|
2006
|
|
|
txanponaren aurkia eta ifrentzua, hizkuntzaren eta integrazioaren arteko interdependentzia azpimarratuz. Zenbait ideia aberats adierazten dira, gaur
|
egunean
jadanik eztabaidagai direnak neurri batean, fenomeno hau modu egokian bideratzeko.
|
|
2007
|
|
|
Eta ikasle orduak, ikasle bakoitza ikasle izan den bitartean emandako orduen batura da. Erreferentziazko azken bi ikasturteetan, ikasle bakoitzaren hasieraeta amaiera
|
egunak
zehazten direnez, gai honen jarraipen zehatza egin daiteke. Baina ez horrela 1995, eta horregatik ez da datu hau zehazten.
|
|
|
Zenbat
|
egun
ikasle kopurua
|
|
|
Elbira Zipitriak ikasturtean alfabetatze ikastaroa eman zuen Lazkaoko Beneditarren monastegian, ikasle bakarrak beneditar gazsoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain teak zirelarik; igandeetan meza nagusiaren ondoren bildu ohi ziren. Zipitria andreak, bestalde, Donostian, Fermin Kalbetoneko bere etxebizitzan,
|
eguna
haurrekin eman ondoren, ikasle helduekin jarduten zuen gauez alfabetatzen nahiz euskalduntzen (Amundarain, 1991).
|
|
|
) batzuk herrian bertan egiten dira programetako partaideen arteko elkar ezagutza sustatuz eta herriko gainerako euskaldunekin harremanetarako aukerak zabalduz; beti ere gero eta tokiko hizkuntza komunitate trinkoagoa sustatu nahian; beste batzuk beste herri edo eskualde bateko programetako gainerako partaideekin (hurbil dauden bi edo hiru egitasmoen partaideen artean harremanak sustatuz), eta azkenik badago Euskal Herri osoko Mintzapraktika programetako partaide guztiei zuzenduta dagoena: Mintza
|
eguna
. Aisialdia eta ekintza ludikoak uztartzen ditu eta, era berean, partaideek talde baten babesa sumatzen dute.
|
|
|
• Euskara praktikatzeko jarduera puntualak: irteerak, asteburuak, euskararen
|
egunak
, euskal jaiak, kultur emanaldiak, ikastaroak. Urteekin ekimen puntualak izatetik programetan antolatzera pasatu dira hainbat lekutan.
|
|
|
Kale Neurketan jasotako datuek zera adierazten dute: neurketa egin den tokian eta unean(
|
egunean
eta orduan) zenbat lagun ari den euskaraz (edo erdaraz) hitz egiten."
|
|
|
Neurketa
|
egunak
eta orduak
|
|
|
EAEn eta Nafarroa Garaian asteazkenean 18:00etatik 20:00etara, eta larunbatean 11:00etatik 13:00etara eta 18:00etatik 20:00etara. Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan
|
egun
horietan egin ziren neurketak, baina ordutegia aurreratuta: 10:00etatik 12:00etara eta 16:00etatik 18:00etara.
|
|
|
Hiperesteka erreferentzia ez da baliozkoa.. Neurketaren
|
egunena
udalerri txikiagoetatik etortzen diren euskaldunak kontuan hartzeko lirateke ere. Baina horrek 5.000 biztanlekiko udalerrientzat ere balioko luke...
|
|
|
Hiperesteka erreferentzia ez da baliozkoa. Neurketaren
|
egunean
, kanpotik etorri diren erosleen edo administrazioarekiko afera batentzat heldu direnen eragina daitezke ere, baina hori dudagarriagoa litzateke.
|
|
|
Bi errealitate administratibo, hikzuntzaren bi kudeaketa ezberdin, baina datuok ez dira trunkatzen, ez dira bestelakotzen.
|
Egunotan
nonbait irakurri dut euskarak Nafarroan inoiz bizi izan duen egoerarik makurrena bizi duela, baina neronek, ikerketa handirik egin ez dudan honek gauza bera esan nezake euskararen lurraldearen gainerako eremuetarako ere. Behintzat Bizkaia eta Iparraldearen kasuan.
|
|
|
Musika eta kantuaren alorretan entzungarriak dira Distira, Elgarrekin, Herri Soinu, Kantiruri, Khanta Xiberua, Lagunarte, Sorgin hots elkarteak; Lapurtarrak, Herri soinu, Sonu ttipi txarrangak; Gernika, Elgarrekin, Oldarra abesbatzak... dantzaren alorrean Iparraldeko Dantzarien Biltzarra (IDB) da federazio nagusia ikusgarri asko kudeatzen dituena Dantzarien
|
Eguna
, Dantzari Txiki... Gainera eskualdeka badira anitz egitura: Angeluarrak, Bunuztar xoriak, Dantza hirian hendaian, Esperantza Bastidan, Ezpela, ezpeletan, Garaztarrak, Ihauteri donibane Lohizunen, Itsas xoriak Bidarten, Lagunt eta maita pauen, Leinua hiriburun, Maritzuli Biarritzen, Oinak Arin, Bardozen, Orai Bat Baionan, Xiberoko Zohardia besteak beste. elkarte hauek maiz musika formakuntza ere segurtatzen dute eta batzuetan kantuarena. entzun ikusgailuak eta hedabideek ekoizpen kulturalaren errepika tresnak dira:
|
|
|
Belaunaldi zahar, gazte ala haur denak berdin partaide dira. hiri handietan bestak erdaldunduak dira neurri handi batean. Baionako bestak dira ezagunenak," milioi bat jende" dabiltzalarik 5
|
egunez
, tartean euskaldun anitz. urte batetik bestera euskal kultura sartzen ari da programan elkarteen ekimenez. Leinua, Baionan kantuz, Ibaialde elkarteek eta txaranga batzuk Karrikaldi antolatzen dute arratsalde oroz euskal kantu, dantza, eta bertsoekin.
|
|
|
Batzuk osoki euskaldunak dira, hala nola aste kulturalak, baina maizenik euskal kulturak bere tokia egin behar du, pozgarri euskaldunentzat eta agian erakargarri erdaldunentzat. urtean zehar festibalak badira bakoitza bere gunean eta unean: Bi harriz lau xori, Dilin dalan, Errobi, Euskal Herria zuzenean, Hartzaro, Jazz in college, Uso pop, Xirula eta kultura asteak edo
|
egunak
Baigorrin, Bidarten, Donibane Lohizunen, Donapaleun, Hazparnen, Hendaian Kanbon, Maulen... euskal ondarea, herrietako eraikinek eta edergailuek bai eta ere herriaren historiak eta mitologiak osatzen dute. herritar eta kanpotar anitz ibiltzen dira euskal erakustokietan, Baionan, donibane Garazin ala donapaleun. Ikasleentzat Irisarriko Ospitalean antolatua da ondarearen zentro pedagogikoak, urtean zehar hiru eguneko egonaldiak egiteko eta udan antropologia kongresoak. helburu berarekin hendaiako Abbadia Jauregia
|
|
|
Lehen kultura ekintzak familian antolatzen dira: eguneroko kontaketa eta irakurketak, kantu eta ikusgarriak jai
|
egunetan
, irrati, telebista, Internet eta beste hedabideen erabilera. Gurasoek eta haurrek antolatzen dituzte lehen ariketak, kiroletan ala kulturgintzan.
|
|
|
Animalienganako begirunea ikusmolde batetik beste batera joan delako. Horrenbestez, esan daiteke, beldur barik, 2007 urteko San Andres
|
egunean
horrelako saiorik ez dela gertatzen Euskal Herrian.
|
|
|
(Aurrera orduko, onartu behar dut, inork beste iritzirik har ez dezan, ni hizkuntza eta ohitura kontuetan
|
egunean
baino egunean garbizaleagoa naizela; aldi berean, ostera, onartu behar dut, jakin badakidala oraingo uneko eta etorkizun hurbileko moduen arabera moldatu dudala neure burua, bertan hil behar ez badut kultura eta hizkuntza jakin batzuetako partaide gisa).
|
|
|
(Aurrera orduko, onartu behar dut, inork beste iritzirik har ez dezan, ni hizkuntza eta ohitura kontuetan egunean baino
|
egunean
garbizaleagoa naizela; aldi berean, ostera, onartu behar dut, jakin badakidala oraingo uneko eta etorkizun hurbileko moduen arabera moldatu dudala neure burua, bertan hil behar ez badut kultura eta hizkuntza jakin batzuetako partaide gisa).
|
|
|
3. Kulturak gugan eragina duen eran, guk ere eragiten dugu kulturan, sortu eta moldatzen baitugu. Kultura ezberdinetatik jasotzen dituen joerak hartu eta moldatuz, komunitateek arazo edo bizipenen aurrean jokatzen duten moduak egokitzen ditu kulturak
|
egunik
egun. Norabide bikoa da beraz pertsonen eta kulturen artean dagoen harremana, kulturak komunitatearengan eragiten baitu eta komunitateak ere eragina baitu kulturarengan.
|
|
|
Esan bezala, beti egon dira kulturak harremanetan, baina ez dira sekula egon gaur bezain eskuragarri. Pertsona gehienek bi edo hiru hizkuntza ikasi eta gutxieneko maila batean erabiltzeko gai garen
|
egunotan
iturri asko dago edateko. Teknologi eta komunikazio bide berriei esker, kultur erreferente asko dugu arreta jartzeko, hizkuntza asko gure sorkuntza bideratzeko.
|
|
2008
|
|
|
Hitz gutxitan esateko, ahaleginak egiten dira, baina
|
egunean
egotetik urrun gaude eta arriskua dago gero eta urrunago egoteko. raz jarri diren produktuak gero ez dira eguneratzen. Adibidez, Windows sistema eragilearen euskarazko azken interfaze paketea XPrena da, ez dago euskarazko Windows Vistarik.
|
|
|
Hitz gutxitan esateko, ahaleginak egiten dira, baina
|
egunean
egotetik urrun gaude eta arriskua dago gero eta urrunago egoteko.
|
|
|
Eritzi gaur
|
egunean
ez da euskara batuaren forma estandarra. Euskaltzaindiak" iritzi" erabaki zuen orain dela urte batzuk.
|
|
|
Euskaraz, ingelesez baino mila aldiz edo hamar mila aldiz gutxiago omen dagoenez1, gutxi gora behera mila miloi hitz izango dira sarean orain. Tamaina horiek zein handi diren erakusteko nahiko da jakitea liburu normal batean 100.000 hitz inguru sartzen direla, pertsona kultu batek
|
egunean
10.000 hitz edo irakurtzen duela, urtean 3,65 milioi hitz, eta 300 milioi soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain bere bizitza osoan. Beraz, beldurrik gabe esan dezakegu gaur egun segundo batzuen buruan euskaraz eskura dezakegun testu guztia irakurri nahiko bagenu 3 aldiz edo bizi ginatekeela, edo 3.000 aldiz bizi ingelesez dagoen testua irakurri ahal izateko.
|
|
|
Euskaraz, ingelesez baino mila aldiz edo hamar mila aldiz gutxiago omen dagoenez, gutxi gora behera mila miloi hitz izango dira sarean orain. Tamaina horiek zein handi diren erakusteko nahiko da jakitea liburu normal batean 100.000 hitz inguru sartzen direla, pertsona kultu batek
|
egunean
10.000 hitz edo irakurtzen duela.
|
|
|
100 megahitz izan daiteke helburu bat testu bilketan (corpus elebakarra) lortzeko epe erdian, ingeleserako gaur
|
egunean
badira tamaina horretako corpusak. Eta maila askotan (morfosintaktikoan, sintaktikoan, adiera semantikoarekin,...) etiketatu dira gero.
|
|
|
• Hibridazioaren bidez aurretik aipatutako bi sistemak hobetu nahi ditugu,
|
egunen
batean zabalkuntzako kalitatea lortu ahal izateko.
|
|
|
Adibidez, mi hermana está enferma bi modutara itzul daiteke euskaraz ahizpa gaixo dago edo arreba gaixo dago. Esaldiaren testuingurua ezagutu behar da itzulpen egokia zein den erabakitzeko, eta gaur
|
egunean
horrelakorik ez da erabiltzen.
|
|
|
|
Egun
Matxinek ematen dituen hainbat itzulpen nahiko onak direla esan daiteke, eta hona horietako adibide zenbait:
|
|
|
Nafarroari buruzko artikulua dator ondoren. NUPko eta Ikastolen Elkarteko adituek egindako Nafarroa Oinez 2007ko jai
|
egunaren
azterketa ekartzen da, erakundeen arteko elkarlana dena, gure zorionerako. Ikerketan, jai horretan parte hartu dutenen profila aztertu da, zenbait alderdi kontuan hartuz:
|
|
|
Motibazioaren aldagaia kontuan hartuz, garrantziaren hurrenkera honakoa da: euskarari laguntzea, ikastolei laguntzea, aisia, eta dibertitzea, modu horretan euskara eta ikastolak dibertsioarekin lotzen direlarik —lotura esanguratsua iraupena bultzatzeko— Azkenik, gehiengoak
|
egunean zehar
izan duen parte hartze luzeari buruzko datuak eskaintzen dira, eta baita hurrengo deialdian gehiengo handiaren parte hartzeko asmoa edo fideltasun neurriari buruzkoak ere.
|
|
|
1991ean lehen inkesta Euskal Kultur Erakundeak antolatu zuen Iparraldean eta ondorioak zabaldu ziren Irisarrin egin zen ondarearen
|
egunean
. Hor zeuden Eusko Jaurlaritzako eta Nafarroako ordezkariak bai eta ere Paueko Prefeta.
|
|
|
6NAFARROA OINEZ1 2007KO JAI
|
EGUNAREN
AZTERKETA SOZIOLOGIKOA2
|
|
|
Nafarroako Ikastolen Elkarteak eta Euskara Kultur Elkargoak enkargaturik, NUPeko Mikel Razkin eta Jon Rovira (Ikastolen Elkartea) soziologoek ikerketa soziologikoa egin zuten, 2007ko urriaren 21ean, Vianan ospatu zen Nafarroa Oinez jai
|
egunean
; bada, txosten honek ikerketa horren emaitza esanguratsuenak biltzen ditu.
|
|
|
• 2007ko Nafarroa Oinez jai
|
egunera
joandako jendearen gogobetetze maila ebaluatzea.
|
|
|
Azterlanaren helburuak betetzeko, berariazko galdetegi bat diseinatu da, guztira hogei item biltzen dituena. Elkarrizketa guztiak
|
egunean zehar
egin ziren, jarduera eremu bakoitzaren irteeretan, bai eta jendea barrutitik ateratzen zen unean ere. Guztira, mila eta hamaika galdetegi bete dira; horrenbestez, hona hemen fitxa teknikoa:
|
|
|
2007KO NAFARROA OINEZ JAI
|
EGUNERA
JOANDAKOEN PROFILA
|
|
|
Parte hartzaileen hizkuntza egoerari dagokionez, gehienek (%55, 1ek) euskaraz badakite, eta %22, 7 ikasten ari dira. %55, 1ek euskara erabili du denboraren erdian edo gehiago Oinez
|
egunaren
ibilbidean. Nabarmentzekoa da euskaraz soilik mintzatu direnen datua; %20, zehazki.
|
|
|
Nafarroa Oinez
|
egunarekiko
fideltasuna neurtzen duen galderaren arabera, esan daiteke bi lagunetatik bat urtero joaten dela Oinez jai egun guztietara (%48, 8). Bestalde, %17, 5ek soilik parte hartu du Vianako azken ekitaldian, aurreko urteetako Oinez egunetara joan gabe.
|
|
|
Nafarroa Oinez egunarekiko fideltasuna neurtzen duen galderaren arabera, esan daiteke bi lagunetatik bat urtero joaten dela Oinez jai egun guztietara (%48, 8). Bestalde, %17, 5ek soilik parte hartu du Vianako azken ekitaldian, aurreko urteetako Oinez
|
egunetara
joan gabe.
|
|
|
Oinez
|
egunera
joateko motibazio nagusiari dagokionez, hona hemen estatistikoki gehien nabarmendu diren erantzunak: euskarari laguntzeko (%53, 1) eta ikastolei laguntzeko (%44, 3).
|
|
|
euskarari laguntzeko (%53, 1) eta ikastolei laguntzeko (%44, 3). Hirugarren motibazioa
|
egunaren
jai izaera izan da; %32, 5, (handiagoa gazteen artean).
|
|
|
Azterlan soziologikoaren xede izan den populazioak jakin badaki zertarako erabiliko diren 2007ko Oinez
|
egunaren
diruak; izan ere, %72k diote Vianako Ikastola dela ekitaldiaren onuradun nagusia.
|
|
|
Garbiketari dagokionez, edalontzi berrerabilgarrien ekimena ere nabarmendu behar da (edalontzi berrerabilgarri eta ekologikoak dira; ingurumenean inolako eraginik ez dutenak). Beran abiarazitako ekimena da, Vianan eman zaio jarraipena eta erreferentzia bat izanen da Jasok antolatutakoan, hau da, 2008ko Oinez
|
egunean
.
|
|
|
Hurrengo Nafarroa Oinez
|
egunera
joateko asmoa ote duten galdetu diegu elkarrizketatuei. Erantzun gehienak baiezkoak izan dira (%78, 6), honela banatuta.
|
|
|
1 Nafarroa Oineza, Nafarroako Ikastolen jaia da. Edizio bakoitzean, hauetako Ikastola batek, Nafarroa Oinez
|
egunean
, bukaera duen urte osoko jai – jarduera egitaraua antolatzeko ardura eta erantzukizuna dauka. Egun honek, euskararen aldeko guztion elkartasuna eta lanerako ahalmenen erakustaldia izan nahi du.
|
|
|
Edizio bakoitzean, hauetako Ikastola batek, Nafarroa Oinez egunean, bukaera duen urte osoko jai – jarduera egitaraua antolatzeko ardura eta erantzukizuna dauka.
|
Egun
honek, euskararen aldeko guztion elkartasuna eta lanerako ahalmenen erakustaldia izan nahi du. Bianakoarekin, 27 edizioa izan da
|
|
|
Azken hauetan, elkarrizketetan batik bat, tokian tokiko formak askoz gehiago erabiltzen dira ahozko komunikazioan. edo eredu berri bat sortu: Resurrección Mar� a de Azkueren gipuzkera osotua edo aranisten (Ebaristo Bustintza buru zela) euzkera garbija (gure
|
egunetan
hiperbizkaiera izena eman dio eredu horri Itziar Laka irakasleak) edota Herria aldizkarian erabiltzen zen nafarrera lapurtera literarioa, Piarres Lafittek kodetua. Azkenik, dakigunez, ortografia, flexioa eta aditza bateratu ziren, erdiko euskalkietan oinarritzat hartuta.
|
|
|
Egun, hainbeste entzuten den multimedia kontzeptua herabeki iritsi da egunkarien web orrialde batzuetara.
|
Egunean
eguneko albisteak lantzen dituzte bideoak sartuz. Eta ez hori bakarrik.
|
|
|
ETB1k 2006 urtean ikusleen %4, 4 bereganatu omen zituen, batez beste, Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, Sofresen datuen arabera. Eta Hego Euskal Herrian egunkaria irakurri zutenen %5, 2k irakurri zuten Berria egunkaria
|
egun
arrunt batean, CIESen ikerketen arabera2.
|
|
|
Hor ikusiko duzue, adibidez, telebista egunero ikusteko ohitura oso errotua dagoela zarauztarren artean, ETB1 dela gehien ikusten duten telebista katea, eta atzetik datozela T5, ETB2, A3, Cuatro eta TVE1 kateak. Txosten horietan ikusi ahal izango duzue, halaber, Zarauzko herritar gehienek (bi herenek edo) irakurri ohi dutela egunkaria
|
egun
arrunt batean, Diario Vasco dela irakurriena eta bigarren postua, berriz, Urola Kostako Hitza egunkariak betetzen duela, zeinak urte gutxitan toki nabarmena eskuratu baitu Zarauzko etxeetan. Ikusi ahal izango duzue bi egunkari horien atzetik datozela Berria, Gara, Diario de Noticias eta gainerakoak.
|
|
2009
|
|
|
2005ko udazkenean, urrian;
|
eguna
ez du gogoratzen, baino bai gosaltzeko ordua zela, Europako Kontseiluak eremu mistoa eremu euskaldunarekin parekatu behar dela gomendatzen zuela irakurri zuen egunkari batean. Harrituta, berriz irakurri zuen esaldia.
|
|
|
Planaren gauzapenerako bada beste elementu giltzarri bat:
|
egunotan
ari gara aukeratzen Kutxan hizkuntza normalizaziorako teknikaria, bere lan jardun osoan plana gauzatzeko eginkizunarekin. Kontuan izanik orain arte baliabideetan izan diren mugak, eta hala ere jarri ditugun oinarriak, ziur nago teknikari berriak akuilatuta eraikin tantaia altxatuko dugula oinarri horien gainean.
|
|
|
Planaren gauzapenerako bada beste elementu giltzarri bat:
|
egunotan
ari gara aukeratzen Kutxan hizkuntza normalizaziorako teknikaria, bere lan jardun osoan plana gauzatzeko eginkizunarekin. Kontuan izanik orain arte baliabideetan izan diren mugak, eta hala ere jarri ditugun oinarriak, ziur nago teknikari berriak akuilatuta eraikin tantaia altxatuko dugula oinarri horien gainean.
|
|
|
Hizkuntzaren aldetik ez baizik buruaren aldetik ezagutu behar dituzu. Abokatu batek
|
egun
batean aurkitu zuen ziberokupazioa izeneko amarru bat zegoela Interneten. Adibidez, telebista guztiek daukaten puntu tv domeinua, berez, Tuvaluko siglak dira.
|
|
|
Adibidez, Bartzelonan jada 240 hizkuntzatan hitz egiten da geografikoki lokalizatuta. Hau da, nik lan egiten dudan lekuan hizkuntza bat entzuten dut
|
egunean zehar
, baina bi kale zeharkatu eta zonalde arabiarrean nago eta arabiera bakarrik entzuten dut. 240 hizkuntza egotea erabateko aldaketa da, eta hasi dira politika espezifikoak aplikatzen.
|
|
|
Etxeberri egitasmoa perspektiba soziohistorikoan kokatzen da beraz eta" euskararen (hainbatean, bertako euskara erdaren) gizarte dimentsioa (ez hizkuntzaren barne egitura) bere osoan arakatu eta historiaren ardatzean zehaztu nahi du. Horretarako,(...) egungo
|
egunean
eskuragarri diren datuak (ahalik eta datu gehienak) bildu behar dira, kontzeptuz egituratu, sistematikoki azaldu eta interpretatu. Lan hori burutu nahi du EHSk" 15.
|
|
|
Horretarako,(...) egungo
|
egunean
eskuragarri diren datuak (ahalik eta datu gehienak) bildu behar dira, kontzeptuz egituratu, sistematikoki azaldu eta interpretatu.
|
|
|
20 Joly, L. (2008): "
|
Egunen
gurpilean" in Jakin. Argitaratzear.
|
|
|
Olatu hori baliatuta, Don’t hate the media, be the media lelo ezagunak bide egin du, baina oso gogoan izan behar genuke, hala ere, ez duela mundu guztirako balio: aurten bertan, berbarako, Ekuadorren kitxuazko tokiko telebista bi egin guran dabiltzan egitasmo biren bultzatzaileekin egoteko modua izan dugu HUHEZIn (Mondragon Unibertsitatea), Garabide Gobernuz Kanpoko Erakundearekin (GKE) izaniko elkarlana tarteko, eta, ohiko hedabideak egitearen zailtasun ekonomikoez jardun zitzaizkigunean, Interneten aukeraz hitz egin genien xalo xalo, hots,
|
egunotan
, teknologiaren aurrerapena dela bide, kostuak asko jaitsi direla, eta, Interneterako sarbide egokia izanez gero, ia edonork egin dezakeela bere hedabide propioa (idatzizkoen kasuan, gainera, inprimatzeeta banaketa gastuen zama arintzen duzu horrela). Haatik, haien erantzuna ere argigarria izan zen:
|
|
|
Azken puntu horri dagokionez, nongura entzuten da
|
egunotan
inprimategiak edota Neolito garaiak ezarritako mugarrien parekoa jarri duela Internetek, hankaz gora paratu dituela nola lan egiteko moduak hala giza harremanak, baina, unibertso elektronikoa jaio izanaren garrantzia auzitan jarri barik (baina bazterrotan el partido del siglo hilean behinedo jokatzen delako konbikzioak atezuan jarrita), ez genituzke gutxietsi behar XIX. mende amaieran eta XX. has... Morse kodea, trenbidearen hedapena, uhin elektromagnetikoak, telefonoa, elektrizitatea, irratia, argazki makina, zinematografoa, automobila, hegazkina... soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain
|
|
|
Nongura entzuten da
|
egunotan
inprimategiak edota Neolito garaiak ezarritako mugarrien parekoa jarri duela Internetek.
|
|
|
3 Elebakartasunaren aldeko diskurtsoa ere gaindituz goazela dirudi, ez baita hori diskurtsorik egokiena gaur egungo mundu globalerako. Arreta ematen du, esate baterako, EHEk aurten (2009an) Ondarroan antolaturiko hizkuntza eskubideen
|
egunerako
hautatutako lemak: Euskara, menpekotik lehentasunezkora [geurea da azpimarra].
|
|
|
Komunitatetik, herritik ateratzeaz gainera, diziplina oso gogor baten azpian jarri behar izan zuten: bizitza erlojuaren menpean jarri, toki itxi batzuetan
|
egun
osoa eman, ezezagunen mendean lan egin, baldintza ezin guztiz gogorretan, ezezagunen ondoan, zatikatutako lan batean, proletarizazioa... Michel Foucault filosofoak azterketa sakona utzi digu arrazionalismo burgesak herritarrak disziplinatzeko erabilitako metodoen gainean.12 Orduan sortu ziren itxitura guztiak, produktiboak ez zirenak, oztopoak, gizarte eta kaleetatik atera eta giltzapean sartzeko:
|
|
|
Lurralderik gabeko aniztasun berdintzaile hori boterearen estrategia hutsa da, haren aldarria. Ikusi bestela gaur egun erakunde eta kontsumo gaien propagandatik erruz heltzen zaizkigun mezuak, ofizialki antolatzen diren
|
egunak
, jaiak, topaketak, kultur trukeak... Zer esan nahi du" integrazio" hitzak?
|
|
|
Euskal kulturaren zapalketa 1956 1981 Elkar" Soziolinguistika
|
egunak
". Zutabe, 4" Euskalerriko Atlas Etno Linguistikoa".
|
|
|
1990" Soziolinguistika
|
egunak
" In: Hizkuntza Hezkuntza Jardun Ihardunaldiak.
|
|
|
Politika abstraktuak eta atzerriko sasi politikakeria, aldiz, egin behar ez duguna da hain zuzen. Gaurko
|
egunak
etxe barneko ereintzaegunak dira; eta ez inportazio aroak" 24.
|
|
|
Aurrena irailean alaitzen da, uda pasa delako eta udatiarrak joanak direlako: " Uda bukatzen ari delako nago pozik" (51 or.); alderantziz Gandiagak aitortua digu, udazkenari begira
|
eguna
mozten hasten zenean, orduantxe hasten zela pixka bat tristatzen. Sarritan kontatu zuen, bestalde, bere haurtzaroko oroitzapen hura osabaren etxean:
|
|
|
Juxtu esperantzaren lurraldeetan nenbile nire fedearen lurraldeetan. Hurrengo
|
egunetan
obsesio bat bihutu zitzizkidan neure begiok" (Adio, Elkar Arantzazu, 2004, 65 Or.)
|
|
|
Txillardegiren gutunean bada beste puntu bat, gaurko
|
egunetik
begiratuta deigarria gertatzen zaiguna, eta" Euskaltzaleen gutxietsimiña" izeneko ataltxoan datorrena (247 or.)."... asieran beiak eta baserriak ba ziran euskeraren gai bakarra, Garai bateko nekazaritzako gaiak alde batera utzita, Mekanika Ondulatoria ta ‘Filosofia’ren aldera jo dugu gaur", dio berak; eta mutur batetik bestera joatea irizten dio horri, eta oreka esk...
|
|
|
• Haur eta gazteei zuzendutako ekintza ugari bideratu dira arrakasta handiz, horietako asko Donostiako ikastetxeekin elkarlanean aurrera eramandakoak: Haur jaioberrien kanpaina: gutuna eta lo kanten CDa Guraso euskaldunentzako nahiz erdaldunentzako haurren hizkuntza jarreretan eragiteko hitzaldiak Egutegia eranskailuekin Haurrak beti jolasean Eskola antzerkia Euskara zine aretoetara Haurrentzako Asteburuko aisialdiko jardueren berri ematea Oporretan euskaraz Euskararen
|
eguna
: gazteak zinera Auzoka eskola prentsa Gaztezulo aldizkariaren" Irakurriz gozatu" ekimena laguntzea Ahozkotasuna eta bertsolaritza Donostiako eskolarteko literatur lehiaketa Koldo Mitxelena Euskarazko produktuen gida Mugi kirol hilabetekaria Lagunarteko hizkerarekin jolasean
|
|
|
|
Egun
hartan irakasleak ginen, baina ikasleek ere badute zer esanik zure irakasle izaeraren gainean. Oroitzapen askoren artean bizi bizi dugu zure ikasle eta geroago lankide izandakoaren testigantza.
|
|
|
Eta bi
|
egunetan zehar
, gai asko izan genituen mintzagai:
|
|
|
Egaratu enpresako Kepa Atutxak Enpresen Gizarte Erantzukizuna, baita euskararen arloan ere hitzaldiarekin hasi zuen
|
eguna
.
|
|
|
Gure bezero den enpresa bateko gerenteak egunero zeharkatzen zuen tailerra goizeko 08:00etan euskara eskoletara joateko. Ekintza xume hark eragin handia izan zuen langileengan,
|
eguna
joan eta eguna etorri, besapean koadernoa zuela gerentea tailerra zeharkatzen ikusten zutelako.
|
|
|
Gure bezero den enpresa bateko gerenteak egunero zeharkatzen zuen tailerra goizeko 08:00etan euskara eskoletara joateko. Ekintza xume hark eragin handia izan zuen langileengan, eguna joan eta
|
eguna
etorri, besapean koadernoa zuela gerentea tailerra zeharkatzen ikusten zutelako.
|
|
2010
|
|
|
haur, gazte heldu eta adineko; ezkerreko nahiz eskuineko; abertzale nahiz konstituzionalista; moderno nahiz heavy antzeko; emakumezko eta gizonezko; bertako nahiz kanpoko... Hori zabaltzen den
|
egunean
, pentsa genezake, lana egina edukiko dugu, eta indarrak beste zerbaitetan xahutu ditugu.
|
|
|
Euren bizitza profesional zein pertsonalean hizkuntzarekin lotutako hainbat erabaki —batzuetan kontzienteki, beste batzuetan oharkabean— hartu dituzte: ikasle bati euskara batuan edota euskalkian hitz egin, neska bati printzesa eta mutikoari txapeldun deitu ala ez, etorri berri den haurrari jatorrizko hizkuntzan hitz egin ala euskaraz jardun lehen
|
egunetik
, guraso bilerak zein hizkuntzatan egin, etab. Erabaki horiek hartzeko irizpideak eta hausnarketa gunea eskaini nahi ditu materiak. Modu horretan, gainera, komunikazio trebetasunen lanketa modu testuinguratuan eta ikasleentzat esanguratsuak diren edukiak aintzat hartuz egiten da, eduki bidezko hizkuntza ikas irakaskuntzako oinarriak kontuan hartuta (Snow, Met eta Genesse, 1989).
|
|
|
– Medioak berak eragin itzela duela: informazio ekonomikoaren trataeran (irratia vs prentsa vs internet, bakoitzak edukierari buruz dituen mugengatik eta ikusgarritasunagatik) informazio ekonomikoa zer den (eta zer ez) zehazterakoan: pateretakoak gertaera tamalgarriak dira edo ezta hori ere; lan istripuak, kasu,
|
egunaren arabera
; eta, aldiz, burtsak eguneroko jarraipen zehatza du, telebistaren kasuan goiz eta arratsaldekoa izan litekena eta interneten on line edo etengabekoa. iturri ezberdinak zehaztu eta aukeratzerakoan: pribatuak edo publikoak, finantzetakoak (burtsa) edo akademiakoak (unibertsitatea eta ikerlariak)
|
|
|
• Ama Hizkuntzaren Nazioarteko
|
Eguna
(1999)
|
|
|
1999ko UNESCOren Batzar Orokorrak" otsailaren 21a" izendatu zuen Ama hizkuntzaren Nazioarteko
|
Eguna
, 2000 urtetik aurrera ospatzen jarraitzen dena.
|
|
|
Jardunaldi horien bidez, euskaraz bizi nahiaren kontzientzia agertu eta ikuspegi berri bat ireki nahi izan zuten tolosarren artean. horretarako, tolosako bizitza sozialaren gizarte sektoreekin harremanetan jarri ginen, sektore bakoitzeko pertsonarik erreferenteenak parte hartu zuten eta ateak ireki zizkioten euskararen erabilerari: irakaskuntzan, administrazioan, gizarte zerbitzuetan eta lan munduko enpresa komiteetan. liburu batean jaso ziren
|
egun
haietan esandakoak honela zioen euskara batzordeak" Euskara, beste edozein hizkuntza bezala, identitate nazionalaren ezaugarri izateaz gain, gaur egun euskaldun eta erdaldunen artean eztabaida handiak eta askotan aurkako jarrerak sortarazten dituen gaia da"..." Jardunaldi hauen helburua zera da... partaidetzarik handieneko eztabaida eragitea... euskararen normalkuntzarako norabide ... " Hizkuntza bat ez da hiltzen ez bizitzen, erabili edo ez erabili egiten da.
|
|
|
Ezaguna denez, hizkuntza guztiek ez dute erabilera idatzia aldi berean lortu, eta hainbaten kasuan gure
|
egunetan
lortu da halakorik. Are gehiago:
|
|
|
" con el favor de dios, hemos de ver muy presto todas las cosas curiosas y graves escritas en nuestro vulgar". horra iristeko, ordea, tresneria egokia izango da politika, kultura eta eraikuntza inperial osatuarena; horra, bada, azken buruan plangintza orokor baterako deia, banderak, armak eta hizkuntzak elkarri lagunduz eraikiko den herrialde unibertsal berria: bere lan eta ideia hauekin, Malon etxaidek aitzindaritzat dauka bere burua, etorkizunari aurrea harturik dabilela uste du, garaipen politiko linguistikoaren
|
eguna
ez dagoela hain urrun, alegia: zenBaiT oHarpen eTa iTaun
|
|
|
Cascante, c. ..." manifestu" suhar bat idatzi zuen, garaiko eta ondoko historialarien artean sarritan famatu izan dena. autorearen eta idazkiaren inguruan eman nahiko nuke hemen albisteren bat edo beste, Mendebaldeko hizkuntzen kultur idazkuntzaren aldeko eztabaidan une adierazgarria baita testu hori. ezaguna denez, hizkuntza guztiek ez dute erabilera idatzia aldi berean lortu, eta hainbaten kasuan gure
|
egunetan
lortu da halakorik. are gehiago: hizkuntza guztiek ez dute eskuratu oraindik ere kultura eskolatu jasoetarako ohiko erabilpen arruntik. idazkuntza eta modernitate kulturalak lorpen preziatu eta zailak izan dira. idazkuntza edo uneren bateko modernitatea iritsi direnetan ere ez dira beti garaipen horiek bere ondorioetan iraunkorrak gertatu:
|
|
2011
|
|
|
Bestalde, aurreko atalean aisiaz hitz egin dugunean ez ditugu bereizi astegunak eta jai
|
egunak
. Lan egunetan gazteek musika, gehien bat, etxean entzuten dute ikasketen inguruan baita beren bizitza eta ia aktibitate guztiak, kirola izan ezik, ikasketetakoak dira.
|
|
|
Bestalde, aurreko atalean aisiaz hitz egin dugunean ez ditugu bereizi astegunak eta jai egunak. Lan
|
egunetan
gazteek musika, gehien bat, etxean entzuten dute ikasketen inguruan baita beren bizitza eta ia aktibitate guztiak, kirola izan ezik, ikasketetakoak dira. Asteburuetan lagunak, kalea, tabernak eta gaueko kultura agertzen dira.
|
|
|
Arrazoia zeukan gaur
|
egunean
euskararen alde gehien egin zezakeena Madonna dela zioen hark. Gauzak dauden moduan, ez kanpaina instituzionalik, ez euskaltegirik, ez bestelakorik, ez da iritsiko Madonnaren mailara.
|
|
|
Esate baterako, Estatu Batuetan hego ekialdeko hamar hiritan egindako ikerketa baten arabera, 14 urte tarteko gazteek astean 40 orduz entzuten dute musika18 Adin horretako Arrasateko gazteei egindako inkestaren arabera, ia erdiak (%47k) 2 ordu baina gehiago ematen ditu egunero musika entzuten. Sexuei dagokionez, berriz, alde askorik ez dagoen arren, neskak dira musika gehiago entzuten dutenak, mutilen %34k
|
egunean
2 ordu baino gehiago entzuten dituen bitartean nesken% 50 baita kopuru horren inguruan dabilena.
|
|
|
1 Zenbat denbora ematen duzu
|
egunean
musika entzuten?
|
|
|
|
Egun
berean ateratako hiru argazki. Goiko argazkiaren eskuinean ikusten den eskulekuaren azpialdean dago beheko argazkian ikusten den pantanaltxoa.
|
|
|
Ibaiertzen diseinuak zaildu arren, gazteek aurkitzen dute non eguzkia hartu begirada kuxkuxeroen babesean. Ezkerreko pantanalean lau
|
egun
jarraituez behatu dira gazteak (ia beti neskak) bertan etzanda eguzkia hartzen. Lehenengo argazkiko jenderik ezarekin kontraste esanguratsua pantanaleko jende pilatzea.
|
|
|
Bilbon gaztelera da hizkuntza bakarra, are gehiago, beti egin da gazteleraz eta inoiz ez euskaraz(" era un idioma de campesinos, y en Bilbao no se hablaba pero por la elección de sus anteriores habitantes, refrendada por las generaciones sucesivas y hasta hoy" 23), eta gehienez, Bilbon bizi diren inguruetatik etorritako baserritarrek (euskalhiztuna= aldeano) hitz egiten dute euskaraz. Izan daitezke
|
egunean
bertan beraien produktuak saltzera datozen baserritarrak, edo izan daitezke Bilbon bizi diren eta kanpotik etorri diren euskaldunak, asko jota beraien artean, eta normalean etxean besterik hitz egiten ez dutenak. Azken urteotako euskararen berreskurapenak diskurtso honen moldaketa ekarri du, eta egi sozial berrien ezarpenaz gain (Teresa del Valleren [1.997] ageriko egituren moldaketak?):
|
|
|
Artikulu honen helburua da 70 hamarkadatik gaur
|
eguneraino
, hizkuntza entitate sozial gisa hartzen duen euskal soziolinguistika aplikatuan erabili diren metodologien eta tekniken bilakaera ezagutzea.
|
|
|
Nekez aurkituko dugu euskara plan baten inguru konplexutik abiatzen den diagnostikorik edo eremu horretan sartzen den ebaluaziorik. Aitzitik, maiz ikusiko dugu euskara biziberritzeko plana onartu duen udalbatzak aurreko
|
egunean
erabilera inpaktu izugarria izango duen arau subsidiarioak edo urbanizazioa erabaki dituela. Horregatik, zilegi da galdetzea, euskara gaia denez, agintari askoren benetako asmoa zein den.
|
|
|
(83 or). (...) euskara gainbehera doa. gipuzkoan gizaldi honen hasieran %85 euskaraz egiten zuten eguzkiz eguzki. eta ongi hitz egin ere. egun %40k baldin badakite, %20k ez dute euskaraz egiten. egungo
|
egunean
gipuzkoako herrietan erdara da jabe. euskaraz dakitenek ere, ez guttik, espainolez hitz egiten dute lasai asko. (85 or.). b) egiten den euskara gero eta kaxkarrago eta urriago egiten da. gero eta txepelago eta erdal usaintsuago. egunero ikusten dugu. geure gurasoen euskararen eta egungo eguneko euskararen artean, leize handia dago. gure gurasoen euskara zaulia, bikaina, noranahikoa, aberatsa zen.
|
|
|
Euskararen erabilerak atzera egin du oro har, ez aurrera, XX. mendean, euskal hiztun askoren gaitasun maila ahulduz joan da oro har, eta egungo
|
egunean
egiten den euskara hori erdal interferentziaz hornitua ageri ohi zaigu sarri.
|
|
|
Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide lehengo aberastasuna galdu eta batez ere egitura aldrebestu egiten delako baizik. Alde ederra Auspoa n irakurtzen dugun lehengo euskara bikainaren eta egungo
|
egunean
maiz idazten den euskararen artean. euskara ahuldu, gogortu eta gaixotasunak hartua dago. Anitzek esaten duten bezala, maiz plastikozko euskara egiten da.
|