|
2005
|
|
|
Terrorismo delituetan segurtasun epea automatikoki ezarriko da, besteetan bezala, baina ez Zaintza epaileak, ez inork, ezin dute eraentza orokorra inolaz ere ezarri, legearen borondatea kasu hauetan inongo salbuespenik ez egitea delako. Segurtasun epea, hortaz, ezarri eta bete egingo da ex legem eta, demagun, birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua balego
|
ere
.
|
|
|
Aipatu abiapuntua gertatuz gero, alegia azkenik ezarritako kondena epaietan ezarritakoaren erdia baino gutxiago balitz, 78 artikuluaren xedapena hurrengoan datza: bai hirugarren gradua, bai askatasun baldintzatua, bai irteteko baimenak, bai eta espetxeetako onurak
|
ere
, emateko orduan, neurketa erreferentzia ez dela izango, betearazi behar diren urte kopuruarena, epaietan ezarri zirenena baizik. Beraz epaietan ezarritako urte kopuru nominala oso altua izanez gero, 78 artikuluaren ondorioz aipatu erakunde juridikoak praktikan behin betiko blokeaturik gertatuko lirateke, barneratuak askatasun erregimenik edo irteteko baimenik espetxealdi osoan zehar lortzerik izango ez duelako.
|
|
|
Abiapuntu berbera bada
|
ere
, aldaketak nabarmenak dira terrorismo delituei (eta antolatutako delitugintzari) dagokienez4 eta horiek areago gogortzen dute berez salbuespenezkoa den sistema hau. Lehenik eta behin, benetako betearazpen sistema berezia legez automatikoki martxan jartzen da (arau orokorra), epaile edo auzitegien erabakimenetik at alegia.
|
|
|
bata, bi terrorismo delitu edo gehiago egin direnean eta horietako batek, behintzat, 20 urte baino gehiagoko espetxealdi zigorra aurrikusten baldin badu. Izan
|
ere
, kasu horretan delitu pilaketa egiteko muga objektiboa 40 urtekoa izango da-eta eta horren ondorioz ex legem aplikatu baharko da zigorrak betearazteko sistema berezia. Bestea, ordea, martxan jarriko zen ZK 76 artikuluko muga objektibo salbuespenezkoak (76 a, b, c, edota d) ezartzerik ez dagoenean.
|
|
|
Bigarrenik, erregimen bereziak ex legem ezarrita, ez du ia atzera bueltarik: beste delituen kasuetan zaintza epaileak 78 artikuluaren sistema zorrotza alboratzeko erabakia har dezakeen arren, salbuespenez bada
|
ere
–, terrorismo kasuetan ez da salbuespena egiteko ia modurik. Eta, ia?
|
|
|
Hirugarrenik, neurketa sistema zorrotzagoaren ondorioak orain askoz zabalagoak dira terrorismo zein bestelako delituentzat, izan
|
ere
ZK 78 artikulu zaharrak askatasun baldintzatua eta espetxeetako onurak eragiten bazituen ere, orain, horietaz gain, hirugarren gradua eta irteteko baimenak ere indargabeturik gerta daitezke-eta. 78 artikuluak, hortaz, tratamendua betetzeko askatasun erregimenak ixtearekin batera, komunikazio arruntetariko batzuk, irteteko baimenak?
|
|
|
Hirugarrenik, neurketa sistema zorrotzagoaren ondorioak orain askoz zabalagoak dira terrorismo zein bestelako delituentzat, izan ere ZK 78 artikulu zaharrak askatasun baldintzatua eta espetxeetako onurak eragiten bazituen
|
ere
, orain, horietaz gain, hirugarren gradua eta irteteko baimenak ere indargabeturik gerta daitezke-eta. 78 artikuluak, hortaz, tratamendua betetzeko askatasun erregimenak ixtearekin batera, komunikazio arruntetariko batzuk, irteteko baimenak?
|
|
|
Hirugarrenik, neurketa sistema zorrotzagoaren ondorioak orain askoz zabalagoak dira terrorismo zein bestelako delituentzat, izan ere ZK 78 artikulu zaharrak askatasun baldintzatua eta espetxeetako onurak eragiten bazituen ere, orain, horietaz gain, hirugarren gradua eta irteteko baimenak
|
ere
indargabeturik gerta daitezke-eta. 78 artikuluak, hortaz, tratamendua betetzeko askatasun erregimenak ixtearekin batera, komunikazio arruntetariko batzuk, irteteko baimenak?
|
|
|
Hirugarren gradua, eta baldintzapeko askatasuna? lortzeko betekizun berria eta unibertsala (delitu guztietarakoa) dugu baina baita
|
ere
terrorismo delituen kasuetan eskatzekoa.
|
|
|
Betekizun berriak erantzukizun zibila ordainduta egon behar duela eskatzen du, tratamenduaren gradu sailkapenean aurrera egin nahi izanez gero, izan
|
ere
ez baita, bestela, gizartean birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua emango.
|
|
|
5 Orain arte aipatu betekizun berriak edo lege aldaketak terrorismo delituetan bere eragina zabaltzen bazuten
|
ere
, delitu guztietara ere aplikatzekoak ziren, gehienetan ordea zorroztasun txikiagoz. Baina bada oraindik aipatu gabe utzi dugun azkeneko aldaketa terrorismo delituei, baita antolatutako delitugintzari ere?
|
|
|
5 Orain arte aipatu betekizun berriak edo lege aldaketak terrorismo delituetan bere eragina zabaltzen bazuten ere, delitu guztietara
|
ere
aplikatzekoak ziren, gehienetan ordea zorroztasun txikiagoz. Baina bada oraindik aipatu gabe utzi dugun azkeneko aldaketa terrorismo delituei, baita antolatutako delitugintzari ere?
|
|
|
5 Orain arte aipatu betekizun berriak edo lege aldaketak terrorismo delituetan bere eragina zabaltzen bazuten ere, delitu guztietara ere aplikatzekoak ziren, gehienetan ordea zorroztasun txikiagoz. Baina bada oraindik aipatu gabe utzi dugun azkeneko aldaketa terrorismo delituei, baita antolatutako delitugintzari
|
ere
–besterik ez zaiena ezarriko:
|
|
|
besterik ez zaiena ezarriko: autoritateekin elkarlan aktibo egin beharrean datzana hain zuzen
|
ere
(Espetxeetako Lege Organiko Orokorreko 72.6 art.) 5 Betekizun hau, hortaz, esparru deliktibo hauentzako lege arauketa guztiz ad hoc dugu, baina, horren barruan terrorismo delitu guztiak, alegia astuntasuna edozelangoa izanik ere, eraginda gertatzen dira.
|
|
|
besterik ez zaiena ezarriko: autoritateekin elkarlan aktibo egin beharrean datzana hain zuzen ere (Espetxeetako Lege Organiko Orokorreko 72.6 art.) 5 Betekizun hau, hortaz, esparru deliktibo hauentzako lege arauketa guztiz ad hoc dugu, baina, horren barruan terrorismo delitu guztiak, alegia astuntasuna edozelangoa izanik
|
ere
–eraginda gertatzen dira.
|
|
|
Betekizun berezi honek, lehenik eta behin, delitugileei helburu eta bide terrorista bertan behera uzteko eskatzen die hirugarren gradua edota baldintzapeko askatasuna lortu nahi izanez gero. Baina, bigarrenik, horrezaz gain, agintariekin elkarlanean modu aktiboan jarduteko
|
ere
galdatzen du legeak. Alegia:
|
|
|
Baina orain artekoa gutxi balitz, Espetxeetako Lege Organiko Orokorreko 72.6 artikuluak xedatutakoa frogatzeko bide berezia
|
ere
proposatzen du: hau da, nola eta noiz joko da betetatzat elkarlaneko betekizuna?
|
|
|
Legea ezartzerako orduan, ordea, bestelakoak izan dira foroan egondako eztabaidagaiak. Eta horiek dira, hurrengo atalean, aurkeztu nahi ditugunak, bukaeran printzipio eta ereduaren gai nagusira berriro
|
ere
itzultzekoak izango bagara ere.
|
|
|
Legea ezartzerako orduan, ordea, bestelakoak izan dira foroan egondako eztabaidagaiak. Eta horiek dira, hurrengo atalean, aurkeztu nahi ditugunak, bukaeran printzipio eta ereduaren gai nagusira berriro ere itzultzekoak izango bagara
|
ere
.
|
|
|
2 Agian hasiera batetik eztabaida gehien sortu zuen puntuetako bat xedapen batzuen atzera eragingarritasunari dagokiona dugu. Izan
|
ere
7/ 2003ko LOaren aldi baterako xedapen bakarrak zera ezartzen baitzuen: hirugarren gradu eta baldintzapeko lege aldaketa berriek (erantzukizun zibileko eta elkarlaneko betekizunak:
|
|
|
Honetaraino 7/ 2003ko LOak esaten zuena baina, horren gainetik, Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak bere lehenengo Indikazioetan (9/ 2003ko Instrukzioan) agindu zuen bezala, xedapen berrien atzera eragina ez zen murriztu behar erantzunkizun zibila ordaindu edota autoritateekin elkarlanean aritu behar izatera. Segurtasun epeak
|
ere
atzera eragina eduki behar zuen eta hala aplikatzen hasi zen.
|
|
|
Legearen gainetiko interpretazio honi laster egin zion aurre jurisprudentziak7 baina hortan interesgarrien eta pozgarrien suertatu zena erabilitako argudiobidea izan zen. Izan
|
ere
, segurtasun epea aldi baterako xedapenak ez aipatzea gorabehera, epaile eta auzitegiek xedapen honen izaera substantiboa azpimarratu baitute. Segurtasun epearen gaineko lege arauketak ez du izaera prozesala eta ez dagokio ñabardurarik gabe betearazteko eraentza juridikoari.
|
|
|
Bermeen aldeko azkeneko zuzenketa hau txalotzekoa da, zalantzarik gabe, baita Espetxeetako Administrazioak hori argi eta garbi onartu izana
|
ere
. Baina hori guztia segurtasun epera murrizten da eta, orain arte behintzat, ez da eztabaidatu zein puntutaraino atzera eragina ere ez den onartzekoa, legeak baimentzen dituen gainerako betekizunetan (erantzukizun zibil eta elkarlanekoetan alegia).
|
|
|
Bermeen aldeko azkeneko zuzenketa hau txalotzekoa da, zalantzarik gabe, baita Espetxeetako Administrazioak hori argi eta garbi onartu izana ere. Baina hori guztia segurtasun epera murrizten da eta, orain arte behintzat, ez da eztabaidatu zein puntutaraino atzera eragina
|
ere
ez den onartzekoa, legeak baimentzen dituen gainerako betekizunetan (erantzukizun zibil eta elkarlanekoetan alegia). Gure ustez segurtasun epearen kasuan dauden argudio materialak bestelakoetara ere eramatekoak direnez, konstituzio aurkakotasun arazaoa aurkeztea onena izango litzateke, 7/ 2003ko aldi baterako xedapen bakarra lege antolamendutik behin betiko botatzeko.
|
|
|
Baina hori guztia segurtasun epera murrizten da eta, orain arte behintzat, ez da eztabaidatu zein puntutaraino atzera eragina ere ez den onartzekoa, legeak baimentzen dituen gainerako betekizunetan (erantzukizun zibil eta elkarlanekoetan alegia). Gure ustez segurtasun epearen kasuan dauden argudio materialak bestelakoetara
|
ere
eramatekoak direnez, konstituzio aurkakotasun arazaoa aurkeztea onena izango litzateke, 7/ 2003ko aldi baterako xedapen bakarra lege antolamendutik behin betiko botatzeko.
|
|
|
3 Aipatu zuzenketaz gaiz, bada bestelako zuzenketa oraingo honetan lege ezarpenaren denbora arloari, ez baizik eta ezarpenaren arlo materialari heltzen diona. Berriro
|
ere
funtsezko berme juridikoak nola ulertu behar direnekin zerikusia duen zuzenketa dugu.
|
|
|
dira gehitzen direnak, baldintzapeko askatasunaren epe neurketa egiteko Espetxeetako Araudiaren 193.2 artikuluari jarraiki. Xedapen honen arima ez dago, analogiaz, baldintzapeko askatasuna ez den segurtasun epearen kasura eramaterik, berriro
|
ere
debekatutako analogia in malam partem izango zelako.
|
|
|
Ikusi, batez
|
ere
, Bartzelonako Probintzia Auzitegiaren Autoa, 2004ko ekainaren 30ekoa, 2 Oinarri Juridikoa (Ar. 219866/ 2004).
|
|
|
Erantzukizun zibila ordainduta egon behar den betekizun berriak okerreko tankera aurkeztu du hasiera batetik. Izan
|
ere
, hitzez hitz, diru erantzukizunak ordainduta egon beharra, objektiboki, galdatzen baitu lege testuak. Espetxeetako LO Orokorraren 72.5 artikulu luzeak, ordea, interpretazio objektibo hutsa egiteko lehenengo oinarria eman ondoren, bestelako irizpideak aipatzen ditu hura neurtzeko, barneratuaren ordaintzeko borondate eta jarrera subjektiboa modu argian kontuan hartzen dituztenak.
|
|
|
Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak ez zion oro har interpretazio objektiboari heldu, ekonomiarekin zerikusi zuzenekoa duten delituetan izan ezik9 Eta azken hau berriro
|
ere
ez dago onartzerik, erruduntasun printzipioaren eta berdintasun printzipioaren aurkakoa izan daitekeelako. Interpretazio objektibo hutsa dirudunen aldeko eta txiroen aurkako lege arauketa bilakatu ahal da eta, horregatik, jurisprudentziak bultzaturik10, Espetxeetako Administrazioak (2/ 2005 Instrukzioan) interpretazio objektibo subjektiboa delitu guzti guztietara eraman izana pozgarria da.
|
|
|
Dena dela norabide zuzenketek ez gaitzatela nahastu: lege aldaketek dakarten ereduak, terrorismo delituetan espetxealdia betearaztekoak alegia, bere hortan darrai eta aipatu berme eztabaidek ez dute eredua ezta urrundik
|
ere
auzitan jarri. Horregatik lan honen izenburan norabide zuzenketei buruz hitz egiten genuen eredu ziabogaren ondoan, lehenengoek azkenekoa funtsean aldatu ez dute-eta.
|
|
|
Beste era batera esanda: berme eztabaiden adarrek ezin dute izkutatu eredu berria ezarri duen zuhaitza eta adar ustel batzuk moztu badira
|
ere
, zuhaitz berria, eredu berria, hor dugu, iraganean jaun eta jabe zen gizartean birsartzeko printzipioa behin betiko alboratzen duena.
|
|
|
2 Terrorismo delituetan espetxealdia betearazteko eredu berria ez da zerutik erortzen, zigor zuzenbidearen eta, areago, gizarte kontrolaren kultur sistema formal zein ez formal osoaren funtsezko iraultza baten barruan kokatu behar da eta. Eta iraultzaz ari gara, izan
|
ere
azkeneko bi mendeetan izan diren zuzenbide penaleko printzipio nagusi asko lehenengo aldiz zeharo eta oso azkar aldatzen, eta alboratzen, ari baitira.
|
|
|
helburu ordaintzaileak, inokuizazioa eta arriskuaren kudeaketa hutsa nagusitu direlarik. Jendeak orain eskatzen duena babesa da, delitugilea gizartean birsartzeko ahaleginari uko egin behar bazaio
|
ere
. Horren argitan ulertzekoa da justiziaren alderdi sinboliko eta komunikatiboa inoiz baino gehiago present egotea, delituak jendearengan pizten duen haserrea beren beregi eta konplexurik gabe adierazten delarik.
|
|
|
Delitua eta delitugilea ikusteko modu berriak baditu, nola ez, bere ondorioak espetxealdia betearazteko fasean
|
ere
. Lehenik eta behin aldaketa antropologikoa gauzatu da, delitugilea birgaitzeko aukeratan gehiago fio ez delako.
|
|
|
mesfidantza desagertu egiten da eta ez da lehenik eta behin irudikatzen herri botereen gehiegikerien arriskua. Aitzitik, Estatuari galdatzen zaio gure beldurrak uxatu eta segurtasuna bermatu behar dituela, lehengo bermeen eta mugen gainetik pasatu behar bada
|
ere
. Lehengo bermeak, orain astun eta malgutasunik gabekotzat jota, dagoeneko ez dira ulertzen.
|
|
|
Estatuta ez da mugatu beharrekoa, botere gero eta handiago behar duen erakundea baizik, izugarri bilakatu zaizkigun beldur berriei aurre egin ahal izateko. Delitugile izugarrien irudiak (delitugile basati, bihotz gabekoa, piztia...) gazte oldarkorrak... gure gizartearen imaginarioan nonnahi ditugu, baita adingabeen delituetan
|
ere
(); beraz ez gaitezen harritu, hori guztia erabili bada, modu naturalean, irtenbide errepresiboak indartzeko. Hemendik ulertzen da, beldur berri eta handiagoen aurrean, espetxea gogortu, luzatu eta zabaldu behar omen dela.
|
|
|
3 Lan honetan zehar aztergai izan diren lege aldaketen edukia aipatu testuinguru orokorrean inongo arazorik gabe txertatzen dira. Lege aldaketa berriek ez dute, edukiz, delitugile berriro
|
ere
sartzea helburu. Bestelako logika zigortzailearen esanetara daude.
|
|
|
Baina ideologiak, aspalditik dakigu, besterik gabe ez du delitu egiten. Ideologia iragazki bat ezarri nahi izan da, hortaz, gure aburuz, hirugarren gradua edo baldintzapeko askatasuna legez baztertuta ez dauden kasuetan
|
ere
de facto indargabetzeko. Izan ere elkarlaneko betekizuna delitu guztietan, eta ez soilik astunenetan?
|
|
|
Ideologia iragazki bat ezarri nahi izan da, hortaz, gure aburuz, hirugarren gradua edo baldintzapeko askatasuna legez baztertuta ez dauden kasuetan ere de facto indargabetzeko. Izan
|
ere
elkarlaneko betekizuna delitu guztietan, eta ez soilik astunenetan, ezarri behar denez, horrek bermatzen baitu terrorismo kasu guztietan askatasuneko erregimenak indargabeturik gertatuko direla.
|
|
|
Arestian aipatzen genituen ildo politiko kriminal berrietatik abiaturik, ideologia jakin bateko presoak espetxe barruan eraentza itxian egotea bilatzen da, ideologia horri, ez soilik jarduera deliktiboak egiteari? uko egiten ez zaion bitartean, egindako delituarengatik ordain dezaten merezi duten bezala eta berriro
|
ere
kalterik egiteko aukera inoiz eduki ez dezaten.
|
|
|
4 Eredu aldaketa (birgizarteratzetik inokuizazioarentzako ziaboga) gauzatu dela argi dago eta delitu guztietan ez ezik, terrorismo delituetan
|
ere
modu nabarmenagoan ad hoc lege arauketa zorratzago bati esker. Aipatu ziaboga gauzatzeko ildo nagusiak (denbora pasatzearen irizpidearen nagusitasuna eta arriskutsutasun ideologiko berria) ere agerian gertatu dira.
|
|
|
4 Eredu aldaketa (birgizarteratzetik inokuizazioarentzako ziaboga) gauzatu dela argi dago eta delitu guztietan ez ezik, terrorismo delituetan ere modu nabarmenagoan ad hoc lege arauketa zorratzago bati esker. Aipatu ziaboga gauzatzeko ildo nagusiak (denbora pasatzearen irizpidearen nagusitasuna eta arriskutsutasun ideologiko berria)
|
ere
agerian gertatu dira. Baina oraindik falta da azkeneko ñabardura, eredu berriaren benetako irudia antzemateko eta etorkizuna iragartzeko are zailtasun gehiago ekarriko dizkiguna.
|
|
|
Alegia, eredu ziaboga egitez gauzatu arren, ikuspegi formal, terminologiko eta sistematikotik hori aitortu gabe egin da. Legegileak aztertutako aldaketak egin ditu baina ez du espetxeetako antolamenduaren beste artikulutan aldaketarik sartu ezta eredu aldaketa egiten ari zela inoiz adierazi
|
ere
. Horren azalpena hurrengoa izan liteke:
|
|
|
gertatzen ari den aldaketa estrukturala kontrolaren kultur osoan ez da kontziente izaten ari. Ez da oraindik eredu jakin bat, iparra markatzen duena, baizik eta mugimendu oso bat, indartsua, baina oraindik
|
ere
egituratu gabekoa. Etorkizunak esango du zein tankera, behin betikoa, hartzen duen eredu berriak.
|
|
|
Areago, aldaketok birgizarteratzearen ideologiarekin bat egitera behartu nahi ditu, aldaketa gehienen giltzarria gizartean birsatzearen aldeko iragarpen bakoiztua izateak argi asko erakusten duen moduan. Izan
|
ere
, erantzukizun zibilaren inguruko betekizun berria edota elkarlan aktiboaren ingurukoa formalki aipatu birsartzeko iragarpenaren osagai berriak baitira, horiek egon ezean birsartzeko iragarpen positiboa izango ez delarik. Beraz betekizunak formalki eta terminologikoki presoaren birgizarteratzeko baldintzak dira, horien benetako edukia bestelako logika prebentibo eta ordaintzaileari egokitzekoak baldin badira ere.
|
|
|
Izan ere, erantzukizun zibilaren inguruko betekizun berria edota elkarlan aktiboaren ingurukoa formalki aipatu birsartzeko iragarpenaren osagai berriak baitira, horiek egon ezean birsartzeko iragarpen positiboa izango ez delarik. Beraz betekizunak formalki eta terminologikoki presoaren birgizarteratzeko baldintzak dira, horien benetako edukia bestelako logika prebentibo eta ordaintzaileari egokitzekoak baldin badira
|
ere
. Eduki berriak eduki zaharren moldetan sartu nahiak interpretazio arazo gehiago eragingo ditu ezbairik gabe, gauza guztiek bezala erakunde juridikoek ere zentzua galtzen dutelako esana eta izana bat ez datozenean.
|
|
|
Beraz betekizunak formalki eta terminologikoki presoaren birgizarteratzeko baldintzak dira, horien benetako edukia bestelako logika prebentibo eta ordaintzaileari egokitzekoak baldin badira ere. Eduki berriak eduki zaharren moldetan sartu nahiak interpretazio arazo gehiago eragingo ditu ezbairik gabe, gauza guztiek bezala erakunde juridikoek
|
ere
zentzua galtzen dutelako esana eta izana bat ez datozenean.
|
|
|
Horregatik lan honetan zehar Euskal Herriaren zati batean eragina izaten duen espetxeetako politika aztergaia izan dugu. Eta diagnostiko baten bila, aldaketok Euskal Herriko espetxeetan ez ezik, mendebaldeko zigor kultur osoaren mugimendu estrukturaletan
|
ere
gertatzen ari direla baieztatu ahal izan dugu. Lan honek, gure herriaren egoera, hortaz, nazioarteko mugimendu politiko kriminal nagusien testuinguran txertatzeko balio izan badu, hori ez zen ekarpen makala izango eta berez etorkizun hobe baten itxaropena pizteko lehenengo zimentarria.
|
|
|
1 Ez da batere erraza 1996tik 2004ra egin diren lege aldaketen gaineko balorazioari taxuz ekitea zuzenbide penaleko esparrura geure burua murriztuko bagenu
|
ere
. Izan ere bai zenbateko tasunaren ikuspegitik, bai nolakotasunaren ikuspegitik aldaketa asko eta sakon sakonak gertatu baitira.
|
|
|
1 Ez da batere erraza 1996tik 2004ra egin diren lege aldaketen gaineko balorazioari taxuz ekitea zuzenbide penaleko esparrura geure burua murriztuko bagenu ere. Izan
|
ere
bai zenbateko tasunaren ikuspegitik, bai nolakotasunaren ikuspegitik aldaketa asko eta sakon sakonak gertatu baitira. Gainera lehen hurbilketaren ondorioz egin ohi diren balorazio orotarikoak aski urgariak izan dira orain arte.
|
|
|
Izan diren aldaketen artean, batez
|
ere
7/ 2003ko Lege Organikoa, zigorren betetze oso osokoa eta benetakoari buruzkoa (cumplimiento íntegro y efectivo de las penas) aztergai nagusia izango da. Jakin badakigu bestelako legeak (hala nola 1/ 2003 Lege Organikoa; 5/ 2003 Lege Organikoa; 6/ 2003 Lege Organikoa eta, zati batean, 15/ 2003 Lege Organikoa) kontuan ez hartzeak ikuspegia murrizten duela, terrorismo delituetan eragina ere badutelako.
|
|
|
Izan diren aldaketen artean, batez ere 7/ 2003ko Lege Organikoa, zigorren betetze oso osokoa eta benetakoari buruzkoa (cumplimiento íntegro y efectivo de las penas) aztergai nagusia izango da. Jakin badakigu bestelako legeak (hala nola 1/ 2003 Lege Organikoa; 5/ 2003 Lege Organikoa; 6/ 2003 Lege Organikoa eta, zati batean, 15/ 2003 Lege Organikoa) kontuan ez hartzeak ikuspegia murrizten duela, terrorismo delituetan eragina
|
ere
badutelako. Era berean 20/ 2003 Lege Organikoa kontuan edukitzekoa izan zitekeen, dagoeneko 2/ 2005 Lege Organikoaren bitartez indargebeturik izan ez balitz.
|
|
|
2 Lanaren izenburuak berak aditzera ematen duenez, espetxeetako esparruan eredu aldaketa, erabateko ziaboga gertatu da. Indibidualizazio zientifikoaren sistema alboratu egin du legegileak eta hori delitu mota guztietan eta astuntasun guztietakoetan hala izan bada
|
ere
, terrorismo delituetan are nabarmenagoa dugu. Lehengo ereduaren ordez, labur labur esanda, askatasuna nola edo hala ekartzen duten erakunde juridikoak jokoz kanpo utzi nahi ditu eredu berriak, behin espetxealdira kondenaturik barneratuak denbora eraentza itxian, eta ez eraentza irekian edo baldintzapeko askatasunean?
|
|
|
pasa dezan. Espetxealdia betearazteko tratamenduaren gradurik leunenak (hirugarrena eta laugarrena alegia) indargabetzearekin batera, espetxealdiaren iraupena bera
|
ere
nabarmen luzatu da, gaur egun 40 urte arteko espetxealdia, benetakoa eta oso osorik eraentza itxian betearazteko modukoa, posiblea delarik.
|
|
|
Eredu aldaketa, ziaboga, legeetan ez ezik, errealitate juridikoan
|
ere
gauzatzen hasia da honez gero, Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak (Dirección General de Instituciones Penitenciarias. DGIP, izenekoak) emandako hiru Instrukzioek2 argi asko erakusten duten bezala.
|
|
|
izenekoak) emandako hiru Instrukzioek2 argi asko erakusten duten bezala. Aipatu instrukzioak gainera oso denbora laburrean bata bestearen atzetik onartu dira eta zenbait arazo juridiko eta interpretazio alderdi garrantzitsuetan iritzi aldaketa erabatekoak gertatu
|
ere
. Izan ere, arrazoi politiko hutsak gorabehera3, jurisprudentziak legeak aplikatzeko zuzenketa nabarmenak sartu ditu hasiera batetik eta horrek ere eragin du instrukzio ildo batzuk aldatu beharra.
|
|
|
Aipatu instrukzioak gainera oso denbora laburrean bata bestearen atzetik onartu dira eta zenbait arazo juridiko eta interpretazio alderdi garrantzitsuetan iritzi aldaketa erabatekoak gertatu ere. Izan
|
ere
, arrazoi politiko hutsak gorabehera3, jurisprudentziak legeak aplikatzeko zuzenketa nabarmenak sartu ditu hasiera batetik eta horrek ere eragin du instrukzio ildo batzuk aldatu beharra.
|
|
|
Aipatu instrukzioak gainera oso denbora laburrean bata bestearen atzetik onartu dira eta zenbait arazo juridiko eta interpretazio alderdi garrantzitsuetan iritzi aldaketa erabatekoak gertatu ere. Izan ere, arrazoi politiko hutsak gorabehera3, jurisprudentziak legeak aplikatzeko zuzenketa nabarmenak sartu ditu hasiera batetik eta horrek
|
ere
eragin du instrukzio ildo batzuk aldatu beharra.
|
|
|
Lan honetan zehar ikusiko dugun bezala, instrukzioetan gertatutako aldaketak baita epaileek kontuan hartzera behartu duten interpretazio aldaketak
|
ere
garrantzi handikoak izan arren, ez dute espetxeetako eredu ziaboga auzitan jarri. Lege aldaketak indarrean sartu direnez geroztik izandako eztabaida juridikoak berme arazoekin zerikusia du:
|
|
|
legeak aplikatzeko orduan zein kasu eraginda gertatu behar ziren, bai denboraren ikuspegitik (legeen atzera eragingarritasuna) bai ikuspegi materialetik (zein zigorrei aplikatu behar zaie segurtasun epea izenekoa, esaterako), eztabaidagai nagusia izan da eta horren inguruan izandako bilakaera interpretatiboaren berri ematea merezi duela uste dugu. Baina hasieratik
|
ere
argi izan dezagun horrek ez duela eredu ziaboga zuzendu ezta espetxeetako ereduaren gaineko azkeneko oinarrizko aldaketa susmopean jarri ere.
|
|
|
legeak aplikatzeko orduan zein kasu eraginda gertatu behar ziren, bai denboraren ikuspegitik (legeen atzera eragingarritasuna) bai ikuspegi materialetik (zein zigorrei aplikatu behar zaie segurtasun epea izenekoa, esaterako), eztabaidagai nagusia izan da eta horren inguruan izandako bilakaera interpretatiboaren berri ematea merezi duela uste dugu. Baina hasieratik ere argi izan dezagun horrek ez duela eredu ziaboga zuzendu ezta espetxeetako ereduaren gaineko azkeneko oinarrizko aldaketa susmopean jarri
|
ere
.
|
|
|
3 Lan honen helburua, hortaz, bikoitza da. Batetik, espetxeetako esparruan gertatu diren aldaketa garrantzitsuenen berri eman nahi dugu eta horren ildotik aldaketok betearazteko orduan izan diren arazo interpretatiboak nabarmentzea eta azaltzea
|
ere
. Izan ere Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak emandako instrukzioak eta Tratamendu Batzordeek aurrera eraman duten lana, Espetxeetako Zaintza epaileek eta Entzutegiek zuzendu dute behin baino gehiagotan eta horrek eragin duen bilakaera interpretatiboa gaur egun zertan dagoen argitu beharra baitago.
|
|
|
Batetik, espetxeetako esparruan gertatu diren aldaketa garrantzitsuenen berri eman nahi dugu eta horren ildotik aldaketok betearazteko orduan izan diren arazo interpretatiboak nabarmentzea eta azaltzea ere. Izan
|
ere
Espetxeetako Erakundeen Zuzendaritza Orokorrak emandako instrukzioak eta Tratamendu Batzordeek aurrera eraman duten lana, Espetxeetako Zaintza epaileek eta Entzutegiek zuzendu dute behin baino gehiagotan eta horrek eragin duen bilakaera interpretatiboa gaur egun zertan dagoen argitu beharra baitago. Baina, bestetik, lan honen beste helburua, terrorismo delituen gainean eraikitzen ari den betearazteko eredua kritikatzea eta etorkizuenan nola eraiki zen proposatzea izango da.
|
|
|
Baina, bestetik, lan honen beste helburua, terrorismo delituen gainean eraikitzen ari den betearazteko eredua kritikatzea eta etorkizuenan nola eraiki zen proposatzea izango da. Orain arte erabili dugun itsasoko irudiari heldurik, norabide aldaketak egon badira
|
ere
espetxeetako eredu ziabogak hortan darrai. Baina ziabogak nora eramaten gaituen oraindik ez dago batere argi.
|
|
|
Galdera, orduan, bada: horrek oraindik
|
ere
balio al du hain zuzen ere terrorismo delituentzat. Gaur egun, lege aldaketak kontuan harturik, birgizarteratzea al da espetxe barruko tratamendua antolatzeko ardatza eta gakoa?
|
|
|
Galdera, orduan, bada: horrek oraindik ere balio al du hain zuzen
|
ere
terrorismo delituentzat. Gaur egun, lege aldaketak kontuan harturik, birgizarteratzea al da espetxe barruko tratamendua antolatzeko ardatza eta gakoa?
|
|
|
Ez da gutxi izango, gure aburuz, eztabaida politiko kriminal nagusiak espetxeetako esparruan duen isla begi bistakoa egitea. Horrek, zeharkako eran bada
|
ere
, terrorismo delituen gaineko espetxeetako eredua nola ez den izan behar eta nola izan zen argitzen joateko balio luke.
|
|
|
1 Espetxeetako esparruan izandako lege aldaketak (7/ 2003ko LO Lege Organikoak batez
|
ere
) badu helburu argia: askatasunera eraman dezaketen erakunde juridikoak ahalik eta gehien jokoz kanpo uztea.
|
|
|
lehenengoa, delitu guztietarako, ez soilik terrorismo kasuetan hortaz? ezartzen diren betekizunak are zorroztasun handiagoz eratzea eta, bigarrena, terrorismo delituetan (baita antolatutako delitugintzaren kasuan
|
ere
) betekizun berriak sortzea. Lehenengo estrategiaren barruan hurrengo aldaketak kontuan hartu behar dira:
|
|
|
segurtasun epe berria, bost urte baino gehiagorako espetxealdi zigorretan ezartzen dena eta hirugarren gradua, edo eraentza irekia? lortzea atzeratzen duena (36.2 artikulu berria, Zigor Kodekoa); zigorrak benetan betearazteko eraentza berria (78 artikulu berria, Zigor Kodekoa), zigor batzuk batera pilatzen direnerako bai eraentza irekia, bai askatasun baldintzatua, bai espetxeetako onurak, bai eta baimenak
|
ere
, lortzeko epe neurketa berezia ezartzearen bitartez, aipatu erakundeak martxan jartzea nabarmen, edota betiko, atzeratzen duena; eta, azkenik, erantzukizun zibila ordainduta edukitzeko betekizun berria, eraentza irekia edota baldintzapeko askatasuna lortzeko ezinbestekoa dena (72.5 artikulu berria, Espetxeetako Lege Organiko Orokorrekoa).
|
|
|
Horien alboan espetxeetako lege aldaketok beste betekizun berezia ekarri dute terrorismo delituentzat bakarrik eragingarria dena: jarduera deliktiboak bertan behera uztearekin batera autoritateekin elkarlan aktiboan datzana hain zuzen
|
ere
.
|
|
|
Estrategia bateko zein besteko aldaketok zehatzago deskribatzea merezi du, horien gainean izan diren eztabaidak baita benetan duten esanahia
|
ere
ulertu eta balioztatu ahal izateko.
|
|
|
Arau orokorra orduan hurrengo hauxe bada: delitu astunetan zigorren erdia eraentza itxian betearaziko da delitua edozelan izanik
|
ere
.
|
|
|
Alegia: Zaintza epaileak, erregimen orokorra ezarri du, zioak emanez, Ministerio Fiskalari, Espetxeetako Erakundeei baita gainerako alderdiei
|
ere
entzun ondoren. Segurtasun epea alde batera uzteko erabakia hartu ahal izateko, ordea, birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua, aldez aurretikoa, egon behar da eta, hala denean, erruztatuaren inguruabar pertsonalak ere baloratu dira.
|
|
|
Zaintza epaileak, erregimen orokorra ezarri du, zioak emanez, Ministerio Fiskalari, Espetxeetako Erakundeei baita gainerako alderdiei ere entzun ondoren. Segurtasun epea alde batera uzteko erabakia hartu ahal izateko, ordea, birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua, aldez aurretikoa, egon behar da eta, hala denean, erruztatuaren inguruabar pertsonalak
|
ere
baloratu dira.
|
|
|
Nabarmentzekoa da, beste behin
|
ere
, segurtasun epea lege aginduz automatikoki ezartzekoa dela (arau orokorra) eta bakar bakarrik, salbuespenez, zaintza epaileak erabakiari atzera buelta eman liezaiokeela, horretarako Espetxeetako Tratamendu batzordeak eman behar duen birsartzeko iragarpena ezinbesteko betekizun nagusia dugula.
|
|
|
Segurtasun epe berriaren betekizunak delitu guztietan ikaragarrizko eragina izango du, baina terrorismo delituetan, baita antolatutako delitugintzaren kasuetan
|
ere
–areago, legez kasuotan 36.2 artikuluak berak epea bertan behera uzterik ez dagoela aldarrikatzen duelako.
|
|
|
areago, legez kasuotan 36.2 artikuluak berak epea bertan behera uzterik ez dagoela aldarrikatzen duelako. Terrorismo delituetan segurtasun epea automatikoki ezarriko da, besteetan bezala, baina ez Zaintza epaileak, ez inork, ezin dute eraentza orokorra inolaz
|
ere
ezarri, legearen borondatea kasu hauetan inongo salbuespenik ez egitea delako. Segurtasun epea, hortaz, ezarri eta bete egingo da ex legem eta, demagun, birsartzearen aldeko iragarpen bakoiztua balego ere.
|
|
|
Lauon izenak esanguratsuak izan arren, nekez erdietsiko genuke horien oihartzuna gaurko euskaltzale askoren artean. Izan
|
ere
, Nazario de Oleaga, Hipolito Larrakoetxea, Jesus Maria Leizaola eta Bonifazio Etxegaraik, banan banan, zer erakutsi eta zer eskaini ugari izan zuten XX. mendeko euskalgintzan.
|
|
|
Lauok biltzen dituen hari luzea zein izan daitekeen norbaitek galdetuz gero, berehalako erantzuna emango nioke. Lauak ziren zuzenbidearen mundukoak; lauak legelariak; eta, zer esanik ez, lauak
|
ere
euskaldun eta euskaltzaleak. Oleaga abokatu bizimoduan eta Euskaltzaindiaren zereginetan murgildurik bizi zen; Larrakoetxeak fraile karmeldarraren bokazioan jardun zuen, zuzenbide kanonikoaren ikuspegitik egundoko ekarriak egin zizkiola euskarari; Leizaolak, ezaguna denez, gazte gazterik landu zituen euskarazko gai juridikoak, politika abertzaleari muzin egin gabe; Etxegarai, azkenez, legelari fina, Espainiako Auzitegi Gorenaren idazkaria, eta, ororen gainetik, ikertzaile zehatza, Euskal Herriko ohitura eta bizitza juridikoaren aztarnak etengabe plazaratu zituena.
|
|
|
Ez gara horretan makalenak juristok. Egungo bizimoduak aurrera eramaten gaituen modu berean, aldarrikatze zabalak egiten ditugu, batera zein bestera, euskararena
|
ere
babestu nahian. Euskara berri berria dugu, omen, lege kontuetan.
|
|
|
Historia, alabaina, temati izaten da, eta ez ditu aldrebeskeriak maite. Historiak berak erakusten digu, gero eta nabariago, denboran zehar atzera joan eta zantzu batzuk badirela, behinolako gizarte euskalduna lanbide kontuetan
|
ere
ibilia zela.
|
|
|
Hasteko, Larrakoetxea kanonista karmeldarraren biografia ordena bereko Julen Urkiza eta Luis Baraiazarrak hartu zuten, Jose Luis Lizundia euskaltzainak Leizaola lehendakari zaharrarena hartu zuen bezalaxe. Etxegarairentzat, berriz, banuen aparteko lekukoa, hain justu
|
ere
, Jose Antonio Arana Martija euskaltzain gernikarra. Gertu gertutik jarraitu ditu horrek Etxegarairen nondik norakoak, eta bera zen, hortaz, egilerik erakoena.
|
|
|
Bilbotarra izan arren, harreman estuak izan zituen Oleaga juristak Zeanuri herriarekin. Bera
|
ere
, abokatu euskaldunen familia ugari baten aita izan zen; horren ondorioz, Oleaga abizena guztiz ezaguna da Bilboko foro juridikoan. Pentsabide karlistakoa zen, Esteban Bilbaoren bulegokide, Errepublika garaian euskal estatutuaren idazleetako bat (batez ere, epaitegien antolakuntzari buruzko arloan), Bizkaiko foru zuzenbidearen babesle sutsua, eta Bizkaiko Abokatu Bazkunean kargudun eta arduradun.
|
|
|
Bera ere, abokatu euskaldunen familia ugari baten aita izan zen; horren ondorioz, Oleaga abizena guztiz ezaguna da Bilboko foro juridikoan. Pentsabide karlistakoa zen, Esteban Bilbaoren bulegokide, Errepublika garaian euskal estatutuaren idazleetako bat (batez
|
ere
, epaitegien antolakuntzari buruzko arloan), Bizkaiko foru zuzenbidearen babesle sutsua, eta Bizkaiko Abokatu Bazkunean kargudun eta arduradun. Euskaltzale amorratua, hil arte izan zen Euskaltzaindiaren idazkaria, batik bat, gerra osteko urte ilunetan, orduan aritu baitzen Azkuerekin batera, Euskaltzaindiaren lanak eta kezkak aurrera eramaten.
|
|
|
Idazle moduan, aipatzekoa da Zurtasun gogoa (1923) liburua, Gregorio Mugika zenak eginiko testu baten euskarazko itzulpena. Bestelako lanak
|
ere
egin zituen, hala nola, itzulpenak eta hitzaldiak, irakurleak egiazta dezakeenez aldizkari honen bigarren zenbakian, Nazario de Oleaga(), Bilboko Gotzaitegiaren itzaltzaile juridikoa, izeneko artikuluan.
|
|
|
Erromara joana zen 1924 urtean Larrakoetxea. Hantxe ondu zuen lege testu horren euskarazko bertsioa, gerora
|
ere
, urte askoren buruan, Kardaberaz Bazkunak argitaratuko zuena, 1978 urtean. Bestelako lan sakonak ere egin zituen zuzenbide kanonikoan nahiz euskal literaturan.
|
|
|
Hantxe ondu zuen lege testu horren euskarazko bertsioa, gerora ere, urte askoren buruan, Kardaberaz Bazkunak argitaratuko zuena, 1978 urtean. Bestelako lan sakonak
|
ere
egin zituen zuzenbide kanonikoan nahiz euskal literaturan. Aipagarrienak, agian, Legoaldi izeonordearekin euskaratu zituen Grimm Anaien Ipuinak (1929).
|
|
|
Gazte gazterik ekin zion Leizaola legelariak bere euskalduntasuna eusteari. Testu batzuk
|
ere
badira horren lekuko. Administrazio publikoan ibili arren, Leizaolak beti lotu zituen politika eta kulturgintza, bi biotan landu zituela euskararen ezaugarriak.
|
|
|
Hartara, euskarak izan zuen, foru galeraren garaitik lehendabizikoz, zuzeneko presentzia eta izatea legearen esparru ofizialean. Horrek motz eta urri iraun bazuen
|
ere
, Leizaolak, horratio, ez zion euskal kulturgintzari utzi. Euskal literaturaz nahiz herriaren etorkizunaz arranguraturik, Eusko Jaurlaritzaren bigarren lehendakariak, nahiz erbestaldi luzean nahiz azken urtetako etxe itzuleran, beti gorde zuen bere euskal sena eta esku erakutsia.
|
|
|
Etxegaraitarrak (Karmelo eta Bonifazio) ezagun eta sona handikoak izan dira euskal letretan historia, literatura edota euskara gaietan. Bonifaziok, hala
|
ere
, inkesa berezia izan zuen beti, musikazaletasunarekin batera, zuzenbidearekiko, eta, batez ere, euskal foru zaharretatik etorritako hainbat erakunde eta araubideekiko. Eusko Ikaskuntzaren partaide gogotsua, bata bestearen atzetik etorri ziren, XX. mende hasieran haren ikerkuntza eta argitalpenak.
|
|
|
Etxegaraitarrak (Karmelo eta Bonifazio) ezagun eta sona handikoak izan dira euskal letretan historia, literatura edota euskara gaietan. Bonifaziok, hala ere, inkesa berezia izan zuen beti, musikazaletasunarekin batera, zuzenbidearekiko, eta, batez
|
ere
, euskal foru zaharretatik etorritako hainbat erakunde eta araubideekiko. Eusko Ikaskuntzaren partaide gogotsua, bata bestearen atzetik etorri ziren, XX. mende hasieran haren ikerkuntza eta argitalpenak.
|
|
|
Eusko Ikaskuntzaren partaide gogotsua, bata bestearen atzetik etorri ziren, XX. mende hasieran haren ikerkuntza eta argitalpenak. Lanean
|
ere
, Espainiako Auzitegi Nagusiaren Sala bateko idazkari kargua irabazi zuen. Euskaltzain osoa izan zen, eta haren sarrera hitzaldia, guztiz argigarria, euskara eta zuzenbidea uztartze asmo horretan bideratu zuen:
|