|
2001
|
|
|
Arraroa zen hitz hura, larrua, larrutaldia, larrua jo, danborrak ahuntz larruz egiten zirela eta makilaz jotzen zirela aintzat hartuz gero. Hiztegien esploradore bihurtu ginen,
|
euskarazko
hiztegirik ez zegoen arren eta erdarazkoetan ere berba berdeen azalpenak minimoak ziren arren. Borobilen eta zuloen obsesioak jota bizi ginen ordurako.
|
|
2002
|
|
|
Horretarako, Irakasle Eskolako ikasle horiekin lanketa berezia egiten da euskarazko klaseetan. Hainzuzen ere, ikastetxeetan haurrek erabiltzen dituzten hainbat euskarazko testuliburueta maisu maistren
|
euskarazko
hiztegi pedagogikoa ezagutarazi eta lantzen dute. Hezkuntza, izenburua daraman 2 gaian.
|
|
2003
|
|
|
– Espezialitate bakoitzeko
|
euskarazko
hiztegi teknikoen prestaketa.
|
|
2005
|
|
|
liburu oso zaharrak aipatzen dituzte, gaiarekin zer ikusirik ez duten liburuak ere agertzen dira (adib. bidai liburuak), eta abar. Dena den salbuespen bat badago,
|
euskarazko
hiztegiak behintzat ezagutzen dituzte-eta. Baina iberiera eta euskara ahaidetzeko saiakerak euskal hiztegietan bakarrik oinarritzea ez da nahikoa103.
|
|
2008
|
|
|
Hegoaldean ez dira Ekialdean baino aratzago, garbiago: duela hogei bat urte gipuzkoar idazle batek zuen
|
euskarazko
hiztegi erotikoa argitaratu, berehala agortu zena. Egilea gurekin zegoen Galizian Galeusca> batean eta behin Lugotik Santiagora, autobusean elkarrekin gindoazela, gizon horrek, isildu gabe, gipuzkoar bertso lizunak kantatu zizkigun eta batzuk oso gogorrak, haien ondoan zuberotarre nek kantikak diruditela.
|
|
|
Azkenik, Gaztelania
|
euskarazko
hiztegien sarrera antolabidea ez da nazioarteko mailara iristen. Adibidez, Collins> (edo Oxford) Spanish English> hiztegiaren sarrera eta Elhuyarrena edo 3000> egiarena, > berdin da elkarren ondoan jartzen baditugu, haien sarrerak alderatzean, garbi dago Collins en agertzen direnak askoz hobe to daudela antolatuta, eta askoz informazio gehiago dutela, aipatutako bi euskal hiztegietakoek baino.
|
|
|
Gaztelania euskarazko edo frantses euskarazko hiztegigintzari dagokionez, bete beharreko hutsunea izugarria da. Jakina, gauza bera esan genezake frantses
|
euskarazko
hiztegiei buruz.
|
|
|
Zentzu honetan, Morris> Student> Plus> hiztegiak bide berriak ireki ditu euskal hiztegigintza elebidunean. Hala ere, Morris Student Plus, ingeles
|
euskarazko
hiztegirik handiena bada ere, euskarak dituen premiei begira, ez da, ez, nahikoa. Horregatik, une honetan, berritzen eta handitzen ari naiz.
|
|
|
Orain arte, gaztelania euskarazko, frantses euskarazko edo ingeles
|
euskarazko
hiztegi elebidunak erabili ditugu bakarrik ahotan. Agertu dira, bai, beste hiztegi txiki batzuk ere, non beste hizkuntza batzuekin loturik agertzen baita euskara:
|
|
|
Baina azken finean proiektu honen aldeko babes instituzional, ekonomiko eta sozial nahikorik ezak eragiten zuen lana hainbeste atzeratzea: ofizialtasunik gabe eta eskari administratiborik gabe,
|
euskarazko
hiztegia ez zen presazko beharrizan gisa sentitzen, eta Akademiaren borondate soilez eta baliabide mugatuekin egiten zuen aurrera, astiro. Autonomia onartu eta elebitasun ofiziala ezarri izan balitz, seguru asko besterik gertatuko zen.
|
|
2010
|
|
|
Horrek esan nahi du 2 128 helbide posible daudela, hau da, 3,40 x 10 38, edo 340 sextilioi. Ez saiatu zenbat den imajinatzen ere, sextilioi hitza oraindik
|
euskarazko
hiztegietan ere ez dago eta. 340 bilioi koatrilioi da, edo 340 milioi milioi milioi milioi milioi milioi.
|
|
|
Horiek hola, ezberdintasun semantikoak badira
|
euskarazko
hiztegia eta frantsesezkoaren artean. Euskaraz« etorkin eta immigrazio» hitzek erabilgarriak dira edozein lekutik etorri direnentzat, atzerritik ala hurbilagotik3 Aldiz frantsesez« immigration, immigrants, immigrés» balio dute bakarrik atzerritarrentzat.
|
|
2011
|
|
|
Ia ia obra bakoitzak bere historia zuen, hau da, pasadizoz, anekdotaz, kasualitatez, eta beste hainbat gertakariz hornituta zegoen495 Esate baterako, 1977ko Udako Ikastaroetako Ekosistemen ekologia ikastarorako Ekologia materiala, ez zen inprentara eramateko garaiz amaitu, hala ere, Udako Ikastaroetarako prest egon zen. Kontuan izan behar da obra horrek 3 tomo zituela, ordura arte euskaraz landu gabeko gai baten gainean zela,
|
euskarazko
hiztegirik ez zutela496 eta hainbat egilek parte hartu zutela bertan. Garaiz amaitzea zaila zen.
|
|
|
Liburua 1976/ 77 ikasturtean egin zenez, ezin izan zituzten erabili 1977an bertan argitaratutako hiztegiak erabili. Beraz urte honetako materialak
|
euskarazko
hiztegi erreferentzialik gabe egin ziren. Hiztegi modernoaDiccionario general y técnico/ Hiztegi orokor teknikoa oso garrantzitsua izan bazen ere, ez zen 1977ra arte kaleratu eta eredu ortografikoa berehala baztertu zuten hiztegiaren egileek beraiek.
|
|
|
Liburutegia bi bilduma mota nagusitan banatzen zen: alde batetik, produkzio argitaratua, gehienbat hizkuntzari zegozkion argitalpenak,
|
euskarazko
hiztegiak, gramatikak eta abar, baita goi mailako euskarazko zein erdarazko aldizkariak ere282 Eta bestetik, euskaraz aurkeztutako tesinen bilduma283 Lehena Zientzia Fakultatean 1974an Jacinto Iturbek aurkeztu zuen284, eta laster beste batzuk ere horrela aurkeztu ziren.285 Baina orduan bakarrik aipatzen ziren tesinak, oraindik nahiko urrun ikusten zelako doktorego tesiak euskaraz aurkeztu ahal iz... Egia esan, laster etorri zen lehen tesi hori Zientzia Fakultatera Juan Mari Agirregabiriaren eskutik:
|
|
|
Hizkuntzaren batasun prozesua bururaino eramateko, Ibon Sarasola euskaltzain gazteak Euskaltzaindian euskal hiztegi arauemailearen proiektua aurkeztu zuen 1976an. Hiztegi horrek euskarazko ondare lexikala, iraganeko zein egungo
|
euskarazko
hiztegia eta literatur lanetako lexikoa biltzeko asmoa zuen, xede nagusi batekin «kultur hizkuntza bati dagokion hiztegia prestatzea» (Sarasola, 1977: 125).
|
|
2012
|
|
|
Ondorioz, astun gertatzen dira liburuak. Horri gehitu behar zaio beste zailtasun bat, alegia,
|
euskarazko
hiztegi teknikoaren eta adierazpide matematikoen ohiturarik eza, gaztelaniaz eta beste hizkuntza hedatuagoetan ez bezala, matematika idazkera etxekotua zutenak. Adibidez, bi polinomioren arteko zatiketa egiteko prozedura honela deskribatzen da:
|
|
|
Elhuyar hiztegia irakurri zuen hitz egokienen bila. Berarentzat hiztegi hori zen
|
euskarazko
hiztegi onena, osoena. Baina horrek ez zuen esan nahi hutsuneak ez zituenik.
|
|
2013
|
|
|
Hirugarren lekukotza utzi zigun bidaiaria Nicolao Landuchio izan zen. Hark 6.000 hitzeko
|
euskarazko
hiztegia utzi zigun, euskarazko lehen hiztegia. Hiztegia osatzeko 3 arabarren laguntza izan zuen; bik Arabako mendialdeari lotutako euskara darabilte, erromanizatuagoa; hirugarrenak, berriz, Araba ekialdeko hizkera erabiltzen du.
|
|
2014
|
|
|
Bereziki, halako hitzen definizioaren erronka, haien arteko kidetasunak eta desberdintasunak agerian uztearen erronka? nuen ikusmiran, eta horregatik hautatu ditut
|
euskarazko
hiztegi elebakarrak azterlan honetarako: Euskal Hiztegia (EH), Hiztegi Batua (HB) eta Euskaltzaindiaren Hiztegia (EusH).
|
|
2015
|
|
|
Euskarazko oinarrizko lemategi bat proposatzeko, eredutzat hartu dugu alemanerazkoDeReWo zerrendak sortzeko metodologia (xehetasun gehiagorako, ikus Lindemann eta SanVicente 2015). Alde batetik, ETC corpus (Sarasola, Landa eta Salaburu 2013) eta Elhuyar WebCorpus etatik (Elh124 eta Elh200, Leturia 2012; Leturia 2014), hau da, egun euskarazko corpushandienak diren baliabideetatik, erauzi ditugun maiztasun zerrendez baliatu gara.3 Bestetik, aurretik argitaratutako hainbat
|
euskarazko
hiztegi eta datu base lexikaletako lemategiakeskuratu ahal izan ditugu.4 Bi multzo haien intersekzioa, hots: corpus batean eta hiztegi bateanagertzen diren lemen multzoa, abiapuntutzat hartu dugu lemategiaren eskuzko edizioaburutzeko.
|
|
2017
|
|
|
Klasiko greko latindarren bilduma sortzea proposatzen du, honako osagai hauekin: jatorrizko testua grekoz edo latinez, Orixeren euskal itzulpena, literatura eta gramatikari buruzko oharrak,
|
euskarazko
hiztegia eta gaztelaniazko hiztegia.
|
|
2018
|
|
|
Hori da, hortaz,
|
euskarazko
hiztegi terminologikoen prozesua, azken finean, helburua baita hiztegien kalitatea bermatzea eta, bereziki, kontsentsua lortzea. Esan behar da, normalizazio prozesu?
|
|
|
Antzinako testu juridikoen erakusketa, izaera lexikografikoko
|
euskarazko
Hiztegi Juridiko Parlamentarioaren hobekuntza eta mendeurrenaren ekitaldietan parte hartzea aurreikusten da.
|
|
|
Hitzarmen honen xedeak atal desberdinak ditu. Alde batetik, antzinako euskarazko testu juridikoen erakusketa bat egiteko helburua du; baita izaera lexikografikoko
|
euskarazko
Hiztegi Juridiko Parlamentarioa hobetzekoa ere. Bestalde, Euskaltzaindiaren mendeurrena dela eta, 2018ko eta 2019ko udazkenean antolatuko diren ekitaldi eta jardunaldiak elkarbanatzea aurreikusten da.
|
|
|
Aipatu ospakizun horrek ahalik eta arkitekto euskaldun gehien biltzeko aukera emango liguke, sare bat osatzeko, oihartzun mediatikoa lortzeko, atxikimendu gehiago lortzeko, eta horrela, errazagoa izango litzateke webgune bat sortzea, finantzaketa lortzea, eta arestian aipatu diren helburuak lortzeko urratsak ematen hastea, hala nola bere garaian burutu zen eraikuntza eta hirigintzaren
|
euskarazko
hiztegiaren bultzada, dibulgazioa eta berrikusketa abian jartzea; hirigintza mailan, batik bat arau eta legeetan finkatuta dauden hamaika definizio eta izendapen euskaraz ere normalizatzea; euskaraz lan egin nahi duten administrazioentzat, euskaraz dihardugun arkitektoen mapa bat sortzea. Eta nola ez, batean eta bestean gure lubakietatik bakardadean sortzen ditugun euskarazko eredu horiek, gure moduan bakardadean ari diren gainontzeko arkitekto euskaldunekin trukatu ahal izateko benetako baliabideak guztion eskura jartzea.
|
|
|
Beharrezko jotzen zen garbizaletasunean oinarritzean,
|
euskarazko
hiztegietara igo gabe euskaldun gehienek erabat barneraturik zituzten erdarazko hitz eta esamoldeak (prebisore, iluso), eta haien ordez proposatuta, ordea, euskaldun askorentzat ezezagunak ziren opzioak, hiztun pilo bat erretraitu egin baitzen euskararekiko.
|
|
2019
|
|
|
Lanak izan genituen Josu hori Jesus umea zela konturatzeko. Kapilaua gerraostean erbestean egona zen abertzalea izateagatik, eta grina jeltzaleak hizkuntzaren garbitasuna galdatzen zion zenbateraino eta
|
euskarazko
hiztegi jatorra agortzeraino.
|
|
2020
|
|
|
Alde honetan, sei apal: goian,
|
euskarazko
hiztegiak; bat beherago, helduentzako fikzioa euskaraz; azpian, nerabeentzako literatura euskaraz; ondorengoan, 8 urtekoentzako liburuak; hemen, 5 urtera artekoentzakoak; eta, beherago, margoketarakoak. Hor goian, bidaia gidak eta hiztegiak ingelesez eta gaztelaniaz; behealdean, esku eskura, haur txikientzakoak, 0 urte bitartekoentzako oihalezko, plastikozko eta kartoizko ipuinak.
|
|
|
Esan behar da Nafarroako Parlamentuak eta Euskaltzaindiak hiru urterako hitzarmen bat sinatu zutela 2018ko martxoaren 18an, iraupen bereko ondoz ondoko aldietarako luzatu dena. Hitzarmen horren xedea da, besteak beste,
|
euskarazko
Hiztegi Juridiko lexikografikoa hobetzea.
|
|
2022
|
|
|
Gaztelaniaz," chuleta", RAEk guztiz onartua duen hitza, bestetik. Eta
|
euskarazko
hiztegietan ere, Heg. (hegoalde) eta kolok. (kolokial) markekin sartua den hitza da.
|
|
|
Zerbait originala topatu nahi duzu, gutxitan entzun den zerbait. Horregatik,
|
euskarazko
hiztegi zaharretan bilatu genuen. Zuberoan deabrua deitzeko erabiltzen den hitza da addar.
|
|
2023
|
|
|
Dosierraren helburua da kazetariei aurreratzea, «modu oso bisualean», zer aurkituko duten errepidean hurrengo egunetan, «zergatik egongo diren hainbeste zale bide bazterrean ikurrina eskuan». Lehenik, Euskal Herriaren inguruko zertzelada orokorrak irakurri ahal izango dituzte —geografia, ekonomia, historia... —, eta, ondoren, hainbat puntu landu ditu Gure Esku k, hala nola Euskal Herriko txirrindularitza zaletasuna, txirrindularirik famatuenak, Tourrean parte hartuko duten Euskal Herriko txirrindulariak, kirolzaletasuna orokorrean, euskal kultura, bisitatzeko lekuak,
|
euskarazko
hiztegi laburra eta euskararen historia.
|