|
2017
|
|
|
Horrelakoxeak gara bildumagileak:
|
dena
guretzat eta deus ez besteentzat!
|
|
|
Egunero ikuskatzen du... hobeto esanda, ez du ikusten, dagoeneko ez baitu ezer ikusten, baina arratsero ateratzen ditu karpeta guztiak eta laminak ukitzen ditu, bata bestearen atzean eta beti ordena berean, buruz baitaki aspalditik zelan sailkatuta dauden... Hori besterik ez zaio axola gaur egun, eta nik egunkariek enkanteei buruz esaten dutena irakurri behar izaten diot, eta prezioek zenbat eta gorago egin, bera zoriontsuago da... zeren... hauxe da larriena, aitak ez daki ezer gure garaiko prezioez... ez daki
|
dena
galdu dugula eta bere pentsioaz hilean bi egun baino ezin gaitezkeela bizi... Gainera, nire ahizparen senarra frontean hil zuten, eta ahizpak lau ume hazi behar ditu...
|
|
|
Horrexegatik asaldatu da ama agertu zarenean... zeren aitak karpetak erakutsi balizkizu
|
dena
agerian geratuko zen... izan ere, ukituaz bakarrik ezagutzen dituen aspaldiko passe partouts horietan jarri dizkiogu saldu ditugun orijinalen erreprodukzioak edo antzeko laminak. Ukitzen eta zenbatzen dituenean (buruz daki zein ordenetan dauden) pozarren jartzen da, begiak zabalik ikusten zituenean bezainbeste.
|
|
|
Arte saltzaile naizen aldetik pertsona asko ikusi ditut dohakabeki lumatuak, inflazioak era erdeinagarrian astinduak, ogitarteko baten truke familia ondare ikusgarri eta balio handikoak ostu dizkiotenak; baina oraingo honetan halabeharrak kasu berezi bat jartzen zidan aurrez aurre, barru barrutik inarrosten ninduena. Normala
|
denez
, isilik izango nintzela agindu nion nire solaskideari eta nire esku zegoen guztia egingo nuela.
|
|
|
Han! Bart esandakoa egia berdaderoa zen, ikusi kurrilo haiek, hanka bakarra dute den
|
denek
.
|
|
|
Nondik natorren kontatuko dizut, izan ere, arte saltzaile lez ibili izan naizen hogeita hamazazpi urtetan gertatu zaidan gauzarik bitxiena da. Agian jakingo duzu zer gertatzen ari den gaur egun artelanen salerosketetan diruaren balioa gasa airean bezala desagertzen ari
|
denetik
: zorri aberatsek birjina gotikoak, inkunableak, grabatu zaharrak eta koadroak dituzte gogoko; aseezinak dira, deskuidatzen bazara etxea bera ere hustuko dizute.
|
|
|
Eta hor zaude, etsipenak jota, gaitz honi nola aurre egin ezin asmaturik; berau, minbizia bailitzan hedatuz doakizun artean.
|
Dena
daukazun uneetan, zerbait falta zaizula nabari duzu. Dena da gabezia zure baitan.
|
|
|
Dena daukazun uneetan, zerbait falta zaizula nabari duzu.
|
Dena
da gabezia zure baitan. Eta ezin ulertuko duzu zergatik.
|
|
|
Gizon harengan eta bere senitartekoengan pentsatzean, barne zauri desatsegin bat ireki zait.
|
Dena
den, bide bakarra dugu aurre egiteko. Bi aukera daude; edo beraiek, edo gu.
|
|
|
Ez dakit hor, bestalde horretan, noizbait, norbait egonen den ere. Gaur, orain,
|
dena
arrotz egiten zait. Dena ezberdin.
|
|
|
Gaur, orain, dena arrotz egiten zait.
|
Dena
ezberdin. Badator otsoa, badator.
|
|
|
Badator otsoa, badator, nire bila. Beraz, orain, hemen, honela,
|
dena
bukatzen da. Hauxe izanen da akaso ene diosala.
|
|
|
Landatu gintuztenean asko ez ginen metro erdira ere heltzen, eta orain berriz batzuk bi metrora ere heltzen dira.
|
Denak
gara antzerakoak, berde kolorezko konoak, jostorratz itxurako milaka hosto berderekin, ederrak benetan.
|
|
|
Baina ezinezkoa zen zurrumurru hori egia zela ikusi genuen
|
denok
, ondoko mendiko pinuek, garrasika, laguntza eskatzen zigutenean, orduan ikusi genuen dena, nola lurretik ateratzen zituzten, sustraiak apurtuz eta geratzen zitzaizkien sustrai apurrak zakuetan sartuz lur pixka batekin. Horrela egon ziren, eta hiru egunetan kamioietan eraman zituzten han zeuden milaka pinuak.
|
|
|
Baina ezinezkoa zen zurrumurru hori egia zela ikusi genuen denok, ondoko mendiko pinuek, garrasika, laguntza eskatzen zigutenean, orduan ikusi genuen
|
dena
, nola lurretik ateratzen zituzten, sustraiak apurtuz eta geratzen zitzaizkien sustrai apurrak zakuetan sartuz lur pixka batekin. Horrela egon ziren, eta hiru egunetan kamioietan eraman zituzten han zeuden milaka pinuak.
|
|
|
Hasieran ez zitzaidan asko axola,
|
denak
, batez ere ume txikia, nirekin egoten zirelako. Umeak hitz egiten zidan eta nirekin jolasten zuen, batzuetan min egiten zidan arren, hostoak kentzen zizkidalako eta gero jostorratz itxurako nire hosto horiekin marrazkiak egiten zituen lurrean.
|
|
|
Baina nireganako axolagabekeriak aurrera jarraitzen zuen, eta, handik gutxira, amak
|
dena
batu zuen, bolatxoak, koloredun kordelak, bonbillak... Seinale txarra zela susmatzen nuen nik.
|
|
|
Bakoitzak bere istorioa zuen; ondokoak kontatzen zidan bera dendan egon zela denbora guztian, ez zuela inork erosi eta azkenean bota egin zutela, beste batek umeak su eman ziola eta horrelako gauzak. Arrazoi batengatik edo beste batengatik
|
denek
amaitu zuten zakarrontzian eta han geunden, berriro ere kamioi batean, nora gindoazen jakin gabe eta hori galarazteko zer egin jakin gabe.
|
|
|
Elurra leku guztietan zegoen; egurrezko banku zaharretan, irteerako iturrian, etxeetako teilatuetan...
|
Dena
zegoen zuriz jantzita. Puskasi txikitako oroitzapenak etorri zitzaizkion burura.
|
|
|
Gaur, gorrotoa da sentitzen dudana. Izan ere,
|
denak
berdin jarraitzen du, ezer ez da aldatu. Goikoek, mintzo dudan hizkuntza, nire herria, nire izate osoa, maite dudan hura zanpatzen duten artean, ezer egin ezinak sortzen didan inpotentzian murgiltzen naiz.
|
|
|
Egun hartara arte,
|
denek
Dubioren bizkarrera barre egiten zuten (baita zuzenean bere aurpegira), eta nano ezgauzena baino okerrago tratatzen zuten. Hala eta guztiz ere, Dubio bere txikitasunean zoriontsu zenez, eta ez zuen inortaz trufatzeko beharrik sentitzen.
|
|
|
Eta ez hori bakarrik: bera bazkide zeneko golf klubetik kaleratua izango zela; garai batean hainbeste miresten zuten lagunek frakasatu deituko ziotela, ez zutela neguan hartz ehizara gonbidatuko, eta okerrago
|
dena
, ezikusi egingo ziotela.
|
|
|
Ur lohien erreflexuari begira geratu zen, lelotuta bezala. Tarqquusek orduan
|
dena
argi ikusi zuen. Dubio, enpresako postari ziztrinena, bere kontura trufa makabro bat ospatzen ari zen4; mendeku hartzen ari zen.
|
|
|
Zergatik sartu naute leku honetan? Ez daukagu jatekorik, ez urik, ez arropa lodirik,
|
dena
kendu ziguten, baita urrezko haginak ere. Ez dakit zer gertatzen ari den.
|
|
|
|
Denok
zutunik! Denok gora!
|
|
|
Denok zutunik!
|
Denok
gora! Azkar!
|
|
|
Inongo lekuetan gaude, inongo lekuetan gara.
|
Dena
da arrotz, dena ezezagun, inongo tokietan, inoizko denboran dirauen munduan. Ezezagunik handiena geure burua den munduan.
|
|
|
Inongo lekuetan gaude, inongo lekuetan gara. Dena da arrotz,
|
dena
ezezagun, inongo tokietan, inoizko denboran dirauen munduan. Ezezagunik handiena geure burua den munduan.
|
|
|
Eskolan Iker izeneko mutil bat dago.
|
Denetatik
politena da. Denoi gustatzen zaigu Iker.
|
|
|
Denetatik politena da.
|
Denoi
gustatzen zaigu Iker. Dena ondo egiten du.
|
|
|
Denoi gustatzen zaigu Iker.
|
Dena
ondo egiten du. Aaai!
|
|
|
Gau izartsua zen, inoiz berriro ikusi ez dudan bezalakoa. Zeru iluna txinparta distiratsuz josita zegoen eta argi txikitxo horien guztien artean ilargi amandrea ageri zen, oso osorik
|
dena
argiztatu nahian. Etxe aurreko zelaian zegoen lasto multzo baten etzan ginen aitona eta biok zerura begira.
|
|
|
Egunak igaro ahala, hainbat mutil gazte pasatu ziren neskatoaren etxetik baina
|
denek
zuten harrokeria kutsua begietan, eta honek ez zekien zer egin. Alde batetik, bere familia pozik egotea nahi zuen alaba gizon batekin ezkonduta ikustean.
|
|
|
Neskatoa gaixotu egin zen, gero eta ahulago zegoen eta bere begiak dis tirarik gabe geratu ziren.
|
Denek
uste zuten hori ez zela arraroa, hark zuen erantzukizuna ez zen txantxetarakoa. Baina denbora pasa ahala, Katalinek jateari utzi zion eta ez zen etxetik ateratzen, ezta loreak ureztatzeko ere.
|
|
|
Batetik hain denbora esijentzi estua, hain azkar pentsatu beharra, eta bestetik errimak daude, eta bestetik neurriak daude. Zailtasun asko daude, askotan ezin da esan nahi
|
dena
. Eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea, eta ez ahal duena.
|
|
|
Nik uste dut konplizitate berezi bat dagoela bertsolariaren eta entzulearen artean. Feed-back deitzen den mugimendu hori, bertsolarien kasuan feed-backa oso berezia da beste arte sorkuntza ia
|
denetan
baino nik esango nuke askoz handiagoa. Bertsolariak ezin du sortu entzulearen begirik gabe, entzulearen konplizitate sakoneko hori gabe.Behar bada amildegiak horrelako erakarpena du eta amildegiaren aurrean sortzen den errespetua hainbestekoa da euskara ere amildegian dagoelako?
|
|
|
Zinegile bat esaten ez
|
denaz
, ikusten ez denaz baina hor dagoenaz.
|
|
|
Zinegile bat esaten ez denaz, ikusten ez
|
denaz
baina hor dagoenaz.
|
|
|
Hamabost urterekin bertsotan hasi, eta gainera etortzen zaizu bertso mundua, zure nortasuna eraikitzen ari zara eskaparatean, eta gero bide bat egiten duzu, pertsonalizazio bide bat, sakontze bide bat, nik Maialen bide horretan ikusten dut eta emozionantea iruditzen zait. Lagun dudan aldetik ikustea nola eboluzionatzen ari den bere bertsogintza, lurrale berrien bila ari den, ahots ezberdin baten bila ari den, eta iruditzen zait ahots hori bera benetan
|
denarekin
gero eta gehiago konektatzeko bidea egiten ari dela. Eta zentzu horretan niretzat entzule bezala ere ba gozamen bat ez, entzutea.
|
|
|
Zeren hainbeste hitz egiten degu maskulinidadearen krisia eta abar, sasoi batean Balentziagak gure txapel euskalduna modan jarri zuan Hollywooden emakume aktrizen buruetan, feminizatu zigun fum txapela, gizonezkoen sinbolo totala txapela, gizona eta txapela, feminizatu zigun Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala gure maskulinitate hori, ba en fin, badijoala, gure gizarte tradizionala ere badijoala, eta alde batetikan zelebratzen dugu, eta beste aldetikan arduratu egiten gera, zer gera gu? Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino haiekin, besarkada hain eder haien ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du
|
dena
.
|
|
|
Behar bada ez umore motarik interesgarriena baina bueno. Kasu batzuetan oso lasai egiten
|
dena
, emakumeei zuzentzen gatzaizkienean zenbat zailtasun umorea egin ahal izateko horrekin. Eta umorea ukatzen zaion pertsona benetan motz gelditzen den pertsona da, eta nik uste dut umorearen eta emakumearen arteko harremana oraindik bide asko egiteko dagoela, eta horrek adierazten du gabezia bat, ezintasun bat, beste gai askotan ere ematen dena.
|
|
|
Kasu batzuetan oso lasai egiten dena, emakumeei zuzentzen gatzaizkienean zenbat zailtasun umorea egin ahal izateko horrekin. Eta umorea ukatzen zaion pertsona benetan motz gelditzen den pertsona da, eta nik uste dut umorearen eta emakumearen arteko harremana oraindik bide asko egiteko dagoela, eta horrek adierazten du gabezia bat, ezintasun bat, beste gai askotan ere ematen
|
dena
.
|
|
|
Ba dago euskaldun dexente hitzaren jolasarekin, gure pentsamentuak tolestatzeko eta botatzeko gaitasunarekin gozatzen duena eta horrek poz handia ematen digu guri, eta bestetik txapelketan gertatzen da, guzti horren erpina bihurtzen dela eta txapelketak ba dauka bertsozaletasunaz harago ere beste esanahiren bat, finalak adibidez. Finalean euskalduna joaten da, euskaldun asko joaten da, ez bakarrik bertsoaren alderdi ludiko eta sozial eta politiko hori gustatzen zaiolako, euskaldunak arrazoi gutxi izaten ditu euskera hutsez euforia momentuak bizitzeko eta nik uste dut
|
denoi
gustatzen zaigula noizean behin kolektibo baten parte sentitu eta momentu onak pasatzea. Eta bec ek hori ziurtatzen dio euskaldun askori.
|
|
|
Eta lanketa hori
|
dena
azkenean auto sinismenari lotua, eta konfiantzari lotua ere, nire kasuan behintzat, oinez egiten da. Ez dakit, zirkulazioa eta ideiak ere hobeto mugitzen direla.
|
|
|
Txapelketa aurreko garaian belaki bihurtzen gara, inguruko
|
dena
xurgatzen dugulako eta bele ere bai, besteen ideiak harrapa genitzakelako. Eta bele eta belakitasun horren barruan bakoitzak dauzka bere metodoak, baina esango nuke oso erne egotean datzala, sekretua.
|
|
|
Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak dauzka, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan
|
denetan
bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura denaren premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati.
|
|
|
Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak dauzka, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan denetan bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura
|
denaren
premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati. Orduan, bueno, baloratu egin behar da, funtzio sozialak, funtzio linguistikoak, eta funtzio kulturalak, eta logika artistikoa nolabait.
|
|
|
Eta egia da horri karga kendu nahian aritzen garela, eta benetan esaten gure helburuak benetan beste batzuk direla, karrera pertsonal bat badagoela baina helburu kolektiboak lehenesten ditugula. Eta nik uste dut hori benetan esaten dugula, gero topikotzat juzkatu liteke, eta esan," bai, zuek beti hain lagunartean, eta beti lehiarik ez dagoela esaten, eta gero
|
denak
lehiara zoazte". Eta egia da azken batean, badago lehiaren konponente hori, eta badago batez ere lehia autosuperazio bezala ulertuta, pixka bat bertsolaritza ere lehia ulertzeko modu berezi bat da.
|
|
|
Txapeldunak grabatu.
|
Denak
gizonak. Artxiboko bilatu gizonak txapelarekin.
|
|
|
Eta zehazki geureak, eta kantu inprobisatuak, kantu inprobisazio biluziak ba uste dut dituela potentzial batzuk beste batzuk ez dituztenak eta aldi berean ba oso muga zurrunak ere bai. Zer da erakusten ari
|
dena
bertsolaritza. Ba funtzionatzen duela, eta kultur sorkuntza erreal bat dela.
|
|
|
Askotan pertsonaje baten paperetik jarduten dugu gai jartzaileak hala agintzen diguelako, ni bec eko finalean, zortzi orduan, izan naiteke Obama,, handik hogei minutura izan ninteke bizikleta zahar bat, handik hogei minutura izan ninteke angulero bat, handik hogei minutura athelitkeko jokalaria eta handik hogei minutura maitale despetxatua. Hoien
|
denen
paperean kantatzen duena ordea nere kasuan Andoni Egaña da eta entzuleak oso ondo daki maitale despetxatua ari dela baina Andoni Egañaren galbaetik, Andoni egañaren filtrotik pasa eta gero. Eta Jolas interesantea da hori.
|
|
|
Nolabait holako tentsio ikaragarri batekin eta kontzentrazio maila ikaragarri batekin lotzen dut, eta ez da beti erreza kontzentrazio maila hori lortzea. Baina niretzat kontzentrazio puntu hori, trantze puntu hori da, benetan emankorra
|
dena
.
|
|
|
Ez dakit. Behar bada,
|
dena
, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu.
|
|
|
Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual
|
dena
, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta
|
dena
itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Ez dakit. Behar bada,
|
dena
, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu.
|
|
|
Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual
|
dena
, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta
|
dena
itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Eta ederra da ikustea era guztietako jendea bertso saioetan biltzen dela. Nik uste dut lotura horren motiboa hizkuntza dela berriz ere, eta bertsoak balio dezakeela gaur eguneko egoera sozio politiko latz honetan benetan bateratzeko gune bat izaten, eta ez bakarrik bateratzeko, baizik eta hizkuntzatik eraikitako gauza baikor bat, kreatibo bat, dibertigarri bat, pentsarazten duena, aliziente bat
|
dena
, aberasgarria dena, hori dena da bertsoa. Eta benetan esango nuke Euskal Herriak behar dituela holako guneak eta bertsolaritza baino gehiago baldin balira askoz hobeto.
|
|
|
Eta ederra da ikustea era guztietako jendea bertso saioetan biltzen dela. Nik uste dut lotura horren motiboa hizkuntza dela berriz ere, eta bertsoak balio dezakeela gaur eguneko egoera sozio politiko latz honetan benetan bateratzeko gune bat izaten, eta ez bakarrik bateratzeko, baizik eta hizkuntzatik eraikitako gauza baikor bat, kreatibo bat, dibertigarri bat, pentsarazten duena, aliziente bat dena, aberasgarria
|
dena
, hori dena da bertsoa. Eta benetan esango nuke Euskal Herriak behar dituela holako guneak eta bertsolaritza baino gehiago baldin balira askoz hobeto.
|
|
|
Bertsolaria da pertsona bat espazio ezberdinetan mugitzen
|
dena
eta gainera egokitu egiten dena espazio desberdinetara. Uste bertsolaritza ba dela intergenerazionala ere, bai bertsolarion aldetik eta publikoaren aldetik.
|
|
|
Bertsolaria da pertsona bat espazio ezberdinetan mugitzen dena eta gainera egokitu egiten
|
dena
espazio desberdinetara. Uste bertsolaritza ba dela intergenerazionala ere, bai bertsolarion aldetik eta publikoaren aldetik.
|
|
|
Uste dut behar dugula pixka bat hori ere,
|
denok
gizaki bezala, baina euskaldunok ere bai, mirestea, hau da, eredugarriak diren sortzaileak hor daudela, eta hizkuntzaren gaitasuna eta artearen gaitasuna gorenera edo behintzat gu baino gorago eraman dezaketen pertsonak badaudela ikustea, behar du herri batek. Eta nik uste bertsolariek hori sinbolizatzen dutela.
|
|
|
Herri txiki bateko bertso saio batera iritxi dira bertsolariak. Batzuk elkarrekin besteak bakarrik,
|
denak
kotxean. Bertakoekin hitzegin, zerbait hartu, oholtzara igo aurreko momentuak ikusten ditugu.
|
|
|
Batetik hain denbora exijentzi estua, hain azkar pentsatu beharra, eta bestetik errimak daude, eta bestetik neurriak daude. Zailtasun asko daude, askotan ezin da esan nahi
|
dena
. Eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea, eta ez ahal duena.
|
|
|
Berriki entzundakoak, berriki irakurritakoak, ikasitako bertsoak, eta hoiek dira derrepente, azkarren ateratzen dianak. Eta bertsokera pertsonalago bat egiteko inertzia hoiek
|
denak
detektatu eta frenatu egin behar dira eta benetan hoien artean leku egin, garbitu bide hori eta benetan zuk esan nahi dezun hori bilatu.
|
|
|
Konturatzen zara adibidez, munduan zehar improbisadore gehien gehienek guk bezalaxe, improbisatzen ari direnean, beraien bertsoaren edo, apaldiaren edo koplaren,
|
dena
delakoaren bukaera pentsatzen dutela eta hasiera hasieratik guk bezala. Eta esaten dezu, aiba mundu zabalean, eta hainbat kultura eta hainbat mila urtetako kulturatan ahozkotasunean berdin funtzionatzen zen?
|
|
|
Nik uste, bertsogintza eta bertsolaritza fenomeno bezela nahiko benetan ulertzen zaia dela gaur egungo gizartean, espektakularidadearen gizartean,
|
dena
argiztapen bereziz, dena mugimendua, denak imaginak gizartean bertsolarigintzan bezelako jaurdun austeroa. Mikrofono bat bakarrik daukana, batzuetan hori ere ez eta oso" performance" soila dana.
|
|
|
Nik uste, bertsogintza eta bertsolaritza fenomeno bezela nahiko benetan ulertzen zaia dela gaur egungo gizartean, espektakularidadearen gizartean, dena argiztapen bereziz,
|
dena
mugimendua, denak imaginak gizartean bertsolarigintzan bezelako jaurdun austeroa. Mikrofono bat bakarrik daukana, batzuetan hori ere ez eta oso" performance" soila dana.
|
|
|
Nik uste, bertsogintza eta bertsolaritza fenomeno bezela nahiko benetan ulertzen zaia dela gaur egungo gizartean, espektakularidadearen gizartean, dena argiztapen bereziz, dena mugimendua,
|
denak
imaginak gizartean bertsolarigintzan bezelako jaurdun austeroa. Mikrofono bat bakarrik daukana, batzuetan hori ere ez eta oso" performance" soila dana.
|
|
|
Hitz hortan dago den
|
dena
|
|
|
Hasi eta hasi beharra daukazulako, nundik hasi ere ez dakizu, beharbada bai nora zuazen baina ez nondik hasi.
|
Dena
, poro guztiak eta belarriak eta dena itxi egiten duzula zure baitan hurbiltzen zerala konzentrazio maila harrigarri bat lortzeko, ez dezu jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela eta igual, da hori sentsumen guztiak blokeatu eta buru barrenen mugilduta lortzen den gauza bat, ezta?
|
|
|
Hasi eta hasi beharra daukazulako, nundik hasi ere ez dakizu, beharbada bai nora zuazen baina ez nondik hasi. Dena, poro guztiak eta belarriak eta
|
dena
itxi egiten duzula zure baitan hurbiltzen zerala konzentrazio maila harrigarri bat lortzeko, ez dezu jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela eta igual, da hori sentsumen guztiak blokeatu eta buru barrenen mugilduta lortzen den gauza bat, ezta?
|
|
|
Bertsoaren kasuan" feedback" a oso berezia da beste arte sorkuntza, nik esango nuke, ia
|
denetan
baino askoz handiagoa. Bertsolariak ezin du sortu entzunlearen begirik gabe, entzunlearen konflizidade sakoneko hori gabe.
|
|
|
Askotan ezin da esan nahi
|
dena
, eta hori bertsolariaren borroka da beti, nahi duena esatera iristea eta ez ahal duena esatera, baizik nahi duena esatera. Baino askotan hitzek esaten dute, edo erritmek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez dezuna.
|
|
|
|
Dena
sukutzeko grina
|
|
|
|
Denok
aberats bagina
|
|
|
" Bertsolari" dokumentala ikustera etorri dira, eta zuri begira daude
|
denak
, adi adi.
|
|
|
Ni BEC-eko finalean, zortzi orduan, izanS ninteke Obama, handik 20 minutura izan ninteke bizikleta zahar bat, handik 20 minutura angulero bat, handik 20 minutura athletikeko jokalaria eta handik 20 minutura maitale despetxatua. Hoien
|
denen
paperean kantatzen duena ordea, nere kasuan, Andoni Egaña da eta entzunleak oso ongi daki maitale despetxatua ari dela baina Andoni Egañaren galbaetik, Andoni Egañaren filtrotik pasa ta gero. Eta jolas interesgarria da hori.
|
|
|
Wilhem Humboldtek, antropologo alemanak, euskaldunetaz haien ohiturak jatorrian ziren bezain sinple mantendu direla idatzi zuen XIX. mendean. Ohitura bitxi hauek ia
|
denak
indar erakustaldiak dira eta gaur egunean, bizirik daude oraindik. Hortik datorkio euskaldunari indartsuaren fama.
|
|
|
Urbiara baldin bazoaz pentsatuz, joe! gaur beste
|
denek
jai dute eta nik hemen pasa behar eguna, seguru aski ez duzu ongi pasako, ez duzu bertsotan ondo egingo, bazkaria luzea gertatuko zaizu. Eta aldiz, baldin bazoaz Urbiara pentsatuz, jo!
|
|
|
Edo jaki
|
dena
berotzen duena
|
|
|
|
DENAK
|
|
|
|
DENAK
|
|
|
NEGU GORRIAK
|
DENAK
|
|
|
Zeharkatu zuen herriya eta iriki zan noiz bait hondartzara, eta han, parez pare itsasoa, eta itsaso olatuetan, olatuak osatutako lerroetan, etengabe, bertsoak. Eta gure gazteak zer egin, haiek den
|
denak
ikasten hasi zen, bertsoz bertso, errimaz errima, zazpi urte egin arte. Eta dan danak ikasi zituenian, atzera berriro bere herrira itzuli zan.
|
|
|
Txapelketa aurreko garaian bihurtzen gara belaki, inguruko
|
dena
xurkatzen dugulako. Eta bele ere bai besteen ideak aipa genetzakelako.
|
|
|
Horrez gain, emakume batek lehengo aldiz txapela irabazi duela, horrek ere duen esanahiarekin. Pentsamentu hoiek
|
denak
nahasten zaikitz nere oroimenean, eta gero jendearen emozioa, ta jenderaren esker ona saio horren ondoren, jendea pasatu zuen eguna eta sentimendu horiek denak piztu ezanak esan nahi duena ere.
|
|
|
Batetik bertsolariok edo bueno ba sorkuntzara dedikatu garenok egin dugun ibilbidea, eta bestetik bertsolaritza mugimendua bera, gizarte mugimendu moduan, Bertsozale Elkartean mamitu
|
dena
, eta horretan eduki ditugu intuizio basiko batzuk.Hau da bertsolaritzaren transmisioa generaziola nola segurtatu, bertsolaritzaren sustapena gizartean nola ziurtatu, eta bestetik bertsolaritzaren jakintza, bertsolaritza jakintza bideetan nola txertatu, unibertsitateetan, ikerketan, bilketan, eta abar.
|
|
|
Nik uste izan dugun estrategia hori, hogeita hamar urtetako estrategiagintza hori, eta gizartean presentzia izateko egin dugun bide hori badela munduko beste kantu inprobisatuen esperientziekin trukatzekoa, beren esperientzietatik ikasi, eta gureetatik beraiek ikas dezaten. Zentzu horretan seguru asko mundu mailan antolakuntza aldetik sendoen edo sendoenetakoa den esperientzia da gurea, eta baita ere gizarte eragin eta gizarte irizpide aldetik sendoenetakoa
|
dena
. Orduan hori dena guk konpartitzeko daukagu, besteekin ikasi eta irakasteko.
|
|
|
Zentzu horretan seguru asko mundu mailan antolakuntza aldetik sendoen edo sendoenetakoa den esperientzia da gurea, eta baita ere gizarte eragin eta gizarte irizpide aldetik sendoenetakoa dena. Orduan hori
|
dena
guk konpartitzeko daukagu, besteekin ikasi eta irakasteko. Nik uste dut guretzat ere nazioartekotasuna garatzea inportantea dela, munduan lehengusuak ditugula konturatzea, eta gure jardunaren adar bat mundura begirako egitea.
|
|
|
Bertsotan ez dago hitz faltsurik eta hitz egiazkorik,
|
dena
da asmakizun bat, dena da gezurra, baina egiarik handienak esaten dira gezurren bitartez. Mezu garrantzizko asko esaten ditugu gezurren bitartez, bromaren bitartez, txisteen bitartez, ironiaren bitartez, eta hori da bertsolariaren eskola handia, eta da eskola bat hezkuntzaren ingurukoa, eta gizarte batentzako lekzio inportanteenak bere hizkuntzari buruz, bere oinarrizko komunikazio hori nola aberastu eta nola zabaldu, ez?
|
|
|
Bertsotan ez dago hitz faltsurik eta hitz egiazkorik, dena da asmakizun bat,
|
dena
da gezurra, baina egiarik handienak esaten dira gezurren bitartez. Mezu garrantzizko asko esaten ditugu gezurren bitartez, bromaren bitartez, txisteen bitartez, ironiaren bitartez, eta hori da bertsolariaren eskola handia, eta da eskola bat hezkuntzaren ingurukoa, eta gizarte batentzako lekzio inportanteenak bere hizkuntzari buruz, bere oinarrizko komunikazio hori nola aberastu eta nola zabaldu, ez?
|
|
|
Gaia jarri aurreko instantearen ezaugarria alerta esango nuke. Begiak zabal, belarriak zabal, adimenak zabal, hor bai,
|
dena
jasotzera, gaia ongi entzutera, ondo kaptatzera eta integratzera zure barruan aukeratzeko ikuspuntu bat eta aukeratzeko enfoke bat. Bai, tentsio handi bat esango nuke, tentsio handi bat.
|
|
|
Zurrunbilotik lehenengo irtetzen
|
dena
da hitz bat edo ideia bat. Lehenengo neurtu behar da, ideia hori egokia den zuk pentsatzen duzunerako edo publikoarentzat egokia izan litekeen.
|
|
|
Gune eta une batean gertatzen da. Eta gune eta une horren gurutzaketa ez da berriz inoiz errepikatzen, orduan, bertsoa da une bat, eta tak, momentu horretan sortzen
|
dena
. Pasa da.
|
|
|
Horrek nolabait bertsoa bihurtzen du une errepikaezinaren artisau, edo nahi bada une errepikaezinaren artista prekario. Beraz, da, arte edo sorkuntza modu bat erreproduzioetan oinarritzen ez
|
dena
, ez da kanta bat enegarren aldiz kantatu duzuna, ez dago erreproduziorik zentzu horretan, baizik eta da momentua, eta horrek egiten du igual berezi. Onerako eta txarrerako.
|
|
|
Nik horretan, iruditzen zait inprobisazioak potentzial handia duela. Askotan uste dugu sorkuntza sofistikatua dela ba denbora asko etxean, hausnartzeko, behin eta berriz ikusi, behar
|
dena
ezta. Baina niri iruditzen zait sormenak askotan kolpeka funtzionatzen duela, baita idazten ari zarenean ere kolpe bat izaten da, intuizio momentu bat izaten da, eta bertsotan egiten duguna da sormen kolpe hori, intuizio hori, jende aurrean bilatu, sortzen ari zaren momentu berean bilatu, eta jada joan da, beste aukerarik ez daukazu.
|
|
|
Bilduma honetan jasotako poema guztiak 1988tik 2017ra arteko tartean idatziak dira, eta
|
denak
zeuden aurretik ere irakurgai, paperean ez bada sarean, baina ez nik orain arte argitaratu dudan poema liburu bakarrean, Hautsia natza (BBK Euskaltzaindia, 2000).
|
|
|
Liburu baten aterperik gabeko poema solteak dira, beraz, banan banan idatziak
|
denak
, ez proiektu poetiko handiago baten barruan. Seguru asko ez luke denak paperezko liburu formal batean argitaratzea, baina pentsatu dut egokia litzatekeela, Booktegik eskainitako aukera baliatuta, denak batuta irakurleen eskura jartzea sarean, irakurleek gero poemekin nahi dutena egin dezaten.
|