailuenjabekuntzan (Barreñaagertzeko), edo gaztelaniazkopreposizioenjabekuntzan (HernándezPina1984).
|
|
|
Decrept en ondotik, Jose Eizagirrek berak
|
hartu
behar zuen laster Euskaltzaleen buruzagitza, eta gero, bat bestearen ondotikJean Etxeparek eta Louis Dassancek, bainan ez zuten engoitik Biltzarraren buruzagi bihi baten prosak ez bertsoek sekulan gehiago Errepublika kordokatu: hain gogorki zion alabaina, lehen aldian berean, Mauleko suprefetak ahoa hetsi botza altxatu nahi izan zuen Georges Lacombe gerlari ohi eta ameslari ausartari!
|
|
|
Dena dela, oraiko aldian, gobernamenduak berak gogotik
|
hartuko
ditue naz geroz eskualde guzietarik igorriko dizkioten kontseiluak eta galdeak, desohore ginuke galde horri ez bagenio ihardesten Euskal Herritik, ez axo lez edo ez balioz. Jakin eta gainera, jadanik hasiak direla iratzartzen, Bretainian eta Flandrietan.
|
|
|
Ondoko astean berean, urtarrilaren 16ko zenbakian, Piarres Lafittek luma
|
hartzen
du lege berriaren ondorioak zehazteko, gai beretsuen inguruan zenbait aste lehenago, euskaraz eta frantsesez, uztailaren 25ean, urriaren 1Oean eta abenduaren 19an Herriaren ezagutzaz, Eskualdeko irakaskuntzaz, eta Euskarazko katiximaz erabiliak zituen solasei jarraikiz.
|
|
|
Azken mende erdi honetan anitz gauza aldatu dira Iparraldeko herri ta hirietan, eskoletan eta katiximetan, bainan iduritu zaigu Eskualduna xaharra ren azken zenbakietan, alemanen denboran agertu pasarte horietarik zenbai tek merezi zutela berrirakurketa baten egitea, menturaz gaur beste itxura bat
|
hartu
duten baina beti hor dirauten arazo batzuen argitzeko. Post Scriptum:
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegiri eskainitako omenaldi liburu honetan parte
|
hartzea
ohorezko lana da niretzat, aspaldidanik ezagutzen dudana baita adiskide hau eta berak euskararen alde egindako lanak nire eta denon aitortze eta eskertzea merezi baitute. Euskara batuaren alde Baionan antolatu zen Biltzarraren bezperan, hots, 1964ko abuztuaren 28an, ezagutu nuen Txillardegi bere etxean, erbesteratuta zegoen garaian.
|
|
|
Gero, hegoaldera itzuli zenean, Euskal Sozialista Biltzarrea (ESB) sortu zenean, euskararen erabilerarako batzordeñoan geunden biok (1976). Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekaren ardura
|
hartu
nuenetik (1978) harremanak izan ditugu bibliografía gaietan, eta hor geratzen da lekuko liburu honetan agertzen den Txillardegiren bibliografía gure bibliotekak paratua: euskararen inguruan idatzitako ia mila izenburu katalogatzen dira eta emaitza baliotsu honek sorrarazten du mirespena eta euskaldunon aldetik esker ona aitortu beharra.
|
|
|
Semeak bezala, Printze titulua zeukan aitak, Caninokoa, Pio VII.ak emana. Ez zen Napoleon anaiarekin ondo konpontzen eta Estatu Batuetako bidea
|
hartu
zuen Civita Vecchia portuan 1810ean; baina ingelesek atxilotu zuten eta Maltara eraman eta handik Ingalaterrako Plymouthera. Thorngrowe herrixkan (Worcester) aurkitu zuen erbesteko bizilekua eta han jaio zen, 1813ko urtarrilaren 4an Louis Lucien Bonaparte
|
|
|
Bonapartek berak ikertu eta argitaratutako lanekin jarraituz, hauek dira urteka argitaratu zituenak, dialektoak kontutan
|
hartuz
'.
|
|
|
Prozedurahonetanapriorieraikitzendeneremurikezdago. Eremuen marrasketadatu guztiakkontuan
|
hartuz
prozedura sailkatzaileenemaitzen proiekzioarekingauzatukoda.
|
|
|
Nafarroako (NafarroaGaraikoesanbeharkogenuke) euskarareneremu osoa
|
hartuz
ezaugarri lexikalenaraberako sailkapenaegiteko, estatistikak ematendigunlaguntzaerabiliz, prozeduraetametodologiaberriaplazaratzea izandalanhonenhelburua.
|
|
|
033.310 HA022/ 96egitasmoarenikerlerroarenbarruan zegoen.Harendirulaguntzariesker eta033.310 HAOSl/ 97egitasmoaren dirulaguntzarieskereginnuenneurribateankomuni kazioa.Lanagaztelaniaren etaeuskararen arteko erkaketan oinarriturikzegoen, etabertan esparruaren ikuspegiorokorbatematensaiatunintzen, bihizkuntzenalborakuntza, junta dura etamenderakuntzahatera kontuan
|
hartuz
. Oraingohonetan, euskarari begirasoilik aritunaizeta, gainera, aldehaterautzidutmenderakuntzarekinzerikusiaduenguztia, eus karazko alborakuntzarenetajuntadurarenazpiesparruetanetaberezikiesangura harrema nenikuspegitikgehiagosakontzekoasmoz.Hemen, ezinbestez eskertubeharduterabere anEuskal HerrikoUnibertsitatekoUPV 033.310 HB 194/ 98egitasmoaren dirulaguntza, baietaIgoneZabalaketaElixabetePerezeklehenengoidatziaren inguruan emandako iruz kinakere.
|
|
|
2 1997.ean Anari izeneko abeslariak plazaraturiko abesti batetik
|
hartu
dugu adibide hau. Bi perpausen arteko koma ez zegoen diskoak zekarren idatzizko testuan.
|
|
|
Bi puntuazio ikurrok, 11 eta 12 sailean aztertuko ditugu hurrenez hurren. 13 sailean, bestalde, esparru honen baitan kontuan
|
hartu
ez diren bi puntuak edo bi puntuen ezaugarriak aztertuko ditugu: komarena baino isilu ne luzeagoa eta puntuarena baino goragoko doinua.
|
|
|
– Puntu eta koma delako puntuazio ikurra lan honetan puntuaren baliokidetzat
|
hartuko
dugu eta aurrerantzean ez da ezertarako ere aipatuko.
|
|
|
56). Izan ere, aurrean ontzat zein kaskartzat
|
harturiko
guztiak, nabarmenki kaskarragoak dira hizkuntz maila jaso berezituetan: ikusi bost emendio motak (14), bi hautakari harremanak (15), kausa zein ondorioa (16), argudioa zein ondorioztapena (17), eta aurkaritza zein kontzesioa (18).
|