|
2007
|
|
|
Gure herri ttipi hunen harrotzeko aski zen ba holako hezur kausitze bat gero mundu guzian ezagutua izaiteko, eta ez zuen gehiagoko axolarik hortaz! Zer mila debru
|
behar
zuten ba, gehienek, mundu huni interesatzeko?
|
|
|
Oporrak zirelata, Xantxo et Kattina goiz guziz zoatzin Marletako borda hegirat ikerlanak
|
behar
zituztela ondotik segitu, eta egun oroz, eguerditan sartzen ziren azken berriak ekarriz, alai eta kontent beren aitak denak jakinen zituela kasetak agertarazi gabe.
|
|
|
—... zer
|
behar
dute jandarma zozo horiek Marletako bordatik. Nik derauzuet ez dutela deus atzemanen, bizpahiru hezur ustelduk ez die deus erran nahi, hi, hi, hi
|
|
|
Geroztik, Xantxo eta Kattina goibel eta ilun bezain kurios agertzen ziren elgarrekin zirelarik" zer ote da hau?" eta besteak" ez dakiat, bainan hitzemana diauk, orduan..." eta hortan ahantziarena egiten zuten, jakin minez erreak zirelarik. Bainan, bazakiten ere alai eta irustasunez beterik agertzen burrasoen aintzinean, harro beren aitatxik sekretu handi baten jabe ezarri zituela eta hartaz gai izan
|
behar
zutela, gezurrean atxiki behar balira ere!
|
|
|
Bakarrik dakitana duk burraso guzien kezka beroena dela norbaitek aipatzea zer izanen duten eta itxaropenez beterik entzutea hura izanen dela. Bainan, errantzun hori emaiten delarik, jakin
|
behar
duk" huts edo kausi" errantzun bat dela. Edozoin gisaz, bat edo bestea izanen duk, erran nahi baita, semea edo alaba, ados?
|
|
|
Artzai xakur erne eta alai bat bakarrik, ile kuskulatu labur eta harro batez jauntzirik, begiak xorrotx, beharriak erne, ez deus batentzat gorputz guzia daldaran. Haatik, aitortu
|
behar
dut, ni ere besteak bezala, bi hankadunen zerbitzuko naizela, bainan ez nola nahika, nortasun bitxikoa naizenez, duintasunez beterik, ez baitut beti manatua egiten ostiko zonbaiten hixtuak ez naukalakotz beldurtzen, partikulazki nagusiak adardun edo apodun izakien bila manatzen nauelarik eta nik, horiek ezin soportatuz, uzten baititut nahi dutena egitera.
|
|
|
Hauxe zen ixtorioa! ...e begien bixtan eta lotsadura edo harridurak harturik, deus ezin erran ez egin, nigarrak kasik begietan nintuen, ahalge, beldur, zerbaitetan huts egiten nuela eta nik dakita zer sendimendu nahasten baitzauzkitan barnean, abantxu dolutua zertarako debru merkaturat jin nintzan, daldaran zaldiari lotu nintzan, hura bederen ez zautala berekin emanen — nor debru da gizon zikin eta itsusi hori, zer
|
behar
du gure karrosan sarturik... — enbeiak tiraka aihertzen ninduen ostaturat aitaren ikusteko lehiarekin, bederen zerbaitetaz ohartaraziko nuela — eta sekulan zaldia ere ereman baleza!
|
|
|
— Seaska? Badugu jadanik bat gehiener zerbitzu egin duenik, zertako
|
behar
dut bigarren bat?
|
|
|
Bezperan, aitak erran zautalarik merkaturat zoala — mutil berri baten bilatzeko menturan — eta hartarako laguntza zerbait
|
behar
zuela, seko erran nion, doi bat espanturekin — ni, ba, jinen nauzu laguntzeko — eta irri erdi trufa batean errantzun zuen
|
|
|
— baietz, ba emaztea, enekin izanen dun — eta hortan finkatu zen, ene atsegin handian, beren deliberoa. Eta, gero, goizeko argi xirrintak agertzeari eta hiritik hurbiltzeari sukar beroenean nintzen aita hasi zaitalarik" kontseilu" emaiten — hemendik goiti ez haiz gehiago haur bat, ene laguntzale bezala nahi baduk onhartua izan, jakin
|
behar
duk, lehen lehenik, ulertzen ez den aferetan ixiltzea dela hoberena. Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo.
|
|
|
Gauzak hola, beste bi negu pasa ziren familia areagotu zenetik, Pettani, gogoratu zitzaiolarik azken bidaiaz artatu
|
behar
zuela, bere munduko pasaia ttipitzen ari zaiola aitortuz" azken zapetak preparatzen dituk holako horietan, oi zortea! " eta deliberatu zuen hil kutxa baten egitea, berari egokia zitakena, hau ez baitzitaken beretzat nihun ez zeneko lan bat, neurriak behar bezala hartzen baziren.
|
|
|
Jakin
|
behar
duzu, irakurle maitea, ene zakur bizia iragaiten dutala bi hankadun eme eta arra batzuen artean, bata gizona deituko dutana eta bestea anderea, ene nagusi eta jabedun baitira, jakinez geroz, gu zakurrak, betidanik izaki kasta horren menpean garela gure otso izaera aldatu zenez geroztik, eta hori mila ta mila belaunaldiren bilakaeraren ondorioz. Gizona, beraz, da ene lehen nagusia eta horregatik, harekin pasazen ditut eguneko oren gehienak.
|
|
|
Apez xaharrak zehaztu zuen, halere, berriak ez zuela inundik ere bera ordainduko, bainan elizan ibiltzen ez ziren gazteetaz artatuko zela eta, ez bazen errana izan ere, hola apez lana ikasiko zuela. Ikusiz apez berriaren aurpegi fin eta xuhaila, gaztaroa oraino utzia ez zuen haren gorputz mendrea, argi zegoen praktika luze baten
|
beharra
ukanen zuela herri huntako eliztarrekin bizitzen ikasteko. Hala ere, gure apez gazteak, doi bat musikari baitzen, ongi aplikatu zen astezken arrastiritan," Taize ko izpirituaren berme" zionaz, deus egitekorik ez zuten gazte zonbaiten biltzeko, korala baten muntatzeko estakuruan.
|
|
|
Ene arrebak, bere sekretuzko karnetean kontsiñatzen zuen bezala eta, nik jakinez nun gordetzen zuen irakurtzen bainuen ixilka, gertaera ontzat hartu zuen bainan ez zuen gehiagoko komentariorik egin. Aitortu
|
behar
dut, ene zortzi urterekin, miresturik nengoela holako" amodio" ixtoriaren jakinean izateaz: bai ene arrebak amoros bat izan zezan, bainan gehiago, horietarik bat gure apez gaztea izan zedin!
|
|
|
" Presan naiz, ama. Partida hasi
|
behar
dugu ahal bezain laster, aro aldakorra izan gatik", eta urrundu zen segituz" madama jinen zauzu, errana diot hor zinela".
|
|
|
famili hartako gazte guziak, bai nexka bai mutikoak, xoraturik zegoela Xantianaren xotiltasunaz, nexkakide xarmantagorik ez zela heiekin ondartzara joaiteko, tenizean aritzeko, berdin xake jokoan ere hau ikasi baitzuen inomineko ixtantean, eta zinemako ateraldiak ere egiten zituztela elgarrekin. Adios lisatze, kozina egite, buketa hedatze eta beste lan murriztu eta etorkin gabeko horiek, ez dira beretzat, Xantiana bezain gisako neska batek beste gero baten mentura
|
behar
zuela" aterako da segurki, badaki zer ari den". Denak ongi zoatzin beraz, amak ez zuen kezkatu behar, eta" nahi baduzu bederen, denbora puska bat gehiago atxik ginezake hemen, kontratuz kanpo, bixtan dena, hain gira beraz kontent, bazter guziak airosten baititu... dute bat hartuko duzu?
|
|
|
" Girixtino maiteak" eta" amen" izan ziren elizan entzun hitz bakarrak! Oi zer lotsaria, gure Santestebanentzat, desolatua zen, doi doietan meza bukatu zuen ahal bezain zalu, zangoak daldaran, bihotza panpaka, eta zerbait egin
|
behar
zuela ondoko igandeko, deliberatu zuen apezpikuaren ganat joaitea kontseilu bila.
|
|
|
Bainan," zure kasua
|
behar
dugu oraindik konpondu", erran zion Santestebani. " Heldu den igandean berriz holakorik gertatzea damu litake, jadanik gutti aski bailitake gure azken elizatiarren galtzeko, eta hori ezin onhartua litzaiguke.
|
|
|
Aski hire jakitate madarikatu horrekin! Trenkatu
|
behar
duguna duk, orain eta hemen, zertako jendarmek altxatu duten goiz honetan, argi zirrintan, lore txar baten gaitik. Hor, nonbait zerbait misterio baduk, guk ulertzen ez dugun zerbait.
|
|
|
— E... eta... ba gero bai, baina gure auzia
|
behar
duzu trenkatu lehenik.
|
|
|
—... bai, surik gabe gurea egina duk... sua eta aterpea... biak
|
beharrezkoak
dituk... arrokaren azpian den lekua, iluna baina segura, nehor ez baita harat hurbiltzen, bakarrik ni eta ni bezalakoak, guk baitakigu norat eta zertarat joan, lurpeetarat... eta lurpeetarat joateko sua behar diagu... badakik beraz suak zer balio duen...
|
|
|
... baina, azken gauza bat egiteko gelditzen zaitak, eta utzi
|
behar
nauk bakarrik, hixtu soinua jo behar diat, hitzemana nioan, zeru gorenetan airean dabilen hegazti basari agur bat egin behar diat, ene senide arraren arima berekin daramala, haren gogoa goiko hodeietan zehar aira dadin, kearen lanbroen eta lainoen artean murgil dadin... igitu behar diat... ene gorputza mugitu... eskuak gora, ileak harro... suaren itzalak egin mugimenduak jarraiki behar ditiat......
|
|
|
Dutan adinarengatik betaurrekoak
|
behar
ditudala erratea trufa molde bat duk, bista ona diat oraino eta ongi ikusten diat gauzak aldatzen ari direla. Dena duk, kasetetan erabiltzen dituzten hizkiak xeheagoak direla, eta irakurtzen hasten naizelarik, begiak okertzen zizkitala, ala behar bada besoak laburtzen, ez dakiat!
|
|
|
Denak urruntzen ari dituk, ene etxetik eta herrirako bidea doblatu duk, eta gainera lehenago sekulan ikusi ez nituen patar batzuetaz ere gehitua izan duk. Eta izugarri dena, autobusa hartu
|
behar
dudanean, beti presan duk, lasterka joan behar diat haren kausitzeko, usaian ni heltzen nintzelarik baino goizago abiatzen zidak.
|
|
|
— Beraz, enekin jin
|
behar
dun...
|
|
|
Begitarte harritu hartan sudurra ere zen ohargarria, hain zuen luzea, zuzena bainan luzea! Horregatik jasan izan
|
behar
zuen beste izengaitiko bat: pika moko.
|
|
|
Pentze kaskorat heltzean, hexak galdu ziren bidexka batean bainan bere ideiari jarraikiz laster aurkitu zituen Katxoteneko alorrari behera joaiten zirela" ez nian ez beste beldurrik! Pairatu behar tuk ba aldi huntan..." Urratsa eztitu zuen orduan Pettanek,
|
behar
zuela ez ustean heldu eta harrapatu bere ohoina. Samatsan sartu zen ixil ixila, behako bat eman, goaitatuz nun atxemanen zuen Battitta.
|
|
|
... ene denbora guzia aberekin pasatu diat, behi eta ardiak nintiela ene lagunak (baita ere Xumi, gure xakur beltxa), heiekin nindaukan goizetik arrats, nun heien usaina ere enetzat hartua nian, heien egoera bera partekatzen nian, nahi gabez entzuten nialarik etxeko anderearen partetik: " irus izaiten ahal hiz hunat eroririk, baduk mutil frango esker gaixtoz pagatua denik" edo" jana baduk zer
|
behar
duk gehiago?"; eta zonbat holako erranek konpreniarazi baitzautaten kabaletan izanen niela gehiago adixkidetasun ezinez eta etxalde huntako bizitzaileetan! Gau osoak iragaiten nintian barrukian, Paleta eta Adar Xutaren artian, Xumirekin begiz begi, korbe hegian jarririk, burua eskuen artian...
|
|
|
Laster behar izan diat amentsa utzi entzutean: " zer
|
behar
duk hik arnes huntarik, zer dakik hik hunen berri, nun ikasirik?
|
|
|
... urteak joan... denbora joan... nausietxekandereak eztitu zitian, bai segur, nitaz arta gehiago hartuz: heiekin askaltzen ahal nindian, artetan arno xorta bat ukaiten nian igandetan, ene lanak ez zitian hain bortitzak, ohartu zitian ahala ttipituz ari zitzaitala eta arras ontsa konprenitzen zitean gauza hori, nun ari zitzaizkian biak, aldizka edo betan, familiako seme bezala nintzela etxe huntan, beren haurra bezala konsideratzen nindutela eta horrengatik ene geroaz kezkatu
|
behar
zutela, eta hola beren ustez bainan" ez bortxaz he, hiaunez", berrogoi urtez goiti xerbitxu egin ondoan, erretreta on bat merezitua nuela, bai segur" zertako ez hik ere bestek bezala", eta hola sar nindaitekela" o, ez behala ez, bainan denbora puska baten buruan, hik nahiko dukalarik bakarrik, badakik Donapaleun baduk erretreta etxe bat, Giscaren emaztiak benedikatia, ust... ..."
|
|
|
Uda joan zaut (eta ni harekin!) opor langintsu eta ikaskor garai batean, tekniko kontable bilduma txosten bat ekoiztu beharrean ene Etxarriko hezizailen asebetetzeko, larrogoi orrialdetakoa bederen izan
|
behar
zuela, denak bat bestea bezanbat luzeak eta beteak, eta huna nun galdatzen dautaten, gainerat, Jakes, Xexili eta beren Argitxu ttipiarekin nintuen gizatiar harremanetaz mintzatzea!!!
|
|
|
Eta bi oren, bakarrik, eman ditut idazteko... gogoratu ez zautana! Nire izpiritua bihurdikatu orde jakiteko zer ikuspundu agertu
|
behar
nuen, ikusle ala jokolari, erromantiko ala egikor, teknikari ala olerkari, edo sinboliko ere, nahiago izan dut utzi ene arkatza zorrokatzerat, eta berarekin ene gogoa, orai artean nik bakarrik aditzen nintuen" ezkil zeinu" batzu zueri (eta gain gainetik, ene arduradungaldazaleer, nunbaitik ere!) entzunarazteko eta azaltzeko.
|
|
2008
|
|
|
Katixak: Gizon hauek ere
|
behar
dute ikusi olerkia eta kantuak maite dituzten aitamen semea, egun izanagatik preso altxatua, bakean eta amodioan hazi haurra dela. Ikusi ere behar dute nola, gu menditarrek, otoitz moduan dugun kantatzen kenka gaixtoetako hasperenen agerpena:
|
|
|
Katixak: Gizon hauek ere behar dute ikusi olerkia eta kantuak maite dituzten aitamen semea, egun izanagatik preso altxatua, bakean eta amodioan hazi haurra dela. Ikusi ere
|
behar
dute nola, gu menditarrek, otoitz moduan dugun kantatzen kenka gaixtoetako hasperenen agerpena: hau ez dea bada guhauri doakigun izaera?
|
|
|
Jara gainean da arranoa hegalak zabal zabala Haiek ez ditu higitzen bainan beti goratuz doala Gu pentsalari, bizi borrokan, lanak setian gauzkala, Guk ere nahi bakean bizi hori airean bezala Gure mendietan, dio Katixak, emazte eta gizonen bizi moduak beherekoarena baino airosagoa
|
behar
luke izan. Izadi garbiaren soinu aberatsagoan baigara bizitzen.
|
|
|
Urte batena baduzu hola segituz! Zuk duzu nahi izan ni nintzela mintzatuko! Utz nezazu beraz, nahi dudan xendretarik ibiliz, ixtorio honi eman diezodan
|
behar
duen osotasuna. Gillome jauna!
|
|
|
|
Behar
duzu jakin, irakurlea, zer gisetan moldatua izan zen egun batez Balitzaneko herri eder hau. Euskal mendi zoragarrien artean kausitzen den zelai batean kausitzen dira karrika moldatzen duten pilota plaza, eliza, bi ostatuak," Hemen Ongi" eta" Hemen ez Gaizki", Herriko Etxe eta beste eraiki altuak.
|
|
|
Asmatu duenean soka tira bat dutela hor antolatua, besteak beste meza denboran, izugarrizko hasarrea jeusten zaio bihotzera. Bere baitan erabakia du zer moldez
|
behar
dituen Jainkoaren izenean gaztigatu.
|
|
|
Ixtorio honetan aipatzen ditudan emakume, gizon eta hauen bizi lekuen ezagutzaren egitera (bi edo hiru salbu) hobe dukezu ez abiaturik. Zure bizi guzian ibili
|
behar
baitzenuke hatzeman etzeniokenaren bilari. Irudipenaren eremuetakoak direlako.
|
|
|
Horra! Aitama maiteak, jakin
|
behar
duzue oraindik ez ditudala laster ikusiko zuen aurpegiak, zuek ere ez neurea!
|
|
|
Horra nola behar genuken jokatu: zuek, gu bion, galdetu
|
behar
zenukete herriko auzapezen laguntza, bai eta ere mirikuena. Jaun horiek behar lukete berme jartze bat egin, zeintan baieztatu behar bailukete noiztenka erho lanjeros bilakatzen garela.
|
|
|
zuek, gu bion, galdetu behar zenukete herriko auzapezen laguntza, bai eta ere mirikuena. Jaun horiek
|
behar
lukete berme jartze bat egin, zeintan baieztatu behar bailukete noiztenka erho lanjeros bilakatzen garela. Nihoiz ezin daitekela gutan soldado segurrik...
|
|
|
zuek, gu bion, galdetu behar zenukete herriko auzapezen laguntza, bai eta ere mirikuena. Jaun horiek behar lukete berme jartze bat egin, zeintan baieztatu
|
behar
bailukete noiztenka erho lanjeros bilakatzen garela. Nihoiz ezin daitekela gutan soldado segurrik...
|
|
|
Nihoiz ezin daitekela gutan soldado segurrik...
|
Behar
ditugun sendagailu bereziak ezin ditugula hartu familiako gozoan baizik.
|
|
|
hau buruko mina Goazen hemendik barnera, Xemartin! Sendagailu zerbaiten
|
beharra
baduzu! Zerbaitek bildurtzen nau! Zerk bada. Bi tiro horietan norbait hilik ezarri ote dudan! Mintzatuko zen ba engoitik! Hau emazte bitxia zu berritz! Gogoa ximurdikan hasia zaitzu Maria!
|
|
|
Hanka bat eta ezkerreko besoa hautsiak. Uste du hertzainak zaizkiola hurbiltzen eta negarrez galdetu diete: Lagundu
|
behar
nauzue, otoi ixilean atxik, jaunak, gaurko gertakizuna! Behar diren paperak badauzkat nerekin!
|
|
|
Bittor eta Mikele, soldadogoako lagunak berriz elkarretaratuak, doi bat hunkituak izan badira, alde batetik, Peiori gertatu zaion ustegabeko ixtripu horretaz, lasaitasunean daude bestetik. Badakite, halabainan, bi hilabetez bederen artetxeko artamenduen
|
beharra
baduela eta epe horretan ez duela legegizonik ikusiko.
|
|
|
Beraz uztailaren hiruan, etorriko naiz izenpetzeko.
|
Behar
duzu etxe hori bahitu! Ene arrebak ez du hitza atxiki eta zuhaurek idatz ontu paper izenpetuek dioten arabera lan egin behar duzu, jaun uxerra.
|
|
|
Behar duzu etxe hori bahitu! Ene arrebak ez du hitza atxiki eta zuhaurek idatz ontu paper izenpetuek dioten arabera lan egin
|
behar
duzu, jaun uxerra.
|
|
|
Marie Leona, ez! Otoi,
|
behar
duzu ulertu zure zerbitzari naizela emana. Zure oinetan, apalik!
|
|
|
Eskerrak, hemen izan dugun deskantsuaz Ta Porroxkenekoen adei kartsuaz Bainan, besta orenak lasterregi doaz! Dolu ez izaitekotz goizeko giroaz Oroitu
|
behar
dugu aratsaldekoaz.
|
|
|
Bainan zer derasazu. Jar zaizte otoi! Jakin
|
behar
duzue zer izigarrikeriaren lekukoa naizen! Goiz honetan, seiak irian abiaturik, ibili naiz onjoketa Organtxuriko haritzpetan.
|
|
|
Pete! Orain
|
behar
dituk hire eginbideak bete!
|
|
|
Zezenak aldiz uste zuen oraikoan auzia bere zuela. Honen alde pariatzaileak lorietan zeuden, uste baitzuten hortxet, haltzondoaren eta zezen adarren artean eta segundo gutti barne, eman
|
behar
nuela ene biziko azken putza!
|
|
|
Bertan gogoratzen zaio, bardaratsean berean Emiliok erranik entzuna: " Zenbat nahi ez nuzkeenik
|
behar
nukeen aditu, gibeleko mazeletan beharriak banitu!" Norena da mintzo erlats hori. Peio amerikanoarena!
|
|
|
dio Helenak negarrez hurtua! Amak galdetu diolarik sei hilabete gehiago igurikatzea diruaren altxatzeko, oseba Peio hasarretu da, erranez hitza hitz dela eta ez badu dirua itzultzen hitzartua izana den eguneko, etxea diola bahituko. Lege gizonaren mintzatzera joan beharra da gehiago berandu gabe Ama gaixoa dugu urrikari, pena bat gehiago
|
behar
baitu hor pairatu!
|
|
|
Hik igorri diruak ez ditik Maianak janak, bainan emanak bere senarra salbatzeagatik. Urrikaldu
|
behar
huke hire arrebaz eta hire bi ilobez ere. Ez die ukatzen hiri zor dutena, bainan zenbait hilabeteren epea galdetzen.
|
|
|
Naizen bezalako alper, tiki zimur eta deboxa izanez asko nahi ez nukenik
|
behar
nuke aditu, gibeleko mazeletan beharriak banitu.
|
|
|
Erran diot ere ez naizela egia osoaren ezagutzara heltzen, ahatik erran dizkiotanak dira zuen hanka muturretarik kaskoko ile muturretaraino inabrosiko zaituzten hitz hauk: zaparta lezaikit triste daukatan begia, ikusi
|
behar
balu gorderik dagon egia
|
|
|
Baduzu aski edanik! Zure zintzur latztuak zerbait eztigarriren
|
beharra
baluke!
|
|
|
Auzapezaren hitza: Urte guziez, besta astelehenez egitea ohi dugun bezala, aurten ere, ospatzen dugu kantarien xapelketa. Erran
|
behar
dut aurtengoari garrantzi aberatsagoa emaiten diogula Kantarien batsunari eta Peio Xorroxtegiri esker...
|
|
|
Auzapeza tauletaratu denean, paper hori eskuan hartuz egin du hitzaldi ttipi hau: Entzule onak, ez dakit ene pentsamolde bereko zareten ordu honetan bainan aitortzen dut ez nukela epai mahaiko jujari izan nahi, gure bost kantarieri pundu kopuru berdinak eman bainezaizkiete. Hala ere, eskertu
|
behar
ditugu, bai gure kantariak, bainan ere epai mahaikoak, hauen ezagutza xorrotxek argitaratu baitituzte eta berexi puntu onetan hobeak. Irakurtzen dizuet beraz paper honek agertzen duen albistea:
|
|
|
Lau andanetan zatikatu dituzte herritar laguntzaileak. Lehen andana, hauek denak gizonak,
|
behar
dute ate azpi eta beste ziloetarik sartzen den ur hori geldiarazi. Bigarren andanak aldiz behar du, edozein ontzi edo motur punpa eta beste arneseriaren medioz, jadanik etxeetan sartua den ur iztiltsu hori lehen bai lehen kanporatu.
|
|
|
Lehen andana, hauek denak gizonak, behar dute ate azpi eta beste ziloetarik sartzen den ur hori geldiarazi. Bigarren andanak aldiz
|
behar
du, edozein ontzi edo motur punpa eta beste arneseriaren medioz, jadanik etxeetan sartua den ur iztiltsu hori lehen bai lehen kanporatu. Hirugarren andana bat arduratuko da etxe inguruetan urak hartuak dituen tegietarik abereak leihorreratzen.
|
|
|
Bertsularien entzutera etorriko direnek nahiko dituzte gogoak berotu, bertsulari bezain pentsalari diren artixt haien entzule. Epaimahaikoek hautatuak dituzte, jadanik, lau aktore horiek bertsukatu eta landu
|
behar
dituzten gaiak. Saioa baino oren bat lehenagotik jakinarazia izanen zaiote, bai entzuleeri, bertsularieri bezala.
|
|
|
Elhutseko Argitxu ttipiari galdetua izan zaio laugarren bertsulariaren deitzea. Denek badakite Patxi Gaztenalde dela eta osatu
|
behar
duen laugarren gaia" Askatasuna" dela.
|
|
|
Hartu
|
beharra
dugu barnatik, gu bakoitxaren gogoan
|
|
|
Ardi zaintzeko ere etzara on! Iziaraziko dituzu! Erramun tzar horrek! Bihar feriara joan
|
behar
duzula! Hobe dukezu etxe zokoan egonik!
|
|
|
Eskerrak zuri, jaun gaztea! Bainan amaren bila ere joan
|
behar
genuke. Ene andreak ez bailezaukit barka hura gabe joaitea seme eriaren ikustera.
|
|
|
Ene andreak ez bailezaukit barka hura gabe joaitea seme eriaren ikustera. Leixturreko Maiana, gure alabak ere etorri
|
behar
luke gurekin. Haatik nahi nituzke eskertu ere gure hertzainak:
|
|
|
Aholku eman iezadazu. Zer egin
|
behar
dut ez urkatua izateko?
|
|
|
Beltzaran eta Otsogrisen arazoa konpondu eta, Abere batzarrak erabaki zuen Gorrailek berandu gabe altxorra Erregearen eskuetan emateko prestakuntza egitera joan
|
behar
zuela.
|
|
|
— Ederki, ederki. Baina, nahi baduzu aholku bat, intxaur gutxiago jan
|
behar
zenuke. Deusek ez du intxaurrak bezala eztarria andeatzen, non ez den hur, amanda, ezkur edo mota bereko janariek.
|
|
|
Sobera jan duzu. Zuhurrak jakin
|
behar
duela bere desiren neurtzen, aldi bat baino gehiagotan errana nauzun.
|
|
|
Izorratzailea! oihukatu zuen, mesfidatu
|
beharra
nukeen ba!
|
|
|
— Eskainia zigun parada eder hortaz
|
behar
dugu baliatu, erran zuen Gorrailek, deliberoa bere laguna baino zaluago hartuz. Laborariaren zerriki hortaz jabetu behar gara; zure gosearen arabera janen duzu lehenik eta gero nik berdin egin dezaket.
|
|
|
— Zure ospakizun hoberenen beharretan naiz, Errege jauna, zeren eta, goiz goizean ihizian abiatua, ez dut oraino Azelina eta ene ume maiteentzat deus ere harrapaturik. Beraz, onar ezazu ene agurra, ehizatzen jarraitu
|
behar
baitut.
|
|
|
Hain zuzen, Gorrailen ergelkerien garrantziaz azaldu nahiko zukeen gogotik Otsogrisek, baina Erregeak manatzen zuena sinetsi
|
behar
zuen, eta bakezko musu bat ordaindu zuten bi etsaiek.
|
|
|
zezen bat, behi bat eta beren umea. Jaun Erregea, Gorrail
|
behar
zenuke ikusterat bidali ez dadin laborari zenbait jin gure xedeei oztopo ezartzerat.
|
|
|
Azkenik, lotsa gaindituz jokatu
|
behar
zuela, soka hartu eta urez betetako suila goiti tiratzerat saiatu zen. Baina zama ez zen bere indar mendreen menekoa, eta lerrakada baten ondorioz plast...
|
|
|
— Horra apairu on bat, aitortu zuen, arina baina sentikorra... halere, edan
|
behar
nuke orain... Putzuzilo honetan ur fresko ugari badaiteke, baina nola edan honetarik?
|
|
|
Goiz aldean, Manta Zurietako fraide gazte bat etorri zen zerbitzuetako
|
beharra
zuten uraren bila. Harat eta, usaian bezala sokari tiraka hasi zen, baina debalde.
|
|
|
Hark dioenaren onartzeari lotua da. Alderdikari ez diren eta libroki mintzatzen diren lekukotasunak
|
behar
ditugu.
|
|
|
Pentsaketa ari zen, Horrazaren ikusterat isilka joan
|
behar
zuenez ala ez. Dudak bazituen oraino, ea zentzudun zitekeenez ote zakurraren makurtzea arriskatzea, lehenago elkarrekin mokoka ari izanak zirelako.
|
|
|
Zuk zure aldetik, batzarkideei kontarazten duzu baizik eta ene heriotza ezinago onbideratua izan dela eta, kasik segura, saindu ospetsu handi bat bilakatuko naizela. Orduan, eztabaidak nik eraman
|
behar
nituen puntutik denek erranen dute, juramentuaren berme izan nadin zuzenbidezkoa daitekeela, eta Gorrailek ene haginaren gainean zin egin behar duela. Hain ongi hizkatu prediku horrek batzarra bilduko du, Gorrailek du menperatu eta gaineratikoentzat, nigan fida zaitez!
|
|
|
Zuk zure aldetik, batzarkideei kontarazten duzu baizik eta ene heriotza ezinago onbideratua izan dela eta, kasik segura, saindu ospetsu handi bat bilakatuko naizela. Orduan, eztabaidak nik eraman behar nituen puntutik denek erranen dute, juramentuaren berme izan nadin zuzenbidezkoa daitekeela, eta Gorrailek ene haginaren gainean zin egin
|
behar
duela. Hain ongi hizkatu prediku horrek batzarra bilduko du, Gorrailek du menperatu eta gaineratikoentzat, nigan fida zaitez!
|
|
|
— Jaun Arduraduna, erran zuen, badakit batzarraren erabakiari amore eman
|
behar
dudala baina, zuk ikusten ez duzun zerbaitez behar zaitut abisatu.
|
|
|
— Jaun Arduraduna, erran zuen, badakit batzarraren erabakiari amore eman behar dudala baina, zuk ikusten ez duzun zerbaitez
|
behar
zaitut abisatu.
|
|
|
— Ez, ez, manatu zion Arzabalek, den mendreen estakururik ere ez dugu onartuko. Gorrailen haginaren gainean zin egin
|
behar
duzu, edo zure kontra finkatuko dugun kondena onartu duzu.
|
|
|
Halere, beren tinkaldi basatik atera zen, enganatu zituela... Eta erdi lasterka, erdi herrestan, Sasigaitzerat iritsi zen,
|
behar
zituen sendakin eta bere Azelina maitearen soleimenduak lagun han zuela bake eta pausu izanen.
|
|
|
— Jauna, azken batzarrean Gorrailen aurka jarri dutan kereila arraberritzen dut, eta gehitzen diot saldukeri akusazio bat. Hala da, auzitegiaren aurrean juramentu egin
|
behar
zuen egunean, aitzaki izpirik gabe ihes egin zuen.
|
|
|
Ez pentsa berarekin azken hitza zuentzat litekeenik. Zuek baino gehiago daki, eta bere jukutriez lotsatu
|
behar
zenukete, berak zuenez baino segurago. Bestalde, bera akusatzen duzuenetarik inozente dela ez dut erraiten, baina, baieztatzen dut zuetarik gehienek baino ez duela egin, eta egun erabiltzen duzuen eran erabiliak izanen zaretela zuen aldian.
|
|
|
nihauren burua ikusten nuen azeri, bistan da, otso ere, edo lehoi (erregea!), baita ere oilar, erbi, hartz, basurde, zezen, orein, eta nik dakita zenbat animali mota liburu horretan aurkitzen direnak. Halere, aitortu
|
behar
dut, bat baizik ez balitz izan hautatzeko, azeria zitekeela gehien bat" ordezkatuko" nuena ibilera heietan: hain zen abila, ameslaria, ele ederrez mintzo, non ene heroia zen eta ikastaldi arteko atseden aldietan hura nintzen ene haur lagunekin jostatzen nintzelarik.
|
|
|
Hainbat oroitzapenek burua betetzen zidaten non, duela guti, orduko argitalpeneko liburu bat berraurkiturik, itzulpen baten saiatzera menturatu nintzen, eta hona Maiatz argitaletxeari esker, zuei eskaintzeko parada izaten dudan. Hona beraz" Gorrail azeriaren ibilerak", itzuli dudan liburua eta hari buruz oharpen zenbait: Haste hastetik erran
|
behar
dut, izen guziak euskarara itzuli ditudala, ibilerak Euskal Herrian pasatu balira bezala, kasu eginez halere erdi aroko izenen zentzua ez nezan alda, eta hori, hautu bat izan da ene partetik. Liburuaren bukaeran aurkituko dituzue bi hizkuntzetako elkarrekikotasunak. Bestalde, jakin behar da ibilera horiek XII. eta XIII. mendeko idazkiak direla eta nehork ez badaki ere xuxen nork idatziak izan diren, orduko giro eta unea aipatzen dutela.
|
|
|
Egia erran, nik haurtzaroan irakurri nuenean ez nuen holakorik susmatu, baina idazki hori doi bat barnatzen baldin badugu gure heldu begiekin, akats horiek guziak salatuak direla argi eta garbi ohartuko gara. Eta, gainera ikusiko ere, gaurkoari begira, antzekotasun anitz kausi daitekeela. Euskal literaturan ez bada haurrei buruz argitaratu kondaira eta ipuin eskasik, uste dut erdal hizkuntzetako obrek ere badutela beren interesa eta beren lekua, euskarazkoek erdarazkoetan
|
behar
luketen bera funtsean, eta gisa horretan" le Roman de Renard" ipuin bildumaren euskaraz plazaratzeak irakur gura bultza lezakeela, euskal literatura ahultzeko partez aberastuz, euskarazkoak erdarazkoa egin lezaken bezala, funtsean! Erdi aroko idazkiak izangatik, Gorrailen ibilerak ez dira istorio serio eta tristeak, irri eta trufa jokoek anitz leku hartzen dute. Egitate edo elkarrizketetan fartsa, ironia, trufa, engainuak ugari dira, baita ere egoera eta jarreretan borroka, erailtze, kolpe eta truka bitxiak zehazki deskribatuak.
|
|
|
— A, egin zuen Jaurgoik, horra baldintzak aldatzen dituen gauza. Zer diozu Artase, bazkaritzat oilo bat eta afaritzat antzarakume bat
|
behar
dituen eremita hortaz?
|
|
2009
|
|
|
Beharbada hor da nere ergelkeriaren sinailia, baino igual zait. Nik senditzen duten bezala erraten dut, eta momentuko nere apartamendua bertzerik ez dut, zer erosi
|
behar
dugun, nun, nola ekartzen ditugun puska haundiak eta pisoak. Poz betia dut imajinatzen dutenian nola biziko garen hemen, Arantxakin.
|
|
|
Baino gero aipatuko zauztet obekio. Segitu
|
behar
dut Mayin episodioa.
|
|
|
Bere kadiran baluntzaka, eskuak bat bertzeari lotuak, tartezka begi kolpe ximixta baino laburragoa tiratuz kopetaren azpitik. Bizitziaz barkamena galdetzen balu bezin kulpable. Ez, Mayi, ez, joan
|
behar
dugu orain. Beranta da.
|
|
|
Familia, familia, zer gauza ederra eta ona! Hemendik aitzinea
|
behar
nuke obekisio hortaz pentsatu. Hasteko, bada bizpahiru urte hasia naizela, egia erraiteko.
|