|
2000
|
|
|
Horretarako ezinbesteko babesa izan dute erabakiotan, PSE PSN alderdiarena, sozialisten botoek eta aldizkako isiltasunak bidea erraztu baitiote PPk abiaturiko ez Euskaldundu eta Deseuskalduntzeko Idazkaritza Nagusiari. Historian zehar
|
beti
izan dira euskaldunak alderdiotan. Eta Ipar Euskal Herrian bezala, horien guztien gaur egungo isiltasun eta kontzientzia faltak ematen du zer pentsa (abertzaleon ardura bera ere ahaztu gabe).
|
|
|
Antzerki talde profesionalak, harrokeria handirik gabe eta enpresa egitura sortuta, finkatzea lortzen ari dira. Garrantzi handia du bizibide dituzten antzezlanak arrakastatsu suertatzeak, baina, tamalez, ez da
|
beti
hala izaten, eta Sarean bertan sarbidea duten antzezlan batzuek ez dituzte aurreikuspenak betetzen. Era berean, garrantzi handia du erakunde publikoen laguntzak.
|
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten
|
beti
, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion.
|
|
|
Ez dago formula hoberik hori baino. Liburu onak
|
beti
aurkitzen ditu irakurleak.
|
|
|
Jakina, adi binomio faltsuekin. Irakurriena ez da
|
beti
liburu onena, eta gutxi irakurtzen den guztia ez da txarra. Komertzialtasuna eta merkatua tartean dauden bitartean, literaturaren kalitatea ezin da neurtu best seller zerrendaren arabera.
|
|
|
Liburuxka hark ez zuen eite horren aztarnarik. Inon ere ez irakurgarri euri nahiz eguzki, haize zein lehortearen norabiderik, harako eguzki distiratsuaren egunetan ere, euria gertagarri edota trumoien artean,
|
beti
argi ilunak. Esaldi aipatu hura ere, goizean hotz, arratsean bero eta harrabots, jaso gabe eta hutsune.
|
|
|
Bizkaia
|
beti
egon da hor, entzungai, Euskal Herri osoari adi adi. Beste euskal lurraldeekin bat egiteko beti prest, euskarari eta euskal nortasunari dagokienez.
|
|
|
Bizkaia beti egon da hor, entzungai, Euskal Herri osoari adi adi. Beste euskal lurraldeekin bat egiteko
|
beti
prest, euskarari eta euskal nortasunari dagokienez. Bat egite horrek, edozelan ere, ez dakar inori men egitea, inoren morroi ez baita Bizkaia.
|
|
|
Halere, aurrera egin baino lehenago, uste dut zenbait gogoeta egin behar dugula Unamunoren jarreraz, gauzak, xehekiago begiratuz gero,
|
beti
korapilatsuagoak izaten dira eta. Hortaz, edozein giza hizkuntzak bere baitan garatzeko eta goi kulturako mintzaira bilakatzeko ahalmenak dauzkala onetsirik ere, gogoan izan behar dugu, aldi berean, hori ez dela berez lortzen.
|
|
|
Halere, egoera oso bestelakoa izan da status horretara oraintsu heldu diren mintzairen kasuan. Horietan, aurrekoen mendez mendeko egokitze bilakaera patxadazkoaren lekuan, gaur egungo mundu moderno honen beharrizanetara lehenbailehen moldatzeko premiak akuilaturik, presakako plangintza ageri da, epeak lasterka gainditzeko sukarra,
|
beti
aurrerapenaren trena galtzeko beldurpean. Horixe izan da, adibidez, katalanaren kasua, finlandierarena, txekiera, georgiera, hebreera, indonesiera edo swahiliarena, adibide jakin batzuk aipatzearren, eta, jakina, euskaldunon egoera ere bai.
|
|
|
Tankera hartu diozue noski, poetak bihotzetik egiten duela negar, hor hartzen baitu min. Oinazea ez da
|
beti
malkotan neurtzen, beraz, baina onartuko didazue noski bihotzaren malkoa ez dela posible lehenago malko fisiko bat ez baldin badago; alegia, analogiaz baliatzen dela sortzailea. Bihotzak begiaren ordezkoa egiten du askotan, baina begiek bideratzen dute sentimendua, ikusiz edo ikusia izanez, horregatik titulatzen da poesia liburu eder batBi otzb egi etan.
|
|
|
Ez al zuen jabearen begiak gizentzen behia? Eta alderaketaren zabarra barka diezadazuen, oroitaraziko dizuet maitemindua
|
beti
" itsuturik" dagoela, alegia, ez duela besteek bezala ikusten. Edo ez duela ikusi beharrik," lanbroak izkutatzen dizkionean" maite ditu poetak gure bazterrak.
|
|
|
Odola beltza dugu; poza hits zurizta Eta oinazea, betiko aitzaki gorrizta. Sinismena xuri
|
beti
, hots, beltx xikina. Politika berriz, gorotz ustel urdina.
|
|
|
Edergailua ez baita bakarrik forma mailan atzematen, apaingarri esaten dugun hori izan liteke mezuari desmezu egiten dion joko kontzeptuala ere. Eta soberakinak sobera dira
|
beti
. gogoratuko duzu heriotzak zuen masaila horia gelako itzal ketsuan agurea eta amona aulki marroietan betebeharrekin jarrita korridorean zoru freskoa pauso ahul batzuen azpitik eta negar pixka bat isilik haurraren bideak leuntzen bi koadrotan arbasoak denbora hatzetan balego bezala eta behakoak horman erailak edo ezpain gorrien puzturan jendetza triste marmarka besarkadak eta intsentsua pertsonen ...
|
|
|
Negar egiten dut
|
beti
negar egiten denagatik, ezer egin ezinean.
|
|
|
Poeta
|
beti
izan da gauaren biztanle, izarrei beha egin izan du hasperen, edo ilunpean babestu ohi da itzalek ikara ez dezaten. Xabier Montoia bestelako poeta da, gaueko piztia den neurrian.
|
|
|
|
Beti
erbestean idatzi zuen poesia Zaitegik. Gazte zelarik ere, ikasketak amaitzen ari zen Belgikatik igorri zizkion bere zirriborroak Lizardiri.
|
|
|
Lizardiren diagnostikoa zuzena zen hagitz; esan liteke gerora ere Zaitegik ez zuela bere poesigintza behar adina landuko, gogoz ekin zion arren. Ia
|
beti
isurtzen zaio prosaismoren bat, eta gaia lantzeko erak askotan dauka artifizialtasunetik. Zaila da sorterriaren nostalgiaz topikoetan ez erortzea, eta esanen genuke horretan oinarritzen dela, hain zuzen, erbesteratuaren gaitza:
|
|
|
Sortzaile kontentagaitza estiloan, Lekuonak aitortua du ez dela idazteari lotzen" luma berritu zaiola nabaritzen ez duen bitartean". Egia da, testua obra estetiko konplitua bezala aurkeztu izan digu
|
beti
. Bere poemak, eta baita liburuak ere, sistema koherenteak dira, perfekzio batean eskaintzen zaizkigu.
|
|
|
Zigor hau nirekin izango dut
|
beti
hiltzen naizen arte!
|
|
|
Mindura berrian kanta nahi dut
|
beti
. Min dut egiazki.
|
|
|
|
Beti
paratuko naiz gizonaren alde.
|
|
|
" E pois que cada tempo ten seu tempo/ isteeo tempo de chorar", esan zuen Celso Emilio Ferreirok.
|
Beti
da negar aroa ordea, poetarentzat. Arantzak egiten du eder larrosa.
|
|
|
Lizentzia honek sortu zuen galarrotsik, epaimahaiak behintzat juzku estua egin zuen konposizioaz, zuhaitzek ahorik ez dutela-eta. Poesiaren librotasunaren aldeko borrokak —Vinson gerrilari bakar— itxura formala hartu izan du maiz, baina formaren ardurapean poesiaren funtzioaren nolakoa dago
|
beti
, eta horretan berebiziko garrantzia ukan zuten Xabier Lizardiren jarrerak eta obrak, ingurune hiperpolitizatu batean beti jokatu zuelako poesiaren autonomia begiratzearren. Horrela, olerkariek mende erdi eta gehiagoan ezin egin izan zutena burutu zuen Lizardik:
|
|
|
Lizentzia honek sortu zuen galarrotsik, epaimahaiak behintzat juzku estua egin zuen konposizioaz, zuhaitzek ahorik ez dutela-eta. Poesiaren librotasunaren aldeko borrokak —Vinson gerrilari bakar— itxura formala hartu izan du maiz, baina formaren ardurapean poesiaren funtzioaren nolakoa dago beti, eta horretan berebiziko garrantzia ukan zuten Xabier Lizardiren jarrerak eta obrak, ingurune hiperpolitizatu batean
|
beti
jokatu zuelako poesiaren autonomia begiratzearren. Horrela, olerkariek mende erdi eta gehiagoan ezin egin izan zutena burutu zuen Lizardik:
|
|
|
" Aingura bota dut Arratsaldean/ Oina ezarri dut Udazkenean." Iruditeria mailako lorpenok, alabaina, ez zuten poeta errazkerian mugatu. Orixek aholkatu moduan
|
beti
goragoko asmoz, bere poemek gero eta distira partzial gutiago dute, metafora baliabide tekniko bezala ulertzetik poema bera metafora handi bat bezala lantzera jo baitzuen, amonaren heriotzaren trataerak, adibidez, frogatzen duen bezala: " Biotzean min dut" eresitik" Asaba zarren baratza" eta are" Euskal Pizkundea" poema sinbolikoetara dagoen aldeak adierazten du poetaren eboluzioa.
|
|
|
Nik bisitatu nuenean, urria ongi aurrera ordurako, Euskal Herriko kostaldeak tarteka, udazkenetan, eman ohi dizkigun lainoz zipriztindutako zeru urdina nagusitu zen, eta hankapeko belardian nabaria zen freskura, eta gorriaren gama pil pilean zegoen aurretik izandako berdea arboletako hostoetatik desagertzen ari zen bitartean. Eta hantxe zeuden Chillidaren eskultura handiak,
|
beti
han egon balira bezala, betiko han baleude bezala, euren tokia, artistak sortu zituenetik, hura izan balitz bezala, eta orain arte esanahi osoa erakusteko gauza izan ez balira bezala. Ez nuen patrikako CD horietako bat eraman, Johann Sebastian Bachen laugarrensuit e a —Csaba Onzcayren celloak joa, esate baterako— aldi berean entzun ahal izateko, baina beharbada komenigarria izango litzateke artistaren sorkuntzan hainbesteko garrantzia izan omen duen musikaz laguntzea Chillida lekura egindako bisita.
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait
|
beti
, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola.
|
|
|
Baina aurrerapauso horrek, txanpon guztien aurpegiak bezalaxe, badu bere gurutzea,
|
beti
izan du: alegia, artistak eta hauen obrak ideologien arabera sailkatzea, eta sailkapen hori hartzea artelanaren balioa neurtzeko tresna oinarrizkotzat.
|
|
|
hasieran prezioak jaitsi ondoren epe ertainera garestitu egingo dira liburuak, oligopolioa sortu eta enpresa handiek erabakiko baitute prezioen politika. Liburua
|
beti
izan da erregai aproposa, izan ere.
|
|
|
Prozesu honen guztiaren hasieratik ohartu ziren komunikazio tresna honen berezitasun nagusiena internautekin sortzen den elkarrekintzan oinarritzen dela. Bi norabidedun komunikazio mota hau izan da
|
beti
El Mundo ren lana gidatu duen iparrorratza. Baieztapen honen adibide argia, zibernauten artean albisteak bozkatzeko erabiltzen duten prozedura dugu.
|
|
|
Idazle hauen guztien arteko elementu komuna erlijio sinesmena zen; bereziki, kanpoko intelektualen testuak" Iritzi katolikoak" lemapean azalduko dira askotan. Asmo honi erabat lotuta, Pio XII eta, orokorrean, apezteriaren manifestazioak tamaina handitan jasoko ziren
|
beti
Eusko Deya ren orrialdeetan. Ardura honen sustraia Euskal Gobernuan nagusi zen ideologian bila dezakegu, baina baita Europan garrantzi handia zeukaten kolektibo katolikoak euskaldunen kausara erakartzeko asmoan ere.
|
|
|
Herriaez zen atera erbesteratuen eraginen ondorio bezala, eta honen helburu nagusia Iparraldeko biztanleria nekazaria izango zen, hain zuzen; horretarako, bertako euskalkiak erabiliko zituen. Asmo berberaz eta Marc Legasseren ardurapean —mugaren bi aldeetan
|
beti
atzerriratu bezala bizi izan den idazlea—, 1950 urtean, umeei zuzendutako Pottoloizeneko gehigarri berria antolatu zuten.
|
|
|
/ irikaren helburua espresio perfeta lortzea da, horregatik ezagutzen ditugu
|
beti
testu bera idazten eta berridazten bizi osoa ematen duten poetak: tornuan daukaten pieza behin eta berriz leuntzen ari diren aprendizak dira, lima eskuan1 Baiki, mekanikak, geometriak ere, horixe baitu helburu:
|
|
|
Ez ezazuela pentsa, alabaina, apokrifotasun jokotan edo pastixak antolatuz laketzen denik. Bere poesia erreferentziaz betea dago, baina ikuspuntu gaurkoa eta modernoa du, behakoa
|
beti
du kritikoa. Ernetasun handian idazten du, aldiro ageri dituen kezkak dira jardun poetikoaren nolakoa eta idazletzaren zertarakoa.
|
|
|
Haize zirimola azkarrek inarrosten dute oreka nekez zaintzen duenaren bihotzaren zola, zolaren zola, urrats durduzatuegiak marrumaz hantu biribilketa eroan biderkatuz. eta inor, inor, inor ez dago aldamenean holtz hegietan zutik bermatzen laguntzeko! garaizegi lehortu diren aurtengo hostailak, nahar eiharrak eta belar zimelak nora nahi eraman ditzake haize zirimola haserretuak. zu eta ni hosto inutil horien parekoak gara errorik gabeko izen deitura sarraskituak, borondate eta gerorako amets
|
beti
ukatuak. eta haizeak hegatz xumeak bulkatzen dituen gauetan, beldur gaitzak bereganatzen gaitu. gure egunerokotasuna oldarraren, doluaren eta segurtasun ezaren erresuma larraitza da, haizea jabaltzean hargatik, euria hasten den unean badakigu bake aroak iraun ez dezakeela, beldurrezko zirimolak bihotzean dabiltzalako inguru trinkoen inseguritatearen indartzeko.
|
|
|
Berokietan soilik iraun dezaketen Inoiz
|
Beti
edo Bihotza
|
|
|
Gerri lodi, zuztar zaintsu, lur bati lotuak
|
beti
, basoko praile bakarti, pago zaar biak beren bakarra aipatzen dute negarti.
|
|
|
|
Beti
da munduan norbait triste; auzoan besteren bat tristeago daite.
|
|
|
Zergatik ez ibilli zure eskutik bein
|
beti
, eten ez dedin leiñargi?...
|
|
|
Poema asko egin dira arbola irudi hartuta: gogora dezagun Manex Erdozaintziren" Gure etxegibeleko haritza", edo Lizardiren" Zugaitz Etzana", garaikide zuen Amado Carballo poeta galegoaren" Os piñeiros mortos" oroitarazten didana
|
beti
... Baina orain Otañoren" Amerikako Panpetan" ekarri behar dut hona, bertako ombu zuhaitza eta etxeko atariko intxaurrondoa alderatzen dituenean:
|
|
|
|
Beti
izango zaitut goguan, baña joan nahi det ostera euskal lurreko arbolpe artan nere ezurrak uztera.
|
|
|
Poeta zurruna zirudiena hunkitua eta zirraragarri azalduko zaigu batean, ironiko zorrotza bestean, liriko minbera hurrengoan.
|
Beti
erakutsi zuen ahalmen deskriptibo harrigarriari, sinboloak aukeratzeko sena gaineratzen dio, eta adierazkortasuna bete lanik gabeko bertso trinkotan garatzen du, irakurraldi bakoitzean zuku berria kentzen zaion hizkeran. Gaiaren aldetik, Ba rn eMu inetan liburuan landua zuen mistikara itzuli zen nagusiki, baina ez poesia kontzeptual hotzean.
|
|
|
Orixek kontestu batean egiten du arnas, garrantzi berezia ematen dio inguru fisikoari, gorputz baten jabe da. Lehen pertsona konkretu batean mintzo zaigu
|
beti
. Giharra duen mistika da berea.
|
|
|
Honi guztiari dokumentuen beste berezitasun batzuk gehitu behar dizkiogu. ...ntu hori sortzeko elkartu egiten dira, pantailan ikusten dugun hori sortzeko), banatuak (dokumentua osatzen duten fitxero ezberdinak, memoria unitate bakar batean edo memoria unitate ezberdinetan egon daitezke, ordenagailu bakar batean edo ezberdinetan, sare batean edo sare ezberdinetan) edo/ eta dinamikoak (dokumentu bat osatzen duten fitxeroak alda daitezke, informazioa eguneratzen adibidez, eta
|
beti
ez dira aldaketa hauen fitxero historikoak gordetzen) izan daitezke. Era berean, dokumentu elektronikoek bi berezitasun dituzte:
|
|
|
Arazo nagusia hala ere, soporte fisikoaren iraupena baino, irakurtzearen posibilitatean dago. Dokumentu informatikoak,
|
beti
aldatzen ari den ingurune teknologikoarekiko erabateko menpekotasuna dauka. Zahartze tekno' Biblioteka logikoa, hondatze fisikoa bera baino azkarrago doa.
|
|
|
Sarean loturik dauden liburutegiek, hau da, zentralizatutako sistema baten barruan funtzionatzen dutenek, zentro bakar baten bidez lortzen dituzte beraien fondoak (liburutegi publiko orokor baten sare sistemaz hitz egingo genuke kasu honetan), eta bestelako dokumentuak eskuratzeko aurrekontu txikia izaten dute. Hala ere, Internet
|
beti
izango da zentralizazio prozesu hau azkartzeko bide bat.
|
|
2001
|
|
|
Gizartean eragina izan dezaketen pentsamendu eta tesi testuen bila antolaturiko norgehiagoka izanik, paradoxa zelebrea da, literatura idatziarenahuleziaz eta baliorik ezaz gogoeta egiten duen entsegua gertatzea garaile. Epaimahaikoek idazle sarituaren tesiekin ez dutela
|
beti
bat egiten adierazi zuten, badaezpada ere.
|
|
|
Nafarroa erkidego administratibo politiko diferentziatua dela nonahi eta
|
beti
espreski adierazi beharra gauza guztien gaineko lehentasun absolutua bihurturik, euskarari koordenatu politikoetatik begiratzen diotela aitortzen ari zaizkigu agintariak; muga administratibo politikoen gainetik hedaturik dagoen kultura eta hizkuntza ukatzera eramaten ditu ikuspegi horrek.
|
|
|
Iaz, lehenengoz ere, lehendakariorde figura sortu genuen eta horrexegatik lehendakariorde bat izendatu. Lehendakariak ordezko bat prest edukitzea
|
beti
segurtatugura genuen era horretara. Gainera, niri neroni, elkartearen lehendakari beste lau urterako izendatua izan nintzena, aukera ematen zitzaidan dimititzeko eta lehendakariordeari nik oraindik daukadan ardura emateko.
|
|
|
Ez da gezurra, ordea, jardunean dabilen euskara batuho rrek badituela zenbait hutsune, eta erregist ro batzuetako hizketa berezia ez dela behar bezala landu (afektibitatea, lagunartea, jolasa, kirola, haurrekiko harremanak...). Bestalde, erdialdeko euskaldunek, gipuzkoarrek batez ere, hedabide idatzi eta ahozko gehienak berenganatu dituztenez, egiaere bada bazter euskalkietako lexiko eta esaldi aberastasunak ez dituztela
|
beti
behar bezala ezagutzen, zaintzen eta erabiltzen, eta askoren begi belarrietarako euskara batu horrek ohiko gipuzkeraren antz nabariegia duela. Konpondubeha rreko akatsak, zalantzarik ez, eta zinez esan behar da hor beste eskualdeetako herriko hizketek, berba bereziek, sinonimoek eta esamolde jatorrek bizitasun berria eskain diezaioketela literatur eredu batuari, bera osatzeko.
|
|
|
Ba omen da bestelakorik ere. Hortxe dituzue, adibidez, Odon Elorza, Ramon Etxezarreta, Mario Onaindia, Jesus Egiguren, Ramon Jauregi... eta horiek euskaltzaleak dira,
|
beti
izan dira federalismoa ren aldekoak, eta alderdian aldaketa sakonak egin nahi lituzkete. Bada hortik zer espero.
|
|
|
Money is money esan ohi da
|
beti
. Euroak badu lehiakide gaitz eta boteretsua.
|
|
|
Aurkikunde nabari horien aldean, horra, hizlari baten ahoan, terminologia baterako zantzu biziak. Entzule ipurterreak, hala ere,
|
beti
kezkati, terminologia hitza aipatu ahala zer esan nahi den horren beldur, izu laborria sortzeko modukoak baitira askoren usteak, euskararen termin ologia euren berezko edukitzaren esparruan sartzen baitute horiek. Adostasun hitza gutxiegitan entzuna, adostasunate rminologia ren alor bakoitzean zer landu behar den zehazteko eta zer nolako moldea erabili behar den ere baterajo rratzeko.
|
|
|
Itzulian, beharbada, aberasturik eta leundurik etorriko zaizkigu eurok, beste nonbaiteko lasaitasunaz eta gogoetaz. Jakizu, aldez aurretik eta zalantzarik gabe, guk geuk
|
beti
adeitsu eta abegikor hartuko ditugula.°
|
|
|
Indarrez azkar da eta lanaren nagusi. Izan dadin etcheko jaun ala etchezain,
|
beti
lana maite du eta ontsa egiten. Frantzia maite duenetz, ez galda eskualdunari.
|
|
|
Hola beraz mendez mende Eskualdunen itzuli mitzulier jarraikiz, ohartuko zira izana gatik Erromano, Moro, Angles, Español, Amerikano, Frantses, Eskualduna
|
bethi
gelditu dela Eskualdun. Eta nola jakiteak mundu huntako harat hunaten achalezko on gaitzen gatik, ororen buru, oro Jainkoaren goresterat ari direla, Jainkotiarra kampoko zerentzat ezazoltzen baitu, barnekoentzat aldiz atzartzen, halaber heien arbasoek jauntzi dituzten izenen oichtian aiphatu lerroa ikhusita, Eskualdunek bihar jauntziko dutenaz achola gutiago izanen dute, gehiago aldiz ethorkizuneko beren izanaz:
|
|
|
Badakigu nola Erromaren erortzeak sorthu zuen Eskual Herriaren alchatzea. Orhoit herritarrak Orosen solasaz eta bihar eta
|
bethi
gero gehiago Eskualdun gelditzerat lehia.
|
|
|
Quebecek ez du
|
beti
eremu bera besarkatu. Lur berriak irabaziz joan da mendeetan zehar.
|
|
|
Gure estudio etxe guzietan, izan ere, euskal liburutegi bana genuen, nahiz eta halako urteak ziren. Hura
|
beti
zabalik egoten zen, nahi zuenak hartu, bere gelara eraman eta irakurtzeko. Nik horrela irakurri nituen horiek, eta beste batzuk ere bai.
|
|
|
Jesuiten ikasbidea, beste ordena batzuetakoen aldean, bakar zalea omen da. Zure lana bakarbakarrikegin duzu zuk ia
|
beti
. Jesuiten eragina al da hori, zurebe rezko joera, edo halabeharrak eta hala beharrak derr igo rtu zaituzte hala jardutera?
|
|
|
Ez dakit, ba; nik hala egin dut
|
beti
. Baina garaian garaiko kontuak izaten dira.
|
|
|
Aitorpenak aitorpen, bestelako kontuak ere sarri entzun behar izan ditu Zavalak urte hauetan guztietan. Herri literatura, izan ere, ez da
|
beti
orain bezala balioetsia izan, eta horixe da, hain zuzen, Zavalari galdetu dioguna, ea duela urte batzuk bere inguruko jendeak baliorik ematen al zion haren lanari.
|
|
|
Nik hori egin dut: estropezuak eginagatik, zutitu eta aurrera
|
beti
.
|
|
|
Ospeak, ongi merezitakoa denean ere,
|
beti
du berealde rdi iluna ere. Gailurrean dagoenari azkar bilatzen zaizko ajeak, eta, aurkitzen ez badira, asmatu egiten zaizkio.
|
|
|
Gero, ordea, afizio nuena ofizio bilakatu zitzaidan, edo nuen, ez baitakit halabeha rrez ala hala beharrez gertatu ote zen hori. Aurrenairratian, telebistan gero, bertsoari lotua joan da
|
beti
nire ibilbide profesionala, eta, normala ere badenez, hasierako lilura hura errutina bihurtu ere bai zenbait unetan.
|
|
|
Eta Za vala, esan bezala, solas zalea izan. Adineko jendea izan du Zavalak maizenik solaskide, liburu bat osatu nahi duenak zer kontatua duenarengana jo behar baitu
|
beti
. Baina Zava lak, liburu ren bat osatzeko norbaitengana jotzen duenean, ez dio hari elkarrizketarik egiten.
|
|
|
Energi iturriei buruzko eztabaida horretan, hainbatetan aipatzen da etorkizunean energi dentsitate itzelak sortzeko gai izango den energi iturria, Eguzkia eta izarrak pizten dituen energian oinarriturikoa, izango dugula, hots, amaigabea eta garbia. Gero eta hurbilago dagoela esan arren
|
beti
urrun dagoena. Bai, fusio nuklearrean sortzen den energiaz ari gara.
|
|
|
Izan ere, erakusketa bat ez da berez artea, artelan guztiak erakusketa batean erakuts ez daitezkeen bezalaxe. Baina udara udara da
|
beti
, arinagoa, friboloagoa, eta udazkenaren zain geldituko gara.
|
|
|
Bapo, ezagutza neurtu bai, baina zelan neurtu? mendebaldeko gizarte aurreratua gai da aspalditxodanik inbertsio materiala (eraikuntza, makinaria, ekipamendua etab.) neurtzeko eta, azken bolada honetan, baita teknologia berriei dagokien inbertsioa zehazteko ere, nahiz eta ez
|
beti
erraz jakin ahal izan noiz hasten den teknologia berria benetan berria izaten. Esate baterako, telefono mobila berria da bai, baina telefono finkoa berria ote?
|
|
|
UAko Enriqueta Benitok ideia berak maneiatzen ditu
|
beti
: gurasoen ustezko beldurrak eta kezkak, mehatxuak, inposaketa.
|
|
|
Eta beraz, horien legitimitatea eztabaidatzen da, ez Polinesiakoena. Hortaz, itxura batean, zabalean ari gara jokatzen, baina pilota txokoan dago
|
beti
, EAEn edo Nafarroan.
|
|
|
Testuliburuak aipatzen dira etengabe, baina de facto Geografia eta Historiako liburuak salatzen dira. Urtea joan eta urtea etorri, ziklikoki,
|
beti
plazaratu izan da gaia. Erreportajeetan, gehienbat.
|
|
|
Ez da ikuskera hori gaur egun zabaltzen ari direna, guztiz kontrakoa baizik. Euskara
|
beti
agertzen da ingurune gaiztotan, ilunetan, borrokari, indarkeriari lotuta, liskar edo konfrontaziorako arma gisa. Aurelio Artetare ntzat, esaterako, aspalditik izan da euskara Nafarroako arazo larriena.
|
|
|
Frankismopetik Parisera joan nintzelarik, duela urteasko, ez dakit zeini irakurri nion (agian Duverger i) demokrazian ez dagoela etsairik, aurkariak baizik.
|
Beti
gogoan dut orain ia 30 urte irakurria.
|
|
|
Ez bata eta ez bestea. Bihotza bero eta burua hotz jokatzea
|
beti
komeni bada, gaur ere bai.
|
|
|
Geroari begira landu litzatekeen estrategia da euskaltzaleen modako gaia. Bi bide seinalatzen dira
|
beti
: ildo praktikoa eta ildo diskurtsiboa.
|
|
|
Estatuek
|
beti
zaindu dituzte fin beren historia eta geografiaren bertsioak. Jada publikatuak ditut zentsura frankistak nola aztertzen zituen lupaz historiaren interpretazioak, Ameriketako konkista, Errege familien arteko dinastiak, gerra zibilaren ulerkera, Gernikako bonbardaketa.
|
|
|
Iritziak eta iritziak pilatzen dituzte, denak erreten berean. Areago, horien baitako testu aipamenak ere
|
beti
berak dira, hala nola, Arana Goiriren arrazakeria erakusteko pare bat, Krutwig edo Arzalluzen hiruzpalau, ETAren hizkuntz proiektua azaltzeko besteren bat...
|
|
|
Eredu hori da gero gure erakundeen esku dauden hedabideetan azaltzen dena: edukietan, au zoen imitazio txarra; hizkuntzaz, berriz, zuzentasunari ozta ozta begiratzen diona, egokitasuna
|
beti
geroko utzita. Ja rdunbide horrek, berez dakartzan kalteez gain, beste albo kalte bat ere badakar:
|
|
|
Zertan da, ordea, ikuspegi alderotutzat jotzen dudan hori?: arazoak
|
beti
beste inoren maltzurkeriatik sortzendirela pentsatuz bere burua lasaitu nahi duenaren jokabidean. Adibidez, kalifikazio positibo guztiak(" hizkuntza propioa, normalizazioa, euskara denona, elebitasun erreala...") euskalgintzan dihardugunon apaingarri jarri, eta negatiboak oro(" liberalismoaren izenean[...] uniformizazioa nazionalismo espainiarraren izenean") euskalgintzaren aurka ari direnen itsusgarri.
|
|
|
lan positibo patxadatsua, deliberamendu tinkoa, hurkoa gogatzeko ahalmena, hots asmua eta jakitea. Iritsi zaigu euskaltzaleoi, erasoak eraso(
|
beti
egon dira, beti egongo dira, beti gailenduko gatzaizkie), geure jokabideen kritika egun argiz eta plazan egiten hasteko garaia. Baina, noski, ezinbesteko baldintza bat dago, lehenik eta behin bete behar dena:
|
|
|
lan positibo patxadatsua, deliberamendu tinkoa, hurkoa gogatzeko ahalmena, hots asmua eta jakitea. Iritsi zaigu euskaltzaleoi, erasoak eraso (beti egon dira,
|
beti
egongo dira, beti gailenduko gatzaizkie), geure jokabideen kritika egun argiz eta plazan egiten hasteko garaia. Baina, noski, ezinbesteko baldintza bat dago, lehenik eta behin bete behar dena:
|
|
|
lan positibo patxadatsua, deliberamendu tinkoa, hurkoa gogatzeko ahalmena, hots asmua eta jakitea. Iritsi zaigu euskaltzaleoi, erasoak eraso (beti egon dira, beti egongo dira,
|
beti
gailenduko gatzaizkie), geure jokabideen kritika egun argiz eta plazan egiten hasteko garaia. Baina, noski, ezinbesteko baldintza bat dago, lehenik eta behin bete behar dena:
|
|
|
Sistemaren ideologia, zabal eta sakon, uste eta nahi baino barnatuagoa dela seinale (eta" okupatze" horretan euskal politikazko oportunismo eta infantilismo jada endemikoen laguntza baitezpadakoa izan da, eta da). Hizkuntza erauntsi guztien erdian, ia
|
beti
babes gabe.
|
|
|
Hizkuntzaren muntaren auzia, adibidez,
|
beti
baztergarria da... azpiratuena denean, bistan da. Edo elebitasunarena, indibiduala eta soziala nahasiz.
|
|
|
Edo elebitasunarena, indibiduala eta soziala nahasiz. Lurralde batean, elebitasun indibidualak bermatuak izan daitezke funtzio batean edo bestean, baina funtzio guztietan
|
beti
bat bakarra dago bermaturik, eta babesturik. Normalizatu toki guztietan hori baino ez da gertatzen.
|
|
|
Gauza bat baita behar lukeena ezinezkoa gertatzea (orduan egoera nolakoa den salatu eta ezagutarazi behar da), eta oso bestelakoa injustua den egoera bat lausotzea eta mozorrotzea," normal" eta legitimotzat hartzea. Hori, menperakuntzaren zere gineta interesa da
|
beti
; menperatuarena alderantzizkoa da.
|
|
|
Haiek menperatu herrietan eskubide eta obligazio guztiak (lortu) dituzte, ezeingo inposaketarik gabe, nonbait; ondorioz, Euskal herrian, adibidez, erdaraz soilik nonahi bizi daitekeen bitartean euskaraz bakarrik inon ez. Inor hori, gainerat,
|
beti
erdalduna da... bereaez den etxean; euskalduna, araiz, inoiz ez dainor, ez etabe re etxean ere. Horiek dira menperakuntza sistemaren" garapenean" errotik txertaturiko ideia eta joerak, arraz akeria muinean eta faxismoa (errepresioa, inpunitatea, debekua, joko zikina, intoxikazioa... eta etika bikoitza beti) obratzeko moldean, gaurko eta biharko euskararen nazioaren bizi oinarriak pitzatu, ahuldu eta ahitu beharrez.
|
|
|
Inor hori, gainerat, beti erdalduna da... bereaez den etxean; euskalduna, araiz, inoiz ez dainor, ez etabe re etxean ere. Horiek dira menperakuntza sistemaren" garapenean" errotik txertaturiko ideia eta joerak, arraz akeria muinean eta faxismoa (errepresioa, inpunitatea, debekua, joko zikina, intoxikazioa... eta etika bikoitza
|
beti
) obratzeko moldean, gaurko eta biharko euskararen nazioaren bizi oinarriak pitzatu, ahuldu eta ahitu beharrez.
|
|
|
1. Uste dut gure inguruko bi estatu handiek gaitz erditzathartu izan dituztela
|
beti
euskara eta euskararen mundua. Hots, legeetan eta nola edo halako babesa eman diotenean, ez da borondate propioz ez gogo onez izan, egoerak eta joko politikoen unean uneko interesek hartaratuta baizik.
|
|
|
Gero, ezin dugu euskalgintza
|
beti
abiapuntuetan jarri, plangintzak etengabe burutzen, aurrekoarena agortueta ebaluatu gabe. Gaur egun, Eusko Jaurlaritzaren Euska ra Biziberritzeko Plan Nagusia ezinbesteko erreferentzi puntua dela uste dut indarrak biltzeko, irizpideak finkatzeko, inda rguneak sendotzeko, ahuleziak konpontzeko, betiko okerretan ez jausteko eta elkarlana bideratzeko eta indartzeko.
|
|
|
Dena den, gehiengoek
|
beti
dute azken hitza, baina norainoko eskubidea dute gobernuek gutxiengoen beharrak baztertzeko?, eta Nafarroako Gobernuak berak egindako ikerketa soziolinguistikoak zenbateraino hartzen dira aintzakotzat benetako hizkuntza politika burutzeko? , aipatutako ikerketak zergatik pasatzen dira oharkabean eta sarritan fidagarritasun eskasa dutela sumatzen da?
|
|
|
1. Nafarroan UPNk
|
beti
oso garbi izan du bere jarrera euskararekiko. Estatuko PP partiduaren produktua izanik, nahiz eta" erregionalista" edo" navarrista" izen faltsupean ezkutatu eta batzuk engainatu.
|
|
|
Irakaskuntza kalitate eta sinesgarritasun osokoa, hau da, gerogarrenekoan irakaskuntzaho rren hartzailea aintzat hartuko duena gizartea ren barruan. Bestela, zirtolariak
|
beti
prest: fikziozko euskal irakaskuntza —eta horren ondorioz, euskal kultura eta gizartea ere—, mundu itxi baten esataria, nazioarte mailande itoragarria, eta abar.
|
|
|
Garai askoz ere okerragoak ere egon izan dira. Eta,
|
beti
bezala, ekaitzaren ondoren barealdia dator. Tamalgarria litzateke, dena den, euskararen ernaberritze bikain eta oparoarenondoren, guk ezagutu baitugu, prozesua atzeratu edo moteltzea.
|
|
2002
|
|
|
Ez dakit zergatik, baina Oteizaren inguruan putreak irudikatu ditut
|
beti
.
|
|
|
Abertzale gisa, baina, gurasoek sarritan esaten zigutena aipatu nuke orain elkar ulertze aldera, askatasuna askatasunerantzako bidean eginez doala baitzioskuten eurek
|
beti
, eta beraiek gaztetan eta bizitzan zehar bizi izandako esperientziak eta jasaniko porrotak ezagututa, legezkoa zela —eta dela— pentsatzea nahikoa gertu gaudela gure helburu nagusitik, hau da, euskaldun jendeak etorkizunera segurtasunez eta esperantzaz begiratu ahal izatetik. Eta izan, hala da nire gardiz.
|
|
|
Aurkakoa etxean ere badaukagu: Batasunaren maximalismo miopea, etengabeki dena ala ezer ez proposatu eta, orain arteko praktikak erakutsi digunez,
|
beti
, antzuki, ezerezean gelditu zaiguna. Inora ez garamatzan dogmatismo itsu horrek, politika zer den, eta elkarren ondoko epeen eta zentzuzko pazientziaren komenientzia zertzuk direnoraindik ikasi ez dutenen jokabide heldugabe bezain suizidak, berriz ere, espainolista eta antieuskaldunen politikarekin bat egingo du, gure giroa are nahasiago eginez.
|
|
|
Botazioak aurrera joan eta hautagaien kopurua urritu ahala, ordea, galego katalan euskaldunok, hitzik gabeko akordio ez idatzi misteriotsuren bati jarraikiz, gure arteko obra edo idazle botatuenari eskaini ohi diogu geure botoa, irabazteko aukera txikiagoa duten etxekoak baztertuz. Horrek, gehienetan, finalisten artean
|
beti
euskaldun, galego edo katalan bat egoteko bidea ematen digu, gaztelaniazkoaz gainera, inguruko literaturak ere goraipatzeko posibilitateaz.
|