|
2019
|
|
|
M. Azkuek Akademiaren berrabiatzea eta jarduera xeheki azaldu zizkion gutunez. Gaztelania
|
euskara
hiztegiko dokumentuen truke, orobat, deduzko izendatuko zutela agindu zion euskaltzainburuak: " Con que, Juanito tercero, colabora conmigo y dejaremos para otros lo de urgazle o murgazle (que dijo aquel
|
|
|
F. Krutwigek maiatzeko dosierrean R. M. Azkueren aulkirako P. Múgicaren alde egin izana, L. Michelena bezalako lehiakide akademiko indartsu bati jarritako eragozpena ere izan zitekeen.891 Plácido Múgica Berrondo (19061982) jesuita Gipuzkoako Urnietan jaio zen eta, RIEVen lankide ohia izateaz gain, M. Lecuonak maiatzean adierazi zuenez, gaztelania
|
euskara
hiztegi han888 ABA EUS: E. Erquiagaren gutuna Euskaltzaindiari,.
|
|
|
M. Azkueren Diccionario español y vasco (1916a) bukatu gabearen lehen bi liburukiak eskuratu zituen.894 Bilboko idazkariak, halaber, R. M. Azkueren beste gaztelania
|
euskara
hiztegi bat utzi zion, amaitu gabea, liburuki bakarrez osatua (cf. Akesolo 1989:
|
|
|
Lexikografiaz den bezainbatean, 1949ko martxoaren batzar horretan adierazi zuten gaztelania
|
euskara
hiztegiko" f" letraraino iritsi zirela. Gainera, erakundeak bizi zuen bakartasunaren eta oihartzun eskasaren erakusgarri, batzar horretan uko egin zioten ordezkari bat bidaltzeari Bruselan antolatutako ICOS biltzarrera, nahiz eta atxikimendua bidali zieten J. Herbillon eta H. J. de Wijer zuzendariei.351
|
|
|
Euskera ez ezik Euzkadi ere zatitu ta lauskitu dute, oyal batez yantzitako lau aizpak elkarrengandik bakandurik, Castellana Orientalis, Castella Occidentalis ezizen lotsagarripean laurak estalirik, gure erriaren izenik aipatu ere ez dedin; nec nominetur inter vos Paul bidaliak pekatu satsuaz zion bezela" (Ibinagabeitia 1952a: 29). gaztelania
|
euskara
hiztegi handia prestatzen ari zela jakinarazi zuen M. Lecuonak.780 Donostiako elizbarrutiaren baimenarekin argitaratzeko bidean zeuden beste bi libururen berri ere eman zuen Calahorrako elizbarrutiaren artxibozainak: N. Echániz elizgizonaren teatro lanak eta Th.
|
|
|
R. M. Azkuerenaren bigarren edizioa eta gaztelania
|
euskara
hiztegi txikia, irakasle eta idazleei zuzendua.1051
|
|
|
Sariketak hartu zuen bidea ikusita, uste dut, alde batetik, A. Irigarayk aspalditik bultzatu nahi zuen erdara
|
euskara
hiztegia arbuiatu zela. A. Ibinagabeitiari azaldu zionez, (prosazko antologiaz, ipuin bildumaz edota polizia nobelaz beste) Espainia Frantzietarako 200 orrialdeko hiztegi bateratua osatu nahi zuen, EAJ PNVren garaiko europeismo zaharberrituarekin bat etorri zitekeena.1120 Seguru asko Bilboko idazkaria izan zen, 1941az geroztik euskaltzainburuarekin lexikografian aritutakoa zenez, Nafarroako medikuari eragozpenak jarri zizkiona.
|
|
|
30). 1127 I. Berriatuak 1953ko ekainetik zuzentzen zuen Anaitasuna bizkaierazko gehigarria baino jasoagoa zatekeen. Bizkaiko frantziskotarra Akademiaren lexikografiarako begiz jotako lankideetako bat zen, Foruko komentuan gaztelania
|
euskara
hiztegia lantzen ari zirelako. A. Irigarayren bidetik, Langenscheidt eskuzko hiztegi alemanaren antzekoa egin nahi zuten, hau da, Akademiaren proiektua baino apalagoa.1128 Asmoak asmo, I. Berriatuarekin 1954ko urrian Donostian bilera egin ondoren, L. Michelenaren epai erabakigarria negatiboa izan zen:
|
|
|
Lexikografia, beraz, lehiaketatik kanpo geratu zen, A. Irigarayri egindako oposizioaren eta gaiak eragiten zituen arazoen erruz. P. Múgicak (SI) 1953ko martxoan adierazitakoaren arabera, Akademiak gaztelania
|
euskara
hiztegiarekin jarraitzeko asmoa zuen, eta frantziskotarrak eskuizkribuak mekanografiatzen ari omen ziren, baina garbira pasatutako kopia horiek ez dira gordetzen
|
|
|
Euskaltzaindiaren artxiboan.1144 Urtea amaitu baino lehenago, R. M. Azkuek zuzendutako gaztelania
|
euskara
hiztegiko" a" letraren corpusa aztertzen aritu zen I. M. Echaide, eta zailtasunak ikusten zituen hura argitaratzeko. Fitxa mekanografiatuak barik, eskuzko zerrendak izateak asko zailtzen zituen bai zuzenketa lana, bai akatsik gabe inprimatzea.1145 1954ko hasieran A. Irigaray eta L. Michelenak aztertu zuten" a" letraren corpus hori.1146 SFVJUko arduradun filologikoak berariazko dosier bat aurkeztu zuen 1954ko maiatzeko batzarrean.
|
|
|
Hasieran, euskaltzainburuordea lexikografiarako lankide bila aritu zen. ikasturtean J. Echaidek eta Julio N. Ochoak, SFVJUko laguntzaile gisa, milaka fitxa prestatu zituzten gaztelania
|
euskara
hiztegirako, 1.226,40 pezetaren truke.1149 Hala ere, proiektuak ez zuen aurrera egin. Hiztegiaren tamainak, terminologia internazionalak, erdarazko maileguek edota
|
|
|
Erbesteko prentsan eta N. Ormaechearekin sortutako istiluen ondoren, Euskaltzaindiak erabaki ofizial bat hartuz gero, aurka egingo ziotela uste zuen. Akademiak egin behar zuen lehenengo gauza, A. Irigarayren ustez, lehen hezkuntza mailako erdara
|
euskara
hiztegi txiki bat sortzea zen," de mots sur la vie urbaine, et techniques" (Andiazabal & al. 2005: 224). 506 R.
|
|
|
Era berean," ikerleen" sailari lexikografian lagundu behar zion. Euskaltzaindiak ahalegin handiak egin zituen gaztelania
|
euskara
hiztegi normatibo handi bat plazaratzeko, baina ikusiko dugunez asmo horrek ere porrot egin zuen. Estandarizazioaren bidetik, Informe de los señores académicos A. Campión y P. Broussain a la Academia de la Lengua Vasca sobre la unificación del euskera (1920) delako dosierra aurkeztu eta eztabaidatu zen, baina, batez ere Bizkaiko abertzaleek egiten zuten oposizioagatik, Akademia ez zen ausartu bide horretan aurrera egiten.
|
|
|
Dena dela, EI SEVen jardueran gaztelania nagusitzearen ondorioz, euskara ez zen inoiz lan hizkuntza transbertsala bilakatu eta horrek Akademiaren ahalmena ere murriztu egin zuen berehala. Era berean, Euskaltzaindiak ez zuen bere eginkizun normatiboa bete, esaterako, gaztelania
|
euskara
hiztegiaren egitasmoan. EI SEVen zuzendaritzan Euskaltzaindiak ordezkaritza izan behar zuen, unean uneko euskaltzainburu eta idazkariaren bidez. Hala ere, erregeletako behin behineko artikuluak agintzen zuenez, Oñatiko 1918ko biltzarrean EI SEVeko zuzendaritzako kide izendatutako J. Urquijo eta L. Eleizalde izan ziren hil arteko lehenengo ordezkariak.
|
|
|
JCVren 1941eko aginduaren arabera, Euskaltzaindiaren argitalpen nagusia Diccionario español vasco delakoak izan behar zuen, aspalditik zetorren egitasmoak. Euskara estandarra arauturik gabe zegoen neurrian, garrantzi handiko urratsa zitekeen Euskaltzaindiak gaztelania
|
euskara
hiztegi normatibo bat argitaratzea, artean 1920ko ortografia baitzen Akademiak zehaztutako arau bakarra. Euskaltzainburua bera hasi zen Diccionario vasco español francés() alderantzikatzen Akademia sortu aurretik.
|
|
|
Euskaltzaindia sortu ondoren, EI SEVen 1922ko biltzarrean Akademiaren gaztelania
|
euskara
hiztegi handiari ekitea erabaki zuten. Diktadura primorriveristak sortutako ezinegona baretu zenean, sendoago heldu zioten egitasmoari.
|
|
|
Gero ikusiko dugunez, gaztelania
|
euskara
hiztegiarekin jarraitzeko asmoa egon zen, baina 1954 aurrera Euskaltzaindiaren lexikografiak beste bide bat hartu zuen, L. Michelenaren zuzendaritzapean. Nolanahi den, azterketa lexikologiko baten zain daude R.
|
|
|
– Bizimodu modernora egokitutako gaztelania
|
euskara
hiztegi txikia argitaratzea. Euskaltzaindiaren gaztelania euskara hiztegi handia mementoz alde batera uzten zuen, agian ikerketa sailari zegokiolako.
|
|
|
– Bizimodu modernora egokitutako gaztelania euskara hiztegi txikia argitaratzea. Euskaltzaindiaren gaztelania
|
euskara
hiztegi handia mementoz alde batera uzten zuen, agian ikerketa sailari zegokiolako.
|
|
|
Datu hori GPDko artxibozainak emandakoa zatekeen.1174 Nolanahi den, A. Irigarayk nahi zuen N. Oleagak aktak hurrengo batzarrera eramatea, Euskeran argitaratzeko asmoarekin. Era berean, Akademiaren gaztelania
|
euskara
hiztegiaren corpusak ere eskatu zituen, argitaletxeekin harremanetan baitzegoen. R.
|