|
2001
|
|
|
Salbuespenen artean dugu Jon D. Patrick psikologo australiarra. Duela zortzi urte hasi zen euskara ikasten eta orain ingelesa
|
euskara
hiztegi berezia ari da burutzen.
|
|
|
Gaur egun, ongi egiten du euskaraz eta areago, berau aztertzen ari da. Ingelesa
|
euskara
hiztegi berezi bat burutzen ere ari da CD ROM formatuan. Hiztegiak gehien erabiltzen diren ahozko esaldiak jasoko ditu.
|
|
|
Maiz gazte euskaldunak hartzen ditu etxean eta Azkueren hiztegia identifikatzen eta euskarazko lexikoa aztertzen laguntzen diote. Morris ingelesa
|
euskara
hiztegian ere ari da lanean. Hiztegi askorekin egiten du lan oinarrizko hitzak aurkitzeko.
|
|
|
Donostiako EHUrekin kolaboratu du datu base hiztegiaren garapenean, hiztegi elektronikoen federazioaren sorreran, eta euskararen ordenagailu bidezko tratamenduaren ikerketan. CD ROM ean atera nahi du euskara inglesa eta ingelesa
|
euskara
hiztegia eta baita hiru liburutan ere. Halaber, ahozko euskara jasotzen duen bideo bat plazaratuko du, 4.500 euskal esaldi grabatu ditu eginkizun horretarako.
|
|
2005
|
|
|
Bere lanak: Talagog espainol
|
euskara
hiztegia, Arte de la lengua japona (es obra importantissima y casi tan rara como el arte de la lengua japona, Humbolten arabera), Tagalismo elucidado y reducida. Misionestetan ainitzek ikasiak zituzten tokiko bi mintzaira eta kasik denek bat bederen.
|
|
2008
|
|
|
(43) a? Ingelesa/
|
euskara
hiztegia b bodega/ petaka aldaketa
|
|
|
Beste batzuk, aldiz, fenomeno meteorologikoen arlo zehatz bat gidari zutela, ahalik eta berba gehien biltzen ahalegindu dira. Beste zenbaitek, berriz,
|
euskara
hiztegiak egitean nahitaez sartu dituzte horretariko hitzak. Eta egileren batek, hizkuntzalaria izan ez arren, mitologia gaia jorratzean, halabeharrez etnometeorologiarekin egin du topo.
|
|
|
Mikel Zalbidek, 1991an, Hiztegigintzako III. Jardunaldietan irakurri zuen lan mamitsuan Euskaltzaindiak lexiko berrikuntzaren alorrean nolako jardupidea izan duen aipatzean zioena ekarri nahi dut hona. Gaztelania
|
euskara
hiztegia egiten urtealdi luzexka emana zuen Euskaltzaindiak, gerra aurrean, Azkueren zuzendaritzapean. Eta berriro lanari heldua zioten, gerra amaitu ondoren.
|
|
|
Hala ere, egungo egoera diglosiko negargarriaren isla fidel ere badira. Egungo gaztelania
|
euskara
hiztegiei azaletik so eginez gero, ikusten dugu kaleko hizkeraren baliokideak ez direla behar bezala agertzen horietan. Elhuyarren hiztegian, esaterako, gaztelaniazko chaquetero> hitzari" kameleoi" jarri diote ordaintzat.
|
|
|
Goiko auziari gagozkiola, auzia are larriagoa gerta daiteke gaztaleniazko edo frantsesezko ez diren euskal hiztegi elebidunetan; adibidez, ingeles
|
euskara
hiztegietan, edo alemaniera euskarazkoetan. Demagun, esate baterako, euskaldun batek" vel vet" hitza ikusten duela testu batean.
|
|
|
Eta zergatik gelditu behar dugu hor? On handia egingo lioke euskal kulturari latin euskara edota greko klasiko
|
euskara
hiztegiak sor tzeak; bai eta txinera euskara eta arabiera euskara hiztegiak egiteak ere. Komeni da, baita ere, frantses euskara eta errusiera euskara hiztegi handi bana ateratzea.
|
|
|
Eta zergatik gelditu behar dugu hor? On handia egingo lioke euskal kulturari latin euskara edota greko klasiko euskara hiztegiak sor tzeak; bai eta txinera euskara eta arabiera
|
euskara
hiztegiak egiteak ere. Komeni da, baita ere, frantses euskara eta errusiera euskara hiztegi handi bana ateratzea.
|
|
|
On handia egingo lioke euskal kulturari latin euskara edota greko klasiko euskara hiztegiak sor tzeak; bai eta txinera euskara eta arabiera euskara hiztegiak egiteak ere. Komeni da, baita ere, frantses euskara eta errusiera
|
euskara
hiztegi handi bana ateratzea. Jakina,
|
|
|
Izan ere, euskaldunak ez dira Euskaltzaindiak lexiko batua finkatu zain egon lexiko baturantz abiatzeko ahaleginak egiteko, ezta euskara eremu berrietan erabiltzeko ere. Hiztegiok, lexikografikoek(
|
euskara
hiztegiek eta hiztegi elebidunek) zein terminologikoek, asmo nagusi bat izan dute: euskara lexikoaren alorreko tresnez hornitzea (baturanzko grafiak, hitz berriak, adiera berriak, termino berriak, ondare lexikaleko hitz galduxeak berreskuratzea eta abar proposatuz).
|
|
|
Hain zuzen ere, euskarazko definizioez osatutako
|
euskara
hiztegiak argitaratu izana da euskal lexikografiaren azken urteotako lorpen handienetakoa: hizkuntz hiztegiak, sinonimo hiztegiak, hiztegi entziklopedikoak, hiztegi teknikoak...
|
|
|
Euskarazko unibertsoa euskarazko esanahiez osatzen da lehenik eta, horiekin batera, elkarkide, gainerako hizkuntzetako ordainak egoten dira, kulturaren osagarri eta adierazgarri. Hala ere,
|
euskara
hiztegiak elebidunak baino gutxiago era biltzen dira oraindik ere (salmentek hori erakusten dute, behintzat).
|
|
|
/ frantsesa
|
euskara
hiztegian oker ulergarri berbera ageri da: cigale: > ttirritta, kilker, txitxar.
|
|
|
Bereziki sabindarrek ez onartzeko kezka susma daiteke. Horragatik, Azkuek ez baitzuen hiztegia gauza eruditu eta zientifiko huts gisa planteatzen, baizik proiekzio sozial bokazioduna, korporazio baten babespean egin nahi izan zuen erdara
|
euskara
hiztegia, hiztegi nabarmen normatiboa izango zena.
|
|
|
Edozein kasutan, badirudi laster iritziz aldatu zela, 1916 urtearen hasieran gaztelania
|
euskara
hiztegia atalka hasi baitzen argitaratzen Bilbon, «A Avezar» artekoa plazaratuz62 Ez zion segidarik eman. Arrazoi esplizitua ez dut aurkitu, baina pentsa liteke urte berean atalka barik kolpera argitaratu zen Bera eta Lopez Mendizabalen hiztegiak zapuztu ziola hein handiz proiektua.
|
|
|
Izan ere, Tolosan argitaratutako hiztegi horrek gaztelania euskara/ euskara gaztelania sarrera eskaintzen zuen eta osorik eros zitekeen (ez atalka). Hortaz, erdara
|
euskara
hiztegi bat nahi zuenarentzat produktu interesgarriagoa zen Bera eta Lopez Mendizabalena. Azkuek bere bizitzako disgustu handienetakoa hartu zuen Tolosako hiztegi horrekin.
|
|
|
Izan ere, hura osatzeko, Azkueren Tours-eko hiztegiaz baliatu ziren, neologismoak erantsiz eta guztia tomo sintetiko eta praktikoago batean bilduz. Era horretara Azkuek 1916 urtean hasitako gaztelania
|
euskara
hiztegia jokoz kanpo utzi ez ezik Tourseko euskara gaztelania frantses hiztegi berari konkurrentzia egin zioten. Konkurrentzia desleiala Azkueren aburuz, bere hamabost urteko lan neketsuaz profitatu baitziren.
|
|
|
Azkenean, 1919an Euskaltzaindia sortu zelarik, haren esku jarri nahi izan zuen Azkuek bere erdara
|
euskara
hiztegi eskuizkribua. Izan ere Euskaltzaindiaren sortarauen artean «Diccionario General» bat sortzeko asmoa azaltzen zen64 Izen horrekin baina, bazirudien hiztegi proiektua aldatu egiten zela.
|
|
|
Bitartean Akademiako hiztegi batzordean. Orixe?, Azkue eta Olabide edota Eguzkitza elkartzen ziren. 1928 urtean, adibidez, hilabete birik behin biltzen aritu ziren «por espacio de unos diez dias, trabajando ocho horas diarias»76 Hiztegi proiektua lehentasunezkoa zen baina Euskaltzaindiak, diktadura garai hartan, diru sarrera murriztuak zituenez ohiko batzar kopurua gutxitzea erabaki zuen, dietetan aurrezturikoa hiztegi batzordean inbertitu ahal izateko77 Gaztelania
|
euskara
hiztegia izan zen, bada, 1926tik 1936 arte
|
|
|
Hau da, II. Errepublika garaian, eskoletan euskarari tokia egingo zitzaion itxaropen testuinguruan, hiztegia aukera horri erantzuteko eran osa zedila proposatzen zuen Azkuek. Komentario horretan argi ikusten da gaztelania
|
euskara
hiztegia ez zekusala obra eruditu gisa, garaiko errealitatetik deskonektatuta. Aitzitik uneko beharrei eta abaguneei begira osatu gura zuen.
|
|
|
Ohargarria da halaber, artikulu berean, hiztegiaren fitxa guztiak euskaltzainek berrikusteko Altuberen eskariari Azkuek ezetz erantzutea, batetik horiek errepasatzeko astia jada egon zelako, baina batez ere hala egitekotan hiztegiaren lanak hamar edo hamabost urtez atzeratuko zirelako80 Hau da, gaztelania
|
euskara
hiztegia patxada eta zorroztasun handiagoz egiteko proposamenak zeuden arren, Azkuek, obra honek jada kalitatezko minimoak betetzen zituela uste izanik, gurago zuen xehetasun handiagotan sartu ordez, gizarteari albait lasterren eskaini emaitza. Hiztegiaren helburu soziala erudituaren aurretik jartzen zuen nabarmen.
|
|
|
Gerra Zibila hasi aurretxoan Jose Antonio Agirrek adierazi zuenez Estatutuaren ezarpenak Euskaltzandiaren aitortza sendoagoa bultza zezakeen: «quiera Dios que una vez aprobado el texto autonómico podamos elevar al rango merecido a la Academia de la Lengua»85 Izan ere autonomiak euskara erabiliko zuen administrazio eta hezkuntza sistema ekar zezakeen, eta hizkuntzaren erabilera ofizial horrek arauak eta ereduak zituen, gaztelania
|
euskara
hiztegi normatibo bat adibidez. Esan beharrik ez dago bide hau Gerra Zibilak eten zuela.
|
|
|
Une horretan gaztelaniaeuskara ereduko hiztegi bat, erdarak bizitza modernoko kontzeptuak adierazteko zerabiltzan hitzen euskal ordaina agertuko zuenak zentzu gutxi izan zezakeen. Baina Azkuek, urte latz horietan bertan berrekin zion Euskaltzainditik gaztelania
|
euskara
hiztegiari. Hola 1941ean, Euskaltzaindia ireki eta lehen batzarrean bertan aurkitzen da proiektu honen egitasmoa martxan:
|
|
|
Ez ziren ados jarri eta «Erabagirik ezta artu». Azkueren iritzia ez zaigu aipatzen, baina pentsa liteke gaztelania
|
euskara
hiztegia segitzearen aldekoa zela, horretaz arduratzen zirenen taldean baitzegoen eta gainera de facto hiztegiarekin segitu baitzuten: hurrengo urtarrileko batzarrean B letra amaituta zegoela adierazi zen, 1948rako C letra eta hurrengo urtean F letraraino aurreratu zuten.
|
|
|
Tamalez inork ez zuen proiektua segitu, eta hainbeste urte, lan eta baliabide gastatuz sortutako hiztegi fitxek denborazgaurkotasuna galdu dute. Hala ere, gaztelania
|
euskara
hiztegi hartan, egunagian interes gutxi izan dezaketen neologismoez gain, milaka euskal hitz herrikoi ere bildu ziren, Tours-eko hiztegian jaso gabekoak, eta segur OrotarikoEuskal Hiztegiak ere bildu gabe dituenak. Akademiako artxiboan gordeta segitzen dute.
|
|
|
Urte hauetan martxan jarritako proiektu akademiko nagusia erdara
|
euskara
hiztegia izan zen. Funtsean Azkuek Tours-en hasi eta Brusela Kolonietan ezin amaitu izan zuen lanari segida eman nahi zitzaion.
|
|
|
Hola bada, euskaltzainburuak, ohi bezala, lanean segitu zuen, testuinguruko baldintza negatiboei ahalik eta kasurik gutxien eginez. Akademia baitan Azkuek indar berezia egiten zuen erdara
|
euskara
hiztegiko lanetan. Euskaltzainditik kanpo, Azkue bere laugarren eta azken obra monumentala prestatzen ibili zen garai honetan:
|
|
|
Egoera horretan, akademiko berriak hautatu ziren, Nazario Oleaga() euskaltzale karlistaren izendapena nabarmenduz. Oleagak eta Azkuek, ahal bezala, Euskaltzaindia lanean jarri zuten, bereziki erdara
|
euskara
hiztegian. Kanpora begira, ordea, Euskaltzaindiaren oihartzun soziala hutsaren hurrengoa zen.
|
|
2009
|
|
|
OEH amaitu ondoren, Euskaltzaindiak euskara
|
euskara
hiztegia egitea erabaki zuen, Hiztegi Batuko lehen itzulian argitaratutako hitzekin eta formekin, bakoitzaren adieraren azalpenarekin eta adibideekin hornituta. Egitasmoaren izen osoa:
|
|
|
Askotxo dira. Bidean dugu jada Akademiaren Euskara
|
euskara
hiztegia, eta proiektuan Euskararen Hiztegi etimologiko eta historikoa. Baina ni neu bereziki kezkatzen nautenak hutsune sozial praktikoak dira.
|
|
|
Animismoa Zuberoan eta Allande Elixagari Ligiarraren historiak lekuko. Bestalde, anatomiaren gaineko hiztegia kaleratu du, baita Latin
|
euskara
hiztegia ere.
|
|
2010
|
|
|
[Eta hori ere erakutsi digu: Latera
|
euskara
hiztegia dio orri sortak azalean]. 2.400 ordu ezarri dut horren egiteko, erran nahi baita, Frantzian, erakasle batek 600 oren ezartzen dizu urtean…
|
|
2011
|
|
|
Jatorrizkoa eta euskarazkoa hitzez hitz erkatu ditu, euskara ere menderatzen baitu. Hungariera
|
euskara
hiztegia dauka orain esku artean.
|
|
|
Hendaiako Haize Garbia elkartean eskoletako materiala orrazten ari zen, euskara batuaren erronkari erantzunez euskara frantsesa eta frantsesa
|
euskara
hiztegia publikatzear zegoelarik. Marijan Minaberriren pazientzia eta eskuzabaltasuna nabarmentzen da hiztegion orrialde horituetan.
|
|
|
• Zehazki hiztegia (http://ehu.es/ehg/ zehazki). Ibon Sarasolak zuzendutako gaztelania
|
euskara
hiztegia da eta EHUren eskutik sarean dago jadanik kontsultagarri.
|
|
2012
|
|
|
Adierak eta adibideak aurkeztu da Bilbon, Euskaltzaindiaren egoitzan. Lan hori euskara
|
euskara
hiztegia da eta Euskaltzaindiak, Elkar argitaletxeak eta Elhuyar Fundazioak batera argitaratu dute, elkarlanean. Lanaren oinarria Euskaltzaindiak onartua duen Hiztegi Batua da, lehen itzulian argitaratutako hitzak.
|
|
|
Horrela definitu du Andres Urrutia euskaltzainburuak gaur aurkeztu den lana. Izan ere, Akademiak, euskara
|
euskara
hiztegia lehenez argitaratu du, beste hizkuntzetan ohikoa dena gurean ere plazaratuz, hots, euskararen hitzek dituzten adierak eta adibideak euskararen bidez emanik?.
|
|
|
Adierak eta adibideak euskararen normalizazioaren eta normatibizazioaren bidean garrantzi handia izango du. Lana euskara
|
euskara
hiztegia da eta Euskaltzaindiak, Elkar argitaletxeak eta Elhuyar Fundazioak batera argitaratu dute, elkarlanean.
|
|
2013
|
|
|
Sarasola, I., 2005, Zehazki: Gaztelania
|
euskara
hiztegia. Irun:
|
|
2014
|
|
|
Hainbat proiektu burutzean, aurrekontuetan finkatu baino diru gutxiago baliatu izan da. Adibidez, hiru urtez landu da Interneterako frantsesa
|
euskara
hiztegia. Funtsa ez delarik osoki baliatu, gelditzen den diferentzia hori erreserbetan atxiki izan dute.
|
|
|
JUNES CASENAVE HARIGELEK (Santa Grazi, 1924) euskaltzain ohorezkoak egindako Latina
|
euskara
hiztegia gehitu diote Euskaltzaindiaren webguneari berriki. Latin klasikoari erreparatzen dio hiztegiak, arkaikoa eta herrikoia baztertuta.
|
|
2015
|
|
|
Albiste ziur eta zehatz gutxi daukagu garai hartako hizkuntza egoeraz, baina badakigu, esate baterako, Dominique Bidegarai fraide frantziskotarrak latina frantsesa
|
euskara
hiztegia egin zuela, eta Nafarroa Behereko agintariengana jo zuela argitaratu ahal izateko laguntza eske. Ezezkoa izan zen erantzuna, eta hurrengo urtean berriro ukatu zioten laguntza.
|
|
|
Tomar aireren koadrotxoairekita dagoenez, datuok ikus daitezke: euskarazko izenak absolutibo marka du; gaztelaniazko ordainaaditz batez eta izen batez osatuta dago; euskarazko izenaren mugatasuna zalantzazkoa da, eta gaztelaniazkoa mugagabea; izenak ez dira baliokideak Elhuyar hiztegiaren arabera, baina aditzak bai; konbinazioparea Elhuyar gaztelania
|
euskara
hiztegitik erauzi da.
|
|
2016
|
|
|
2016/10/06) aurkeztu nahi dizuet bide batez zenbait gogoeta eginez. 2012an eman zion hasiera Euskaltzaindiak bere euskara
|
euskara
hiztegia jende aurrean jartzeari. Epe laburrean beste urrats bat eman du hiztegi hura zeharo aberastu eta ekarpen zoragarria gure esku jarriz.
|
|
|
Orain beste pauso bat eman du Euskaltzaindiak, euskararen normalizazio eta normatibizazio munduan. Hainbestez, euskara
|
euskara
hiztegia lehenez argitaratu du, beste hizkuntzetan ohikoa dena gurean ere plazaratuz, hots, euskaren hitzek dituzten adiera eta adibideak euskararen bidez emanik.
|
|
|
Euskara
|
euskara
hiztegia da EH, eskaintzen dituena, artikulu bakoitzean, deskribatzen duen sarrera edo azpisarreraren kategoria gramatikalak, adierak, beren definizioekin, joskera adibideak eta, dagozkionean, euskalki eta erregistro markak, jakite arloenak, erabilerarako beste zenbait ohar, eta, bizidunei dagozkienetan, baita taxonak ere. Hitzen artean kidetasunen bat dagoela adierazteko, erreferentzia gurutzatuak ezarri dira.
|
|
|
Martin Harrietek, Jean izeneko teila saltzaile baten semeak, erret notari ziharduen Larresoron, 1741.ean eta Baionako Fauvet baitan Gramatica escuaraz eta francesez, composatua francez hitzcunça ikhasi nahi dutenen faboretan izenburuko idazkia argitara eman zuenean. Hagitzez lan zabalagoaren lehenbiziko laurdena baizik ez zatekeen, haatik bertan iragarri gaztelania
|
euskara
hiztegia edota Lapurdiko foruak zein azturak oraino ezezagun irauten zaizkigu, izkiriatu zituenetz gauza ziurra ez izanik. Larramendik ezagutu zuen Martin Harrieten lana eta gramatikari darraizkion hiztegiez baliatu zen hein batean; hiztegi horiek Joseba Andoni Lakarrak eman zituen argitara ASJU ren kaieretan:
|
|
|
Viva o Racing de Ferrol sen Caudillo!, bizkarrekoak ematen zizkidaten denek, taldekideek eta ezagutzen ez nituen bertze ehunka tifosik, ni banintz bezala O Burro egun oroko bizitzatik kentzen ari zen garabia, edo jasotzen ari zen garabiko makinista, edo hura handik lekutzea lortu zuen alkatea. Zer tetele, zeinen tetele, zenbaterainoko tetele gero jakin nuen, etxeratu eta bi astera Galiziatik posta ziurtatuan heldu zitzaidan zin egina zidaten euskara galego eta galego
|
euskara
hiztegia ordez egunkari eta aldizkari multzoñoa ikusirik, komentario haiek, argazki hura batean eta bertzean. Ni neroni, Ferroleko heroia, eta ez hura, zazpi mila tonako simaurra.
|
|
|
Gainera, paperezko bi liburukitan izateaz aparte, Interneten ere kontsulta daiteke. Euskara
|
euskara
hiztegia da, eta sarrera edo azpisarreraren kategoria gramatikalak, adierak, definizioak, joskera adibideak eta, dagozkionean, euskalki eta erregistro markak, jakite sailenak eta erabilerarako bertze zenbait ohar erakusten ditu. Garrantzi berezia du hiztegi honen Interneteko bertsioak.
|
|
|
Euskararen biziberritze politikan engaiatuak diren herri eta herri elkargoek eta Euskararen erakunde publikoak (EEP), eguneroko bizitzako hainbat alorretan euskararen erabilpena sustatzea helburu duten hiztegi ttipien bilduma argitaratu dute. Proiektua sustatu duten erakundeek, frantsesa/
|
euskara
hiztegi ttipi horiek dohainik banatzen dituzte. Lehen hiztegi ttipiak Xiberoan agertu ziren, lehenik familiari buruzko hiztegi ttipiarekin eta berantago hondakinei buruzkoarekin.
|
|
2017
|
|
|
baina Euskaltzaindiaren parte hartzerik gabe. Nola> Erran> frantses
|
euskara
hiztegi elektronikoa on line ezarri da (www.nolaerran.org, 2013an bururatua). Egileen arabera,
|
|
|
Iztuetaren erdara
|
euskara
hiztegian ez da ageri libertatearen ordezko bezala askatasun hitza. ‘Baimena’ eta ‘lizentzia’ dira libertatearen garaiko kidetzak.
|
|
|
Eta hain zuzen, hizkuntza mehatxatuez agertzen ditu sakelako hiztegi elebidunak, bretainiera, galesera, katalana, errumaniera, albaniera, hungariera, kroaziera eta beste hizkuntza batzuri idekitzeko. Azkenik, euskara frantsesa/ frantsesa
|
euskara
hiztegia dauku plazaratu, 9000ko bat hitz eta itzulpenekin, Erramun Baxok adituak eginik euskarazko itzulpenak. Usaian erabiltzen den hizkuntza da, gaur egungo munduari egokitua.
|
|
2018
|
|
|
Ezi, Luis XV.a Frantziako erregearen zerbutxuan armadako manazaletarik izan zen, eta sail hortan Poloniako eta Austriako ondoretza gerlak deitu zutuen horietan parte hartu zuan. Frantziaren zerbutxuko jarri balin bazen ere, Jean Philippe de Bela Euskal Herriari etxekara baratu zela jakinarazten deiku Jean Bordacharrek, zeren eta' L' histoire des Basques, de leurs origines jusqu' en 1748' izeneko hamabi tomoko liburu jori bat hontu beitzuan, hontan barnen frantsesa/
|
euskara
hiztegi aberats bat ere bazelarik. Liburu hori ez da orai artino agertu, bena honen eskuizkiribua Frantziako' Bibliotheque Nationale' delakoan begiraturik da.
|
|
|
Estandar klinikoen itzulpen automatikoa – Olatz Perez de Viñaspre eta Maite Oronoz erauzitako pareak erabili ditugu. Gure beharretarako, ingelesa euskara zein espainiera
|
euskara
hiztegi eleaniztunak erabili ditugu, hala nola, Euskalterm, ZT Hiztegia, eta abar. Adibidez, 1 irudian urrats honetan kokatzen den adibide bat ikus dezakegu.
|
|
|
COMPLAINTE, nigar kantu; ― chant funèbre, hil eresi. Honelaxeko ordainak ematen dizkigu André Tournier eta Pierre Lafitteren artean burutu frantses
|
euskara
hiztegiak [3]. Orotariko Euskal Hiztegiak ez dakarren arren konplainta hitza jasorik, aurkezten dugun koplariak, alegia, Jean Etcheparek 1873an jadanik badarabilenez, ez dugu baztertuko.
|
|
|
10 Orixerenaz gain, aipagarriak dira Bera Lopez Mendizabalen gaztelera
|
euskara
hiztegia, Jon Etxaideren Alostorrea eta Txomin Irigoienen Bizi.
|
|
2019
|
|
|
M. Azkuek Akademiaren berrabiatzea eta jarduera xeheki azaldu zizkion gutunez. Gaztelania
|
euskara
hiztegiko dokumentuen truke, orobat, deduzko izendatuko zutela agindu zion euskaltzainburuak: " Con que, Juanito tercero, colabora conmigo y dejaremos para otros lo de urgazle o murgazle (que dijo aquel
|
|
|
F. Krutwigek maiatzeko dosierrean R. M. Azkueren aulkirako P. Múgicaren alde egin izana, L. Michelena bezalako lehiakide akademiko indartsu bati jarritako eragozpena ere izan zitekeen.891 Plácido Múgica Berrondo (19061982) jesuita Gipuzkoako Urnietan jaio zen eta, RIEVen lankide ohia izateaz gain, M. Lecuonak maiatzean adierazi zuenez, gaztelania
|
euskara
hiztegi han888 ABA EUS: E. Erquiagaren gutuna Euskaltzaindiari,.
|
|
|
M. Azkueren Diccionario español y vasco (1916a) bukatu gabearen lehen bi liburukiak eskuratu zituen.894 Bilboko idazkariak, halaber, R. M. Azkueren beste gaztelania
|
euskara
hiztegi bat utzi zion, amaitu gabea, liburuki bakarrez osatua (cf. Akesolo 1989:
|
|
|
Lexikografiaz den bezainbatean, 1949ko martxoaren batzar horretan adierazi zuten gaztelania
|
euskara
hiztegiko" f" letraraino iritsi zirela. Gainera, erakundeak bizi zuen bakartasunaren eta oihartzun eskasaren erakusgarri, batzar horretan uko egin zioten ordezkari bat bidaltzeari Bruselan antolatutako ICOS biltzarrera, nahiz eta atxikimendua bidali zieten J. Herbillon eta H. J. de Wijer zuzendariei.351
|
|
|
Euskera ez ezik Euzkadi ere zatitu ta lauskitu dute, oyal batez yantzitako lau aizpak elkarrengandik bakandurik, Castellana Orientalis, Castella Occidentalis ezizen lotsagarripean laurak estalirik, gure erriaren izenik aipatu ere ez dedin; nec nominetur inter vos Paul bidaliak pekatu satsuaz zion bezela" (Ibinagabeitia 1952a: 29). gaztelania
|
euskara
hiztegi handia prestatzen ari zela jakinarazi zuen M. Lecuonak.780 Donostiako elizbarrutiaren baimenarekin argitaratzeko bidean zeuden beste bi libururen berri ere eman zuen Calahorrako elizbarrutiaren artxibozainak: N. Echániz elizgizonaren teatro lanak eta Th.
|
|
|
R. M. Azkuerenaren bigarren edizioa eta gaztelania
|
euskara
hiztegi txikia, irakasle eta idazleei zuzendua.1051
|
|
|
Sariketak hartu zuen bidea ikusita, uste dut, alde batetik, A. Irigarayk aspalditik bultzatu nahi zuen erdara
|
euskara
hiztegia arbuiatu zela. A. Ibinagabeitiari azaldu zionez, (prosazko antologiaz, ipuin bildumaz edota polizia nobelaz beste) Espainia Frantzietarako 200 orrialdeko hiztegi bateratua osatu nahi zuen, EAJ PNVren garaiko europeismo zaharberrituarekin bat etorri zitekeena.1120 Seguru asko Bilboko idazkaria izan zen, 1941az geroztik euskaltzainburuarekin lexikografian aritutakoa zenez, Nafarroako medikuari eragozpenak jarri zizkiona.
|
|
|
30). 1127 I. Berriatuak 1953ko ekainetik zuzentzen zuen Anaitasuna bizkaierazko gehigarria baino jasoagoa zatekeen. Bizkaiko frantziskotarra Akademiaren lexikografiarako begiz jotako lankideetako bat zen, Foruko komentuan gaztelania
|
euskara
hiztegia lantzen ari zirelako. A. Irigarayren bidetik, Langenscheidt eskuzko hiztegi alemanaren antzekoa egin nahi zuten, hau da, Akademiaren proiektua baino apalagoa.1128 Asmoak asmo, I. Berriatuarekin 1954ko urrian Donostian bilera egin ondoren, L. Michelenaren epai erabakigarria negatiboa izan zen:
|
|
|
Lexikografia, beraz, lehiaketatik kanpo geratu zen, A. Irigarayri egindako oposizioaren eta gaiak eragiten zituen arazoen erruz. P. Múgicak (SI) 1953ko martxoan adierazitakoaren arabera, Akademiak gaztelania
|
euskara
hiztegiarekin jarraitzeko asmoa zuen, eta frantziskotarrak eskuizkribuak mekanografiatzen ari omen ziren, baina garbira pasatutako kopia horiek ez dira gordetzen
|
|
|
Euskaltzaindiaren artxiboan.1144 Urtea amaitu baino lehenago, R. M. Azkuek zuzendutako gaztelania
|
euskara
hiztegiko" a" letraren corpusa aztertzen aritu zen I. M. Echaide, eta zailtasunak ikusten zituen hura argitaratzeko. Fitxa mekanografiatuak barik, eskuzko zerrendak izateak asko zailtzen zituen bai zuzenketa lana, bai akatsik gabe inprimatzea.1145 1954ko hasieran A. Irigaray eta L. Michelenak aztertu zuten" a" letraren corpus hori.1146 SFVJUko arduradun filologikoak berariazko dosier bat aurkeztu zuen 1954ko maiatzeko batzarrean.
|
|
|
Hasieran, euskaltzainburuordea lexikografiarako lankide bila aritu zen. ikasturtean J. Echaidek eta Julio N. Ochoak, SFVJUko laguntzaile gisa, milaka fitxa prestatu zituzten gaztelania
|
euskara
hiztegirako, 1.226,40 pezetaren truke.1149 Hala ere, proiektuak ez zuen aurrera egin. Hiztegiaren tamainak, terminologia internazionalak, erdarazko maileguek edota
|
|
|
Erbesteko prentsan eta N. Ormaechearekin sortutako istiluen ondoren, Euskaltzaindiak erabaki ofizial bat hartuz gero, aurka egingo ziotela uste zuen. Akademiak egin behar zuen lehenengo gauza, A. Irigarayren ustez, lehen hezkuntza mailako erdara
|
euskara
hiztegi txiki bat sortzea zen," de mots sur la vie urbaine, et techniques" (Andiazabal & al. 2005: 224). 506 R.
|
|
|
Era berean," ikerleen" sailari lexikografian lagundu behar zion. Euskaltzaindiak ahalegin handiak egin zituen gaztelania
|
euskara
hiztegi normatibo handi bat plazaratzeko, baina ikusiko dugunez asmo horrek ere porrot egin zuen. Estandarizazioaren bidetik, Informe de los señores académicos A. Campión y P. Broussain a la Academia de la Lengua Vasca sobre la unificación del euskera (1920) delako dosierra aurkeztu eta eztabaidatu zen, baina, batez ere Bizkaiko abertzaleek egiten zuten oposizioagatik, Akademia ez zen ausartu bide horretan aurrera egiten.
|
|
|
Dena dela, EI SEVen jardueran gaztelania nagusitzearen ondorioz, euskara ez zen inoiz lan hizkuntza transbertsala bilakatu eta horrek Akademiaren ahalmena ere murriztu egin zuen berehala. Era berean, Euskaltzaindiak ez zuen bere eginkizun normatiboa bete, esaterako, gaztelania
|
euskara
hiztegiaren egitasmoan. EI SEVen zuzendaritzan Euskaltzaindiak ordezkaritza izan behar zuen, unean uneko euskaltzainburu eta idazkariaren bidez. Hala ere, erregeletako behin behineko artikuluak agintzen zuenez, Oñatiko 1918ko biltzarrean EI SEVeko zuzendaritzako kide izendatutako J. Urquijo eta L. Eleizalde izan ziren hil arteko lehenengo ordezkariak.
|
|
|
JCVren 1941eko aginduaren arabera, Euskaltzaindiaren argitalpen nagusia Diccionario español vasco delakoak izan behar zuen, aspalditik zetorren egitasmoak. Euskara estandarra arauturik gabe zegoen neurrian, garrantzi handiko urratsa zitekeen Euskaltzaindiak gaztelania
|
euskara
hiztegi normatibo bat argitaratzea, artean 1920ko ortografia baitzen Akademiak zehaztutako arau bakarra. Euskaltzainburua bera hasi zen Diccionario vasco español francés() alderantzikatzen Akademia sortu aurretik.
|
|
|
Euskaltzaindia sortu ondoren, EI SEVen 1922ko biltzarrean Akademiaren gaztelania
|
euskara
hiztegi handiari ekitea erabaki zuten. Diktadura primorriveristak sortutako ezinegona baretu zenean, sendoago heldu zioten egitasmoari.
|
|
|
Gero ikusiko dugunez, gaztelania
|
euskara
hiztegiarekin jarraitzeko asmoa egon zen, baina 1954 aurrera Euskaltzaindiaren lexikografiak beste bide bat hartu zuen, L. Michelenaren zuzendaritzapean. Nolanahi den, azterketa lexikologiko baten zain daude R.
|
|
|
– Bizimodu modernora egokitutako gaztelania
|
euskara
hiztegi txikia argitaratzea. Euskaltzaindiaren gaztelania euskara hiztegi handia mementoz alde batera uzten zuen, agian ikerketa sailari zegokiolako.
|
|
|
– Bizimodu modernora egokitutako gaztelania euskara hiztegi txikia argitaratzea. Euskaltzaindiaren gaztelania
|
euskara
hiztegi handia mementoz alde batera uzten zuen, agian ikerketa sailari zegokiolako.
|
|
|
Datu hori GPDko artxibozainak emandakoa zatekeen.1174 Nolanahi den, A. Irigarayk nahi zuen N. Oleagak aktak hurrengo batzarrera eramatea, Euskeran argitaratzeko asmoarekin. Era berean, Akademiaren gaztelania
|
euskara
hiztegiaren corpusak ere eskatu zituen, argitaletxeekin harremanetan baitzegoen. R.
|
|
|
Hartara, orotariko Euskal Hiztegia bukatuta, hiru proiektu berri abiaraziko ditugu: Euskal Gramatika Orokorra, pello Salabururen zuzendaritzapean; Euskara
|
euskara
hiztegia, Ibon Sarasolaren zuzendaritzapean; eta Euskal Korpus Onomastikoa, Andres Iñigoren zuzendaritzapean.
|
|
|
2005 Zehazki: gaztelania
|
euskara
hiztegia. Alberdania.
|
|
2020
|
|
|
Azkenik, hasieran esandakoarekin lotura eginez, erle maisua hitza aldarrikatu nahi dugu. Ez da agertzen
|
euskara
hiztegi gehienetan, euskal geografian nahiko zabalduta egon bada ere. Gure ustez, Bizkaiko ekialdean eta Gipuzkoako mendebaldean erabili izan da, gutxienez, Lea Artibaiko eskualdetik Oñati alderaino.
|
|
2021
|
|
|
‘Mi entrada en el campo de lo euskeralógico la hice en 1883’, beraz, hamazortzi urte zituela. ‘Astarloa y van Eys (éste crítico implacable de aquel), fueron con el USO mis únicos maestros en varios años’ Ikusten denez, autodidakta moduan ekin zion euskara ikasteari, hiztunak entzunez (‘el uso’) eta Astarloa durangar apologistaren Discursos filosóficos eta Van Eys holandar linguistaren frantses
|
euskara
hiztegiak baliatuz".
|
|
2022
|
|
|
Jendeak halako gaitzeste sentsazioa hartzen dion zerbait dela adierazteko. Plazido Mujikaren gaztelania
|
euskara
hiztegi nagusian ageri da hitz hau, (AN) markaz.
|
|
2023
|
|
|
Hamabortz urte behar izan dituzte lana bururaino eramateko. Egileen arabera," XXI. mendeko euskara
|
euskara
hiztegirik zehatzena" da.
|