|
2005
|
|
|
Besteak beste, ondorengo hauek ditugu nabarmenenak: aldakortasuna; adierazgarritasuna; kanporatzen ditugun hotsen elkarrenarteko ezaugarrien gurutzatzea, gainjartzea edo elkarrestaltzea; hots asmoa uhin akustiko egiteko giharren mugimendu
|
bidez
abian jartzen ditugun neurona sare eta giharren erabateko sinkronizatzea; malgutasuna edo egoera berrietara moldatzeko gaitasuna (ohiz kanpoko bideak
|
|
|
Besteak beste, ondorengo hauek ditugu nabarmenenak: aldakortasuna; adierazgarritasuna; kanporatzen ditugun hotsen elkarrenarteko ezaugarrien gurutzatzea, gainjartzea edo elkarrestaltzea; hots asmoa uhin akustiko egiteko giharren mugimendu bidez abian jartzen ditugun neurona sare eta giharren erabateko sinkronizatzea; malgutasuna edo egoera berrietara moldatzeko gaitasuna (ohiz kanpoko
|
bideak
|
|
|
Hor dugu, esatebaterako, koartikulazioarenarazokorapilotsua.Ebakikidetzarengertaeraharrigarrihonenaurrean, etahizketa hotsak ateratzekoegitenduguna zehazterakoan, fonetikarien araberadefinizioezberdinekintopoegitendugu. Izanere, artikulaziozkogertaereimugalinguistiko zorrotzakezinezarriizateakeragindukoartikulazioarenkontzeptua.Honen
|
bidez
, fonetikariek aditzeraemannahiizandute hizketa hotsenekoizpen mekanismoak biedoelementu gehiagotaraaldibereanegokituz jarduten dutela'. Oro har, eskulibu
|
|
|
Zenbait autorereniritziz, hizketa
|
bidez
kanporatzendiren uhinakustikoak ezdira uste bezain aldakor, aitzitik, badira ezaugarri aldagaitzak eta horieieskeregitendairudikapen fonetiko etapropietate fisikoenarteko moldatzemikroestrukturala (BlumsteinetaStevens, 1979,1980). Bestezenbaitentzat, berriz (Klatt, 1979,1980), seinaleakustikoarenezaugarri aldagaitzak ezdaude mikroestrukturan, goragoko egituretan baizik (makroegituran, hau da, lex...
|
|
|
Hala ere, oraindik behin behine ko azpiegiturazko lanen gabezia nabarmena da historia arloan. Ez dugu, adi
|
bidez
, Euskal Herriko hiztegi biografiko sakona. Espainiako gobernuak oraintsu erabaki du Espainiako Hiztegi biografikoaren proiektua burutzea.
|
|
|
Aurrerantzean lurrak eta ez ahaideak definituko zuen gizabanakoaren nortasunaNatio gens etik natio lurraldera jauzia nabarmena izango zen. Euskal Herrian Batzar Nagusien
|
bidez
erakundetze desberdinak sortuz joango ziren eta lurralde izen nagusiak ageri zaizkigu. Horietatik bi izango ziren nagusie nak:
|
|
|
Sarrera Diego Catalán. ...batez burutua zegoena, berez hiritar talde berri batentzat, erakunde desberdinetan banaturik zegoen jende multzoen komuntasun lotu rak azpimarratzen zituen eta, beraz, diskurtso historiko berria asmatu; sub jektua, diskurtso berrian, euskaldunak ziren, hau da, Vasconiakoak, etni ikus pegi batetik euskaldunak, eta Aro Berriaren modernitateak eskatzen zuen hiritar status hatera jauzia egiteko,
|
bidea
eta ikerlana urratu zuen. lnperio berrien baitan herri nortasuna azpimarratu zuen. Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz, hasi zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun guztien batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz.
|
|
|
Aldasororena.2222 Gurrutxagak hainbat artikulu zorrotz idatzi zituen, eta beste batzuen artean aipatuko nuke Las guerras carlistas en el siglo XIX y su significación en la Historia Vasca, 150 añosdel Convenio de Bergara y de la ley del 25 X J. Agirreazkuenaga eta J.R. Urquijo (ed.), Gasteiz, 1990, 105 136.ALDASORO, R., Las guerras civiles y el concepto de libertad en la Historia Contemporánea del País Vasco, 1946.46EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAAzkenik, hegoaldean, lruñean eta Donostian Príncipe de Viana eta RSVAP aldizkarien inguruan eratu ziren ikerlariak, harik eta 1960 hamar kadetan Unibertsitateetan historiazko ikasketa unibertsitarioak antolatu. Historia ikertzeko profesionalizazio
|
bidea
irekitzen zen unibertsitateetan. Ordura arte, artxibategi eta bibliotekariak ziren historiazko lanetan profesio nal gisa aritzea lortu zutenak.Giro honetan eta Unibertsitatean ikasia izan arreo, bere kabuz ikerketa lanak eginez, Eusko Ikaskuntzan eta CSIC erakundearen inguruan ibiliaz, euskal historiazko ikerketak beste pertsonaia handi bat ezagutu zuen:
|
|
|
Píoren mundu ikuskeraren baitan kokatzen dira lobaren hain bat kezka intelektual. Baina nobelaren
|
bidea
hartu beharrean, lobak saiakera eta ikerketa sakona erabili zuen. Berak aitortu zuenez, La leyenda de] aun de Alzatek bere etnografi zaletasuna biztu zuen.Euskal gaiak batez ere 1940tik 1956ra bitartean ikertu zituen.
|
|
|
Bukaeran ez du nahi izango generalizazioan erori. Espiritu etnografikoak dirau bai, baina hori ez da maila teorikoan ez duelako kezkarik, erredukzionismo antzuan ez erortzeko
|
bidea
baizik. Deskribapen soila eta formala gainditurik gelditzen da, ikerketa teori koan aukerak eginez, ez modu abstraktuan, enpirikoan baizik, berez etorri zetorren ondorioa modu naturalean agiriaz.Sozilogismo berriaren ekarpenak jasoko ditu 1950ean, aurkakoa, hurren go hamarkadan, sikologismoan murgilduz.
|
|
|
Eta azkenik, biografiaren arloa deritzot, besteak beste, bai diskurtso berriak baita ere herri nortasunaren adierazle gisa, ondo laburtzen duela ikuspegi indi biduala eta kolektiboaren arteko tirabira.Erakundetu da historiazko ikerkuntza, karrera akademikoa ere bihurtu da. Editorialak historiazko arloan titulu berriak argitaratzeko beldur dira eta horrela Eusko Ikaskuntza edo EHUko unibertsitate moduko erakunde insti tuzionaletan argitaratzeko
|
bidea
gelditzen zaigu.Nire kezka da euskal historiaz arduratzen garenon artean ez dugula behar heineko loturarik, sarerik, Euskal Herria erreferentzi sare gisa izateko. Ahulak gara eta Espainia gertatzen da; sarritan, erreferentzi gune bakarra balitz beza la.
|
|
|
d) Orduraarteko hizkuntza aldaeradialektalen edo estilistikoen kokapen berria gertatzen da: funtzio edo adiera (balio sinboliko) berria hartzen duteidentitatearen edotakonbergentziaren1dibergentziaren
|
bidetik
.
|
|
|
Eta hau jakintzaren arlo guztietan lortu gura dugu[...] nortzuk dira euskara teknikoaren problema konpontzen saiatu behar dutenak? Bistan da ez dela nahikoa euskara menperatzea, gai tekniko eta zientifikoak ere menperatu behar baitira[...] Bigarrenik, zein izanen litzateke
|
bidea
–[...] Nork bere arloan, edo berak ondoenik erabiltzen dituen gaietan, euskaraz presta ditzake bere lantxoak...»
|
|
|
Areago, euskara tekniko zientifikoaren erabilera berezituak jorratzen ari diren zientzialari hauek bereziki garatua dute hizkuntz kontzientzia eta
|
biderik
egokiena aurkitzen eta arrazoitzen saiatzen dira. Jokaera hau gaizki onartzen dute askotan hizkuntzalariek, intrusismotzat hartzen baitute.
|
|
|
Hortaz, hizkuntzen aldaketen nondik norakoak ulertzea funtsezkoa da gertatuz doazen aldaketak ebaluatu ahal izateko' 0 Filologia ere funtsezkoa zaigu euskarak mendeetan zehar garatu dituen baliabideak ezagutzeko eta orain arte gertatu diren aldaketen noranzkoa finkatzeko. Edonola, Filologia idatzitako testu jakin batzuetan oinarritzen da eta, beraz, garai batean hizkuntzak onartzen zituen
|
bideen
berri ematen digu; ez digu, ordea, ezinezkoak ziren erabileren berri ematen. Hau da, testuetan mota bateko eraikuntzarik ez agertzeak ez du ezinbestean esan nahi testua idatzi zen garaiko hiztunentzat erabilera hori ezinezkoa zenik eta hilda dauden hiztunek
|
|
|
Bigarrenik, mintzagai kontrastiboak azpimarratzeko eginkizuna duten aldiz, berriz, behin tzat eta ere bezalako antolatzaileak (Osa, 1990), mintzagaiaren eskuinean kokaturik gerta tuko dira argigarrien. Azkenik, iruzkinak txertatzeko eginkizuna duten hau da, alegia, adi
|
bidez
eta hain zuzen ere bezalako antolatzaileetarako kokagunerik egokiena iruzkinaren hasiera izango da, azalpen bat irakurtzeko prestatuko baikaituzte horrela. Mota honetako testu antolatzaileen inguruan ikus Zabala (1996c).
|
|
|
aurrizkiak eta atzizkiak daramatzate askotan (biopolimero, sulfogatz, disolbagaitz...) eta sarritan izaten dira izen elkartuak (disoziazio konstante, kristal sistema, elek troi dentsitate...), izena+ adjektiboa moduko segidak (eremu magnetiko, osa era mineralogiko, sienita feldespatoidedun...) edo are konplexuagoak diren sintagma hedapenak (behetik gorako analisi sintaktiko, bitarrean kodetutako hamartarren batutzaile...). Ondorioz, zientzialariek ondo menderatu behar dituzte beren hizkuntzak dituen hiztegi sorkuntzarako
|
bideak
.
|
|
|
Hizkuntzaren zientzia eta teknikarako erabilerek duten berezko eremuak, terminologia berezituarena eta hizkuntza naturaletik kanpokoak diren ikur bidezko adierazpideak dira. Berezko eremu hauetan funtsezkoak dira nazioarteko estandarizazio
|
bideak
. Hizkuntza komunarekin gainezarritako eremuan, aldiz, garrantzitsuagoak dira hizkuntza komunaren joerak eta estandarizazio bideak eta ez da komenigarria bi erabilera esparruetan hizkuntza eredu desberdinen arabera aldatzea.EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAREN EGOERAREN EBALUA ZIOA, BEREZKOAK DITUEN EZAUGARRIEN ARGITANHizkuntz galeraren ezaugarrietako bat da hiztun komunitatean erabileraren maiztasunagatik eta erabiltzen duten hizkuntzaren kalitateagatik bereiz Laburtzapenen deklinabidearen inguruan ikus Zabala (1994), formula kimikoen irakurbi deaz, Odriozola (1994) eta Osasun Zientzietako laburtzapenez, Ugarteburu eta Irazusta (1994) eta Ugarteburu (1997).
|
|
|
Berezko eremu hauetan funtsezkoak dira nazioarteko estandarizazio bideak. Hizkuntza komunarekin gainezarritako eremuan, aldiz, garrantzitsuagoak dira hizkuntza komunaren joerak eta estandarizazio
|
bideak
eta ez da komenigarria bi erabilera esparruetan hizkuntza eredu desberdinen arabera aldatzea.EUSKARA TEKNIKO ZIENTIFIKOAREN EGOERAREN EBALUA ZIOA, BEREZKOAK DITUEN EZAUGARRIEN ARGITANHizkuntz galeraren ezaugarrietako bat da hiztun komunitatean erabileraren maiztasunagatik eta erabiltzen duten hizkuntzaren kalitateagatik bereiz Laburtzapenen deklinabidearen inguruan ikus Zabala (1994), formula kim...
|
|
|
«... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko: esku-lan (trabajo manual! travail manuel), abo literatura (literatura oral! lit térature orale) ekonomi teoria (teoría económica/ théorie économique), etab.
|
Bide
honi eutsi litzaioke orain ere, ahal den guztian, erdal hitz mol daera arrotzen menpekoegi bihurtu nahi ez badugu...» (Euskaltzaindia (1992: 31 Euskara Tekniko zientifikorako ere hitz hurrenkera hori hartu izan da inoiz eredugarritzat (Zabala eta Odriozola, 1992). Lan honetan aipatuko ez ditudan zenbait joera aurki daitezke Odriozola eta Zabala (1992)
|
|
|
Ildo beretik, begibakar bezalako adjektibo elkartuen
|
bidea
ustiatuz, zelulabakar, atomobakar edo mineralbakar bezalakoak sortu ditugu eta horrelakoak gutxienez bi osagaiko sailkapenen kideak izan ohi direnez, inolako aurrekaririk gabeko zelulanitz, atomoanitz edo mineralanitz ere sortu dira, zelulaniztasun bezalako eratorriak ere eman dituztenak. Tradiziorik eza tik abiatuta zelulanitz bezalakoak gaizki eratuta daudela aldarrikatu dute zen baitek, anitz adjektiboa ez dela argudiatuz, baina honelakoak baztertu aurre tik, sakonki aztertu litzateke exozentrikotasunaren auzia:
|
|
|
, [buru belarri] Adb....). Era berean, atribuzio elkarteak edo tautologiak bezalako emankortasun txikiko elkarketa
|
bideak
ustiatuz lortu dira beste hainbat termino ere: arroka ama, elementu aztama, lurzoru, larruazal...
|
|
|
Euskararen iraupenerako ezinbestekoa da batuaren finkapena baina funtsezkoa da, era berean, euskara erabilera esparru guztietara hedatzea. Euskarak estandarizatzeko
|
bidean
eman dituen urratsetan oso garrantzitsua izan da beren jardueran hizkuntza hau erabili duten zientzialari eta teknikarien ekarpena, estandarra behar duten komunikazio esparruetan mugitzen baitira. Bestetik, haiek dira esparru desberdinetako euskara tekniko zientifikoa sor dezaketen bakarrak, eta askotan esparru hauetan idatziriko testuen kalitatearen inguruan kritikak plazaratu direlarik, zenbait kontu sakonkiago aztertu behar direla ikusi dugu, zaila baita batzuetan bestelako hizkuntzekiko interferentziak edota oro har hizkuntzaren endekatze prozesuaren ondorio diren aldaketak eta erabilera berrietara egokitzeko beharrak eragindako alda ketak bereiztea.
|
|
|
Gurera etorriz, Meisel eketaMahlau k (1988) proposatutako
|
bidetik
abiatudaikerketaEuskalHerrian.Ikertzailehauek, euskaraketagaztelaniak dituztenegituradesberdinakikusirik, guztizinteresgarritzatjodutegaztelaniaetaeuskaraaldibereangaratzendituzten haurren jabekuntza garapena aztertzea.Ordutik honamakinabatlanargitaratudaarlohonetanetaiker
|
|
|
(8a) eskolakolaguna (8b) amigodelaescuela (9a) Durangokoanaiz (9b) soydeDurango (lOa) zurezkojostailua (lOb) juguetedemadera (lla) etxerako
|
bidea
(llb) elcaminodecasa
|
|
|
|
bideekin
. Seguru aski Azkuek utzi zion Lacomberi bere eskuizkribua, gutxie nez Mendebaldeko aditzaren gaineko liburukia, eta honek bi txandatan kopia tu zuen.
|
|
|
Semeak bezala, Printze titulua zeukan aitak, Caninokoa, Pio VII.ak emana. Ez zen Napoleon anaiarekin ondo konpontzen eta Estatu Batuetako
|
bidea
hartu zuen Civita Vecchia portuan 1810ean; baina ingelesek atxilotu zuten eta Maltara eraman eta handik Ingalaterrako Plymouthera. Thorngrowe herrixkan (Worcester) aurkitu zuen erbesteko bizilekua eta han jaio zen, 1813ko urtarrilaren 4an Louis Lucien Bonaparte
|
|
|
Eredutzat hartuak ziren han idatzi zuten Dante Alighieri (Florentzia, 1265Ravena 1321), Francesco Petrarca (Arezzo, 1304Arqua, 1374), Giovanni Bocaccio (Florentzia, 1313Certaldo, 1375). Gainera, Italiako batasun politikoaren
|
bidean
, Florentzia izan zen erreinu eta lurralde historiko guztien hiriburua 1865ean, denak bildurik eta batasuna eginaz Parlamentua Erroman 1871ko azaroaren 27an eratu zen arte. Baina bazekien hizkuntza literario batuaren azpian dialekto asko zeudela bizirik.
|
|
|
aipatu hiru uharte handietako dialektoak direla Bonapartek gehien ematen dizkigunak, ia erdia baino gehiago. Dena den, orduko hizkuntzalariek, eta bereziki dialektologoek, Italiako dialektoen argitalpenak lortzeko
|
bide
errazagoa zuten euskarazkoekin jabetzeko baino,
|
|
|
7 Lehenengo motan, bi aukera ematen dira etorkizunari begira. Bigarrenean, aldiz, lehenen go perpausean eman den
|
bidea
erabilita ekidin nahi den zerbait adierazten da. Lan honetan osterantzean erabiliko dugu bien ereduzko lokailu gisa.
|
|
|
16 Isilunc luzc hori zenbaitetan eten puntuen
|
bidez
isla daiteke agian.
|
|
|
...larik beren bilakabidearen garairen batean besteren bat (zu) ekin harremanetan izan eta haietarik lexikoaren eta gramatikaren ele mentu zenbait bertakotu edota eraldatu ez dituztenak, morfemen egiturak leku kotasunik eman lezake hizkuntzon arteko harremanaren historiaz, dela morfe mon mailegu izaera agertuaz, dela hauen kronologia ezarketa erdiesten lagun duaz, dela zein hizkuntzatatik eta
|
bidetatik
iritsi diren hartzailera zehaztuaz.
|
|
|
Uste honen segurtasuna erabatekoa balitz arra zoi bikoitza eta sendoa genuke zemai ere mailegutzat jotzeko.Besterik da haren etorki zehatza aurkitzea. Honetarako, gainerako iker keta eremuetan legez, nork bere inspirazioa eta eredua ahal duen lekuan hila tu ohi du, ez haranzko
|
bidea
baizik eta honanzkoa baita (asmatutakotik edota berreraikitakotik datuetara doana) azaldu eta justifikatu behar dena. Nik neuk Mitxelenak erdietsi bide zuen etimologiarik eder eta emankorrenetakoa erabi li nahi izan dut giltzatzat edo eredutzat.
|
|
|
Euskara errotik baitzekien eta orobat euskaraz pentsatzen, gure hizkun tzak bere baitarik daukan indarra (E 352) baliatuz aski zuen euskal hitzekin edo hark berak atzizki
|
bidez
sortuekin eta euskallokuzio edo adierazpidee kin. Ez zen egungo kazetari eta idazle anitz bezain maileguzale ez hitz berezi edo teknikozale.
|
|
|
gehiago? Legea da bakarrik ororen buru, esku, zango, gider (E 830,). Sinonimia eta erredundantziak hitza ez baina esanahia errepikatzen dutenak, ideiak iltzatzeko darabiltzanak kasu honetan esanahia ñabartze eta erritmo
|
bidez
egiturez baino gehiago, anafora, paralelismo edo kiasmoarekin elkartzen ditu. Sinonimia oso aberatsa du, adjektiboena barne; etsaien kontra ko kalifikatibo bortitz, laidogarri, hitz itsusi eta itsusgarrietan nekez duke parerik.
|
|
2019
|
|
|
A. Irigarayren
|
bidez
helbidea lortuta, F. Krutwigek 1949ko uztailaren 28an P. Lafitteri idatzi zion Uztaritzera. Seminario txikiko irakaslea euskaltzain izatea nahi zuten, G. Lacomberen aulkia betetzeko; baina A. Irigarayri adierazi zionez, P. Lafittek ezin zuen batzarretara joan.
|
|
|
G. Lacomberen ustez, ordea, Akademiaren hiztegia amaituta zegoen 1936an, eta gerra zibila piztu izan ez balitz, bi urteren buruan argitaratuta egon zitekeen.235 Bestalde, N. Ormaecheak 1932ko azaroan hitzaurre bat aurkeztu zuen hiztegiaren argitalpenerako, A. M. Labayenen
|
bidez
, hura hil ondoren ezagutzera eman zena. Horren arabera, R.
|
|
|
Gero ikusiko dugunez, A. Irigarayk posta harremana berreskuratu zuenean 1947an P. Lafitterekin, lexikografiako koordinazioa izan zuen kezka nagusietakoa.249 Bestalde, R. M. Azkueren Diccionario vasco español francés berrargitaratzeko asmoa agertu zuten A. Tovarrek, RSVAPen
|
bidez
, eta Euskaltzaindiak berak 1948ko maiatzean, baina ez zuten oihartzun publikorik izan (Tovar 1947; Euskaltzaindia 1956: 329; Andiazabal & al. 2005).
|
|
|
Era horretakoak dira, izan ere, berriki onartua izan den UPV/EHUren Euskararen III. Plan Gidarian() jasotzen diren asmoak eta
|
bideak
euskararen normalizazioa lortzeko bidean: euskararen normalizazioaren gidaritza daramaten erakundeekin elkarlana sustatu; euskalgintzan diharduten
|
|
|
Era horretakoak dira, izan ere, berriki onartua izan den UPV/EHUren Euskararen III. Plan Gidarian() jasotzen diren asmoak eta bideak euskararen normalizazioa lortzeko
|
bidean
: euskararen normalizazioaren gidaritza daramaten erakundeekin elkarlana sustatu; euskalgintzan diharduten
|
|
|
azkar esaten da.
|
Bidea
, ordea, ez zaio erraza izan. Hasieran, euskaldun guztientzat izango den erakundea sortzeak dakarren lan eskerga; gero, gorabehera politikoek sortutako zailtasunak.
|
|
|
Hizkuntza teknikoaren mailan, beste horrenbeste gertatu zen Osakintza Ikastolako" sendakintz euzkera" rekin, R. Olabideren Gizasoña (1917) hiztegi anatomikoaren
|
bidea
hartu zuena. Euskarazko testugintza ofizialak, eten historikoen erruz, unean uneko indar politikoen eraginari erantzuten zion, hizkuntza ereduaz den bezainbatean, neurri handi batean adanismora kondenatuta (Lobera Revilla 1995; HAEE IVAP 1997; Aizpuru 2012; Makazaga 2012; Trebiño 2014).
|
|
|
Era berean, Beloken euskararen alde ari ziren lanean, Arantzazuko santutegiaren antzera. Ezkila argitaletxearen bidez euskal liturgiari edota" Loi Deixonne" k irekitako
|
bideari
ekarpen garrantzitsuak egin zizkieten. Testuinguru horretan kokatu ziren G. Lerchundiren Kantikak (1948) edota J. B. Harymbat eta B. Pons-en Méthode basque pour debutants (1951), azken hori Bordeleko Unibertsitateko katedran ere erabiltzen zena.890 1954tik aurrera Othoizlari aldizkaria ere argitaratu zuten (Charritton 1994; Diharce 1997).
|
|
|
Akesolo 1989: 47). 895 Helburua, M. Larramendik (SI) XVIII. mendean abiatutako
|
bidetik
, RAEren hiztegi arruntaren (1947koa zen hamazazpigarren edizioa) sarrera guztiei euskal ordainak ematea zen. Lan nekeza izan zen, eta 1958an ordenako agintariek liberatu egin zuten hiztegia bukatu ahal izateko.
|
|
|
Nolabait F. Krutwigen lekukoa hartuta, L. Villasantek batzarreko dosier nagusia aurkeztu zuen: " Euskal liburu sorta argitaratzeko era edo
|
bideaz
Euskaltzaindiari". Lanak ekainaren 27ko data darama eta uste izatekoa da egun horretako batzarrerako prest zegoela, baina, F. Krutwigen arazoak hartu zuen garrantzia ikusita, geroratu egin zuela aurkezpena.
|
|
|
Agiri ofizialean ez agertu arren, idazkariaren zirriborroaren arabera, frantziskotarraren dosierreko lehen puntuaren ardura I. M. Echaide eta A. Irigarayren esku utzi zuten. Une horretan BPDrekiko harremana erretzat jotzen zen, eta Donostiako ordezkarien ardura izan zen gestioak egitea, seguru asko GPD eta RSVAPen
|
bidez
, izan ere Gipuzkoan aldaketak gertatzen ari ziren, berehala ikusiko dugunez. Frantziskotarraren dosierrak liburu bilduma hizpide izan arren, proiektua Euskaltzaindiaren agerkari ofiziala berreskuratzera bideratu zuten berehala.
|
|
|
905 ABA EUS: L. Villasanteren" Euskal liburu sorta argitaratzeko era edo
|
bideaz
Euskaltzaindiari",.
|
|
|
...La literatura euskérica en la Provincia Franciscana de Cantabria" artikulua argitaratu zuen Aránzazu aldizkarian, euskal literaturaren historiarako hasikina.910 Artikuluarekin batera, euskaltzain gazteari egindako elkarrizketa laburrean, F. Krutwigek sortutako iskanbilarik aipatu gabe, Akademiako sarrera ekitaldian esandakoak aurkeztu zituen, hau da, euskara literarioa lapurtera klasikoaren
|
bidetik
sortzeko beharra (Villasante 1952c: 236).
|
|
|
Aldi berean, halako liburua Euskaltzaindiaren izenean irtenez gero, Akademiak 1920an onartutako sabindar ortografia ere bazter batean utz zezakeen. Horrela, 1951ko apirilean hartutako erabakiaren
|
bidetik
—" ŕ"," ľ"," đ" eta" ť" ez ezik," rr"," ll"," dd" eta" tt" ere onartzea— urrats gehiago eman ahal ziren (Euskaltzaindia 1982: 19).
|
|
|
Bistan da A. Irigarayk, sortutako arazo politikoa gorabehera, ez zuela lapurtera literarioaren
|
bidea
amaitutzat jotzen, eta F. Krutwigek berak L. Villasanteri sarrera hitzaldia erbestean argitaratzea proposatu baino lehenago, prest zegoela idazlana BRSVAPen plazaratzeko, euskararen estandarizazio akademikoaren lehen urrats modura. Are Bilbon umezurtz geratutako Nuevo Ateneo-ren inguruko kideak ere baliatu nahi zituen lapurteraren aldeko giroari eusteko.917 Bistan dago A. Irigarayk GPD eta RSVAPeko kideekin zuen tratua, eta erbesteko abertzaleek salatzen zuten Akademiaren hutsaltasuna gainditzeko nahia.
|
|
|
L. Michelenak SFVJUko zuzendaritza hartu zuenean ikasturtean, N. Echániz elizgizon abertzaleak hartu zuen lekukoa (Mina 2008: 143, 158, 163, 170, 172). tzat gaztelaniazko aditza ikastea bezain zaila zen alderantzizko
|
bidea
. Artikulua BRSVAPen argitaratu zuten" Euskaltzaindia ren lanak" sailean, baina M. Lecuonaren izenean.
|
|
|
Dena dela, etorkizunari begira, Akademiaren 1953ko otsaileko batzarreko berri garrantzitsuena GPDk sortutako" Seminario de Filología Vasca Julio de Urquijo" delakoarena izan zen. I. M. Echaide eta A. Irigarayren
|
bidez
, J. M. Caballero GPDko presidenteari zorionak ematea erabaki zuen batzarrak. Erabakia formalismo hutsa zen.
|
|
|
RSVAPek, orobat, txalotu egin zuen egoitza probintzia jauregian zuen SFVJUren sorrera, EI SEVen eta J. Urquijoren legatuari jarraipena ematen ziolako eta euskararen ikerketa zientifikoa koordinatzeko gune nagusi bilaka zitekeelako. Ordeztuta geratu zen, berariaz adierazi ez arren, 1949an
|
bide
beretik Gipuzkoan abiatutako saioa: RSVAPen" Seminario de Lenguas Prerromanas" (cf.
|
|
|
Arocena), patronatuko idazkari gisa. SFVJUren zuzendariak, bestalde, probintzia funtzionarioaren maila izango zuen, eta GPDk izendatu behar zuen oposizio
|
bidez
, filosofia eta letretako lizentziadunen artean (GPD 1954: 57; SFVJU 1955:
|
|
|
1943tik aurrera latin irakasle izan zen Gasteizko elizbarrutiaren seminarioan eta, artean, Donostiako seminario berriko idazkari, eta latin eta euskarako irakasle. Buen Pastor katedraleko kanonigo zen, oposizio
|
bidez
, 1953ko uztailetik (Jose Angel Garro Donostiako Elizbarrutiko Artxibo eta Bibliotekako zuzendariaren komunikazio pertsonala,; Antía Munduate 1999: 253).
|
|
|
Aipatutako EGLZ DCEko kide guztiek erbestera joan behar izan zuten, hil edo atxilotu ez bazituzten. Euskararen gizarte sustapen lan hori politikoki zein delikatua zen frogatzen du zeregin horretan gehien konprometitutako euskaltzainek erbesterako
|
bidea
hartu behar izateak: D. de Inza, B. Echegaray, S. Altube edota R.
|
|
|
R. M. Azkue agertzen da erbesterako
|
bidea
hartu ez zuen salbuespen gisa. Gerra zibilak euskaltzainak sakabanatu eta Akademia zatitu egin zuen.
|
|
|
M. Azkue eta M. Machado. ...zkari zeregina.111 J. Urquijok batzarrean egotekoa asmoa izan zuen, baina badirudi ezustekoren bategatik ezin izan zuela joan.112 Hezkuntza Nazionaleko ministerioren apirilaren 11ko aginduz IdeE ren eskuliburuak (RAEren gramatikak barne) nahitaezko ikasliburutzat ezarri ziren lehen hezkuntzan, eta edizio berriak berrikusi beharraz mintzatu ziren.113Are garrantzitsuago zena, maiatzaren 19ko dekretu
|
bidez
Hezkuntza Nazionaleko ministerioak IdeE ren estatutuak onartu, JAE deuseztatu eta haren egitura bereganatzeko prozesuarekin jarraitu zuen. Estatu totalitarioko kultura eta ikerketa, unibertsitatearekin elkarlanean, zuzentzeko asmoarekin, historia eta filologiarekin lotutako zentro eta mintegi hauek sortu ziren:
|
|
|
Ikasturte berrira begira, Epítome de gramática de la lengua española onartu eta hura ahalik azkarren baldintza onenetan saltzea erabaki zuten. Edizio berria A. González de Amezúaren
|
bidez
Zaragozan argitaratu zen IdeE eta RAEren izenean, Madril errepublikanoan ezinezkoa zelako (Gómez Asencio 2011). 115 Batzar horretan, idazkaria ez beste hiru akademikoek Alfred Coester() Stanford Unibertsitateko hispanista aurkeztu zuten akademiko laguntzaile izateko: " Es[...] simpatizante con el Movimiento Nacional, al cual ha contribuido con algún donativo". 116 Aurkezpenaren baldintza politikoak begien bistakoak ziren, baina AEBko unibertsitatetik Aurelio M. Espinosak jakinarazi zuen A. Coester ez zela Stanford-en bizi, eta RAEk Kanpo Arazoen ministerioko" Junta de Relaciones Culturales" delakoari (A.
|
|
|
M. Azkue eta idazkaria. Gai nagusien artean, Ameriketako hizkuntza akademien atxikimendua bilatzea zegoen, aipatutako politika kultural inperialistaren
|
bidetik
. Era berean, M. Linares Rivas akademikoaren heriotzaren berri eman zuten.119
|
|
|
Hala ere, euskara literariorako R. Menéndez Pidalek gipuzkerari aitortzen zion nagusitasunaren ordez, A. Irigarayk beti nafar lapurteraren alde egin zuen, eta
|
bide
horretatik zihoan, halaber, Nafarroako Luzaiden sortutako" Manezaundi" ren hautagaitza. Esanak esan, Iruñeko abertzale ezaguna zen E. Zubiri, Errepublikan La Voz de Navarrako lankide eta, A. Irigarayrekin batera, Euzkel Idazle Batzan(" Federación de Escritores Vascos") Nafarroako ordezkari (Chueca Intxusta 1999:
|
|
|
Hezkuntza Nazionaleko ministroa jadanik J. Ibáñez Martín zen, CSIC sortu eta goi mailako hezkuntza Opus Dei ko kideen eskuetan utzi zuena. " Orban" jeltzalez depuratutako Akademia beste tresna bat gehiago izan zitekeen, Euskal Herria espainolismoaren
|
bidetik
zuzentzeko. Baina aldi berean, Bizkaiko egitura frankista berrian agintzen zuen elite monarkikoak nolabaiteko autonomia fiskala aldarrikatzen zuen Gobernu zentralarekiko, hots, kontzertu ekonomikoaren berrezarpena.
|
|
|
Politikoki oso baldintzatuta zegoen unibertsitatean aurrera egiteko
|
biderik
ezin aurkituta; alde batetik, W. Starkie k zuzentzen zuen British Institute rako itzulpenak egin eta, bestetik, erudizio handiko produkzioan jardun zuen Antzinaroko historian nahiz linguistikan:
|
|
|
I. López Mendizábal, J. Garate eta I. Gurruchagarekin. Euskal hiztegi etimologiko bat egiteko asmoa agertu zuen, J. Urquijoren
|
bidez
osatu nahi zuen RIEV bildumatik abiatuta. Izan ere, ikasturte horretan euskal filologiako eskolak ematen hasi zen Salamancan, bi Primitiae Linguae Vasconumak (B.
|
|
|
Bilbora itzulita, Deustuko Unibertsitatean abiatu zituen ekonomia ikasketak, baina bertan behera utzi, eta Escuela de Comercio ko ikasketak burutu zituen 19421949 artean. Aitak markatutako industrialari
|
bidea
baztertu, eta euskaran murgildu zen. Familiaren estatus ekonomikoari esker, lanik egiten ez zuen jauntxo gaztea bilakatu zen euskal kulturaren mundu txikian.
|
|
|
A. Irigarayren
|
bidez
jarri zen F. Krutwig harremanetan P. Lafitterekin, Nafarroako Auritzen jaiotako Fermín Irigaray aitak bezala, Pirinio Behereetako euskaltzaleen ezagutza ohi baino handiagoa baitzuen. Adin bertsukoak ziren A. Irigaray eta P. Lafittek, 1928 urgazle izendatuak, Errepublikako urteetan estutu zuten ezagutza.
|
|
|
Berdin bozkario eta atsegin aundirekin segitzen dugu emen zuen Aintzina zuhurra; gauza funtsezkoak errateko eta egiteko ezta bear arrabotsa eta arroitu. Emen ainitzek ez dugu ontsa ikusten gure P.’ko agintariek deramaten
|
bidea
; naiago, eskualdungoaren azkartzea, axolatu gabe geyegi Españako koloreaz estalia dagonez; berdin Frantziaz. Mintzairan ere arras akort gaude zuekin, emengo asko, eta emengo zenbeitek derabilaten eskuara irriegingarri zaigu, ezpalitz nigarregingarri.
|
|
|
Lehen zenbakia Islandiako J. Svensson (SI) germanofonoaren Noni eta Mani (1952) haur liburua zen, P. Múgicak (SI) itzulia eta Donostiako elizbarrutiko bikario jeneralak 1951ko urrian baimendua.779 Loiolako santutegiko irakaslea, halaber, R. M. Azkueren
|
bidetik
, 776 SAF AA: [J.
|
|
|
Kempis-en Imitatio Christi berri bat. N. Echánizen Izeko aberatsa/ Irulearen negarra liburua inprimatzeko baimena J. C. Sudupe bikario jeneralak 1952ko urrian eman zuen, baina Kristo’ren antz
|
bideak
1953ko irailera arte itxaron behar izan zuen, seguru asko erbesteko E. Larrañaga apaizak anonimoki itzulia zelako (cf. Iztueta & Iztueta 2006:
|
|
|
Aginte politiko frankistari zuzenean eraso egitea baino egingarriagoa iruditzen zitzaion Eliza katolikoa jomugan jartzea. Era berean, erbesteko abertzaletasunetik iristen ziren kolaborazionismo salaketak gezurtatzeko
|
bidea
izan zitekeen:
|
|
|
Kontuan hartu behar da F. Krutwigek 1949ko irailean aurkeztu zuen dosierraren
|
bidetik
, Euskaltzaindiaren batzar gehienak Donostian egin zirela azken bi urteetan. artean hamahiru batzar egin ziren:
|
|
|
Gainera, R. Lafonek frantziskotarrari idatzitako gutunean, hura ere lapurtera literarioaren alde agertzen zen estandarrerako.785 Euskaltzain berria, era berean, lapurtera klasikoaren
|
bideak
eragiten zuen erabateko oposizioaren jakitun zen. A. M. Labayenek oso argi adierazi zion F. Krutwigez uste zuena:
|
|
|
Olabide (SI), R. M. Azkue edota S. Altube gipuzkeraren alde agertu ziren, bereziki dialekto horren zentraltasun geografikoagatik.794 Bigarren
|
bidea
, Baionako elizbarrutian XX. mendean garatu eta P. Lafitteren 1944ko gramatikak deskribatutako neolapurtera zen. Espainia Frantzietako muga estatalak onartuta, bi joera horiek inoiz, Akademiatik agindurik eman gabe, bat egiteko itxaropena agertzen zuten S. Altube eta P. Lafittek.
|
|
|
Espainia Frantzietako muga estatalak onartuta, bi joera horiek inoiz, Akademiatik agindurik eman gabe, bat egiteko itxaropena agertzen zuten S. Altube eta P. Lafittek. Betirako luzatu zitekeen egoera horren aurrean, F. Krutwigen
|
bide
berri eta zaratatsua ageri zen. L. Villasante ongi ohartzen zenez, beste bi aukerak geolektoen ahozkotasun bizian oinarritzen ziren, eta F. Krutwigek, aldiz, literatura tradizio historikoa baino ez zuen onartzen estandarrerako.
|
|
|
Euskaldunok Elizaren paryak [o] the? Itali faxistan horrko gobernamenduak Hegoi Tyroleko populazinoa bortxaz italianizatu nahi ukhan zuenean’ Elizak orduan ere’ hango seminarioetan alemanaraz irakatsi beharr zela erabaki zuen[,] [e] ta euskaldun dioikesisetan zergatik ezta euskara irakasteko
|
bidea
bilhakatzen?
|
|
|
Ezta naikhoa euskaraz ikasteko kathedrak eduki, euskara ikas obiektu bat bailizen, ezta hori naikhoa, euskaraz irakatsi beharr da, euskara irakasteko
|
bidea
delarik. Halakotz geuk euskararen duintar [z] una reivindikatzen dugu, beraren eskubideak reklamatzen ditugu, euskaldunok Elizaren gorphutz mystikoan paryak izan eztaitezen, ez eta nehon ere! 804
|
|
|
Hain zuzen, batzarreko gai nagusia F. Krutwigen maiatzeko hitzaldiak BPD eta JCVko agintariengan eragindako protestari korporazioaren erantzun ofiziala ematea zen, J. M. Seminariok gutunez adierazitakoaren
|
bidetik
. Ekitaldi publiko batean euskaltzain batek egindako salaketarekiko posizio bateratua agertu behar zuen Akademiak, batez ere JCVrekin azken urtean izandako gorabeherak, diru laguntzen etena eragin zutenak, kontuan hartuta.
|
|
|
Lafon, J. Moulier eta L. Dassance). F. Krutwigen dosierrak 1949an ezarritako
|
bidetik
, Frantziako kideen ordezkaritza hazi egin zen 1936an zuten %25etik. Erbeste abertzalearekin harreman estuagoa zutenez, aztertu dudan garaian Akademian partaidetza ia testimoniala izan arren, hortik aurrera Frantziako euskal tradizio literarioak Akademiak bultzatutako eredu linguistikoan eragin handiagoa izan zuen.
|
|
|
EAJ PNVren lehentasunak nazioartean frankismoa salatzea eta Espainiako demokratekiko elkarlana izan ziren. Are monarkikoekin ere harremanetan zegoen T. Monzon" Euzkadi’ko Gogo lantze Zaingoa" ren buruak, masa gizartearen ondorioez kezkatuta, folklorearen
|
bidea
hartu zuen, kultura jasoa eta maila akademikoko eztabaidak baztertuz: bertsolari txapelketak," eskualzaleen biltzarra" k edota" euzkeraren eguna" k antolatzera bideratu zituen baliabide ekonomikoak.
|
|
|
Hutsegite handia izan zen hura, euskararen erabilera publikoak garai hartan zuen babes sendoenari (ortodoxia katolikoa) haginka egin baitzion. Atzera bueltarik gabeko erabakia zenez, erbesterako
|
bide
nekeza hartu behar izan zuen. Hamar urte igarota, Vasconia (1963) saiakera politiko mindua idatzi zuen, frankismoaren aurkakoa ez ezik, EAJ PNVren kontrakoa ere bazena.
|
|
|
1954an, egoera erlatiboki normalizatuan, Euskaltzaindiak 23.750 pezetako diru laguntza jaso zuen, itolarri ekonomikoa gainditzeko
|
bidean
jarrita, inflazioa gorabehera. Dena dela, kontuan hartu behar da JCVk 1953an eta 1954an CSICen" Patronato José M.ª Quadrado de Estudios e Investigaciones Locales" etik soilik hori baino gehiago jaso zuela.
|
|
|
Onela euskaltz [a] in zahar eta berriak elkarturik gure aurrekoek zabalduriko
|
bidetik
joan al izango gera; ta jarraituko diogu aiek egindako lanari. Ez zan errez beti erakusbide ta lan aiek zeintzuek izan ziran jakitea.
|
|
|
Hain zuzen, A. Ibinagabeitiak, Euskaltzaindiari presio egitearren, EJ GEren Parisko berripaperaren euskal orrian jakinarazi zuen gerra zibilak etendako Euskera agerkari ofiziala berriz agertzear zela: " Euskal
|
bidetik
, noizbait bada ere, sartuko al gera, eta betiko" (Euzko Deya). 1076 Agian erbesteko prentsak eragindako oihartzunaren ondorioz, A. M. Labayenek etsi1073 ABA EUS: A. M. Labayenen" Aurrera!" hitzaurrea,[].
|
|
|
Michelena eta E. Erquiaga) falta ziren, baina akats horiek ere konpondu zituzten argitalpenean. J. Thalamás, ordea, zerrendatik argitalpenerako
|
bidean
galdu egin zen. Idazkariaren agirian agertutako bi urgazle (J.
|
|
|
7). Dena dela, 1951ko hura zen Euskaltzaindiak gerraondoan argitaratutako lehen erabaki ofiziala, 1920an araututako ortografia partez aldatzen zuena, F. Krutwigek egindako proposamenen
|
bidetik
(Zuazo Zelaieta 1988: 383).
|
|
|
Une horretan leher egin zuen egitasmoak. Euskaltzainburuordeak baimenaren eskaera idazkariaren esku utzi nahi arren, A. Irigaray urduriak, Bizkaiko gestioak aurrera egiten ez zuelako, bere kasa A. Tovarri ale bat bidali zion Salamancara," Manuel de Larramendi" katedrako argitalpen gisa ateratzeko
|
bidea
azter zezan. A. Tovarrek auziaz galdetu zuen Informazio eta Turismoko ministerioaren Salamancako delegazioan.
|
|
|
G. Arias Salgadok gomendatu zion argitaratzeko baimen eskaera Salamancako Unibertsitatearen bidez egitea. A. Tovar prest agertzen zen Euskaltzaindiari laguntzeko, baina
|
bide
hori hartzea Akademiaren izaera autonomoari uko egitea zitekeen.1106 Errektorea, ustez, ministerioko goi kargu falangisten adiskidea zen: G. Arias Salgado ministroarena berarena eta J. Aparicio Prensa ko zuzendari nagusiarena.1107 Baina Akademiaren agerkari ofiziala argitaratzeak propagandista katolikoen laguntza behar izan zuen.
|
|
|
Sariketak hartu zuen
|
bidea
ikusita, uste dut, alde batetik, A. Irigarayk aspalditik bultzatu nahi zuen erdara euskara hiztegia arbuiatu zela. A. Ibinagabeitiari azaldu zionez, (prosazko antologiaz, ipuin bildumaz edota polizia nobelaz beste) Espainia Frantzietarako 200 orrialdeko hiztegi bateratua osatu nahi zuen, EAJ PNVren garaiko europeismo zaharberrituarekin bat etorri zitekeena.1120 Seguru asko Bilboko idazkaria izan zen, 1941az geroztik euskaltzainburuarekin lexikografian aritutakoa zenez, Nafarroako medikuari eragozpenak jarri zizkiona.
|
|
|
1122 ABA EUS: ...S. Aranaren" ts" digrafoa irudikatu ohi zuen. yen, A. Ibinagabeitia eta J. Miranderekin bildu zen Pirinio Behereetan, hiztegiaren egitasmoaz hitz egiteko, baina arrakasta gutxirekin.1123 Era berean, J. M. Barandiaranekin egon zen Saran, eta EI SEVen Eusko folklore bilduman agertzen ziren ipuinak liburu gisa argitaratzeko baimena eskatu zion, Euskaltzaindian prestatzen ari zen sariketaren
|
bidetik
(Barandiaran 2009: 829). 1124
|
|
|
Politikari entzutetsuek (J. A. Aguirre lehendakariak, A. Garbisu sailburuak, M. Irujok, etab.) hitzaldiak eman zituzten, eta A. Ibinagabeitiari egokitu zitzaion" euskeraren auzia" z aritzea,
|
bide
bakarra Israelek hebreerarekin erakutsitako monolinguismoa zela amorruz adierazita: " An ez dira ibili txepelkeri eta kontenporazinokerietan" (Euzko Deya).
|
|
|
Bestalde, Baionako elizbarrutiak P. Charritton apaiz urgazlea Parisera bidali zuen filosofia ikasketak burutzera. Bertako Eskualdun Gazteria eta Eskual Etchea antolatzen ibiltzeaz gain, euskal idazleen antologia prestatu nahian zebilen, A. Irigarayk bultzatzen zuen ortografia bateratuaren
|
bidetik
(cf. Andiazabal & al. 2005:
|
|
|
Bizkaiko frantziskotarra Akademiaren lexikografiarako begiz jotako lankideetako bat zen, Foruko komentuan gaztelania euskara hiztegia lantzen ari zirelako. A. Irigarayren
|
bidetik
, Langenscheidt eskuzko hiztegi alemanaren antzekoa egin nahi zuten, hau da, Akademiaren proiektua baino apalagoa.1128 Asmoak asmo, I. Berriatuarekin 1954ko urrian Donostian bilera egin ondoren, L. Michelenaren epai erabakigarria negatiboa izan zen:
|
|
|
Eztabil guk uste genduen
|
bidetik
, zaarretik alegia, ezta gutxiagorik ere: berria dugu, berririk baldinbada.
|
|
|
Agertu zizkigun oiñarriak jatorrak dira geienbat, derizkiodanez, baiña populistegia, Krutwig’en itza erabilli bear emen, arkitzen dut. Gauzak bere neurria bear dute beti eta erabateko jokabide extremistak eztira beti onenak izaten jendea nai dugun
|
bidetik
eramateko. Ta batez ere euskal literaturari zor zaiona eztiola ematen iruditzen zait.
|
|
|
Ordurako unibertsitate katedradun zen L. Michelenak, bere benetako nahiari jarraituz, oin berriko hiztegi literario deskribatzaile eta historikoaren
|
bidetik
jotzea erabaki zuen. R.
|
|
|
(Urgell 1991). 1168 Hain zuzen, M. Lecuonak ezin izan zion eutsi zenbait egokitzapen morfologiko sintaktiko, ahozko gipuzkeraren
|
bidetik
, egiteko tentazioari. Artean S. Altube eta R.
|
|
|
Bigarrenean kidatzen da eta aintzinatzen, luzamenduak utzirik berehala bere egin
|
bideari
lotu nai zaikana.
|
|
|
Altube, C. Jemein, J. Mirande, N. Ormaechea edota F. Krutwig) eta, bai L. Villasanteren sarrera hitzaldia bera, bai Gueroren azterketa argitaratzeko prest zeuden.857 Zuhurki, ez batak ez besteak ez zuten aipatu F. Krutwigen hitzaldiaren arazoa, baina Euzko Gogoako zuzendariak bazuen horren berri. A. Ibinagabeitia uztailean Pirinio Behereetan bildu zen, besteak beste, J. Diharce eta S. Michelenarekin; azken hau lapurtera klasikoaren
|
bidearekin
oso kritiko ageri zen. Gainera, Parisen F. Krutwig berarekin egoteko aukera izan zuen, eta honela jakinarazi zion J. Zaiteguiri uztailaren 23an:
|
|
|
Itzaldiaren mamiari nagokila irakurri lanetan ernegarrienetarik irudi zait. Bekoz beko ta bildur gabe euskeraren benetako auzia arakatzen dizu eta Hierarkhia ere
|
bidez
ta bear bezala astintzen. Bete betean naukazu jaun orrekin" euskera ikas objektu barik irakats bide bear dula izan" dionean.
|
|
|
L. Villasantek uste zezakeenaren kontra, ez zuen damurik egindakoaz. Bere erantzun hitzaldiaren kopia bat Vatikanora
|
bidean
omen zihoan. Sarrera ekitaldiko balentriak Akademia kaltetu baino areago, gainditu egin zuela uste zuen:
|