|
2000
|
|
|
Autopista ondoan etxebizitza mordoa egiten ari diren arren, gehienak zarauztarrek erosiak dira, aberats itxurakoak direnak kenduta. Kanpotik datozenak
|
ere
euskaldunak izan ohi dira, Azpeitia eta barnealdekoak gehienbat. Baina horrek ez du esan nahi, euskaraz ez dakien herriko norbaitek erdaraz ezin dezakeenik hitz egin, noski»
|
|
|
Izan ere, estatu horretan euskaldun kopuru handia dago. Garai batean Euskal Herritik Ameriketara emigratu zutenak eta oraindik
|
ere
euskaldun sentitzen direnak. Denek ez dute hala bizi, baina sustraiak gordetzen dituztenak lan handia egiten ari dira euren nortasunari eusteko.
|
|
|
Haurrek gelan euskara maila ona lortzen omen zuten baina atea gurutzatu bezain pronto, erdaraz jarduten zuten. Alde batetik tutoreek hainbat kanpaina jarri dute abian ikastetxe barruan, eskolaz kanpoko jardueretako monitore euskaldunak lortu dituzte, jangelako langile guztiak
|
ere
euskaldunak dira gaur, lehen ez bezala; gurasoekin motibazio kanpainak eraman dira aurrera, Jolas Parkeak eta Olinpidiak ere antolatu dira... " Gure ekintza eremua zabaltzen joan da" dio Arizkon plangintza honetaz arduratzen den Ixabel Asuak.
|
|
|
aberastasuna eta aniztasuna. Ekimenen eta sorkuntzen (formatua, emankizuna) aberastasuna, batez
|
ere
euskaldun edo elebidunak diren irrati soziatiboek (Lapurdiirratia, Irulegiko irratia) proposatutako ugaritasunaz, baina baita Radio France PaysBasquek ere, mugaz gaindiko saioen bidez edo Euskadi Irratiaren laguntzaz eginikoikuskizunen sorreraz(? 2.000 korista 2000 urterako?, 1999ko abenduaren 19a). Lehiakortasunaren aberastasun berria dakar, Radio Franceren aurrean, irrati soziatiboenagerpenak, nahiz eta zuzenduak zaizkien publikoa eta edukiak bat ez datozen; 1992an, ETB1ek. Iparraldearen orena?
|
|
|
Zergatik jarraitzen dugu estatua aldarrikatzen (halakorik egiten badugu bederen), mundu zabalean gero eta nabarmenagoikusten dugun joera estaturik nahi ez izatea denean? Hitz bitan, berriz
|
ere
euskalduna historiaren aurka edo historiatik kanpo ote dabil. Esan dezadan, galdera horiekin guztiekin nire asmoa ez dela burujabetza aldarrikapenen aurka egitea,, gauregungo mundua?
|
|
|
Baina zu
|
ere
euskaldun zintudan, eta, jaun Marcel izan zenaren ildotik, muinetaraino itsatsi zenidan zeure euskaltasuna.
|
|
2001
|
|
|
literaturak zeresan handia du horretan. Navarro Villoslada-k abarkekin eta ardi larruekinikusi zituen, oraintsu ehun urte, Erdi Aroko euskaldunak, eta, ordutik, abarkekineta ardi larruekin ikusten ditugu geuk
|
ere
euskaldunak; halatsu ikusten gaituztebesteek ere. Baina jantzien kontu hori baino haragoko gorabehera bat ere ageri dahorren guztiaren atzean:
|
|
|
Larre hizkuntza dena kale hizkuntza bihur dadin, hain maite dugun garo usaina ânorbaitek gorotz usaina esango lukeâ zertxobait galtzea nahitaezkoa izango du. Kaletarrak
|
ere
euskaldun gara, batzuk behintzat, eta zorigaiztoz edo zorionez, kaletarrok gero eta gehiago gailentzen ari. Eta kaletarron buru bihotzak ez izaki beti lehengo euskaldunenak bezain garbi.
|
|
|
" Nondum noueram Vascones homines in urbe Pompelone pro peregrinis haberi". Iztuetaren gipuztasunean, beste argibide batzuk ematekotan, argi ageri da euskaltasunaren funtsa, hizkuntzaz hain zuzen
|
ere
euskalduna, eta Arana Goiriren bizkaitartasuna (Arana Goiritarrena hobe, agian), egungo egunean itxura berekoia lezakeen arren, euskal batasunaren adierazpenik suharrenaren iturburua izan zen (K.M.O.).
|
|
|
Beste norbaitek ere ekarri du bere harri koxkorra guztion artean eraikitzen ari garen jauregi ederra hornituago ager dadin, Euskal Herrian ezjakinak dituen alde onak goraipatuaz. Erdara izan ohi dugunez jakite bide, zenbat ere ezikasiago, hainbat
|
ere
euskaldun jatorrago. Hori ez da adarra jotzeko gogoa baizik.
|
|
|
Irakurle euskaldunak ez du liburu hau ireki besterik, nahi duen lekuan. Zenbat
|
ere
euskaldunago, eramangaitzago eta gogaikarriago izango zaio irakurtzen duena. Itzulpen honetako hizkerak leku malkarretan barrena, gatazka bizian, dabilen gurdi zahar negartiak baino kurrinka eta karranka gehiago dario.
|
|
2002
|
|
|
RAMOS. Batez
|
ere
euskaldun eremu horretan, Iruñerriko euskaldun tipologiak dituen zailtasunak ez dituelako.
|
|
|
AZPkoen kasuan, portzentaje hori %16koa da. AZPkoen artean
|
ere
euskaldunak uste baino gutxiago dira, edo euskaraz baldin badakite, ez dute hizkuntzahonetan komunikazioa egiten goragokoekin.
|
|
|
Fisikan ere gorakada nabarmena ari da gertatzen azken hamarkadan (9 irudia), baina lizentziaturahorren matrikulazioa asko murriztu denez, euskaldunen kopurua ez da hainbestealdatu. Geologian
|
ere
euskaldunen proportzioa nahiko egonkor mantendu da %25 30bitartean. Kimikan proportzioak gora egin du, baina nahiko astiro (11 irudia).
|
|
|
Egia da administrazio publikora joanez gero behin baino gehiagotan ez direla euskaldunak aurkitzen egon behar luketen tokietan. Baina egia da, horrekin batera, lehenago baino askoz
|
ere
euskaldun gehiago kausituko duzula, duda gabe, mahai ofizial horietan eserita. Memoria pixka bat besterik ez da behar, buru pixka bat esan behar nuen baina hitz hori, buruarena alegia, anbiguo samar gertatzen denez" memoria" esango dut, memoria pixka bat behar da lehenago gertatzen dena eta orain dugun aukera parean jartzeko.
|
|
|
Aurten 1.800 bat lanpostu betetzeko deialdi publikoa egin zuen Osakidetzak eta bakar batean ez zen eskatu euskara, hizkuntza ofiziala, jakitea, gaztelania, ordea, ezinbestekoa zela. Oposizioen azterketak egiteko
|
ere
euskaldunek arazoak izan zituzten, azterketa gaztelaniaz egiteko prestatuta baitzegoen.
|
|
|
Mundu osoan herri guztiek onurak baino ikusten ez badituzte, zein da arazoa? Horretan
|
ere
euskaldunok salbuespena ote gara. Non dago horren logika?
|
|
|
Azter ditzagun zenbait datu. Euskal Herriko Unibertsitateko plaza elebidunetan 1.020 irakasle daude egun —irakasle euskaldunak gehiago dira jakina, denek ez dute-eta euskaraz irakasten— ikasturtean 11.576 ikasle matrikulatu ziren euskaraz eskaintzen ziren irakasgaietakoren batean —hemen
|
ere
euskaldunak gehiago dira, denek ez dute-eta euskaraz ikastea hautatzen— Irakasle ikasle multzo hau aise erka daiteke inguruko zein etxeko beste unibertsitate batzuekin. Kantabriako Unibertsitateak, adibidez, lehen eta bigarren zikloko 13.248 ikasle hartu ditu oraingo ikasturtean; irakasleak 1.054 dira.
|
|
2003
|
|
|
Iñaki Agirrezabal, Egoitz Lasa, Anjel Alkain eta Ixabel Agirresarobe aktoreek, berriz, Aranguren baserriko familia hezur haragizko bilakatu dute. Aktore gehienek pertsonaia bat baino gehiago landu dute, guztiak
|
ere
euskaldunoi oso gertuko zaizkigunak: " Baina ez dut uste estereotipoetan erori garenik", dio Alkainek," Euskal Herrian baserritar klase asko dago.
|
|
|
Era berean, baserritarrek swahiliera hitz egiten dutenean ere, ikusleak, Juan Martinek bezala, ez du ia ezer ulertzen. Ikuslea
|
ere
euskaldun berriaren azalean sartzen da ikuskizunak iraun bitartean.
|
|
|
Eta Habanan ere bazituen lagun batzuk, lanean bertan ere bai. Habanara etorri ginenean La Marina burdindegian hasi zen lanean, Garay y Zatica izena zuen enpresak eta ugazaba haiek
|
ere
euskaldunak ziren.
|
|
|
Ez da ezen gezurra, guk
|
ere
euskaldunok, Euskal Herria helburu hartzeko eskubidea badugula: duela 30 bat urte, Paulo VI.ak, orduko aita sainduak erran zuen nazionalismoaren ideologia ez doala, baitezpada, elkartasun unibertsalaren aurka.
|
|
|
Eta, artetik erraiteko, kasu berean geunden gu geu
|
ere
euskaldunok, ezen, gure Hegoaldeko diputatu batzuek bidali ziotelarik Wilson presidenteari beren askatasun deia, ez zien, nik dakidala, nehork neholako erantzunik eman. Estatuburu handientzat gu ez ginen, jakina, ez populu, ez nazio, ez ezer, hain aspaldian beren atzaparra gure gainean emana zutenez geroz auzoko frantses eta espainol inperio puxantek.
|
|
|
Etxeberri Sarako medikuaren Eskuararen hatsapenac argitaratu gabea (XVIII. mende hasieran), Egiategi zuberotar irakasle filosofoaren euskal historia orokor proiektu gauzatu gabea (XVIII. mende amaieran), Iztueta gipuzkoar funtzionarioaren Guipuzcoaco Provinciaren condaira (1847an argitaratua), eta Hiribarren lapurtar apaizaren poema historikoak mende beraren erdialdean (1853an argitaraturiko Eskaldunak nabarmenduz). Ohargarria da lau autore hauetatik hiru laikoak izatea, eta guztiek
|
ere
euskaldun herritarren irakaskuntzaren inguruko kezka izatea. Pentsa daiteke euskarazko hezkuntza interesatzen zitzaien heinean, historia formazio zibil horren parte gisa ikusiko zutela, eta hortik euskarazko historia lanak idazteko beren proiektuak.
|
|
|
Nire gurasoak kanpotarrak dira, baina gure herrian ederki integratuak. Biek ikasi dute euskaraz, eta seme alabak
|
ere
euskaldunak gara. Josebaren amak oraindik egin ez duena.
|
|
|
Agirre) edo" hitz loiak" esateko ohitura, hain zuzen. Zabalak hiperbolera jotzen du orain
|
ere
euskaldunen hizketa likitsak deitoratzerakoan: " Ay Cristiñauac, onenbeste zabaldu da gaurco egunean geure errietan berba loiac esateco izcune charra ce, nago ece Cristiandade guztian erriz erri, ta yentez yente, eztala iñon bere euscal errietan bashen berba loi gueiago esaten" (J: 82).
|
|
|
" Larre hizkuntza dena kale hizkuntza bihur dadin, hain maite dugun garo usaina ânorbaitek gorotz usaina esango lukeâ Â zertxobait galtzea nahitaezkoa izango du. Kaletarrak
|
ere
euskaldun gara, batzuk behintzat" (2001: 34).
|
|
|
Baina euskaldunon historian —erlijio eta estatuen hazi behar honen ondorioz— beldurrak jokatu duen paperaz gutxi mintzatu gara. Eta orain
|
ere
euskaldun askok izendatu nahi ez dugun beldurra sentitzen dugu kurubilkatzen erraietan egunez egun.
|
|
2004
|
|
|
Irastortzak, gainera, herritarrak euskaldun bezala agertzeak eta osasun zerbitzuen egoera aldatzeko presio sozialak duen garrantzia azpimarratu zuen. Gainontzeko administrazioek
|
ere
euskaldunen hizkuntz eskubideak urratzen dituztela jakinarazi zuen.
|
|
|
Eta urte haietan orduko hutsuneak ere betetzen zituzten. Azken hamar hamabost urteetan, beste zenbait aldizkariren eta batez
|
ere
Euskaldunon Egunkaria ren agerpenarekin, haien oihartzuna txikitu egin da, baina aldi berean pixkanaka benetan dagokien dimentsioa eta funtzioa hartu dute. Seguru asko biziraupena zaildu zaie (harpidetza kopuruei eta diru laguntzei eustea zailagoa izaten da, tamalez, banatzeko gehiago direnean), baina, bestetik, egokitzapen eta normaltze prozesu hori positibotzat jo dezakegu, bakoitzak benetan dagokion leku naturala har dezakeen heinean.
|
|
|
Euskararen aurrerabidea edo atzerabidea, dagoeneko aurresana dugun bezala, zerbaitekiko erreferentzian egindako ebaluazioaren irizpena da. Aurrerabidearen motza nabarmendu gura duenak, batez
|
ere
euskaldun moduan bizitzeko ditugun baldintzen muga latzak dauzka erreferentzia horren baitan. Eta euskaldun izateko ezintasunaren latzaz ohartarazi nahi gaitu.
|
|
|
–Gainera gure hizkuntzaren egoera larriaren errua besteei, kanpokoei boteaz, aitzakia bat ematen diegu euskaldunei beren burua zuritzeko eta bertan goxo egiteko. Auzi honetan errua batez
|
ere
euskaldunena dela, euskara bazterreratua, marjinatua dagoela, baina batez ere euskaldunek marjinatua dagoela ikustaraztea da kinka larri hone tatik ateratzeko biderik zuzenena?. 103
|
|
|
–Gainera gure hizkuntzaren egoera larriaren errua besteei, kanpokoei boteaz, aitzakia bat ematen diegu euskaldunei beren burua zuritzeko eta bertan goxo egiteko. Auzi honetan errua batez ere euskaldunena dela, euskara bazterreratua, marjinatua dagoela, baina batez
|
ere
euskaldunek marjinatua dagoela ikustaraztea da kinka larri hone tatik ateratzeko biderik zuzenena?. 103
|
|
|
Oraintsukoak ditugu Kontseiluaren antzeko adiera definizioak. Nolabait
|
ere
euskalduna elebidun bihurtu ahala honek bere betiko euskal izaera galdu eta erdalduntze higadurak azpilana egin duen neurrian sortutakoak baitira horren ezpaleko definizioak. Hots, euskaldun izatea euskara jakite hutsarekin lotzekoak.
|
|
|
Hondar lanak egiteko, erabileraren puntua jarrita, autokritikaren saioa eskainiko digu Amets Arzallusek. Ofizialtasunaren aldarriak zer balio du izan
|
ere
euskaldun izateko uste sendorik ez daukagunean. Uste sendoa diot, euskaldun izatearen funtsa euskaran datzala uste duenaren ustea, ez itxuraren ustezko euskaldun izatea.
|
|
|
Nafar izena Europako estatu bateko herritarren izate nazional, juridiko, zibil, sozial, politiko eta estatalari dagokio, eta estatu hori euskal herritarren bakarra izan da?. 304 Hemen, eta ondoren etorriko den zatian, Estatuaren alderdia nabarmentzen da oroz gainetik euskal nortasun antropologikoaren izaria haren mirabe izateko. Beraz, ez genuke Estaturik behar batez
|
ere
euskaldun izateko; aitzitik, Estatu izan behar genuke oroz gainetik euskal hiritar izateko.
|
|
|
Has gaitezen Laxaro Azkuneren iritzia bilduz: . Gero eta sarriago egokitu zait euskaldunen artean, erdaraz hitz egiteko ohitura duenari esker, guztiek erdaraz aritzen ikustea?. 602 Jokabide hori gailentzen da gure ustez
|
ere
euskaldunen artean, erdaldun gehienen izenik gabeko nagusikeria gorabehera. Egunero dakusagu, egunero jasaten.
|
|
|
Bere arrazoibidearen logikak ez du inolako funtsik zera dioskunean: euskaldun izateko era asko egoteari zor omen zaio Baroja
|
ere
euskaldun (idazle) izatea. Jakina, bada, euskaldun izateko modu asko eta asko daude, hori bagenekien, baina euskaldun era batera edo bestera izateko, lehenengo eta behin, euskaldun izan behar da.
|
|
|
Soziolinguistikaren inguruko informazio hori gurasoen aukera egokia egiteko ezinbesteko baldintza baldin bada, zer esan dezakegu Hezkuntza Sailburuaren kultura soziolinguistikoa Oliverirenaren neurrikoa denean? Hizkuntza ereduen arduradun gorenak soziolinguistikaren oinarrizko jakite gaitasunik ez baldin badu, nolako euskal eskolaren aurrean dago hezkuntzaren eskutik herri hau berriro
|
ere
euskalduna bihurtzeko bideetan dabilena. Ondo pentsatuta, ez al da ulertezina oraindik holako gauzak gertatzea euskalgintzan daramagun urte mordoa eramanda?
|
|
|
Baina gauza bat dakit seguru: inoiz erabat euskalduntzen baldin bazaigu, Euskal Herria bera
|
ere
euskaldun berri dela aitortu dugu. Eta bestela ez da ezer izango:
|
|
|
Besterik uste dut, eta ondoko zentzu honetan oinarrituko nintzateke beste hori argudiatzeko. Oker ez banago, euskaldun abertzalearen salaketa ez datza batez
|
ere
euskaldun izateko eredu desberdinen auzian, euskaldun beste modu batean izateko eta sentitzeko tankeran, beste honetan baizik: alegia, beste eredu eta modu horiek ez direla funtsaren funtsean euskaldunak, espainolak baizik, eta beste fedegabe horiek euskaldunari ez diotela euskaldun gisa bizitzeko eskubiderik onartzen euren hizkuntzara makurrarazten gaituztenez gero.
|
|
|
Hori argituta, bidenabar, beste bigarren ohar bat ere egin beharra gaude, eta da, Sabino Arana arraza garbiaz ari denean, euskal tradizioan oinarrituta ko kaparetasuna zuela gogoan, eta ez inola
|
ere
euskaldunen odol garbitasu na, hau zentzu fisiologikoan ulertuta. Hau diogu badirelako oraindik Aban dokoa inozotzat jotzen dutenak, mestizajearen fenomenoaz ohartu ez balitz bezala.
|
|
|
Lehen arrazoia da, Sabinok maketismoaz hitz egiten duenean, euskal nazio ukatu eta menperatu baten burujabetasuna aldarrikatzen duela eta, be re politikagintza zapalkuntza egoera batetik abiatzen denez gero, ondorioz datorren jokabide normala dela politikagintzan nazio proiektu horren kontra daudenak oro etxekoak nahiz kanpokoak etsaitzat hartzea edo, bestela esanda, gizarteko harremanak gatazka zentzuan ulertzea. Maketoaren kon tzeptua, bada, ez du mugatzen soilki inmigratuen mundura, arras arinki esan izan den bezala, baizik eta kanpoko okupatzaileekin hatera kolaboratzen du ten bertakoak
|
ere
euskaldunak izan ala ez kategoria berean sartzen ditu.
|
|
|
XIX XX. Mende arteko paisaia eta batez
|
ere
Euskalduna agerkaria izan zuen hizpide.
|
|
|
Nire iritziz beste gauza askotan bezala honetan
|
ere
euskaldunok batzen gaituen bidea jorratu dugu. Gure eguraldi iragarpenak egiteko zer aukeratu, espainolek egin duten itsasoaren zatitzea, frantsesek egin dutena, ala britainiarrek darabiltena aukeratu, frantsesak eta espainolak alde batera utziz?
|
|
|
Hirugarren sailean, azkenik, morfemen arteko desberdintasunak aipa genitzazke, hauek
|
ere
euskaldunen artean oso ezagunak: Gipuzkoan" dit", Bizkaian" deust", Iparraldean" daut" edo" deit"; Gipuzkoan" gera", Bizkaian (eta ez Bizkaian bakarrik)" gara", Nafarroan" gra" edo" gare", Iparraldean" gira"," gire" edo" gia".
|
|
|
Hizkuntza bat, beraz," hitz lerrokada" bat omen da: hauxe uste dute oraindik
|
ere
euskaldun batzuk eta" euzko zale" guziek. Beren ustez, beraz, hiztegi on bat gertatu, eta kitto:
|
|
|
–Berriro
|
ere
euskaldunak ihesi.
|
|
2005
|
|
|
Ez daukat daturik esku artean, baina uste dut jada kopuruetan erdi eta erdi gabiltzala, eta uste dut esfortzu hori egin duen jendearen kemena goraipatzekoa dela. Zortzi orduan lan egin, gero euskaltegira joan beste bi orduz, eremu erdaldun batean bizi, erabilpenerako oso aukera gutxi eduki, eta hala
|
ere
euskaldun oso modura funtzionatzea lortu duenak badu meritua.
|
|
|
Tuba/ en haurrak ziren Tubaloak deitzen, Iberak deithuz
|
ere
Eskualdunak ziren, Heiek Banderatzat gurutze bat zuten, Tuba/ en izenaren lehen letra baitzen.
|
|
|
Iberak deithuz
|
ere
Eskualdunak ziren (1891).
|
|
|
Lauok biltzen dituen hari luzea zein izan daitekeen norbaitek galdetuz gero, berehalako erantzuna emango nioke. Lauak ziren zuzenbidearen mundukoak; lauak legelariak; eta, zer esanik ez, lauak
|
ere
euskaldun eta euskaltzaleak. Oleaga abokatu bizimoduan eta Euskaltzaindiaren zereginetan murgildurik bizi zen; Larrakoetxeak fraile karmeldarraren bokazioan jardun zuen, zuzenbide kanonikoaren ikuspegitik egundoko ekarriak egin zizkiola euskarari; Leizaolak, ezaguna denez, gazte gazterik landu zituen euskarazko gai juridikoak, politika abertzaleari muzin egin gabe; Etxegarai, azkenez, legelari fina, Espainiako Auzitegi Gorenaren idazkaria, eta, ororen gainetik, ikertzaile zehatza, Euskal Herriko ohitura eta bizitza juridikoaren aztarnak etengabe plazaratu zituena.
|
|
2006
|
|
|
Erabakitzeko esparrua
|
ere
euskaldunok ezarri duguna da. Gure autogobernuaren edozein marko juridikoren erreformak Eusko Legebiltzarreko gehiengoaren akordioa behar du, baina baita Gorte Nagusien erabakiaren errespetua ere.
|
|
|
Gaur egunean
|
ere
euskaldun asko ari da eraikuntzan. Reno inguruan, hasteko.
|
|
|
Taulan 1981, 1986 eta 1991ko euskaldunak, hurrenez hurren, dagokien urteko euskaldungo osoaren% 65,06,% 68,81 eta% 58,71 dira. Nolanahi
|
ere
euskaldunen gehiengoa kasu guztietan. Eskuin aldeko zutabeetan, aztertzen ari garen tarteetako irabazi/ galerak agertzen dira; 81 epealdian, galdutako euskaldunak, adin tarte zaharrenetan ematen dira, 50 urteetatikaurrera, 2.587 hiztun, eta multzo horrekiko erlatiboki kopuru txikia da eta, hiztun galerak zio naturalak (heriotzak,...) eragindakoak direla pentsatzera eramanez.
|
|
|
Badakigu birraitona Bidaniakoa zuela. Aitona
|
ere
euskalduna omen zen.
|
|
|
Setioa hasi berria zen, jendeek ez zekiten oraino zer etorriko zitzaien eta eskuzabal agertzeko esku ematen zioten beren buruari. Batez
|
ere
euskaldunek.
|
|
|
Nork edo nola bermatuko die euskaldunei justizia zerbitzuak euskaraz jasotzeko eskubidea? Herri aginteei jartzen zaizkie obligazioak, baina denek dakigu (batez
|
ere
euskaldunek) obligazio horiek kasu askotan ez direla betetzen. Zerbitzu berri honetan aurreikusten da, besteak beste, kexen jarraipen zehatza egitea eta eskubide urratzaileari aholkularitza eta laguntza ematea.
|
|
2007
|
|
|
Frantzia uztailaren 27an sartuko da zorretan, eta Espainia berriz maiatzaren 1etik ari da besterenetik jaten. Seguru honetan
|
ere
euskaldunok frantses baino espainolago garela.
|
|
|
" Ni irakurlea naiz eta niretzat liburua ikasbidea izan da, askatasun bidea. Maite dut besteekin komunikatzea, batez
|
ere
euskaldun izateagatik beren burua ezjakin edo txiki sentitzen dutenekin. Frantsesaren aldean hori pertsona askoren buruan sartua izan da hemen.
|
|
|
Indarrez behartu ere, mehatxu zuzenaren bitartez.ETAri arrazoi emateagatik zigortu gaitzakete baina digute gaizki ari garenik sinestarazi. Horrek agerian lagatzen du berriz
|
ere
euskaldunon behin behineko egoera. Zein herrik iraun dezake modu naturalean eta arrazoia erabiliz egiten dituenak zigortzen dituen konstituzio baten menpean?
|
|
|
" 1960 urte inguruan azaltzen da euskal arazoetarako belaun berri bat. Urte hori ezkeroztik, behar bada, pixka bat lehentxoagotik euskal adimena eta euskal sentipena berritu egiten da, bere baitan zartada bat sentitzen du eta ordu ezkeroztik gertaera hau belaun berri baten esnatzea, kontuan hartu gabe ez dago soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 39 aztertzerik ez euskal kultura, ez euskal politika, ezta
|
ere
euskaldunen artean dabiltzan ideologiak. Hau da azken urteotako gertakarik bortitzena.
|
|
|
Nagusiaren askatasuna, mendekoaren gatibutasuna. Eta halarik
|
ere
euskaldunok oraindik ez gara jabetuhizkuntza bizikidetzaren inguruan sartu dizkiguten gezur beltzez.
|
|
|
Gizakiaren hizkuntzazkotasuna, ordea, ez da behin bateko gertakari bat bukatua dagoena. Alde batetik, beti hizkuntza ikasten ari gara (batez
|
ere
euskaldunok!). Haurrak hizkuntzarekin batera ikasi du bera eta bestea bereizten, ingurua «ikusten», klasifikatzen, «logika» erabiltzen, arrazoitzen eta argudiatzen, eta nor izaten.
|
|
|
Horren haritik, bestela, euskal gizataldea ezaugarritzeko euskal hizkuntzak betetzen duen papera azpimarratu behar dugu: egia baldin bada —aipatu berri ditugun Humboldten hitzetan ikusi bezala— gizadia naturalki hizkuntz komunitate ezberdinetan errealizatzen eta banatzen dela, orduan komunitate horien artean —eta ondorio guztiekin— onartu dugu
|
ere
euskaldunek osatzen dutena. Horrela, bada, euskarari —bestelako" ama hizkuntzei" bezalaxe— errealitatearen ulermena ahalbidetzeko eta baldintzatzeko gaitasuna aitortu zaio, hain justu, aipatutako Ortega Gasset, Pagliaro edota Gipper eta Schmitter autoreen hitzen zentzu berean210 Euskal hezkuntzari loturiko sozializazioa eta enkulturazioa, beraz, ezin izango dira gauzatu euskarari bereziki so egin gabe, ze, Chamizok eta Deweyk orokorrean esandakoak gurera ekarriz211, prozesu horiek bestela errealizatzeko posibilitaterik gabe geratuko lirateke.
|
|
|
– Nire arbasoak
|
ere
euskaldunak dira.
|
|
2008
|
|
|
Nik hori ez dut onartzen. Egun gatazka
|
ere
euskaldunen eta abertzaleen artean baitago. ETA gatazkaren albo ondorio bat da, dramatikoa, baina nahiko lekuz kanpokoa.
|
|
|
Lastima ez egotea Toribio Etxeberria bezalako jende gehiago PSOEn. Aspaldi da haren Ibiltarrixanak irakurri nahi dudala eta artikulu honen idazketa aitzakiatzat harturik, horretara paratuko naiz, PSOEn
|
ere
euskaldunak bazirela eta badirela egiaztatzeko besterik ez bada ere.
|
|
|
Alde batetik, eta lehenik, ni ere etsia nago: ez baitut inola
|
ere
euskaldun gisa arrotz hartuko nauen inolako euskal nazio politikorik nahi, bere estatu eta guzti izanda ere. Are gehiago, zilegi bazait, Rikardo Arregiren harako gomendio sonatu haren oihartzun gisa, barrenbarrenetik honako deiadar hau isuri nahi nuke:
|
|
|
Beharbada, hala eta guztiz ere, bere buruari nortasun eta kontzientzia nazional euskaldunik aitortzen ez zioten herritarrez osatua egongo zen. Euskal herri etnolinguistiko hura egungo euskal herri nazionala baino askoz
|
ere
euskaldunagoa zen, ez daukagu zalantza izpirik. Kontzientzia nazionalean asko irabazi omen dugu, hala diote abertzale guztiek aho batez, baina gauza bat ahantzi bide zaie hori aitortzean:
|
|
|
Agian gogorregia egiten zaielako, Josu Landak zioen bezala?? egindako kulturgintza
|
ere
euskalduna omen dugu. Honek aterako dizkigu babak eltzetik, nork aterarik ez baldin bageneukan.
|
|
|
Egiategiren tropo eta adibide erabilerak filosofia liburu zaharretan asko aurkitzen zen, baina gaur
|
ere
euskaldun idazleek europar filosofia berriekin batean idatz tankera tropodun berdina usatzen dute, hala nola Gil Bera edo Roman Garate eta idazle guztiei ez zaigu aiher gure lumak tropoz koloretzea.
|
|
|
[...] Lo que Uds. expongan, junto con lo que otros digan, puede servir de fundamento para que el Prelado dicte una disposición con caracter general.» En su vista convoqué una reunión de Parrocos del Arciprestazago, y deplorando todos los sucesos, y el prejucio que se seguía a la instrucción doctrinal, se acordó que antes de contestar a Vitoria procedía preguntar a otros Arciprestes si en sus Arciprestazgos había novedad, así me dirigí a ellos y aun no he recibido otra contestación que del de Mondragón que me dice no hay novedad, y continuan enseñando en vascuence lo mismo que antes.» Ikusten denez Elizak ez zuen beste gabe onartu nahi gaztelaniazko irakaskuntza hutsa, eta arlo batzuetan behintzat euskarari eutsi nahi zion. Baina kargutu bere motibazio nagusia praktikoa zela («el prejucio que se seguía a la instrucción doctrinal»), eta batez
|
ere
euskaldun elebakarren egoerari aurkitu nahi ziola irtenbidea («el modo de instruir convenientemente en el catecismo a los que ignoren la lengua castellana»). Euskaldun izanik gaztelania ere bazekitenei beren ama hizkuntzan ez irakastearen inposaketagatik ez zen kezka berezirik aipatzen.
|
|
|
«Napar euskaldunak»
|
ere
euskaldunen artean kokatzen zituen beraz Azkuek. Itxura guztien arabera Azkuek, garaikoek bezala, ez zeukan lurralde kanona bat ere argi finkatuta, hiru zein lau probintzien erreferentziak tartekatuz.
|
|
|
Eta Azkuek seminarista garaitik Arturo Campionen gramatika ezagutzen zuelarik, han ere mugaz bestaldeko lurraldeen berri izan zuen. Hola 1891an, Izkindea idaztean, argi aipatzen zituen mugaren bestaldeko euskaldunak, hauek
|
ere
euskaldunen multzo bakarrean bilduz:
|
|
|
Artikulu honetan politikari euskaltzale baten bizitzaren berri laburra ematen zaigu, batez
|
ere
Eskualduna kazetan oinarrituta. Medikua lanbidez, Donibane Lohizuneko auzapez bilakatu zen, Iparraldeko elite lokalaren artean arrunta den bezala, Errepublika gorriaren aurkako eta Euskal Herri zuriaren aldeko diskurtso ideologiko eta ekintza politiko nabarmenak aurrera eramanez.
|
|
|
Eusko Alkartasuna
|
ere
euskaldunen egoeraren inguruan mintzatu zen. Gaur egun, euskal hiztunek gaztelaniaren inposizioa sufritzen dutela adierazi zuen.
|
|
2009
|
|
|
hainbat eskualdetan euskarak aurrea hartu dio erdarari informazio lokalaren lanketan, eta horren erakusgarri dira Topagunean federaturiko agerkariak (135.000 etxetara iristen diren 35 kazeta orotara) zein Euskarazko Komunikazio Taldeak (EKT, Berria plazaratzen duen empresa berbera) argitaraturiko Hitza egunerokoak (7 dira guztira eta 40.000 ale baino gehiagoko botaldi globala daukate). – Interneteko webguneei gagozkiela (horiek ez dira eskeman ageri), datuak argigarriak dira (hemen
|
ere
euskaldunak eta euskaldun ez direnak zaku berean sartzearen akatsa errepikatzen den arren): Eustatek (2009) emaniko datuen arabera, ez da euskara hutsez diharduen webgunerik ageri EAEko 20 bisitatuenen artean (bai ordea webgune elebidun batzuk, hala nola www.euskadi.net, www.ehu.es, www.gara.net edota zenbait banku eta aurrezki kutxarenak). 7 – Beste arlo batzuetan, azkenik, oso presentzia txikia dauka euskarak:
|
|
|
Euskaldunen herri literatura ezer izan bada, beste guztiei euren balioa kendu gabe, bertsolariek egin izan dituzten eta gaur ere egiten dituzten bertso saio, bertso kantaldi eta bertso lehiak dira. Euskal Herritik kanpora
|
ere
euskaldunen aholiteratura bertsolariekin eta bertsozaleekin kidetzen dute.
|
|
|
Frantsesteko eta karlistadetako bertsoak eta alde bateko eta bestekoen gerra ekintzak eta iritziak. Baita
|
ere
euskaldunek Euskal Herritik kanpora izandako gertaera latzak ere, hala nola Afrikako edo Kubako gerretakoak.
|
|
|
EITBk Nafarroan eta Iparraldean dituen ordezkaritzen inguruan, Suriok azpimarratu du ez dutela aurreikusi ez kentzea ezta ordezkatzea ere, eta erantsi du ETB errekuperatu eta jendea kate horretara zaletzeko egingo duela lan, batez
|
ere
euskaldunen belaunaldi berriei zuzenduta.
|
|
|
PSEren ustez, Kontzertuaren blindatzea ez da inondik inora
|
ere
euskaldunen pribilegioak sendotzea
|
|
|
Jose Antonio Pastor PSEren eusko Legebiltzarreko bozeramaileak azpimarratu du Kontzertu Ekonomikoa blindatzeko proposamenak ez duela suposatzen inondik inora
|
ere
euskaldunek espainiarrekin alderatuz pribilegioak dituztela, baizik eta, arautegi fiskalak duen tratamendua berdindu egiten dela aldundien arauekin.
|
|
|
Goenkaleko Maria Luisa da oraindik
|
ere
euskaldun askorentzat Kontxu Odriozola. Bi denboraldi badira ETBko telesailik arrakastatsuena utzi zuela, baina halere jendeak gogoan du pertsonaia.
|
|
|
Gerok guchi izan; arrotzak zearka guri begira ikusten; ayei zerekin poz emango zayen jakin? eta alashen
|
ere
euskaldunak beren artean zirzilkeriyetatik beti leyan!. Ez gatoz, bada, auzitara!
|
|
|
Era berean, orain dela hogeita hamar urte, euskaldunak ez zuen pornoa auzo euskaldunetan erosten. Halaber, Frakdun Kobratzailearen enpresak debekatu egiten dio Frakdun Kobratzaileari zordunari euskaraz mintzatzea, zorduna
|
ere
euskalduna izan arren, euskara erabiltzeak exijentzia inpertsonalen kontrakoa den senide giro konfiantzazkoa sortzen omen baitu.
|
|
|
Pilarreko Ama Birjinak mesede handiak egin dizkigu gizakioi, batez
|
ere
euskaldunoi. Nafarroako Blanka hiltzat jo zuten eta Pilarrek berpiztu zuen.
|
|
|
Bada, asmoa aipatu orduko, antropologo europar zale haietako batek: «Ez nekian Italian
|
ere
euskaldunak bazirela!».
|
|
|
Dena dela, ez dira falta
|
ere
euskaldunen barruan, oro har, sartzen diren nafarrak eta, ezaguna denez, guztiek, vizcaíno, izena hartzen dute.
|
|
|
Ez dakigu zein den edizio horrek gaur egun izan dezakeen garrantzia edo gaurkotasuna maia hizkuntzen ikerleen artean, ezta
|
ere
euskaldunen artean gaur egun horrek piz dezakeen interesa, baina uste sendoa dugu bitxikeria bibliografiko honek argitasun apur bat eskaintzen digula euskalgintzaren urrezko aroko figura handiek (Azkue, Urkixo, Campion, Bonaparte, Abadia, Vinson, Lacombe...) zeukaten mundu intelektualaz eta kezkez.
|
|
|
«Bizkaian aro onaren beha dago Mola azken jauziaren egiteko Bilbao barneraino. Kurritzen hasi zen elhea baizik
|
ere
Eskualdun gobernioa gerlari uko eginik Francorekin baketzera zohala. Bainan ez, Aguirrek jakin arazten du biphilki.
|
|
|
Horrekin lotuta, betarramistek Montevideon sortutako eliza izan zen gune garrantzitsua, euskaldunen eliza bezala ezagutzen zena alegia (bertan euskaraz, gaztelaniaz eta frantsesez ematen baitzituzten elizkizunak) (Rodríguez, 1991). Beraz, hura
|
ere
euskaldunen bilgune garrantzitsua izan zela azpimarratu beharra daukagu, batez ere Euskal Herriari buruz zuten ideiaren ondorioz. Euskaldunek beren betiko ohiturekin jarraitzea erabaki zuten; pilota partidak antolatu, tabernan ibili eta igandetan beren elizkizunetara joaten ziren.
|
|
|
Jon Bollar Aulestiko alkatea eta UEMAko presidenteak aipatu zuenez, «euskaraz bizitzeko erabakia hartu zuen udalerri kopurua hirukoiztu egin da, baina oraindik
|
ere
euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko asko dago egiteko. Horren erakusgarri dira Behatokiak udaletan jarritako postontzietan, hizkuntz eskubideak urratu direlako jasotako 200 kexak, Nafarroan 20 baino gehiago.
|
|
|
Espainiar Estatuaren goiko arduretan jarduteko demokraziarekiko errespetua alde batera utzi behar da. Batez
|
ere
euskaldunekin zerikusia duten gaiei dagokienez. Harrigarria ez da iruzurrak egitea.
|
|
|
Giroa batez
|
ere
euskalduna da. Bereziki gurasoak gerturatu ohi dira haurrekin.
|
|
|
Jakiña da Euzkadi Euskalerriaren (bat eta beste berdin zaizkigu) aldeko guziyok ez degula neurri batez neurtuko guziya; bañan... au onela dalako, ¿ asi al gintezke erdaldun ta erdalzaleai geren umekeriz atsegiñik betienak eman nairik bezela? Gerok guchi izan; arrotzak zearka guri begira ikusten; ayei zerekin poz emango zayen jakin... eta alashen
|
ere
euskaldunak beren artean zirzilkeriyetatik beti leyan! –Ez gatoz, bada, auzitara!
|
|
|
Eskerrik asko Socori, beste hainbat gauzaren artean berari zor baitiot jakitea zeinen zaila den eta zenbaterainoko ahalegina eskatzen duen etxetik euskaraz tutik jakin ez eta heldutan, irakaskuntzan eta lagunartean euskara erabiltzeko batere modurik ez izanda, halere, euskaldun berri izatera iristeak, non eta gaur oraindik euskararik gabe bizi litekeen Herrian. Guztiok, baina batez
|
ere
euskaldun zaharrok, zorretan gaude euskaldun berriekin, hizkuntza bizikidetza ahalbidetzeko berealdiko ahalegina egin dutelako.
|
|
|
Eta, atrebentziarekin, berak
|
ere
euskaldunok eta euskal kultura zinez eta benetan maite dituela, maite gaituela, esatera ausartuko naiz, batere erratzeko beldurrik gabe.
|
|
2010
|
|
|
Malagako zinema jaialdiaren XIII. edizioak ez du etenik. Joan den larunbatean ekin zioten edizio berriari, Josu Venero bilbotarraren dokumentalarekin, eta hirugarren egun honetan
|
ere
euskaldunak bertan izan dira. Unax Ugalde aktore arabarra Andaluziako hiri ezagunean izan da, Bon appétit filma aurkezteko.
|
|
|
Txomin Epalza gaztea ere bertan erantsi zitzaien, gazte bizkaitar zenbaiten antzera, Ingalaterran baitzegoen Cambridgen ikasketak egin ondoren. Orobat zituzten ezagutu beste hainbat herritako jendeak; Hernandorenak nabarmentzen zuenez, bretoiak, hauek
|
ere
euskaldunen antzeko xedeekin baitzihoazen; apezpiku bat edo beste. Ajacciokoa eta Venezuelakoa aipatzen zituen, euskaldunen alde nabarmendu zirelako?, eta abar. Dublineko geltokian zain zeuzkaten Irish Handball eko Council eko Michael Lennon lehehendakaria eta Mac Donnel idazkaria.
|