|
2015
|
|
|
Ni, batez ere, defenditzen ari naizena da egon daitekeela beste eredurik ere. Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa
|
hartzeari
garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke. Dena den, berriz diot, ez gara ari eredu jakin bat errefusatzen, besterik ere egon daitekeela defenditzen baino.
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik
|
harturiko
adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko bat bateko bertsotarako guztiz balioko adibide edo errealitatetzat hartzea; lurralde baten erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea bera.
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik harturiko adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko bat bateko bertsotarako guztiz balioko adibide edo errealitatetzat
|
hartzea
; lurralde baten erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea bera.
|
|
|
Noski! Baina bada beste estilo bat ere, bertso inprobisatuak izan zuen arintasun, bizkortasun, zorroztasun eta erabaki gaitasunarekin planteatzen dena, nahiz eta teknika aldetik hain landua ez izan eta lizentzia gehixeago
|
hartu
. Agian, atzera bueltarik gabeko oihan zarbatsuan sartzen ari naiz, baina esateko gogoa neukan.
|
|
|
Txapelketa batean puntuari emandako erantzuna. Garai hartako testuinguru soziala kontuan
|
hartuta
, ez dago bertso hoberik botatzerik. Ez zaio ezer falta, ez dauka ezer soberan, ez dago betelanik.
|
|
|
Gardnerville herrixka txikian kokatua, Nevadako kasinoak antzeman daitezke kaleetatik. Oso alai
|
hartu
gintuen, eta puntualtasun ezaren lotsak segituan aldendu zitzaizkigun. Ezertan hasi baino lehen, whiskiz egindako edabea eman zigun, eta, toparen ostean, muntaketa lanetan hasi ginen.
|
|
|
Euskal Herrian badago euskara ezdeusa dela pentsatzen duenik, eta AEBetan erabilgarria denik ere) eskainiko genuen emanaldia. Zoragarria izan zen Boiseko haurrek nola begiratzen zieten Joni, Jokini eta Xamoari; nola entzuten zituzten arretaz baxua, gitarra eta saxoa; eta bereziki polita izan zen nola
|
hartu
zuten parte euskarazko Maite zaitut, Pintxo Pintxo edota Paristik natorren kantak ozen abestuz.
|
|
|
Egoera deskribatuko dut: JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria
|
hartu
nahi zuenak zeharkatu egin behar zuen oholtza. Demagun, jende asko joaten dela urteroko gosari horretara.
|
|
|
“Jende asko” esamoldearekin izugarrizko pila esan nahi dut, kontuan izan AEBetan dena dela handia, baxuak kontrabaxu bihurtzeraino. Bukatzeko, jantokia beteta dagoen artean, gosaria
|
hartu
nahi dutenak tabernan itxaron beharrean daude. Beraz, esan daiteke publiko mordoa genuela, baina ia inork ez zuen euskaraz ulertzen.
|
|
|
Jokinen mapatxeak Johnny Curutchet
|
hartu
zuenekoa
|
|
|
Estafa baten biktima izan ginen. Zorionez, bazituen gelak, eta bertan
|
hartu
genuen lotarako lekua.
|
|
|
Hotel bitxia zen, bungalowen antzeko etxetxoz osatua. Binaka edo hirunaka
|
hartu
genuen ostatu, eta konturatu nintzen etxetxo guztiak altueran zeudela jarrita, haietara sartzeko eskailerak igo behar zirelarik.
|
|
|
New Yorken
|
hartzea
: Casabal I Handia
|
|
|
Kultura zabaltzeko joan ginen eta berkonkistatu genuen euskaltzaletasuna. Hasieran geure taldeari jarri genizkion oinarrizko minimoei gain
|
hartuta
joan ginen NYCko Euskal Etxetik. Eta geratzen zitzaizkigun beste 4 egun. Urtzik bataiatu ninduen Casabal I Handia bezala, eta argi zegoen garaipena paseatu beharra genuela etxe orratzen artetik.
|
|
|
Kamera esku artean
|
hartuta
, Madrilgo Adolfo Suárez aireportuan grabatu nituen bidaia honen lehen irudiak. Sekula ahaztuko ez dudan egoera surrealista antzeko batek harrapatu zuen nire objektiboaren osotasuna:
|
|
|
Ixaak Arruti, gitarra jotzailea eta usurbildarra, hurrenez hurren. Aireportuetako gela infinituek
|
hartzen
duten tamaina neurgarria bada, gu haietako baten erdian ginen, U forma osatzen duten aulkiz jositako “Gate 37” ko lurrean ahal bezala jarrita. Zain.
|
|
|
Baina, zorionez, Charlotteko aireportuan esnatu nintzen. Lur
|
hartuta
, ez zuen inork txalorik egin, edo nik behintzat ez nituen sumatu ere egin. Luzeak izan ziren hegazkin erraldoiaren ateak zabaldu zituzten arteko momentuak, eta ondoan nuen ume txikiari ezin nion begirada kendu.
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu behar baduzu, eta bertan kotxe bat
|
hartzekotan
bazara, entzun gomendioa: ez galdetu jendeari zenbat denbora dagoen leku batetik bestera, eta aguantatu ezin baduzu, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari.
|
|
|
Egurrez jantzitako pista gaineko peoi eta alfilok
|
hartu
genituen egokitutako tokiak. Gladiadore sentitu nintzen une batez, amerikar globalizatuen begiek show eskean begiratzen ziguten bitartean.
|
|
|
Lehen esperimentu serioa 2010ean egin nuen, Iratxe Ibarra lagun izan nuen Boiserako lehen espedizioan. Ordukoak gogoan
|
hartuta
, eta ontzen utzita, saiatu ginen ingelesez, zortziko handian edo bederatzi puntukoan:
|
|
|
Gero, konpartitu ere egiten ditut: adibidez, saioko bertsolari, gai jartzaile… eta bertan parte
|
hartu
dutenei ere bidaltzen diet, opari gisa”.
|
|
|
Etxean gordetzen dudan gauza bakarra koadernoak dira. Izan naizen saioetan jarri dituzten gaiak eta saioan zehar
|
hartutako
oharrak daude koaderno horietan. Horiek ere Xenpelarrera eramatea izango dut onena, ezertarako balio badute behintzat”.
|
|
|
Kontsultarako bertso eta datu interesgarriak dira”. Bilketan ere aritu izan da Sukia bera, baina gehienean Xenpelarretik
|
hartzen
ditu bere edukiak. “Ganbaran udan belar ondua jasotzea bezala da.
|
|
|
Nerea Elustondo berriz, 1994tik 2014ra bitartean emakumeen plazetako presentziaren bilakaera aztertzen ari da bertako informazioarekin. Begiratu historikotik, Lucia Alberro Gipuzkoan 1833tik 1936ra eman zen modernizazio prozesuaren baitan, bertsolariak iturri
|
hartuta
, identitate azterketa egiten ari da. Informatika arloan, Manex Agirrezabala, Bertol Arrieta eta Aitzol Astigarraga, dokumentazio zentroko bertsoen corpusa erabiliz, poesia sorkuntza automatikoa garatzen ari dira eta EHUko informatika musikaleko taldeak musikaren analisi konputazionala, sorkuntza automatikoa eta musikaren informazio bilaketak automatikoki egiteko ikerketa aplikatua du helburu eta horretara doinutegia erabiltzen ari dira.
|
|
|
Eta hala da, neurri batean. Astebururo saio bat edo bi izango da, eta hor noa kotxe zaharra
|
hartuta
, grabagailua motxila berdean sartuta, gehienetan biharamunak dakarren belarri artean iltzaturik. Eta ez dakit nik zein herritara joan behar, hango bertso eskola euskaltegi euskara taldek antolatu duen bertso afaria grabatzera.
|
|
|
Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna
|
hartu
eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa bidean ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen. Bederatziak inguruan etxean izango naiz”.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu bezperetan, Jabierko Gazteluaren inguruko zelaietan elkartu zen Joxean Agirre kazetariarekin eta bertan kontatzen ditu bere lehen pausoak, hasieran zertan ari zen kontzienteegi ere izan gabe, gustuko zituen bertso paperak biltzen nola hasi zen. “Horrelako erabakiak ez dira inoiz momentu batean
|
hartzen
. Poliki poliki sartzen zara, oharkabean askotan, eta ateratzea erabakitzen duzunerako berandu izaten da”, dio herri literatura ikertzeaz.
|
|
|
Ezinezkoa litzateke bilketa lanean aritu diren guztiak aipatzea, inurri lana izan baita, kontzienteki edo ez, afizioz edo ondarea zaindu eta gordetzeak duen garrantziak bultzatuta, herriz herri magnetofoi handia, grabadora modernoagoa, bideo kamera, argazki kamera, blok txikia edo telefono mobila
|
hartuta
aritu direnena. Aipa genitzake Alan Lomaxen grabazioak, Patxi Mujikak egin zituen grabazioak, Ximun Haran… Beranduago Jose Antonio Gesalaga “Zaldubi”, komunikabideetan Joxe Mari Iriondo, Laxaro Azkune eta Nikolas Aldai, Mixel Lekuona… Nola ez, Joanito Dorronsorok doinu bilketan egindako lana ezin aipatu gabe utzi.
|
|
|
“Orain lauzpabost urte hasi nintzen saioak grabatzen. 2008an Xorroxin Irratian lanean hasi eta 2010ean bertako Bertsoinka saioa gidatzeko ardura
|
hartu
nuen. Aitzaki horrekin saioak grabatzen hasi nintzen, bai saiorako eta baita bertzela ere, grabagailua beti eskura izaten dudala baliatuz”.
|
|
|
Agian, premia daukadalako da, eta, agian, konplexu asko ere gainditu ditudalako. Zuk katea baduzu jarrita, hori ez zaizu aterako, baina askatzen duzunean
|
hartzen
duzun lasaituarekin, gero horri buruz kantatzeko gogoa edukitzen duzu”, probatua zuen. Aldaketak ahotsean eragin diola ere aipatu izan diote:
|
|
|
Ez daude. Nik
|
hartzen
ditut nik miresten ditudan gizonezko bertsolari horiek, eta oso oso gutxitan ikusi ditut benetan tripetatik kantatzen. Eta ez nabil hasierako eta azken agurrari buruz.
|
|
|
Ghettifikatu egin gara askotan politikoki zein sozialki. Zama bat balitz bezala
|
hartu
da aurrera jo beharrez, baina horrekin memento askotan bandera ere egin da: ‘Euskaldunok badakigu sufritzen helburu bat lortzeko’”, eutsi zion.
|
|
|
argia ez transmititzea da”. Maiz
|
hartu
zituen hizpide haurrak emozioak azaltzerakoan, eta haurrak ez direla horrelakoak erakutsi zuen, ilusioa, bizitza eta mundua zirela deskribatuta. “Gizartean kulturak eta hezkuntzak eramaten gaituzte errepresiora:
|
|
|
2001eko txapelketaren osteko Argia astekariak antolatutako mahai inguru batean bertsolariei “emozio trafikanteak” zirela ezbaian aritu zirela gogoan du: “Ez genuen ondo
|
hartu
, baina arrazoi pixka bat bazuen. Egia da batzuetan ailegatzen garela pornografia emozional apur bat egitera.
|
|
|
Beste behin, adinarekin eta bizipenekin lotu zuen. “Adina
|
hartu
ahala gaia beste modu batean lantzeko nahia badaukazu, baina horretarako bizipenak eduki egin behar dituzu”, egin zuen lotura. Bizipenek juzku potoloetatik xehetasunetara eraman dezakete bertsolaria Elortzaren iritziz:
|
|
|
“Bertsoa egitea bera ariketa mental bat da. Hasieran, gura zein ez, ahalegin handia eskatzen dizu horrek; beraz, leku handia
|
hartzen
du. Alde razionala gailentzen edo inposatzen da, alde horretatik.
|
|
2016
|
|
|
Bere familiaren istorioak abiapuntu
|
hartuta
, bi liburu edo teoria ere ekarri ditu Ximunek lan honetara. Batetik, Günther Anders filosofo judu alemanak 1964an idatzi zuen Gu, Eichmannen seme alabak liburua.
|
|
|
65 urteurrena iritsi zenean, Berbaro, Gerediaga eta Kriskitiña hasi ginen bonbardaketa hori gogora ekartzen, bizi zirenak omentzen… Aurretik ez Udalak ez beste inork ez zuen ezer egin. Apurka apurka, horrek beste presentzia bat
|
hartu
du, baina kostata.
|
|
|
Badaude umorerako tarteak eta badaude tarte gogorragoak. Gaiarekiko hurbiltasunak eta norberaren nortasunak, hala ere, zeresan handia izaten du horrelako gai bat umoretik
|
hartzeko
orduan.
|
|
|
Igor Elortza: Lana banatu dugu, bakoitzak pertsonaia batzuk
|
hartu
ditu eta, uneren batean, bakoitza bere etxeko bakardadean aritu da lanean. Baina, gero, egoerak trukatu ditugu, pertsonaiak gurutzatu ditugu, egoerak partekatu… Eta biok batera aritzeaz gain, lantalde guztiarekin ere egon gara, aktoreek egin dituzten egonaldietan.
|
|
|
Baina hori guztia aparte, aktoreek bezala, guk ere oso garbi izan dugu azken erabakiak Ximunek
|
hartzen
dituela.
|
|
|
Duela urte eta erdi inguru etorri zitzaien Fuchs Elortza eta Iturriagari oinarrizko ideia batzuk besapean
|
hartuta
. Gidoia idazteko modua oso bizia izan da.
|
|
|
Urnietako kultur mugimenduan luzaz jardundakoa da, bereziki euskal dantzetan eta gazteriarekin lotutako beste hainbat kontutan. Antzerki taldean ere parte
|
hartu
zuen, baina, azkenekoz, duela 34 urte. Obraren izena:
|
|
|
Lartaun zein Intxixu taldeetako zuzendaria eta Antzertiren birsortzailea da Arozena, eta gaiaren inguruko hainbat liburu eta lan argitaratu ditu. Tarte horretan Letek bizpahiru antzezlan idatzi zituen, eta Goikoetxearentzat bat nabarmendu behar da, hizpide dugun gaia kontuan
|
hartuta
: Antzerkia, deuseztik izatera (1976).
|
|
|
Antzerki genero zehatza da: pertsonaia zehatz batzuekin, epaiketa bat… Obra horren amaieran, lan osoaren heren bat
|
hartuz
, Txirritaren “asto lasterra” sartzen dute. Gerora, Xabierrek zati hori hartu, aldatu, handitu eta Gabon, Txirrita sortu zuen.
|
|
|
pertsonaia zehatz batzuekin, epaiketa bat… Obra horren amaieran, lan osoaren heren bat hartuz, Txirritaren “asto lasterra” sartzen dute. Gerora, Xabierrek zati hori
|
hartu
, aldatu, handitu eta Gabon, Txirrita sortu zuen. Antzezlana fartsa generoaren barruan dago, eta bertan Txirritari epaiketa bat egiten zaio”.
|
|
|
Xabier Lete Urnietara joan zen bizitzera eta antzerkirako grina zeukan herri batekin egin zuen topo, besteak beste Lurdes Iriondoren lanari esker. Letek antzezlana aurrera ateratzeko deliberoa
|
hartu
eta lanari ekin zion. Jendea biltzeko deialdia entzun bezain pronto azaldu zen Jokin Izagirre:
|
|
|
Hango giroa itogarria zen euskaldun batentzat. Ni astean behin herrira itzultzen nintzen arnasa
|
hartzeko
. Etxean sentitu nintzen obra ikusten nuen bitartean, ume txikia bezala pasatu nuen, eta oxigeno poltsa bat jaso”.
|
|
|
Komunikatzaile osoa zenez, antzezlanean ez ditu soilik bere ikusmoldeak ematen, balio tradizionalei ere tokia egiten die, eta horrekin osatzen du fartsa eta epaiketa. Tradizioa botere faktikoetan dago (epailea, fiskala, apaiza…), eta Leteren pentsamendu modernoak defentsako abokatuan
|
hartzen
du gorputza.
|
|
|
“Letek idatzitako obra, Lete zuzendari, Lete aktore eta Txirritaren inguruan! Baina ez da serio
|
hartu
behar, fartsa bat baita. Bat baino gehiago etorri zaigu kexu:
|
|
|
‘Egunen batean Txirrita ere zalantzan jarriko duzue’, zioen eta, funtsean, egia da. Denok baloratzen dugu haren ekarpena, baina gaur egun bhura bezalako pertsonaia bat lekuz kanpo legoke, matxismoa edota xenofobia kontuan
|
hartuz
gero. Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako.
|
|
|
Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako. Arduratuta nengoen, ez bainekien jendeak nola
|
hartuko
zuen ikusmolde hori, umore hori, garai hartako izate hori… Baina jendeak badaki antzerkia eta pertsonaiak bere testuinguruan kokatzen, eta gainera, kontu batzuetan ez du gaurkotasunik galdu”.
|
|
|
|
hartu
fusilak joan frentera
|
|
|
Bikotea zarete. Lan militanteak denbora anitz
|
hartzen
dizue. Asteburua elkarrekin pasatzeko libratua zenuten, baina, Odei, oraintxe jakin duzu bilkura batera deitua zarela larunbatean.
|
|
|
|
hartuz
hong kong kabi
|
|
|
Bat batean sakeleko telefonoak jotzen digu, batari Elorrion eta besteari Lesakan. Telefonoaren bestaldetik Bertsozale Elkarteko emakume ahots ezagun batek pasioz diosku eskuartean dutena itzela dela, udaberrikoa ezin hobeto joan zela, uztailerako aurreikusita dutena zoragarria izango dela eta ea guk horretan guztian parte
|
hartu
nahi dugun.
|
|
|
Bat bateko gai jartzailetza asmatuta dago, baina trebatu ginen gu biok ere horretan. Azkenerako, gustua ere
|
hartu
genion sasi bat batekotasunari, emaitzarekin pozik geratzeraino.
|
|
|
Magia horrek
|
hartu
gintuen gu ere oholtzan behin eta berriz. Aurrez horren konplexua zirudiena ez zen horren zaila antza.
|
|
|
Portutik ateratzekoa zen kultur artekoaren txalupa, baina eguraldi txarragatik bertan behera geratu zen itsasorako bidaia. Itsaso azpian
|
hartu
genuen aterpe, Aquariumean. Saio ederra izan zen, entzuleak aurrean txaloka, arrainak atzean musuka.
|
|
|
Aitzol Barandiaran: Dinamika bat
|
hartuta
daukagu prestatzeko, eta ez gara horretatik asko ateratzen. Azkenean, batez ere, eskatzen duena ez da saio bakoitza prestatzea; baizik eta, ia ia beti prest egotea, kontzertu kopurua dezentekoa delako.
|
|
|
Hasieran, oso bertsio girotik gentozen, geure burua ez oso serioegi hartzetik eta jendeak gu ere ez oso serio ikustetik, era berean. Lehenengo diskorako baxu jotzaile bat sartu zen, talde ikuskera
|
hartu
genuen eta gure kantak jotzen genituen. Espazio aldetik bertsozaleek antolatutako saioak izatetik, musika eszenan sartzen hasi ginen.
|
|
|
Umorez ez dakit, baina ironia handiz bai, behintzat. Harrigarria izan da zein ondo
|
hartu
izan diren zenbait letra.
|
|
|
Askotan pentsatu izan dudan zerbait da gu ez gatozela ezer berririk egitera. Egia da martxan jarri garen unetik ohartu garela espazio bat bazegoela betetzeko, eta, neurri batean,
|
hartu
dugula leku hori. Aitzolek zioenaren haritik, kritika sozialarena egin izan da, baina oso lelo zuzenekin.
|
|
|
Gure artean, inguruko musikan edo bertsolaritzan ere bai, beti gorrotatu izan dugu mezu erraza, guk kantatu izan dugunean eta besteei entzun izan diegunean. Errazegi hunkitzeko edo betiko kontsignen barruko hitz horiek ez ditugu inoiz ongi
|
hartu
, eta horien kontra joaten saiatu gara beti. Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte honen parte garenez, gizarte honentzako ere bai.
|
|
|
desafio bat da soka mehe horren gainetik ibiltzea, jakinda batzuetan asmatuko dugula eta beste askotan hanka sartu eta mina eragingo dugula. Intentzioa onerakoa da, eta merezi du arrisku hori
|
hartzea
.
|
|
|
Halako gaiekin haurrengana nola iritsi da erronka eta neurozientzian
|
hartu
dute oinarria, alegia edozein gai lantzeko motibazioa emozioak abiarazten duela. “Emozioak aktibatzeko gai bagara, interesa aktibatuko da.
|
|
|
Era honetara bideratu zuten euskal kulturari buruzko proiektua: “Ikusi genuen haurrengan emozioa sortzen duen gauza garrantzitsu bat euren gurasoen, familiakoen edo komunitatekoen parte
|
hartzea
zela, edo gu komunitatera joatea eta bertan esperientzia bizipen bat edukitzea. Egin genuena zen begiratu zer dagoen gure hezkuntza komunitate barruan.
|
|
|
“Patxi Goikoleak kontatu zuen nola erratz makila bat erabiltzen zuten eskoletan publikoaren aurrean kantatzen ohitzeko. Makilak eskura utzita bakarrik oraindik jarraitzen dute antolatzen mikrofono bat, ipuin bat
|
hartu
eta ipuinean ikusten dituzten marrazkiak kantuan botatzen. Ez dute egiten errimarekin, ez dute egiten bertso estrukturarekin, baina kantuan egiten dute.
|
|
|
Testuinguruan aukerak emanez gero, eurek egiten dituzte gai horri buruzko hausnarketa guztiak”. Edukien kontzientzia
|
hartzeko
, manipulatu eta esperimentatu beharra azpimarratu zuen Gonzalezek: “Zabalik eskaintzen baditugu, gehiago esperimentatuko dute adimen horietatik.
|
|
|
Proiektua garatzerako orduan, gurasoen parte
|
hartzea
“handia” da. “Gai batzuetan guraso batzuek parte hartzen dute, eta beste batzuetan beste batzuek.
|
|
|
Jende gehienak pentsa lezake ez dela beharrezkoa ziklo osoa betetzea, eta normala ‘erabili eta bota’ izatea. Lehen ziklo osoa betetzen zuen bertsoak, hau da, bertsoa entzun edo irakurri, herriak gogoan
|
hartu
eta kantatu. Inori ez zaio burutik pasatzen bertsolariek kantaturiko bertso guztiak gogoan hartzen zirenik; ez horixe; baina, han eta hemen, batzuek eta besteek, sorta politak bai.
|
|
|
Ni inoiz ez nintzen txapelketara aurkeztu, baina txapeldunarekin kantatu nuen beti! Esan nion Connyri, Amurizaren erlatibozko esaldiekiko proposamenak kontuan
|
hartuz
: Ezagutu duzu gizon bat, hiltzen denean haren albistea egunkari guztietako lehen orrian etorriko dena.
|
|
|
Sebastian Lizasori hizketan ulertzea lortu nuen; Andoni Egañari titularra atera nion 33 urte zituelarik, 40tik aurrera ez zuela bere burua bertsotan ikusten; Mañukortak popatik
|
hartzera
bidali ninduen Joxeanen ideia kimeriko hura adierazi nionean, egun osoa elkarrekin pasatzeko, ´Zu nire atzetik polizia bat bezala. Ezta pentsatu ere! ´ esanez, ordurako bai bainekien Landetan afaltzen zuela askotan, gero Larreko baserrian ostatu hartzeko.
|
|
|
Sebastian Lizasori hizketan ulertzea lortu nuen; Andoni Egañari titularra atera nion 33 urte zituelarik, 40tik aurrera ez zuela bere burua bertsotan ikusten; Mañukortak popatik hartzera bidali ninduen Joxeanen ideia kimeriko hura adierazi nionean, egun osoa elkarrekin pasatzeko, ´Zu nire atzetik polizia bat bezala? Ezta pentsatu ere! ´ esanez, ordurako bai bainekien Landetan afaltzen zuela askotan, gero Larreko baserrian ostatu
|
hartzeko
.
|
|
|
Gustatu egiten zaizkit aldizkarira bidaltzen dituzten testu eta argazkiak, maketaren gaineko eztabaida, inprentatik atera berriaren usaina, Azokako saltsa. Izatez, aurrekontua orekatzeko buruhausteei eta publizitatea lortzeko egin beharreko deiei ere gustua
|
hartzera
iritsi naizela esango nuke.
|
|
|
Laugarren urtea dut orain koordinatzaile lanetan, eta ardura bat gehiago izan arren, ardura polita suertatu da. ...ago begiratzen saiatu… Lan berri hauetan Andoni Lubaki ezagutu dut, esaterako, eta istorio harrigarriak kontatu dizkit (Malitik bere zerraldoa besapean zuela itzuli zen behin); edo Galder Izagirrek oparituriko sarrerekin sekulako kontzertutzarra gozatzeko aukera izan nuen; edo Txema Garcia, Conny Beireuther, Nerea Ibarzabal, Jon Martin eta Zaldi Eroa bezalako artisten jardunean nolabait parte
|
hartzeko
aukera izan dut. Gallego eta Payarekin azken Durangoko Azoka nahiz Gabonetako kanpainan liburu salduenen artean kolatu genuen bertsolaritzari buruzko nobela grafiko bat argitaratzea izan da azkena.
|
|
|
Gero, heldu bihurtu ninduten eta fundamentuzko lan bat topatu nuen. Hegazkina
|
hartu
, eta mundua ezagutzeko aukera izan nuen, haur izaten jarraitzeko aitzakia baino ez zen kazetari lan bati esker. 2006 urtean Kuba zeharkatu nuen Indio Nabori repentista handiaren heriotzari buruzko ale bat osatzeko.
|
|
|
Milaka testu, milaka irudi, ehunka iritzi eta gogoeta eskaini ahal izan ditugu bertsolaritzaren inguruan. Ziurra da hobeto egin zitekeela, badaezpadako erabaki dezente
|
hartu
ditugula, baina egindako ekarpena eztabaidaezina delakoan ere bagaude. Guzti horrengatik, honenbestean eta ezinbestean, lanean jarri diren 411 horiei, ispiluaren beste aldean jartzera animatu diren guztiei, iragarleei, administrazioei eta, batez ere, harpidedunei, irakurtzen gaituzuenoi, webgunearen edo sare sozialen bidez jarraitzen gaituzuenoi, aupa zuek, zorionak, MILA MILAKA ESKER.
|
|
|
Aldizkari txikia da, berriro diogu, Bertsolari. Urte askoan Joxean Agirrek berak
|
hartu
du bere gain kazetaritza lanaren pisurik handiena. Lehen urteetan Laxaro Azkunek ere gauza dezente atera zituen, eta hurrengoetan Pako Aristi ere makina bat zenbaki egindakoa da bakarrik, erdibana edo heren batean.
|
|
|
Norbera etxetik lanean ari denean, telefonoa inork hartzen ez dionean, emailak erantzunik ez duenean, iragarki bat lortzeko dozena bat ezezko jarraian jaso direnean, bilerara deitu eta bi lagun bakarrik azaltzen direnean, irudi dezake bakarrik ari dela borrokan bat. Baina argitaraturikoei errepaso bat ematen hasi eta bat bi hiru lau… seko harrituta utzi gaitu urte hauetan guztietan aldizkarian parte
|
hartu
dutenen kopuruak: 411.
|
|
|
Aldizkari txikia da Bertsolari, bere izenari ohore eginez batez ere inprobisazioz lan egiten duena eta bulegotzat tabernak
|
hartzen
dituena. Izateko eta egiteko modu hau gora behera, edo agian horrexegatik, espero zitekeena baina askoz jende gehiago bildu ahal izan du ispiluaren, grabagailuaren, orrialde hauen bi aldeetan.
|
|
|
eta
|
hartu
tripodea:
|
|
|
Joxeanek erretiroa
|
hartu
zuen duela urte batzuk, baina dagoela lasai, eskatzen (ia) bera bezain artista den ondorengoa utzi baitu aldizkarian. Joxean erretiratuta Bertsolarirako lanetatik betiko libre ginelakoan nengoen, Antxokaren eskaera jaso nuenean, iazko azaro abenduan, oker ez banago.
|
|
|
Horrelaxe hasi zen, kontrako eztarritik, Bertsolari aldizkaria, eta uste dut gutako inork ez zuela uste izango pare bat urte iraungo zuenik, batez ere kontuan
|
hartuta
geu ginela Erredakzio Kontseiluko kideak.
|
|
|
Batetik, Hitzetik Hortzera programaren hirugarren urtea zen, eta orduantxe hasia nengoen telebistako lanari neurria hartzen (Hitzetik Hortzeraren hasiera nolakoa izan zen ez dut uste inoiz behar bezala kontatu denik; programaren 25 urteurrena izan zitekeen horretarako abagune egokia, baina…). Hori gutxi balitz, Euskaldunon Egunkaria izango zenaren zuzendari kargua
|
har
nezan eskatzen ari zitzaizkidan Joxemi Zumalabe zena eta Joan Mari Torrealdai, besteak beste. Buruhauste handia izan zen niretzat hura, batetik ohore handia zitzaidalako, eta bestetik bertso programa ez nuelako utzi nahi indarra hartzen hasia zegoen unean.
|
|
|
Hori gutxi balitz, Euskaldunon Egunkaria izango zenaren zuzendari kargua har nezan eskatzen ari zitzaizkidan Joxemi Zumalabe zena eta Joan Mari Torrealdai, besteak beste. Buruhauste handia izan zen niretzat hura, batetik ohore handia zitzaidalako, eta bestetik bertso programa ez nuelako utzi nahi indarra
|
hartzen
hasia zegoen unean. Donostiako Zapatarinean bazkaltzera (nola ez?) elkartu ginen bolada batean astero:
|
|
|
Joxemi eta Joan Mari han ziren beti, eta batzuetan Martin Ugalde ere bai, eta baliteke beste norbait ere tarteko izatea inoiz. Presioak presio, azkenean kargua ez
|
hartzea
erabaki nuen (orduan ez nekien, baina erabaki horri esker ez ninduten 2003ko otsailean “hiltzaile bat bezala” Madrila eraman).
|
|
|
Gorabeherak gorabehera, uste dut aintzat
|
hartzeko
ekarpena dela Bertsolari aldizkariak hogeita bost urteotan egindakoa. Tristea litzateke, ordea, urteurrena atzera begiratzeko bakarrik baliatzea, gerora zer datorkeen kontsideratu gabe.
|
|
|
Tristea litzateke, ordea, urteurrena atzera begiratzeko bakarrik baliatzea, gerora zer datorkeen kontsideratu gabe. Garai zailak dira mundu guztian paperezko aldizkarientzat, eta Bertsolari aldizkariak ere hausnarketa sakona egin luke, aldatu beharrekoak aldatuta ondorengo hogeita bost urteetan ere aintzat
|
hartzeko
moduko eskaintza izateko.
|
|
|
Hogeita bat urte ziren orduan. Bertsotan eskertu nion gure mundutxoan parte
|
hartu
izanaren detailea, bera, gure aurreiritzi ustelak tarteko, ez baitzen, printzipioz, hemengoa.
|
|
2017
|
|
|
Lazkao Txiki ere puntaren puntan zebilen. 60koan eta 68koan ez da onenen artean ageri, baina, izatez, ez dugu lehen txapelketan eta azken sariketan parte
|
hartu
zuenaren arrastorik topatu. 62an, 65ean eta 67an oso emaitza onak lortu zituen, Xalbadorren pare, eta 70eko hamarkadan plazetan izan zuen protagonismoa ikusirik esan daiteke bazuela txapel handi bat irabazteko bezainbesteko talentua.
|
|
|
[8] 67ko hartan ez zuten parte
|
hartu
Agirre, Lazkano edo Lasartek, eta Uztapidek, finalean Xalbadorrekin gertaturikoa ikusi ondoren, esan zuen horrelako saltsak izatekotan hobea zela batere txapelketarik ez egitea. Basarrik 62koaren ondotik txapelketetan parte hartzeari uko egina zion.
|
|
|
[8] 67ko hartan ez zuten parte hartu Agirre, Lazkano edo Lasartek, eta Uztapidek, finalean Xalbadorrekin gertaturikoa ikusi ondoren, esan zuen horrelako saltsak izatekotan hobea zela batere txapelketarik ez egitea. Basarrik 62koaren ondotik txapelketetan parte
|
hartzeari
uko egina zion. Prentsaren bidez Antonio Valverde Ayalderekin izandako polemika baten baitan adierazi zuen bere erabakia En defensa propia izenburua zeraman artikuluan, La Voz de España (1963/I/06):
|
|
|
Teodoro Hernandorena izan zen bertako bertsolariak bildu [1] eta 1946an Iparraldeko lehen txapelketa antolatuko zuena. 1954 bitartean beste hamahiru antolatu zituen, 1949tik aurrera Hegoaldeko bertsolari batzuen parte
|
hartzearekin
. Eta 1958tik aurrera, Euskaltzaindiak hartuko zion erreleboa Hegoaldean, eragile nagusi gisa Alfontso Irigoien euskaltzaina ibiliko zelarik.
|
|
|
1954 bitartean beste hamahiru antolatu zituen, 1949tik aurrera Hegoaldeko bertsolari batzuen parte hartzearekin. Eta 1958tik aurrera, Euskaltzaindiak
|
hartuko
zion erreleboa Hegoaldean, eragile nagusi gisa Alfontso Irigoien euskaltzaina ibiliko zelarik. Lehen bi urteetan Bizkaikoa antolatuko zuten, eta hortik aurrera lau txapelketa nagusi, sailkapen gisa funtzionatzen zuten herrialdeetako txapelketekin osatuak.
|
|
|
Izatez, bere baiezkoa eman arte ez zen konfirmatu sariketa egingo zenik. Txapelketei ukoa eginda, honako hau sariketa zelako, eta ez txapelketa, erabaki omen zuen parte
|
hartzea
[10].
|
|
|
Mezularia? Profeta baten kutsua
|
hartu
nion. Ez zen bertsolaria soilik.
|
|
|
Hauxe izan zen nik betirako gogoan
|
hartu
nuen txapelketa.
|
|
|
Horren aurrean, planto egitea erabaki nuen, Bertsozale Elkartea (artean “Bertsolari Elkartea”) ere nire jarrerakin ados zegoela. Berez, Euskadi Irratiko plantillakoa nintzenez, irratira itzultzeko erabakia
|
hartu
nuen, eta hantxe eman nuen aste pare bat. Azkenean, Elkarteak hala eskatuta, bertso programarekin jarraitzea erabaki nuen, baina horretarako plantillakoa izateari utzi eta autonomo gisa aritzea beste biderik ez zidaten ETBko nagusiek utzi.
|
|
|
Txapelketan parte hartzekoak zirenen artean Jon Sarasua ageri zen. 1991n, Gipuzkoako txapelketan zenbaitek tongotzat jo zuten intsumisio ekintzaren ostean, airean zebilen zalantza, benetan parte
|
hartuko
ote zuen. Telebistako programari begira ere garrantzitsua zen, oso, Jonek parte hartzea.
|