|
2007
|
|
|
Ikerketen bidez, proteina fotosentikor bat aurkitu dute koraletan. Aurkikuntza horrek azalpena
|
ematen
dio ugalketa prozesuaren erregulazioari, koralen bizi erritmoak argiarekin lotuz.
|
|
|
Elektroi bakoitzaren interferentzia patroia molekulatik erauzitako beste elektroiaren presentziaren eta abiaduraren baldintzapekoa da. Hain zuzen ere, patroiak abiaduraren arabera analizatzeak aukera
|
ematen
du fisika klasikoaren eta kuantikoaren arteko trantsizio mekanismoak aztertzeko, Ricardo Díez Materialen Fisikako Zentroko errektoreordeak (CSIC EHU) eta artikuluaren egileetako batek dioenez.
|
|
|
2001ean eguzki haizeak aztertzera bidali zuten espazio ontzi bat Genesis misioan. Espazioan 27 hilabete
|
eman
eta gero, eta lana behar bezala egin eta gero, hau da, datu mordoa bildu eta gero,
|
|
|
2001ean eguzki haizeak aztertzera bidali zuten espazio ontzi bat Genesis misioan. Espazioan 27 hilabete
|
eman
eta gero, eta lana behar bezala egin eta gero, hau da, datu mordoa bildu eta gero, espazio ontzia lurreratzeko orduan, paraxutak huts egin eta Utahko basamortuan txikitu zen.
|
|
|
Teknika horren bidez lortzen diren zelula amak erabat bateragarriak dira fibroblastoa
|
eman
duen helduarekin. Hori gizakietan lortuz gero, ez litzateke errefusa arazorik egongo, eta, beraz, zelula amen bidezko terapiek ez lukete arazo hori izango.
|
|
|
Guztira, 9.600 kilometro. No hands across America izena
|
eman
zioten abentura hari, helburua eskurik gabe gidatzea zelako. Autoa ez zen gidaririk gabekoa, pertsona batek azeleratzen eta balaztatzen baitzuen.
|
|
|
Jasotakoaren arabera, seinalea aurrera bidaliko duen ala ez erabakitzen du, eta, erantzuna baiezkoa izatekotan, seinalean eragin eta beste milaka neuronatara bidaltzen du. Funtzionamendu horrek sekulako ahalmena
|
ematen
dio neurona sareari; besteak beste, lan abstraktuak egiten dituzte.
|
|
|
Kalkulu unitate txiki asko defini daitezke, eta haien artean konektatu. Haietako batzuei datuak
|
emanda
, sarea abiaraz daiteke, eta, irteerako neuronen bitartez, lanaren emaitza jaso. Hain zuzen ere, informatikariek neurona sare deitzen diete modu horretan funtzionatzen duten programa informatikoei, eta adimen artifizialaren arloan sailkatzen dituzte.
|
|
|
Programatzaileak hasierako egitura bat
|
ematen
dio sareari, eta trebatze fase batean sartzen du. Horretarako, problema bat ematen dio, eta, problemaren planteamenduarekin batera, problemaren soluzio zuzena.
|
|
|
Programatzaileak hasierako egitura bat ematen dio sareari, eta trebatze fase batean sartzen du. Horretarako, problema bat
|
ematen
dio, eta, problemaren planteamenduarekin batera, problemaren soluzio zuzena. Sareak problema aztertu, eta soluzio bat ematen du; informatikariak emandakoarekin alderatzen du, eta neurona bakoitzaren jarduera egokitzen du sare osoak lortzen duen soluzioa zuzenarekin doitzeko.
|
|
|
Horretarako, problema bat ematen dio, eta, problemaren planteamenduarekin batera, problemaren soluzio zuzena. Sareak problema aztertu, eta soluzio bat
|
ematen
du; informatikariak emandakoarekin alderatzen du, eta neurona bakoitzaren jarduera egokitzen du sare osoak lortzen duen soluzioa zuzenarekin doitzeko. Berriz saiatzen da; programa ondo eginda badago, bigarren saioan gertuago izango dira sarearen soluzioa eta soluzio zuzena.
|
|
|
Horretarako, problema bat ematen dio, eta, problemaren planteamenduarekin batera, problemaren soluzio zuzena. Sareak problema aztertu, eta soluzio bat ematen du; informatikariak
|
emandakoarekin
alderatzen du, eta neurona bakoitzaren jarduera egokitzen du sare osoak lortzen duen soluzioa zuzenarekin doitzeko. Berriz saiatzen da; programa ondo eginda badago, bigarren saioan gertuago izango dira sarearen soluzioa eta soluzio zuzena.
|
|
|
Ikaste sistema honek tranpa dirudi, lortu lukeen soluzioa
|
ematen
baitzaio. Baina garunak gauza bera egiten du.
|
|
|
behin eta berriz soluzioa ikusi ondoren. Aurpegien ezagutza adibide ona da; ume jaioberriek hilabeteak
|
ematen
dituzte gurasoen aurpegiak ezagutzen ikasten, horretarako abstrakzio maila minimo bat behar baita. Izan ere, sei hilabeteko ume baten aitak edo amak itxuraz aldatzen badu (ilea moztu, adibidez), litekeena da umeak zailtasun handiak izatea haren aurpegia ezagutzeko.
|
|
|
Sareari ikasarazteko, azken batean, lanean jarri behar da. Input bat
|
eman
behar zaio, datuak sartu. Datu horiek ez dira zuzenean neurona guztietara iristen; gutxi batzuek hartzen dituzte, tratatzen dituzte eta transmititzen dizkiete konektatuta dituzten neuronei.
|
|
|
Seinale elektriko baten modura transmititzen dira datuak neuronaz neurona, irteerako neuronetara iritsi arte. Azken neurona horiek output bat
|
ematen
dute.
|
|
|
Izan ere, neurona sarearen nahitaezko osagaiak dira. Sare posible sinpleenak neurona bakarra izango luke, input sinple bat jaso, eta, eraldatuta, output sinple bat
|
emango
lukeena. Neurona bakarra eta datu bakarra tratatzeko.
|
|
|
Oso eragiketa sinplea da, eta, hala ere, bost neurona behar dira sare batek hori egiten ikasteko: bi neurona inputaren datuak jasotzeko, beste bat azken outputa
|
emateko
eta tarteko beste bi neurona.
|
|
|
Horregatik, informatikariek geruzaka antolatzen dituzte. Lehenengo geruzan, inputa jasotzen duten neuronak daude; gero, behar denean, tarteko lehen geruza dago; gero, tarteko hurrengo geruza guztiak, ordenean; eta, bukatzeko, outputa
|
ematen
duen neurona geruza.
|
|
|
Horrelako lanak egiteko, hasierako neurona sare bat aukeratzen dute, eta ikasarazi egiten diote. Oso litekeena da sareak ezin ikasi izatea, martxan jarritakoan ez geratzea edo zentzurik gabeko emaitzak
|
ematea
. Kasu horietan, sarea doitu egiten dute:
|
|
|
Informatikan, gauza bera. Neurona bakoitzak pisu bat
|
eman
behar dio jasotzen duen seinale bakoitzari (pisu hori, ingelesezko weight, irteerako seinalean izango duen eraginaren neurketa bat da). Hain zuzen ere, ikaste prozesuaren gakoetako bat pisu horiek doitzea da.
|
|
|
Horretarako, sintesi gaseko karbono monoxidoaren bihurketa egin behar da: katalizatzaile egokiaren laguntzaz, CO k ur lurrunarekin erreakzionatzen du, eta CO 2 eta H 2
|
ematen
ditu. Kasu horretan, CO 2 a kontzentratuago egongo litzateke eta errazagoa litzateke sintesi gasetik bereiztea.
|
|
|
Munduko Ikatzaren Institutuak
|
emandako
datuen arabera, ezagutzen diren erreserbetan ia mila bilioi tona ikatz dago. Horrek esan nahi du 150 bat urterako ikatza dagoela.
|
|
|
Orain arte elektrizitatea sortzeko erabili diren zentral termikoetan ikatza haustu eta erre egiten da galdara batean. Errekuntza horrek
|
emandako
beroak galdara inguratzen duten hodietako ura lurrun bihurtzen du. Eta presio altuko lurrun horrek lurrun turbinak mugitzen ditu.
|
|
|
Modu eraginkorrena etilenoaren hartzaile berekin lotzen diren baina ontzerik eragiten ez duten konposatuak erabiltzea da, adibidez, 1 metilziklopropeno (edo 1 MCP) deritzon konposatua. 1 MCPa etilenoaren hartzaile berekin lotzen da, eta zenbait ordu edo egun
|
ematen
ditu hartzailearekin lotuta. Noski, 1 MCParekin dagoen bitartean, hartzailea da etilenoarekin elkarreraginean jarri, eta ez da gertatuko ontze erreakziorik.
|
|
|
Azukreez gainera, ontzen ari diren bitartean ekoizten dituzten substantzia lurrunkorrek
|
ematen
diete zaporea eta usain bereizgarria fruituei; horregatik, ondu aurretik jasotakoak inoiz ez dira ondutakoan jasotakoak bezain gozoak, eta ez dute besteek adinako zaporea.
|
|
|
Nola ez ditugu, bada, atsegin handiz hartuko baratzea duen bizilagunak, lagunak, osabak edo dena delakoak
|
ematen
dizkigun fruitu eta barazkiak! Edo guk geuk mendian goazela hartzen ditugunak!
|
|
|
Bareek, gainerako animalia gehienen antzera, lehenengo hazkunde somatikoari
|
ematen
diote lehentasuna. Alegia, ugalketarekin zerikusirik ez duten egiturak hazten dira.
|
|
|
Adin horretako haurrentzat oso opari egokia izan daiteke, beraz, produktu berritzaile hau, eta probatzeko aukera ere
|
ematen
du Elhuyar Fundazioak bere web orrian (demoa eta bideoa daude). www.elhuyar. org/ armix
|
|
|
Apnea duten gaixoek egunez lo har ez dezaten, eta beste gaixotasun kroniko batzuk sortzen duten nekea gainditzeko, TNF alfa proteina blokeatzen duten botikak
|
ematen
dira batzuetan. Orain, ordea, badakite proteinak immunologia sisteman eragina duela, eta baita erritmo zirkadianoan ere, nonbait.
|
|
|
Orain, ordea, badakite proteinak immunologia sisteman eragina duela, eta baita erritmo zirkadianoan ere, nonbait. Hortaz, halako botikak
|
ematen
jarraitu baino lehen, gehiago ikertu dela uste dute ikertzaileek.
|
|
|
Nanopartikulen gaia arlo interesgarria da oso. Gainera, azken urteotan, zenbait teknika garatu dira, eta horiek guztiek aukera
|
eman
digute gu geuk, zientzialariok, nanometroaren eskalan lan egiteko, baita partikula horiek manipulatzeko ere, metodo fisikoen nahiz kimikoen bidez.
|
|
|
Magnetismoaren eta fisikaren inguruko kongresu nagusietan 60 hitzaldi baino gehiago
|
eman
ditu.
|
|
|
Operazio hartan, Alvin ez gain, Archimede batiskafoa eta itsaspeko tripulatu frantziar bat erabili zituzten, Cyana. Haren barrutik, zientzialariek basaltozko mundu harrigarri bat ikusi zuten lehen aldiz. Operazio benetan emankorra izan zen, itsaspekoek aukera
|
eman
baitzieten ozeano hondoaren gainean ibiltzeko, eta beren begiz ikusteko lurrazal sortu berria. Ikusi ez ezik, irudiak hartu eta laginak bildu zituzten, eta hainbat parametro fisiko kimiko neurtu zituzten han bertan.
|
|
|
Sakonera horretara heltzeko, gutxi gorabehera bi ordu behar ditu Alvin ek, eta beste hainbeste igotzeko. Urperaldi bakoitzean gehienez hamar ordu
|
ematen
ditu ur azpian, barruan pilotu bat eta bi zientzialari daramatzala. Beraz, zientzialariek 4 ordu dituzte, zoruan etzanda leihoetatik ingurua behatzeko, argazkiak atera eta filmak egiteko, beso robotikoaren bidez laginak biltzeko eta lekuan bertan esperimentuak egiteko.
|
|
|
Thierry Juteau ezaguna da geologo ona eta komunikatzaile aparta izateagatik; baina, batez ere, tximinia hidrotermalak aurrez aurre ikusteko aukera lehenengo aldiz berak izan zuelako da ezaguna. Zumaian aurkikuntza hari buruz
|
eman
zuen hitzaldi batean jarri genuen harekin hitzordua. Hala, duela gutxi, Juteauk Hendaiako bere etxean hartu gaitu, eta, patxada ederrean, bere bizipenak eta ikerketak azaldu dizkigu, adeitasun handiz.
|
|
|
Zergatik aukeratu ote zuen e letra ez dago oso argi. Hainbat azalpen posible
|
eman
dituzte. Batek dio zenbakiaren eta esponentzialaren arteko lotura handiaren ondorioz eman ziola Eulerrek esponentzial hitzaren lehenengo letra.
|
|
|
Hainbat azalpen posible eman dituzte. Batek dio zenbakiaren eta esponentzialaren arteko lotura handiaren ondorioz
|
eman
ziola Eulerrek esponentzial hitzaren lehenengo letra. Beste azalpen batzuen arabera, haren abizenaren lehenengo letra delako aukeratu zuen (ideia hori nahiko baztertuta dago gaur egun), edo matematikan erabiltzen ez zen alfabetoko lehenengo letra zelako (a, b, c eta d letrak oso maiz agertzen ziren formula matematikoetan)...
|
|
|
Beste azalpen batzuen arabera, haren abizenaren lehenengo letra delako aukeratu zuen (ideia hori nahiko baztertuta dago gaur egun), edo matematikan erabiltzen ez zen alfabetoko lehenengo letra zelako (a, b, c eta d letrak oso maiz agertzen ziren formula matematikoetan)... Arrazoia edozein izanda ere, izen hori
|
eman
zion, eta harrezkero horixe erabili da zenbaki hori adierazteko.
|
|
|
Bizidunen populazioak ere bai (edozein bizidunenak, bai bakterioenak, bai landareenak eta bai animalienak); hazteko mugarik ez duten bitartean, zenbakiaren menpe hazten dira. Beste adibide asko daude zenbakiaren menpeko hazkunde esponentziala dutenak, maldan behera doan elur pilota baten hazkundetik hasi eta bankuek
|
ematen
, edo, batez ere, kobratzen dituzten interesetaraino.
|
|
|
Hazkunde esponentzialarekin zerikusirik ez duten kasu batzuetan ere ageri zaigu zenbakia.
|
Demagun
kate, soka, kable... bat bi zutoinen artean zintzilikatzen dugula, alegia, katenaria bat dugula (trenentzako hari eroalea edo argindarraren linea elektrikoa zintzilikatzen dutenean bezala). Bi zutoinen artean dagoen kate zati bakoitzaren kurba zenbakiak definitzen du.
|
|
|
Alabaina, beste arloetan ere zientzia gaiak izan dira izarrak. Izan ere, IPCC klima aldaketaz arduratzen den erakundeari
|
emango
diote Bakearen Nobel saria (Al Gorerekin batera), klima aldatzeak dakartzan arriskuez ohartarazteagatik eta horren aurka egiteko neurriak proposatzeagatik.
|
|
|
Zelula ama enbrionarioak erabilita, errekonbinazio bidez, gene bat inaktibatuta zuen sagua aipatzen den lehen ikerketa 1989an argitaratu zen. Ordutik, era horretako sagu mota asko sortu dituzte, eta ugaztunen fisiologiaren edozein alderdi ikertzeko aukera
|
ematen
dute, enbrioiaren garapenetik hasita, gaixotasun larrietara arte. Halaber, gene terapiaren eragina ikertzeko ere erabiltzen dituzte.
|
|
|
Aurtengo Fisikako Nobel saria disko gogorretan datuak irakurtzeko erabiltzen den teknologia garatu dutenei
|
emango
diete. Teknologia horri esker, posible izan da azkeneko urteetan disko gogorrak izugarri txikitzea.
|
|
|
Aurten, beraz, disko gogor txikietako informazioa irakurtzea posible egin duen teknologia asmatu dutenei
|
emango
diete saria.
|
|
|
Gainazal batean gertatzeak ezaugarri bereziak
|
ematen
dizkie erreakzio kimikoei, eta oso zailak dira ikertzeko. Alde batetik, oso gainazal garbiak eta erregularrak behar dira, eta, bestetik, oso teknika zehatzak erabili behar dira, gainazalera hurbiltzen diren molekulen dinamika aztertu ahal izateko.
|
|
|
Gauza asko biltzen dituzte hiru hizki horiek. Azken finean, informazioa jasotzeko eta
|
emateko
komunikatzeko eta informazio hori hainbat modutan erabili ahal izateko teknologia guztiak dira IKTak: irrati telebistak, telefono mugikorrak, ordenagailuak, Internet...
|
|
|
Batxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleek interesgarria den edo eztabaida sortzen duen gai bat aukeratu behar zuten, zientziarekin edo teknologiarekin zerikusia duen edozein gai. Baina gaiak interesgarria izan behar zuen zinez, eztabaida sortu eta jendeak blogean iritzia
|
ematea
lortu behar zuten eta.
|
|
|
Munduko gosearen eta pobreziaren aurkako borrokan patatak duen lekua nabarmendu nahian erabaki omen du FAOk (Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundea) 2008a Patataren Nazioarteko Urtea izatea. Eta ospakizunak dagoeneko hasi dira; izan ere, urriaren 18an
|
eman
zioten hasiera urte berezi horri Nazio Batuen egoitza nagusian, New Yorken.
|
|
|
Bada, haietako batzuk etxekotu egin zituzten, eta papa izena jarri zieten. Duela zazpi hamar mila urte inguru izan zen hori; data zehatz bat
|
emateko
aztarna egokirik ez omen dute ikertzaileek. Dena dela, etxekotu zen lehenengo papa Solanum stenotomum espeziekoa zela uste dute; barietate hori oraindik ere hazten dute inguru hartako biztanleek.
|
|
|
Programa haren baitan, pauso garrantzitsuak
|
eman
zituzten. Besteak beste, inguruko barietateak bildu zituzten, hazitarako patatak ekoizten hasi ziren, Europako hainbat herritako barietateak inportatu zituzten...
|
|
|
Dena dela, barietate berriak ateratzeko jatorrizko basapatata haiek ere beharrezkoak dira, gene aberastasun handiena haiek baitute. Hortaz, ezinbestekoak dira barietate berriei ezaugarri egokiak
|
eman
nahi bazaizkie. Mendeetan zabalkundea ezaugarri nagusi izan eta gero, patataren laborantzak jatorrizko papa haietara jo du.
|
|
|
Horrekin batera, Munduko Meteorologia Erakundearekin ozeanografia eta itsas meteorologiaren batzorde tekniko batean (JCOMM) parte hartuz, IOC era aktiboan ari da sare globalak koordinatzen, in situ (uretan) plataformak kudeatzeko Tolosan (Frantzia) dagoen zentro baten bidez (JCOMMOPS). Zentro horrek, etengabe, milaka baliza, itsasontzi eta buia finkoak nahiz jitoan daudenak kontrolatzen ditu, eta datu ozeanografikoak
|
ematen
.
|
|
|
Argo buiak mundu guztiko ozeanoetan barreiatu dira, 20 herrialde parte hartzaile baino gehiagoren ahaleginei esker. Eta zenbait lekutan, buiek azal azpiko ozeanoaren informazio gehiago
|
ematen
dute urtebetean, Argo jarri aurreko historia osoan baino.
|
|
|
Bestalde, gainazalean jitoan egoten diren buiek munduko gainazaleko lasterren bidea egiten dute, eta hainbat datu
|
ematen
dituzte gainazalari buruz: tenperatura, lasterrak eta, askotan, presio barometrikoa.
|
|
|
tenperatura, lasterrak eta, askotan, presio barometrikoa. Itsas gainazalaren tenperaturari buruz sateliteek egindako kalkuluak egiaztatzeko datu errealak
|
ematen
dituzte buia horiek, eta ozeanoaren gainazaleko lasterren lekuko onenak dira haizeak eta ozeanoetako zurrunbiloek gidatzen dituzte haiek ere. Halaber, eguraldiaren iragarpenak hobetzen dituzte, gainazalaren presioaren berri emanez.
|
|
|
Itsas gainazalaren tenperaturari buruz sateliteek egindako kalkuluak egiaztatzeko datu errealak ematen dituzte buia horiek, eta ozeanoaren gainazaleko lasterren lekuko onenak dira haizeak eta ozeanoetako zurrunbiloek gidatzen dituzte haiek ere. Halaber, eguraldiaren iragarpenak hobetzen dituzte, gainazalaren presioaren berri
|
emanez
.
|
|
|
ozeanoa behatzen duten in situ plataformak, 2005eko urrian. Denbora errealean
|
ematen
dituzte datuak. Datu horiek hauen bidez lortzen dira, batez ere:
|
|
|
XBTa ozeanora erortzen da, eta tenperatura profil bat neurtzen du. Askatutako kobre hari baten bidez
|
ematen
ditu datuak giza ilea baino meheagoa da haria. Sistema globalaren funtsezko zati dira behaketa horiek, eta JCOMMren behaketa ontzietako taldeen bidez koordinatzen dira.
|
|
|
Sistema globalaren funtsezko zati dira behaketa horiek, eta JCOMMren behaketa ontzietako taldeen bidez koordinatzen dira. Kapitainak eta ontziaren konpainiak doan
|
ematen
dituzte zerbitzuak; borondatez ematen dute beren denbora eta espazioa ontzian.
|
|
|
Sistema globalaren funtsezko zati dira behaketa horiek, eta JCOMMren behaketa ontzietako taldeen bidez koordinatzen dira. Kapitainak eta ontziaren konpainiak doan ematen dituzte zerbitzuak; borondatez
|
ematen
dute beren denbora eta espazioa ontzian.
|
|
|
Klima zaintzeko, iragartzeko eta ikertzeko diseinatu zen GOOSen osagai globala, baina eguraldiaren eta itsas egoeraren iragarpena hobetzen ere laguntzen du. Ozeanoei buruzko datuak (gaur egun 70 herrialde inguruk
|
ematen
dituzte) era koordinatuan kudeatzen eta hedatzen ditu, eta, horietan oinarrituta, ozeano eta klima ereduak sortzen dituzte, baita beste zenbait produktu ere. Esaterako, IOCek funtzio garrantzitsua du arrisku naturalen mundu osoko alertak koordinatzen, batez ere tsunamiei dagokienez.
|
|
|
Datuak kudeatzeko trebakuntza ikastaroa, IOCren Nazioarteko Ozeanografia Datuak eta Informazioa Partekatzeko Bulegoan (IODE) (Oostende, Belgika). Ozeanoa behatzeko sistemetan parte hartzeko gaitasun handiagoa
|
ematen
diete herrialdeei ikastaro horietan, eta sistema horietatik onurak nola atera irakasten diete. (Argazkia:
|
|
|
Behaketa eta ikerketa zientifikoa ezinbestekoak dira klima nola aldatuko den ulertzen laguntzeko, klima lokalen epe laburreko aldaketei buruzko iragarpenak hobetzeko, ozeanoen kimika eta ekosistemak aldatzeko moduari buruz dugun ezagutza urria hobetzeko, eta munduko gobernuei eta herritarrei ezagutza hobea
|
emateko
, etorkizunean erabakiak har ditzaten.
|
|
|
Dagoeneko badira banda garraiatzailea makaltzen ari den zantzuak. Zientzialariek aditzera
|
eman
dute Ipar Atlantikoan hegoalderantz higitzen diren laster hotz sakonak% 30 inguru gutxitu zirela 1957etik 2004ra 1 bost espediziok neurtu dituzte bost hamarkadatan. Aldakortasun naturalaren ziklotzat jo behar genuke beherakada hori, ala ozeanoaren banda garraiatzailearen epe luzeko aldaketa adierazten du?
|
|
|
Haize horiek bero mantentzen dute kontzentrazioa, ur beroa pilatuz. El Niñoren agerraldi batean (beheko irudia), zerbaitek ahuldu egin ditu azaleko haizeak, eta horrek aukera
|
ematen
dio ur beroari ekialderantz joateko. Goranzko aire masen erdiguneak ekialderantz higitzen dira, gehiago ahultzen dute gainazaleko haizea, eta ur beroari hondoratzeko aukera ematen diote.
|
|
|
El Niñoren agerraldi batean (beheko irudia), zerbaitek ahuldu egin ditu azaleko haizeak, eta horrek aukera ematen dio ur beroari ekialderantz joateko. Goranzko aire masen erdiguneak ekialderantz higitzen dira, gehiago ahultzen dute gainazaleko haizea, eta ur beroari hondoratzeko aukera
|
ematen
diote. Atzeraelikadura positiboa gertatzen da.
|
|
|
Ozeanoek
|
emandako
froga eztabaidaezina
|
|
|
Ozeanoko ur beroek urakanak eragiten dituzte, eta urak ohi baino askoz beroagoak ziren Atlantikoko tropikoan 2005ean. Katrina urakana dago ikusgai hemen (2005eko abuztuaren 27a), sateliteko hodei irudi bat itsas gainazalaren tenperatura
|
ematen
duen mapa batean gainjarrita. (Argazkia:
|
|
|
Edonola ere, azterketak fidagarritasuna
|
eman
die ereduei, lurra, ozeanoa eta atmosfera barne hartzen dituzten klima ereduek klima aldaketa simulatzeko duten gaitasunari dagokionez. Hein handi batean, dagoeneko ez da zalantzan jartzen giza jarduerak klima aldaketa eragin duela.
|
|
|
Zientzialarientzat zaila da, oraindik ere, gizakiak eragindako klima aldaketa eta klima aldakortasun naturala bereiztea. Izan ere, klima aldakortasuna bera aldatzen ari dela
|
ematen
du: ohiko eguraldiaren eremutik kanpoko gorabeheren muturrak gehiago aldentzen dira bata bestetik.
|
|
|
Tekleatu energia eta bilatzeko esan. Zer emaitza
|
eman
dizkizu. Milioika arrapostu, ezta?
|
|
|
Sugeen baraualdia ikertzeko, hainbat kriskitin suge, pitoi eta arratoi suge erabili dituzte Arkansas-eko Unibertsitatean. Elikagairik
|
eman gabe
eduki dituzte 168 egunez, eta gorputzaren tenperatura ez jaistera behartu dituzte, laborategia 27 ºC an mantenduta. Egoera horretan, sugeen arnasketari erreparatu diote, eta ikusi dute oxigeno kontsumoa% 72 txikiagoa dela baraualdian.
|
|
|
Baraualdian, animaliek eskuarki lipidoa erabiltzen dute energia lortzeko, eta, gorputz masaren% 10 baino gehiago galduz gero, hiltzeko arriskua dute. Sugeek, ordea, masaren% 5 galdua dutenean, lipidoak erre beharrean proteinak erretzeari ekiten diote, eta horrek bizitzeko aukera handiagoa
|
ematen
die, antza.
|
|
|
Jasotako datuekin, IC 10 galaxiaren konposizioa hobeto aztertzeko asmoa dute, galaxien eboluzioa hobeto ezagutzeko. Oraingoz, zalantzak ez dira argitu, baina datu zehatz bat
|
eman
dute, behinik behin: Lurretik 2,6 milioi argi urtera dago IC 10.
|
|
|
Simulazioak datu argigarriak
|
eman
ditu, Jupiterren ezkutu izaera zalantzan jartzeko adinakoak. Hala ere, kontuan izan behar da, eta adituek hala nabarmendu dute, eredu horiek ez dituztela eguzki sistemako objektu guztiak aintzat hartzen, eta, beraz, emaitza ez dela hitzez hitz hartu behar.
|
|
|
Ikerketa horrek bultzada
|
eman
dio emakumeen ugalketaren inguruko eztabaida bati: ez dago argi obarioa ez denik gai obozito berriak egiteko bizitzan zehar, orain dela gutxi arte segurutzat hartu izan den arren.
|
|
|
Hegaztiak hegan ikustean, bati baino gehiagori piztuko zitzaion hegan egiteko gogoa, ziur.
|
Demagun
norbaitek horretarako aukera ematen digula, eta hegan egiteko modu bat aukeratzeko esaten digula. Zein aukeratu?
|
|
|
Hegaztiak hegan ikustean, bati baino gehiagori piztuko zitzaion hegan egiteko gogoa, ziur. Demagun norbaitek horretarako aukera
|
ematen
digula, eta hegan egiteko modu bat aukeratzeko esaten digula. Zein aukeratu?
|
|
|
Beraz, horiek garraiatzen dituen odolak abiadura azkarra izatea beharrezkoa da. Hegaztien bihotzak oso azkar
|
ematen
ditu taupadak, eta, eraginkortasuna handiagoa izan dadin, bihotza oso handia izan ohi da (proportzioan, gizakiarena baino 6 aldiz handiagoa). Zirkulazio azkarraren eraginez, gorputzaren tenperatura gizakiarena baino 7 gradu altuagoa da, eta, ondorioz, metabolismoaz arduratzen diren proteinek azkarrago lan egiten dute, hau da, elikagaiak azkarrago erretzen dituzte.
|
|
|
Zelula amen gaia puri purian dago. Itxaropen handia piztu dute gizartean, baina sektore batzuei onartezinak iruditzen zaizkie zelula amen ikerketetan
|
ematen
diren hainbat pauso. Hala ere, hori ez da zelula amen ikertzaileek duten arazo bakarra, zailtasun teknikoak ere ez baitira nolanahikoak.
|
|
|
Bestalde, zelula arrunten iturri ia agortezina dira, eta, beraz, material ezin hobea dira, adibidez, botika berriak probatzeko. Horrez gain, medikuntza birsortzailearen potentziala dago; baliteke egunen batean zelula amek aukera
|
ematea
kaltetutako gorputzeko zelulak ordezkatzeko, adibidez, bihotzekoak edo hezurretakoak...
|
|
|
Bestalde, nabarmendu nahiko nuke bultzada bat
|
ematen
diola arlo sanitarioan egiten den ikerketari, eta hori nahiko berria da. Beste herrialde batzuetan, hala nola Britainia Handian eta Estatu Batuetan, aspalditik egiten da, eta arrakasta handia du, gainera.
|
|
|
Azkenik, nire ustean, gai bati ez diote irtenbide egokia
|
eman
, eta oso gai garrantzitsua da; ikerketarako obuluak emateari buruz ari naiz. Beste herrialde batzuetan, Britainia Handian, adibidez, galdeketa publiko handia egin da hori baimendu ala ez erabakitzeko, baina Espainian ez dut ikusi inolako ahaleginik egin denik horretan.
|
|
|
I. A.: Ikerketarako obulu
|
ematea
lagundutako ernalkuntzaren legera bidaliz konpondu du auzia Espainiako legeak. Hala, legeak obulu ematea baimentzen du, ernalkuntzarako, eta orain baita ikerketarako ere, eta emaileak ordain ekonomiko bat jasotzen du ondoezengatik eta gastuengatik.
|
|
|
Ikerketarako obulu ematea lagundutako ernalkuntzaren legera bidaliz konpondu du auzia Espainiako legeak. Hala, legeak obulu
|
ematea
baimentzen du, ernalkuntzarako, eta orain baita ikerketarako ere, eta emaileak ordain ekonomiko bat jasotzen du ondoezengatik eta gastuengatik. Eta hori oso arriskutsua da, gerta baitaiteke, leku batzuetan gertatzen den bezala, behar ekonomikoa duten emakumeek obuluak ematea, ez helburu altruistekin, baizik eta diruagatik.
|
|
|
Hala, legeak obulu ematea baimentzen du, ernalkuntzarako, eta orain baita ikerketarako ere, eta emaileak ordain ekonomiko bat jasotzen du ondoezengatik eta gastuengatik. Eta hori oso arriskutsua da, gerta baitaiteke, leku batzuetan gertatzen den bezala, behar ekonomikoa duten emakumeek obuluak
|
ematea
, ez helburu altruistekin, baizik eta diruagatik.
|
|
|
Aitzitik, Britainia Handian galdeketa publiko bat egin zen, eta azkenean obulu emate altruista baimendu dute. Hain zuzen, Newcastleko zientzialari talde batek egin zuen eskaera zentzu horretan, eta HFEAk, ernalkuntzaren eta giza enbrioien autoritate arauemaileak, galdeketa publikoa egin zuen; azkenik, erabaki zuten obuluak
|
ematea
baimentzea, in vitro ernalkuntzatik soberan gelditutakoak izan zein ikerketarako emandakoak, baina betiere ordaindu gabe izatekotan. Iruditzen zait Espainiako lege berriak irtenbide hobea eman liokeela horri.
|
|
|
Aitzitik, Britainia Handian galdeketa publiko bat egin zen, eta azkenean obulu emate altruista baimendu dute. Hain zuzen, Newcastleko zientzialari talde batek egin zuen eskaera zentzu horretan, eta HFEAk, ernalkuntzaren eta giza enbrioien autoritate arauemaileak, galdeketa publikoa egin zuen; azkenik, erabaki zuten obuluak ematea baimentzea, in vitro ernalkuntzatik soberan gelditutakoak izan zein ikerketarako
|
emandakoak
, baina betiere ordaindu gabe izatekotan. Iruditzen zait Espainiako lege berriak irtenbide hobea eman liokeela horri.
|
|
|
Hain zuzen, Newcastleko zientzialari talde batek egin zuen eskaera zentzu horretan, eta HFEAk, ernalkuntzaren eta giza enbrioien autoritate arauemaileak, galdeketa publikoa egin zuen; azkenik, erabaki zuten obuluak ematea baimentzea, in vitro ernalkuntzatik soberan gelditutakoak izan zein ikerketarako emandakoak, baina betiere ordaindu gabe izatekotan. Iruditzen zait Espainiako lege berriak irtenbide hobea
|
eman
liokeela horri.
|
|
|
I. A.: Bai, azken finean emakumeei obuluak erauztea teknika arriskutsua da eta, arlo honetan, inori kalterik egingo ez dioten eta erabateko bermea eta segurtasuna
|
emango
duten bideak bilatu behar dira.
|
|
|
Hipotesiak iradokitzen duenez, zelula amak beste zelulak baino erresistenteagoak dira gaur erabiltzen diren terapiekiko. Hori dela eta, zenbait minbizi kasutan, badirudi tratamendua
|
eman
ondoren minbizia desagertu dela, baina, handik denbora batera, berriro agertzen da tumorea. Hipotesiaren arabera, zelula ametan sortzen dira tumoreak; tratamenduarekin ez dira desagertzen, eta denborarekin gai dira berritzeko eta beste tumore bat sortzeko.
|
|
|
Hortaz, zelula hauek ezinbesteko tresna dira aztertzeko nola jokatzen duten eta nola erantzuten duten tratamendu desberdinen aurrean, gero minbiziaren zelula amak behin betiko desagerraraztea lortuko duten tratamenduak bilatzeko. Horrenbestez, medikuntza birsortzaileaz gain, beste alderdi askotatik ere interesgarria da zelula amekin ikertzea, nahiz eta izenburu gehienak hari
|
ematen
zaizkion.
|
|
|
EAEn ere arlo hau garatzeko ahaleginak egiten ari dira. Ahalegin horiek fruitua
|
emango
dutela uste duzue?
|
|
|
Horretan ari gara, helburuak lortzeko lanean. Hala ere, argitu nahi nuke, inbertsioak egin badira ere, inbertsioek jarraituak izan behar dutela, ikerketek aurrera egin dezaten eta fruituak
|
eman
ditzaten. Ez da nahikoa hasierako bultzadarekin, eutsi egin behar zaio, eta, egia esateko, Europako beste herrialdeetan zientzian inbertitzen dutenetik oso urruti gaude oraindik.
|
|
|
Hori esanda, noiz
|
emango
du fruitua hemen egiten dugun lanak. Zein helbururi buruz hitz egiten ari garen; epe luzera izan daiteke, ertainera...
|
|
|
Parkinsonen gaitzaren aurkako sendabidea lortu dugu edo antzeko izenbururen bat espero badugu, epe luzerako helburuez ari gara. Baina zelula amen ikerketak ari dira emaitzak
|
ematen
, aspalditik gainera. Lehen zelula amak saguetatik isolatu zituzten 1981ean, eta ordutik asko ikasi dugu.
|
|
|
Garbi dago ikertzaileen, legegileen eta etika adituen arteko elkarlana ezinbestekoa dela, aurrerapausoak
|
eman
eta gizarte osoarentzat onurak egon daitezen.
|
|
|
Perretxikozale gehienak udazkena iristeko irrikan izaten dira, otarra hartuta lurrak
|
ematen
duen fruitu preziatuenetako bat biltzera joateko. Zale amorratuak udaberrian eta udan ere ibili ohi dira, baina udazkeneko hitzorduan ez dute huts egingo:
|
|
|
Izan ere, perretxikoa, berez, onddo baten fruitua da (adituek gorputz fruitu emaile esaten diote, karpoforo). Perretxikoak
|
ematen
dituzten onddoetako asko lur azpian daude, eta zuhaitzen sustraietatik hartzen dute behar duten elikagaia. Zuhaitzek, oro har, uda bukaeran eta udazkenean indarra galtzen dute; hortaz, onddoak zuhaitza bereganatzeko aprobetxatzen du.
|