|
2003
|
|
|
SabinoAranarentestuhorretan, konturagaitezen, ugaztuneta (h) egaztiditugu, eta baiberorienbigarrenmailakosinonimobana, hurrenez hurren,, uledun?(=, ulia daukana?) eta, egakidun? (=, egakija daukana?; egaki: luma). Lumadunenkontuakhurrengobaterakobazterutzita,
|
denok
batetorrikogara, teutonizaturiko, uledun, horrenjatorrizkoa, pilosoa, izandelaseguruenez, alegia, mamalioarenhurrengoa, etaez, Orotarikoak, iledun, sarreraneuskaltradiziotikbildutako, aziendaxuri, enparekoa.
|
|
|
1894kohazaroanBordaleratjoanzenmirikuntzarenikhasterat: bainan mirikuntza ezzitzaionaski: orotaratnahizuenhedatu, gogo bihotzak aberastubeharrez,
|
denetarik
(jastabederen) baitezpadakozitzaiola; Alemaniakozeretaratberezikiekharriazen: HaeckeletaNietzschebezalakobatzuenliburukhiretserilotuzen, bero beroa, ezbaitzuenbeharragorik!
|
|
|
Hortaz,
|
denetarik
dastatunahizuen, EuskalHerriargizari jaleaatzean utzitahirihandiraikasterajoandakoEtxeparek.Bainaaipuhorretan, LafittekHaeckeletaNietzschebezalako batzuenliburukiratsakdakarzkigu, nazkarennazkaz.Jakina, batazeinbesteaelizakatolikoaren etsaiporrokatuak izanziren, etaLafitterenbegietarako, horrenbestez, Etxeparekezzezakeen infernukohitzabesterikaurkituhaienidazlanetakolerrobakoitzean.HaeckeletaNiet...
|
|
|
...ialiburuanesplizitukiaplikatzen; alegia, gizakianaturatik atutzizuennolabait, ezbaitzuennahiapartekoiskanbilarik.Ordukoortodoxiaren baitan, esangabedoa, gizakiaanimaliaarimaduna da, animaliaizatekotan; arimahorrenetorkiadaarazoa: hordagokoska.Haeckel ek askozoldarkorragojokatuzuen, etaezzionitzuriegingatazkabiziari, bereikuspegimonistikoadefendatubeharbaitzuenzientzia planteamenduazgainera.Ezaguna
|
denez
, Haeckel, etabaiHuxleyere. Darwinberabainoaskoz gogotsuagoborrokatu zendarwinismoazabaltzen.
|
|
|
Nireustezaskozadierazgarriagoa daurteberekoudaberrianargitaratu zuena, izanere, gogoalibreagozebilkiokeenAldudekomendi bazterretatik literaturazpentsatzen, etahorplazaratutakoakezdu, ziurrenez, Hegoaldeko euskaltzaleeneraginzuzenik.Eta, bestalde, oso osoesanguratsuadela deritzot, kontuanhartutagerlahandiaamaitu berritanidatzia dela, etafrantsesabertzaletasunakden
|
dena
kutsatzenzuela.
|
|
|
...zsoilik pentsatzearekinparadisukoeuskaldunhoriekneguoso osoaematenzutela gaztainakjaten, delaerreta, delaegosita, delagordinik.Etaordukoelikadurarakogaztainahainoinarrizkoaizanda, ezdaharrigarrisuertatzenjakitea, esatebaterako, Zeanurikoeskolan astebikooporraldiaematenzitzaiela umeeiurriarenerdialdean, gaztainak batzen laguntzeko.Egunosoangaztainondo lepora igotaadarrakastintzenhagaluzeezbaliatuz,
|
etaden
denak arretahandiz, goitikbeheraabiadandatozengaztaina karloekinor itsutuez zezatenbegianjota.Gero, luzebarik, gaztainakbaserrirainoeroanbehar izatenzirengurdikadaka, askotanlapurretakegotenbaitzirengaztainadian bertanutzizgero.
|
|
|
...arte hasieranagertuzaiguna, ArmandDavidesploradoreezpeletarhandiaren ilobadena, hots, pandarenaitarenfamiliakoa.Zernahigisaz, PierreBuruzainekesanbarikesandioskuna da, medikusaiogilearenirakurketaprobetxugarri baterakobehar beharrezkoa delapertsonaeskolatuaizatea, alegia, ez delanahikoaleitzenjakitea, besteplusbatbehardela.Edozelan ere, konturagaitezen, zerrendakoirakurlepotentzialakezdiradozenabi
|
denetara
!
|
|
|
OsohurbilekosegimenduaedukiizanzuenHamalaukoGerlakeuskal prentsan, eta, izanere, horixeikusdaitekehemeroteketarajogabe, zeren, geroraberrargitaratueginbaitira, gureklasikobatzuenlumatikorduanisuritakolerroak.Hordituguirakurgai, Etxeparerenezgainera, JeanSaint PierreAnxuberrorenak, JeanElizaldeZerbitzarirenak, EbaristoBuztintzaKirikiñorenak, etaJuanBautistaBilbaoBatxirenak.Sortahorretakoidazlan batzuksu lerroanbertanidatzitakoakdira, idazlealekukozuzenaizanda, soldadufrantziarraerebazelarik; horixedaaipatulehenengohirurenkasua. Besteetan, Hegoaldekoakizanikdistantziagehiagodago, baina, den
|
denek
luze zabalerakustendigutebakoitzakbereeraraLehenMundu Gerlaegunez egun, euskaldunen begietatik.Eta, izanere, begihoriezbaliatu zenJean BarbierSenperekoerretoreaberePiarresIIospetsuaidazteko (1929). Hau da, HamalaukoGerlakbaduizanbereeuskarazkoeleberria, osoargigarria etailustratiboadena, sasoihartakogiroarenzenbaitgakoulertuahalizateko.Batetik, delakoPiarres, TxominAgirreren Joanesbezala, euskald...
|
|
|
Jakina, Barojaren azalpeneaneuskaldunenbiktimismo ezagunadagoela argudiadaiteke, baina, aukeratubeharraedukikobanu, Saint Pierrerena bainokonbentzigarriagoabegitanduzaidalaerantzungonuke.Izatez,
|
denok
irakurriduguinoiz, kasurako, Vietnamekogerlan, hildakoamerikarren arteanproportzionalki askozgehiagoizanzirelabeltzaketahispaniarrak gainerakoakbaino.Bada, moduberean, itxuraematendu, HamalaukoGerlanFrantziak gizataldebatzukzigortueginzituela, berenberegi.Barojak horixedioskulañokieuskalduneninguruan.Oraintsuago, 2005ekoudan irakurridiotAnjelLertxundiriegunkarian, HamalaukoGerlanhildakolau frant... Kontuakhorrela, balirudike, beraz, zigortuenarteaneuskaldunakkonparatiboki kolektibo pribilegiatu batekoakzirela, etaeurensarraskiaezzelahorrenbesterainokoaizan.
|
|
|
BadagogaibatLehenMundu Gerlakoeuskalkroniketan betipresenteibilidena, parra parraagertu
|
dena
, eta, ostera, Aldudekoguremedikuakjorratuezduena, etadaintsumisoetadesertoreen afera.Izatez, IparEuskal Herrikoemigrazioaaztertzendenean, soldadutzaizanohidaaipatzendiren kausetarikobat.Soldadujoateabainoetaberazarmadansei zazpiurteemateabaino, euskaldunaskoknahiagozutenAmeriketarako bidea, etahorrela, jendarmeakzozketanirtendakosoldadugaien, altxatuen, bilaagertzean, gurasoaskorenerantzunaizaten... emigrazioa.Zernahi gisaz, behinetasoldadutza derrigorrezkoaeginzela, pentsatzekoa da1872tikaurreraareagotuegingozelaiheslarienAmeriketaranzko jariohori.
|
|
|
Ustenuena bainolaburragoasuertatuzitzaidan argazkihorienbilaketa.Aldudekomonolitoanhildakoizenakoroitarribitanbanatutadaude.
|
Denetara
–hauustekabea!. LehenMundu Gerlakoaldudarhilakhamalau izanziren, etaezhamaika, JeanEtxepareren1923komintzaldianzehaztu bezala.Hots, hirugehiago(!). Etxeparekezzerrendatuarren, Aldudeko monolitokooroitarrietan34urtekoMichelEtchartaurkitukoduzu, Migelartzainaetxekoa.
|
|
|
lauzpabostherriskahatzemaitendituzu, batbertzearenondotik, elgarretarikezhainurrun, ezarrasberexere.Orotanolabatzuikaragarriak, berenximinealuzetarikkealodidariotela.Barneaklangilezihaurri, denasugar, denalabe, denamekanika, denahausko, denaungide,
|
dena
uhal burrunbailun.Etxeakbeltzetazikin.Karriketanhaurkalapitari, erdi buluzibatzu, elgarhatzemanka, karrasian.Ordean, zermutiko gotorrak! Holakorikhainbertzeeznuenorainoikusienebizian.Artetanamabatedobertze, samurtua, ateratzenzensosbatedobertze eskasaurkituriksukaldean, eta, lasterkaumehezkaitzhetarikbaten ondotikibiliondoan, hatzemaitenahalbazuengaltzaipurditik, ederrakemaitenzaizkon, erasiagorr...
|
|
|
Solas horienzuhurtziakmineginzautanbihotzean.Aurkizurari, ibaiarenburubateaneskuinetarikikusten nuenBilbao kohiria,
|
dena
itzalpeetajauregipollitezinguratua; ezkerretarik, ibaiarenbertze buruan, hiruhirixkapinpirinak; lauhiri beraz, duneneskuko; erdian, lauenerdiantinkatua, bainanlauenerrotikzilatzenarietaberritzen beti, gabeenlantegibeltza, denaerrauts, denaizerdi, denapilda, han hemenkaodolixurizaflabatzuezgorritua.Betidanikakogudubetierekoa, gauzek etagureizaiteakberakhaladakartelakotz; gizonikzuhurrenekapurbatet...
|
|
|
Dassancejaunakoroitaraztenzuen egunarizoakongaiaetanorkbereabisua emaitenzuen.Etchepare naldiaheldu zelarik, xutitzenohizen etabereiritzia adiaraztenzueneuskaraaberatsetalandubatean.Harenhiztegiarenfuntsa baxenabarrekoazen, bainanbeldurrik gabeosatzenzuenXuberokoedoLapurdikohitzbatzuez, baetaberakasmatuhitz batzuez.Atzentuaedodoinuahaatik frangobereziazuen, oraigutientzuten
|
dena
, eneustezOztibarrekozaharren ganikakoa, bereaitazenarenasegurazere, Xiberokohaizeakmenturazekarria.
|
|
|
1894kohazaroanBordaleratjoanzenmirikuntzarenikhasterat: bainanmirikuntzaezzitzaionaski: orotaratnahizuenhedatu, gogobihotzakaberastubeharrez,
|
denetarik
(jastabederen) baitezpadako zitzaiola; Alemaniakozeretaratberezikiekharriazen: Haeckeleta Nietzschebezalakobatzuenliburu khiretserilotuzen, bero beroa, ez baitzuenbeharragorik!
|
|
|
...moztuetafotosintesiaeragotzizuena, harrotuzuelako, delazianuro, artseniko, osmioetabestelakopozoiak askatuzirelako, delaatmosferalarregi hoztuzelako, delasuteglobalaksortuzirelako, delailuntasunerabatekoa, muturrekohotzaetaeuriazidoabateratuzirelako.Inpaktuarenhipotesien aldekofrogahoberena, esangabedoa, K/ T muganaurkitudeniridio kontzentrazioanomaloaizanda, meteoritobateninpaktuarenlekukotzatjo
|
dena
, etadagoenekozmundukobazterguztietanzabaldutadagoelaegiaztatudena, hauda, inpaktuareneraginaglobalaizanzelaadieraziz.
|
|
|
|
Dena
dela, apirilaren5eanHarvard enegonzeneskolaematen, garunkirurgia(= brain surgery) jasanetalauegungeroago.Lehentxoago, martxoan, bereazkenliburuaaurkeztuzuen, alegia, TheStructureofEvolutionaryTheory. Hogeiurtebeharizanditu1500orrialdekoidazlanmardulhorrenosaketarako.Aurkezpeneanadierazizuenez, liburuaamaitzekoinolakoxantxarik, almostzerochanceoffinishing it, ezzuelaedukikopentsatuzuen1982an, medikuek mesoteliomaabdominalazeukalaesanziotenean.NewYorken zendudaGould, Soho nliburuzokitutazeukanbereapartamentuan.
|
|
|
Esatebaterako, 1981eanJanSmitholandesakarrokazko esferatxikitxoak aurkituzituen, Caravaca kogeruzairidioz aberatsean, Murtzian.Esferulahorienosaketakimikoak etaitxurak mikrotektitakzirelairadokitzenzuten, hauda, asteroidebatentalkakurtueta atmosferarajaurtirikoarroka printzak.Lurrarenorbitabaxubateandenbora tarte bathegazemanetagero, printzahoriekberriro lurreratukozireneta depositatu, inpaktuostekoegunetan edotahilabeteetan. Bestalde, urte berean, RobertTschudypaleobotanikariakerakutsizuenez, MexikoBerriko landareenfosil erregistroanetenoso esanguratsuagertatuzen, hainjustuiridio anomaliarenuneberean: lurraldehorretakolandarenormalenpolena bat bateandesagertueginzen, etairatze esporekordeztuzuten.Ezaguna
|
denez
, iratzeakdesastre espezieakdira, lurralde disturbatuakosoazkar kolonizatzendituztenak, adibidez, sutebatekkiskalitako esparruak.Robert Tschudy renohartzehoriizanzenorduraartekofrogarikerabakigarriena erakustenzuena, berehalakokalamitatebatekareetalurlehorraereharrapatuzuela.Etaluzebarik, iridio kontzentrazio potoloakaurkituzirenmundu zabalekolaukantoietan: 1984rako50etikgoraK/ T muga gunetan.
|
|
|
Datuakdatu, apurka apurkabalantzaAlvareztarren aldemakurtuzen, hamarkadahorrenamaiera aldera. Zehazkiagoesateko, adituaknahikoa adosjartzenariziren, Berkeley kotaldeakplazaraturikohipotesiarenlehen partearenonargarritasunadela eta: datuenarabera, eztabaidaezinazirudien asteroideerraldoibateklurrajozuela, orain65milioiurte.Bazegoen,
|
dena
dela, kontrakokritikamingarribat: zerutiketorritakokristorenarroka puskaklurrajobazuen, nondago, ba, dagokionkraterra?
|
|
|
...tzeko ahaleginean, etahilabetegeroagoabiatuzelaBallaratbat batekohirirantz arestianaipatuShortyHarris egaz batera.Bideandoazela, osoitxuraoneko mendi mazelaarakatuzuten, etaareago, urregorriaaurkitu.Abuzturako bazeudenhogeitaldeurrebilainguruetatik.Hirurehunbatlagunkokatu zirenkanpamentuan, geroraHarrisburgizenazezagutukozena.Hasieran Shorty ketaPetekHarrisberryizendatzea pentsatuzuten, bainaantza
|
denez
, Shortykaldatueginzuenaurkikundearenkontakizuna.
|
|
2006
|
|
|
|
Denok
dakigu, alaxezala, Berdabiorenzaldia
|
|
|
Hori ere aspaldiko formula literarioa da. Inork deus ez dakigunean,
|
denok
dakigulaesatea.Ikusten, geroetaapainagotzendoakizunBerdabioren
|
|
|
ilobaren ahotara, geroOiartzungokantaera herritar berriaomen(?)
|
denekoa
sendotzera etordaitezen, diximuloederrean:
|
|
|
...nakezbezalakodiziplinaetajakinduria erakutsidutela kanta kontuotan.Horrezgainera, edo hobeki esan, bimaisuekiko espaeta gutiuste horrexegatikberagatik, lekuonatarrenixilpekoxurilanhoni, bestela kokrabelinusainadario:. Gukerabiltzen ditugun bertsioak... Etxeankantat zendugunbertsioak... Familianikasi etaburuzdakiguna... Gureak, berriz, osotasunbateskeintzen du?. Gaintxuriketa finekomaisulanhonetan,
|
dena
–etxekoa, da, dena, gurea, da.
|
|
|
Berenez, R.M.AzkueetaAitaDonostia, herriarenahotikjasotakoaleun kakanta, xaloetabixigordetzen besterikezdirasaiatu, bereneskusartze, hu tsegite, etaguzi.Ezduteordea, halakoespariknabari.Etaitsuakereikusleza ke, OnManuelLekuonakezbezalakodiziplinaetajakinduria erakutsidutela kanta kontuotan.Horrezgainera, edo hobeki esan, bimaisuekiko espaeta gutiuste horrexegatikberagatik, lekuonatarrenixilpekoxurilanhoni, bestela kokrabelinusainadario:. Gukerabiltzen ditugun bertsioak... Etxeankantat zendugunbertsioak... Familianikasi etaburuzdakiguna... Gureak, berriz, osotasunbateskeintzen du?. Gaintxuriketa finekomaisulanhonetan, dena, etxekoa? da,
|
dena
–gurea, da.
|
|
|
Dudaguztiakdeusezteko testigutzabatbeharkolitzakebaina, horieskuratukoezdegunez, zukaurkitutakoanahikoadeJaderizkiot, BerdabiokomonetariaJosephdeEtchagaraizela baieztatzeko (konturatualzera Etchagaraiidaztekoeralparraldekoeradela, lparraldekoaote genduen gure Joseph? Bera ez baina zuk, 3.1 puntuanjasotzen duzun bezela, bere aita Juanek seme natural batizan zuen: DonJuan havido de Maria Echagarai en la Baja Navarra, berazhartuemanakbazituelahan) eta, gizonbakarrarentzatlanhaudixkoazanez, consortes, laguntzaileakalegia, izanzituela..
|
Dena
dela, nahizetabestelaulaguntzaileen abizenakeregarbiazaldu, ezdutustebidehorretatikjotzeakmereziduenik; famili giroakez bainaofizioaksortutakoekintzadanezgehienbatmonetagintza; hainzuzen, Elamakoolíi famatuetan sortutakoa. Ezpentsagero hainerreza denik moneta moldeak prestatzea hain txikiaketafinakizanik; ezetaeremetalaurtutzekolabeaketaarragoakeskuraedukitzeaeta hori guzia Elaman edukiko zuten.Beraz abizenak eta familiak aztertzeak ez du sentidu gehiegirik.
|
|
2007
|
|
|
Jakina, hain baldintza zabalekin, pertsonaia andanak osatuko du datu basea, interesgarria
|
dena
, beste aldetik. Basearen beste ezaugarri interesgarria izango da pentsamolde aldetik mota guztietako pertsonaiak izango ditugula lagunkide eta, La, tteren etsai gutxi aurkitu dugula; eztabaida intelektualak ugari izan ziren, ostera, aldizkarietako lanek erakusten duten moduan.
|
|
|
Eskerrak eman nahi dizkiegu, nola ez, tesirako funtsezko iturriak eskaini dizkiguten orduko garaikideei. Informazio baliagarria eskaintzeaz gain, eskertzekoa
|
dena
, ez genuke esan barik utzi nahi lan hau osatzeko eta orokorrean ikerkuntza mailan burutu dugun lan interesgarriena, aberasgarriena eta politena izan dela. Eskerrik asko, beraz, goian aipatu ditugun elkarrizketaturiko guztiei.
|
|
|
Baliteke Bulletinen agerturiko bi ikuspuntu horiek bata euskalduna eta bestea baionesa edo frantsesa, aipatu ditugun Baionako bi taldeen isla izatea.
|
Dena
dela, orokorrean baiezta dezakegu Bulletineko idazleek euskal ezaugarriak goratu eta gailendu zituzten, miti, kazioa alde batera utziz, hala ere.
|
|
|
|
Dena
dela, bai aldizkari eta elkarte atzerakoiek, baita berrikuntzen zaleak zirenek ere, lan hau osatzeko informazio ugariena eta, dagarriena eskaini digute, ondorengo lerroek erakutsiko diguten bezala.
|
|
|
Pierre Andiazabalek ere azaldu digu La, te gazte denboran ibili zela Action> Françaisen pentsamoldetik hurbil46, baina gero urrundu egin zela. Jacques Mestelanek, ostera, La, tte demokrata kristaua izan zela baieztatzen du, inoiz ez Maurras zalea47
|
Dena
dela La, ttek berak aitortu zuen Maurrasen jarraitzailea izan zela gaztetan (gu orduan gazte izaki eta, gogotik jarraikizen gintzaizkon48).
|
|
|
Jesuitekin ikasi zuen, beraz, La, ttek.
|
Dena
dela, Filoso, a ikasteko asmoa zuen arren, berriro Saint Pierrek burua berotu zion euskal literatura eta kultura ikas zitzan53 Letrak ikastea erabaki zuen, beraz, La, ttek: latina, grekera, alemaniera, espainiera eta frantsesa, euskara utzi barik.
|
|
|
Holaxe erosten nituen bibliotekak... Euskarazkoak begiratzen nituen
|
denak
eta besteak saltzen. Zenbaitek ez zuten balio handirik, pizura saltzen nituen eta balio zerbait zutenak ontsa paga arazten nituen...
|
|
|
Huna gure gizona, Ybar,
|
denek
ezagutzen dutena. Eskualdun garbia, mintzatzaile ederra, politikako bihurgune guzietan trebe dena, beti gure alde.
|
|
|
Huna gure gizona, Ybar, denek ezagutzen dutena. Eskualdun garbia, mintzatzaile ederra, politikako bihurgune guzietan trebe
|
dena
, beti gure alde. Ez egon etchen zure boza eman gabe.
|
|
|
|
Dena
dela, Sociéték argitaraturiko aleek erakusten digutenez, urte horietan guztietan zehar elkarteak izena baino ez zuen aldatu, 1873an aurkezturiko xede berberei jarraituz ikertu ditugun 1920 eta 1930 hamarkadetan.
|
|
|
|
Dena
dela, Louis Etcheverryk gustuko zituen Hiriart Urrutyk idatzitako saioak, Eskualdunaren lankide bihur zedin eskatzeraino.
|
|
|
|
Dena
dela, Piarres Xarrittonen esanetan, Europan sentipen nazionalistak garatu ziren denbora hartan, Euskal Herria ez zen ukitua izan Europan hedaturiko ideia nazionalistez, arduraturik baitzegoen bertoko gerra karlistez, gerra nazionala zena eta ez nazionalista?: le peuple basque, préoccupé par les querelles dynastiques de ses carlistes et de ses libéraux, nait pas encore alors ressenti les accès de? èvre nationaliste des Polanais, des Irlandais, des Hongrois, des Tchèques, des Italiens, et des autres peuples Européens, Xarritton, P.:
|
|
|
Beste aldetik, ezagunak ziren Eskualzaleen Biltzarraren atsedenaldiak, eguerdi aldera Maurice Souberbielle kidearen Porto-ko arnoa dastatzen zutenean (Ez dut erranen, arno harek, edo bertze zerbaitek ez dituela noiztenka baztertzen Dassance buruzagiaren sail hertsitik; bainan ez gira karrikarat atheratzen233).
|
Dena
dela, bilerak aurrera jarraitzen zuen, hainbat gai jorratuz; hauetariko batek Louis Dassancek Euskaltzaindiaren parekoa Iparraldean sortzeko asmoa zuelako susmoa sorrarazi zuen Etcheparerengan:
|
|
|
|
Dena
dela, Euskaltzaindiaz hurrengo puntuan hitz egingo badugu ere, aurreratuko dugu Akademiaren atala Iparraldean sortzeko nahia aspalditik zetorrela: 1922ko urriaren 27ko Euskaltzaindiaren bileran, Resurrección Mª de Azkue lehendakariak Pierre Lhanderen eskutitza irakurri zuen, non Lhandek eskatu zituen irizpideak Iparraldeko euskaltzain eta urgazleak Iparrean bertan elkar zitezen.
|
|
|
Erantzunean Broussainek adierazi zion Azkueri Georges Lacombe zela ezagutzen zuen Iparraldeko, lologo eta linguista bakarra281 (Lacombe Broussainen ordezko euskaltzain izan zen 1920an hil zenean).
|
Dena
dela, bazekien Broussainek oztopoak izango zirela Lacombe euskaltzain izendatzeko, ez baitzuen Akademiaren baldintza betetzen: basque de race et de langue izatea282, Julien Vinsonek, E. S. Dodgsonek eta Lévyk eragozpenak izan zituzten era berean283 Beste aldetik, Broussainek Albert Constantin proposatu zuen zuberera ordezkatzeko. Jean Baptiste Daranatz lanpetuta legokelakoan?
|
|
|
Jean Etchepare Gure> Herria> argitaratzearen kontra agertu zen hasiera baten, euskaldunei berriak eskaintzeko Eskualduna> nahikoa zelakoan301 Handik gutxira onartu egin zuen, ostera, baita lagundu ere, oharturik halere, jende eskolatu hainitzek ez zutela Eskualduna> irakurtzen arruntegi hertsiegi, haurregi zaukatelakoan302
|
Dena
dela, Xarritton hitzetan, hilabetekari berriak nahi t ez eremua xuhurtu zion Eskualduna> xaharrari303.
|
|
|
|
Dena
dela, Jules Moulieren ikuspututik, Gure> Herriak gainerako argitalpenek baino betebehar xumeagoa izan zuen; gogoz lan egiteko prest bazegoen ere: Ahala ttipi du Gure Herriak; bainan nork ere lan eginen baitu zuhurki eskuararen onetan324.
|
|
|
1930ean Etcheparek hilabetekari moduan argitaratzeko proposatu bazuen ere, bihilbetekari izanez jarraitu zuen.
|
Dena
dela, arazoak arazo, Gure Herria elkarteak lortu zuen Gure> Herriak 1938 arte iraun zezan. Are gehiago, oso eginkizun garrantzitsua bete zuen, bidea eman baitzuen idazleek iritziak, kritikak eta laudorioak argitara zitzaten, aurrerago ikusiko dugun bezala.
|
|
|
|
Dena
dela, esan beharra dago orokorrean aipaturiko intelektualen lan egiteko era eta emaitzak kritikarien gustukoak izan zirela.
|
|
|
|
Dena
dela, Larreko k onartu zuen Elissaldek egotzitako salaketa, baita akusazioei goraipamenak kontrajarri: Lapurtera laket zuela, hainbeste non uste baitzuen lapurtar idazlek beren euskal lanetan eskualdunago direla466.
|
|
|
|
Dena
dela, La, ttek Sabino Arana gustuko ez bazuen ere, onartu zuen lan baliagarria burutu zuela: Egia erran, Sabin da bere idazlanetan sobera garbitzalea eta ez arras gure gostukoa.
|
|
|
Eskualdunentzat ere ez liteke kalte ikustea zer artarekin dauzkuten biltzen eta ohoratzen, hoin errecheki galtzerat uzten ditugun ohidura ederrak... Musée horren laguntza ttipia dukegu,
|
dena
ere on538
|
|
|
Iparralde eta Hegoaldearen arteko harreman berriak ezarri zituzten Jean Baptista Daranatz, Henri Gavel eta Philippe Veyrinek, Bulletinen idazteaz gain, RIEVen ere idatzi zutelako; eta aita Donostiak Bulletin> u> Musée> Basque> eta Gure> Herrian lanak argitaratu zituelako, RIEVen idazteaz gain.
|
Dena
dela, elkarrekikotasun hori aldizkari berberean idaztera mugatu zen, elkarte bereko bileretan parte hartzean gauzatu barik.
|
|
|
Hurrengo lerroetan aipatu dugun La, tteren jarduera berriaz ari izango gara.
|
Dena
dela, gazteekin buruturiko ekintzok ez zuten La, tteren aurreko zereginekiko haustura eragin; izan ere, Piarres La, tte ez zen Eskualduna> eta Gure> Herria tik aldendu edo alboratu, eta buru belarri Eskhualherrizaleak, Menditarrak, Begiraleak> eta Aintzina> kazeta sustatzera eta indartzera544 abiatu, Kepa Sudupek azaldu duen bezala, baizik eta, lan intelektualetan zira...
|
|
|
Ces> jeunes> blancs> becs> qui> veulent> mettre> la> pagaille> dans> notre> ays! >/ Altxatu nintzen eta erran nion aseak ginela cacique horietaz eta hemendik goiti geronen buru izanen zirela gauzak, ez genuela haien iritziaren beharrik, ba genekiela geronek zer dugun egiteko eta bakea eman zezaten. Ai ai ai orduan,
|
denak
harrituak eta jin zitzaidan: Calme toi> mon> ieux, > uest ce> ue> tu> is? 589.
|
|
|
|
Dena
dela, Jacques Mestelanen hitzetan: La police nous survellait, bien sur, mais on ne peut pas dire quils nous empechaient décrire ce quon voulait, Jacques Mestelanekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1996ko irailaren 5a.
|
|
|
|
Dena
dela, Felix Ospitalek, batasunak indarra dakarrelakoan, beharrezko ikusten zuen eskuindarren batasuna biltzea, hau da, euskaltzaleen egitarauak eskuinerantz jotzen zuten partiduen begikotasuna zain zezan. Horrela adierazi zion Piarres La, tteri:
|
|
|
|
Dena
dela, euskalzaleek bat egin arren ideia euskaltzaleekin, ezin utzi albo batera kide bakoitzaren pentsamolde politikoaren xehetasunak:
|
|
|
Piarres Xarrittonen ustez, Goyheneche ez zen nazizalea663 izan, alemanen garapenean itxaropena izan bazuen ere664
|
Dena
dela, berriro Xarrittonen esanetan, ez ziren harreman politikoak izan, baizik eta intelektualak (alemanek ere Euskal Herria asko miresten ei zuten) 665.
|
|
|
|
Dena
dela, ordurako La, ttek urteak zeramatzan Eskualdunan eta Gure Herrian idazten, eta ez zuen inoiz ideia politikorik agertu aldizkariotan:
|
|
|
|
Dena
dela, Aintzinaren artikulu gehienak Piarres La, ttek idatzi zituen, izengoiti mordoa erabiliz715: Piarres Ithurralde, Augusta Larralde, JEL716, Zertako, Le Balai, Junior, Triki Traka, S.B., Zotil, Elgarkaria, Aintzina, A.L., Bettiri Uhartekoa, Léon Etoran, Lekukoa, N.A., S.V.P., Begirale Batek, Le Ráliste, Maddalen, I.M., Battita, Thomas Aguirre, J.E., R.V., Behingoa, A.R., Félix Am, J. Etchebeste, Mariaño, L.B., A.B., Ha la la, Thun Thun orde, Kasu Bada, B. Arroquy, Lamina, Lichta, na, Santsin, B.S., Mifasol, Etcheberry, Irakurlea, Pello Karkasa, L.G., J.A.B., Bidezaina, F. Hargaray, Manech, Pseudo Thunthun, Laborari Gaztea, Pettan, Bierarte, B.F., P.L., Irakurtzale Suharra, Pattin, A. B. Deuil, Begiak Idek, Demetrius, Ikusi Mikusi, Allande, J. Duhalde, Piarres.
|
|
|
|
Dena
dela, Amaia Ereñagak dioenez, lehenengo zortzi zenbakietatik aurrera aldizkaria ez zegoen hain landuta, Legassen komentario ironikoen falta izateaz gain747.
|
|
|
Xarrittonen ustez Ttun Ttun Narbaitzen izenordea zen: Ttun Ttun Narbaitz kalonjea zen, Narbaitz gero bikario nagusia izan
|
dena
, oso eskualzalea, bainan, beitezpada, eskuin abertzalea ez, eskuin muturrekoa, Ybarnegarayren laguna, Xarrittonekin izandako elkarrizketa, 1996ko uztailaren 7a.
|
|
|
|
Dena
dela, tartetxoren bat eskaini zioten politikari776, lehenengoan bezala, erregionalismoari atxikimendua adierazteko. Are gehiago, Bigarren Mundu Gerraren garai hartan, Aintzinak artikulu baten islatu zuen aldizkariaren pentsamoldeak bat egiten zuela Pétainek bultzatu zuen Révolution> ationalaren printzipioekin, zeinetan iraganaren eta baserri giroarean mina islatu zuten.
|
|
|
Idazle honen aburuz, baliteke okupazioaren garai hartan ezinezkoa izatea Pétainen kontrako iritzirik kaleratzea; ikusi dugu jadanik Aintzina> bezala, Soubelet zein Arotçarenaren garaiko Eskualduna> ere Pétainen politikaren alde agertu zela.
|
Dena
dela, dio Sudupek: Aintzina ko lehen alditik zion begia ezarria La, ttek Petaini778, La, ttek Euskal Herrirako nahi baitzuen Pétainek aldarrikaturiko dezentralizazio eta erregionalismoa.
|
|
|
|
Dena
dela, James E. Jacoben hitzetan, 1943tik 1945era iraun zuen bigarren Aintzina> garrantzitsua izan zen, 1960eko hamarkadan sortuko zen nazionalismorako zubia izan zelako:
|
|
|
Beti gaztekilakoa izana zen, bere gustoz, bere ideiez eta
|
denez
: berrizalea.
|
|
|
Baina hurrengo lan baterako utziko ditugu Herriaren inguruan sorturiko sare intelektuala, arakatzea interesgarria baino interesgarriagoa izango
|
dena
.
|
|
|
Aldizkari hartan taldearen helburu eta ekintzen berri eman zuten euskaltzaleek. Ordurako Piarres La, ttek denbora zeraman Eskualduna> eta Gure> Herrian idazten, baina ez zuen egoki ikusi aldizkariotan euskaltzaleen berri ematea (je nai jamais voulu engager les types dans les journaux où jai écrit) 835
|
Dena
dela, zail izango zitzaien Eskualdunaz baliatzea euskaltzaleen berri emateko, garai hartan Eskualdunaren zuzendaria zen Soubelet frantximantak ez baitzituen gogoko euskaltzaleen ekintzak.
|
|
|
|
Dena
dela, hasiera baten, euskaltzaleek Ybarnégarayren politika baztertu bazuten ere, 1936ko hauteskundeetan La, ttek Ybarnégarayri botoa emateko eskatu zuen Aintzinan, bide bakarra baitzen komunistak lortzen ari ziren indarra eteteko848 (euskaltzaleek etsaitzat zituzten komunistak). Horrela, Aintzinak herritarrak eragin zituen à rejoindre... lordre établi quil critiquait avec tant de véhemence849, euskalzaleek ez zutelako euren burua gai ikusten mugimendu ezkertiarrari aurre egiteko nazionalismo frantziar eskuindarrarekin bat egin barik.
|
|
|
|
Dena
dela, La, tterekin batera sarekide esanguratsuenak Georges Lacombe, Pierre Lhande, Jules Moulier eta Jean Saint Pierre izan baziren ere, burutu zuten lanaren kopuru eta garrantziagatik, La, tteren garai hartako ekintzak kontuan hartuz gero, esango genuke La, tterekiko harreman estuenak izan zituena Jean Saint Pierre izan zela. Berau Eskualdunaren zuzendaria eta Gure Herria elkarteko idazkaria izan zen, hain zuzen ere Piarres La, tte gaztearen garapen intelektuala jaso zuten egunkariaren zuzendaria eta elkarteko idazkaria.
|
|
2008
|
|
|
Hemen aipatu dugun adibidean (alegia, adjektiboaren kasuan), eta baita izenenen kasuan ere, erlazio hori zenbaki komunztaduraren bidez edota komunztadura ageririk gabeko ø atzizkiaz osatzen dela esaten digu. Guk, ordea, komunztadura hauek kasu ra mugatuko ditugu, numero ageria (singularra eta plurala) nahiz ageria ez
|
dena
(guk mugagabe gisa ulertuko duguna), absolutibotzat hartuz. Hala, gure sisteman bi abso lutibo aldi barean agertzea onartuko dugu horrelako erlazioen berri ematen duten neu rrian.
|
|
|
Esan dugun bezala, markaketarako, gure intuizioak erabiliko ditugu, eta hala izaki, subjektibotasunari lotuta egongo dira ezinbestean. Horren alboan, corpusak objektibotasuna jartzen digu agerian; alegia, guk ontzat eman ditugun esaldietan age rian azaldu
|
dena
bederen, badakigu zilegi dela. Hori, hortaz, oso kontuan hartzekoa izango da gure eskuzko lanarekiko konparagarri.
|
|
|
Horretarako, esaldien iturri gisa erabili ez dugun Euskaldunon> Egunkaria ko corpusa erabiliko dugu.
|
Dena
den, aipatu behar dugu, datuek esangura izateko, 10 agerpen baino gehiago dituzten aditzen datuak bakarrik izango ditugu kontuan. Hala, esaldi horietan oinarrituz, guk erabakitako aldi bereko kasu konbinazioak, aipatu cor pusean agertu diren edo ez begiratuko dugu.
|
|
|
Azkenik, esan behar dugu, azterketarako iturri gisa corpusa hartzeak, ondorio garbi bat dakarrela: bertan agertu
|
dena
bakarrik aztertuko dugu; alegia, aditz batek corpusean erakutsi dituen erabilerak. Honenbestez, azterketa linguistiko sakona jart zen badugu helburu nagusi gisa, beharbada hankamotz geratuko gara; baina, aldiz, gure helburu behinena corpusa aztertu ahal izatea bada, zentzu horretan asetu egingo ditugu gure asmoak.
|
|
|
Euskarazko hiztegietara jotzen badugu, ordea, aditz laguntzailearen informa zioa baliatzearen aldeko joera da bakarrik nabarmentzen
|
dena
.
|
|
|
genuke. Jakin badakigu, aukera honen auzian, aldeko eta kontrako autoreak badirela (besteak beste, Halliday (1968), Fodor (1970), Cruse (1972, 1973)), baina gure jomugarik lehena aditz forma beraren balioak zehaztea
|
denez
, albo batera utzi ditugu horrelako aukerak.
|
|
|
Argitu dezagun, halere, guk kasutzat deklinabide tauletako atzizki oro jotzen ditugula; hau da, ez dugu bereizketarik egingo kasu gramatikal (absolutibo, ergatibo eta datibo) eta bestelakoen artean; guretzat
|
denak
izango dira kasuak: kasu ergatiboa, kasu absolutiboa, kasu adlatiboa, kasu ablatiboa?
|
|
|
Jakina
|
denez
, kasu datiboak balio asko baina oraindik erabat zehaztugabeak
|
|
|
Bi balio hauetan, datiboa, besterik gabe, egitura batetik bestera erantsi egiten dela dirudi, DA motakoa
|
dena
ZAIO bilakatuz, eta DU motakoa dena DIO. Alegia, DA erabilerako kasu konbinazio berean datiboa txertatzen da eta oro bat DU motako konbinazio berean datiboa txertatzen da.
|
|
|
Orobat, iritzi? aditza
|
denerako
; iritzi> dio> bezalako segida batean, aditza dela esateaz gain, partizipio burutua dela ere esan behar dugu. Horrek esan nahi du, jarri ditugun, iritzi?
|
|
|
Ikusi dugu, azal azaletik bada ere, zein den administrazioko hizkeran gertatzen ari diren aldaketak; baina benetako iraultza,
|
dena
goikoaz behera irauliko duena aurrerapen digitala da. Bai, honetaz zerbait esan nahi dut saio honen bigarren zatian:
|
|
|
zorrien aurkako kanpainak, kultur ekintzei buruzko informazioa etab. Oraindik ere, eskola gutxik du web orria, eta herritar gutxik, ordenagailua etxean. Baina harritzekoa litzateke bihar etzi
|
denok
ordenagailua izatea eta mezuak interneten bidez bidaltzea. Eta interneten bidez egiten bada, zein informazio jasoko du herritarrak:
|
|
|
Kudeaketa erraztu nahian, Administrazioak ez du lehen bezala herritarra paper zuri baten aurrean bakarrik uzten, idatzi beharrekoa asma dezan. Aitzitik, herritarrari besotik heldu eta
|
dena
egina ematen saiatzen da Administrazioa. Idazki asko ez dira lehengo paper beldurgarriak (gogoratu instantziak), ordenagailuaren bidezko galdera erantzunak baizik.
|
|
|
Kulturaren demokratizazioarekin batera, ia herritar guztiek izan dute sarbidea eskolan.
|
Dena
dela, irakurle gehiago izateak ez du esan nahi jendeak gehiago irakurtzen duenik, eta are gutxiago, Administrazioaren idazki kriptikoak deszifratzeko gauza denik edo gogorik daukanik. Telebistaren lagun mina denari nekeza eta asper garri egiten zaio orrialde pare bati aurre egitea, eta zer esanik ez,, literatura?
|
|
|
Dena dela, irakurle gehiago izateak ez du esan nahi jendeak gehiago irakurtzen duenik, eta are gutxiago, Administrazioaren idazki kriptikoak deszifratzeko gauza denik edo gogorik daukanik. Telebistaren lagun mina
|
denari
nekeza eta asper garri egiten zaio orrialde pare bati aurre egitea, eta zer esanik ez,, literatura, hori Administrazioak sortua bada.
|
|
|
Garai honetako herritarrak ez ditu berez eta besterik gabe Administrazioaren jardunak onartzen. Zerbait gaizki iruditzen bazaio edo ulertzen ez badu ez da isilik geratzen lehengo moduan; aitzitik, salatu egiten du gaizki egindakoa eta, beharrezkoa
|
denetan
, behar den tokira jotzen du auzia argitzeko. Alde horretatik, ondo atondutako idazkiak estrategia onak dira Administrazioarentzat.
|
|
|
// nere iritziz/ mundu hontan
|
dena
sekretua da eo garrantzia duen/ dana o gehiena sekre tua da// eta jakin egin behar dugu sekretu horiyek geureganatzen da sekretu horiyek asmatzen// eta hoi erakusteko/ hain zuzen ere dena sekretua dela erakusteko nik orain hemen jarriko dizuet/ kanta oso txikiya// ba ezagutuko duzuena ez dakit ezagutzen duzuen kanta txiki bat// euskaraz
|
|
|
// nere iritziz/ mundu hontan dena sekretua da eo garrantzia duen/ dana o gehiena sekre tua da// eta jakin egin behar dugu sekretu horiyek geureganatzen da sekretu horiyek asmatzen// eta hoi erakusteko/ hain zuzen ere
|
dena
sekretua dela erakusteko nik orain hemen jarriko dizuet/ kanta oso txikiya// ba ezagutuko duzuena ez dakit ezagutzen duzuen kanta txiki bat// euskaraz
|
|
|
(/) badakit askotan galderekin hastea zuzenean ez dela izaten erraza; orduan, aurrena, gauza txiki bat esango dizuet, 10 minutuz edo gutxiagoz, eta ondoren halako ondorio edo moraleja bat aterako det. Gero zuei utziko dizuet hitza. Nere iritziz mundu honetan
|
dena
sekretua da, garrantzia duen/ dena da sekretua; halatan jakin egin behar dugu sekretu horiek asmatzen eta geurega natzen. Eta horretarako, hots, dena sekretua dela erakusteko nik orain kanta txiki bat jarri ko dizuet euskaraz; ez dakit ezagutzen duzuen, bai.
|
|
|
(/) badakit askotan galderekin hastea zuzenean ez dela izaten erraza; orduan, aurrena, gauza txiki bat esango dizuet, 10 minutuz edo gutxiagoz, eta ondoren halako ondorio edo moraleja bat aterako det. Gero zuei utziko dizuet hitza. Nere iritziz mundu honetan dena sekretua da, garrantzia duen/
|
dena
da sekretua; halatan jakin egin behar dugu sekretu horiek asmatzen eta geurega natzen. Eta horretarako, hots, dena sekretua dela erakusteko nik orain kanta txiki bat jarri ko dizuet euskaraz; ez dakit ezagutzen duzuen, bai.
|
|
|
Nere iritziz mundu honetan dena sekretua da, garrantzia duen/ dena da sekretua; halatan jakin egin behar dugu sekretu horiek asmatzen eta geurega natzen. Eta horretarako, hots,
|
dena
sekretua dela erakusteko nik orain kanta txiki bat jarri ko dizuet euskaraz; ez dakit ezagutzen duzuen, bai. Gutxi gorabehera honela esaten du...
|
|
|
(8) adibideetan, A eta B atalak baliokideak dira mezuari dagokionean, baina hitz ezberdinez dago emana mezu hori, A n esaten
|
dena
B n errepikatzen baita baina beste hitz batzuez, edota ikuspuntua aldatuz.
|
|
|
Urratze mota ugari dago, hain zuzen.
|
Denek
ez dute sorburu bera: izan ere, batzuek eraikuntza figurak baino gehiago pentsamendu figurak dira.
|
|
|
izan ere, batzuek eraikuntza figurak baino gehiago pentsamendu figurak dira. Holakoetan urratzen
|
dena
egitura sintaktikoa baino gehiago zentzuaren koherentzia da. Beste batzuek, ostera, alderantziketa figurak dira, beraietan berezko edo unekoaren kontrako ordena edo norantza gertatzen baita.
|
|
|
Beste batzuek, ostera, alderantziketa figurak dira, beraietan berezko edo unekoaren kontrako ordena edo norantza gertatzen baita. Ordena sintaktikoa da holakoetan urratzen
|
dena
. Hirugarren multzo bat mozketa figurek osatzen dute; horietan segida edo sintaxia jarraipena urratzen da, esaldia,, moztua izan balitz bezala, bukatzen da eta.
|
|
|
Garbi dago monosilaboek ez dutela teoria honetan aparteko arazorik sortzen, baina bisilaboen sorketa nolabait azaldu behar da: aurkitu daiteke,
|
dena
dela, prozedura batzuren arrastoa:
|
|
|
Xembus> eta Xalinis. Garbi dago lehendabiziko izena orokorragoa den Sembus> izenaren aldaera dela, bigarrena latinezko Salinis ena
|
denaren
moduan, hau ere lehengo corpusean ezagutzen genue na. Horrek erakusten digu, alde batetik, X hitz hasieran ez dela fonema autonomo baten adierazpidea, S ren bitartez idazten den edo diren txistukari frikari (ar) en aldae ra baizik, eta bestetik, ondorio gisa, lehengo azalbidea funtsean indartu egiten dela, aldaera hori euskararen historian Erdi Aroko lekuko zaharrenetik hasita ezagutzen dugun asimilazio bustidura edo palatalizazioaren adibidetzat hartzen badugu.
|
|
|
razgarria> deitu zuena, eta hiztunak pertsona edo gauza batendako duen samurtasuna edo erakutsi nahi duenean erabiltzen
|
dena
. Erdi Aroan bertan domna> Gutia> (1061 urtean) buztidurarik gabeko izenaren ondoan Munio> Guchi> > (1023 urtean) aurkiten dugu.
|
|
|
Zerrenda horretan agertzen zen ezaugarri ñimiñoa nahi bada baina zeharo esanguratsua thar> atzizkian adierazten den aspirazioarena da, horrek baskoien hiz kuntza girora eramaten gaituelako dudarik gabe. Hori zen
|
dena
.
|
|
|
Lehenengo izena, hots Sesenco, Antistius en cognomen> gisa hartu behar
|
dena
, edozein euskaldunentzat Lergako Ummesahar> hura bezain ulergarria da. Bai akitaniar onomastikan eta baita Erdi Arokoan ere oso normala den co> atzizkia aurkitzen dugu hemen zezen> animalia izenari loturik diminutiboa eratzeko asmoz.
|
|
|
Etimologia honen alde hitz amaierako a> bokalaren tratamendua ez eze alemanez. Realprobe? deitzen
|
dena
ere aipa genezake: hiri bi horietan, hain zuzen ere, erromatar garaiko arrain industriak, caetaria> deitzen zirenak, aurkitu dituzte.
|
|
|
Aldaketa horien nondik norakoa gaur egun bakarrik arkeologiak eman diezaiguke eta badirudi azken urteotan aurkikuntza arras interesagarriak egon direla Hego Euskal Herriko zenbait lekutan, Basauri ondotik hasita Iruñearaino. Baina hori guztia euskal historiaren beste atal bateko atarikoa
|
denez
, nire gaurko xedetik urruntzen dena, esan dudanarekin bukatutzat emango dut nire hitzaldia, Euskaltzaindiaren gonbita biziki eskertuz.
|
|
|
Aldaketa horien nondik norakoa gaur egun bakarrik arkeologiak eman diezaiguke eta badirudi azken urteotan aurkikuntza arras interesagarriak egon direla Hego Euskal Herriko zenbait lekutan, Basauri ondotik hasita Iruñearaino. Baina hori guztia euskal historiaren beste atal bateko atarikoa denez, nire gaurko xedetik urruntzen
|
dena
, esan dudanarekin bukatutzat emango dut nire hitzaldia, Euskaltzaindiaren gonbita biziki eskertuz.
|