|
2009
|
|
|
personeari noberari letxen ein beharrekoan kargu, bardin da krieda nahi kriedu, ezta?, sikeran be sostenidu umeari mantenidu edo jaten emon edo toketan dan moduen. Ba,
|
batzuk
batzuk kriminalak baino txarraoak direz, bata. Holangoxe gauzak toka jate niri egitea gero!
|
|
|
personeari noberari letxen ein beharrekoan kargu, bardin da krieda nahi kriedu, ezta?, sikeran be sostenidu umeari mantenidu edo jaten emon edo toketan dan moduen. Ba, batzuk
|
batzuk
kriminalak baino txarraoak direz, bata. Holangoxe gauzak toka jate niri egitea gero!
|
|
|
Holangoxe gauzak toka jate niri egitea gero! Da nire moduen beste
|
batzueri
bebai, ze biximodua zan holangoxea ta. Ba ze eingotsu ba?
|
|
|
Baia gero be eite osten, uzaba etorri orduko beharretik, mahaia ipiñi da janak prest prest ipiñi danak, da joaten nitzen intxurpera, ba, arbola
|
batzuk
egoten ziren, intxurrek. Da han, intxurren azpian, eoten nitzen umeagaz eurek bazkaldu arte.
|
|
|
istorio interesgarri ondo kontatua. Eta niretzat Jokin Muñozenak baldintza horiek betetzen ditu, eta beste
|
batzuk
gehiago. Agian batzuentzat interesgarritasuna gaitik bertatik dator, hau da, «gure gerraren» gainean idatzitako nobela bat izatetik.
|
|
|
Eta niretzat Jokin Muñozenak baldintza horiek betetzen ditu, eta beste batzuk gehiago. Agian
|
batzuentzat
interesgarritasuna gaitik bertatik dator, hau da, «gure gerraren» gainean idatzitako nobela bat izatetik. Agian ez:
|
|
|
Euskal literaturaren erretratu bat da, baina iraganeko argazkien negatiboen moduan ikusita. Eta euskal literaturaren historiaren ikuspuntu desberdin honek beste historia
|
batzuk
osatzen ditu, eta hori beti da interesgarri literaturaren historia interesatzen zaionarentzat.
|
|
|
Bizia lon gai berari heldu ziola argudia liteke, baina nire ustez Antzararen bidea lan osoagoa da. Eta ez dut hau esaten nobela bat delako; Bizia loko narrazioetako
|
batzuk
topikoetan erortzen zirela iruditu zitzaidan eta, alde horretatik, obra bezala ez ninduen asebete. Antzararen bideak, berriz, egoeraren konplexutasuna ezin hobeto jasotzen du.
|
|
|
Antzararen bideak, berriz, egoeraren konplexutasuna ezin hobeto jasotzen du. Bizia loko «Mekanoa» narrazioa (nire ustez, bildumako onena) gogora ekarri dit puntu
|
batzuetan
, biek ala biek tragediaren neurria (familia berean alderdi kontrajarriak egotea, horixe da, azken batean, gerra zibilaren oinarria) azalerazten dutelako.
|
|
|
Biolentzia politikoa eta memoria historikoa maisuki harilkatuz, biktima/ galtzaile desbedinen begietatik kontatzen zaizkigu nobelako gertakizun dramatikoak. Narratzailearen trebezia azpimarratuko nuke aurrena, eleberrian errepikatzen diren irudi zehatz
|
batzuen inguruan
suspentsea/ giro itogarria antolatzeko, esate baterako (Sorollaren koadroa, semearen argazkia, antzarari lepoa moztu ziotenekoa...).
|
|
|
Helburu etikoa du kasuotan literaturak, iraganeko sarraskiak berriro errepika ez daitezen arakatzen baitira behin eta berriro itxi gabeko zauriak (Assmann). Espainiako kasuari dagokienez, Gerra Zibilaren inguruko bibliografia hain da zabala ezen
|
batzuek
50.000 liburuz mintzo baitira, literatura eta kritika barne. Kontua, dirudienez, «ahanzturaren ituna» deiturikoak gurera ekarritako kalteak konpontzen ahalegintzea da, «gure gerrako» hilen doluari leku egitea.
|
|
|
John katedralean etabeste kopia bat hiri bereko kantzelergo katolikoaren bulegoan. Zenbait hamarkada geroago, Lizek eta beste ikasle
|
batzuek
eskuz jaso zituztenak izango ziren oroitarririk gabeko euskal kideen informazio galeraren misterioak ikertzeko eta argitzeko hark erabiliko zituen artxiboak.
|
|
|
Zenbaitetan, familiek beraiek jarri zizkieten oroitarriak ahaide aurkitu berriei. Behin, Hardestyk telefono deia jaso zuen neba arreba edadetu
|
batzuengandik
. Haien gurasoek Boisetik alde egin zuten haiek jaio baino lehen, baina bazekiten bazutela arreba/ ahizpa bat Boisen jaioa eta lurperatua.
|
|
|
Berriki ikertuak izan diren artxibo hauek zenduen ondorengoei arbasoen heriotzaren arrazoiak argitu dizkie kasu
|
batzuetan
. Esaterako, Gernikako sendi batek beti pentsatu izan du haien ahaidea sifiliak hil zuela, baina artxiboek diotenez tuberkulosiak hil zuen.
|
|
|
Honako hauek dira, berriz, hileta eta ehorzketa konfirmaturik dutenak, baina lurperatze gune ezezaguna dutenak. Haien omenez eraiki zen aipaturiko monumentu handia, eta bertan zizelkaturik daude euren izenak(
|
batzuenak
zalantzagarriak dira) eta jaiotze nahiz heriotza datak:
|
|
|
Horretaz gain, egonaldian zehar denbora nahikoa izatea eskatu zuen, norbere eginkizun moduan, Morris Hill hilerrian zetzan aitonaren hilobia bisitatzeko aukera izateko. Dolores Totoricak [Totoricagüenak] hainbat dei eta egun behar izan zituen hilobia bilatzeko, baina konturatu zen ez zegoela gizon honen oroitarririk eta, are gehiago, Morris Hilleko artxiboek erakusten zutenez, ehorzketa
|
batzuetan
hilarria erosteko diru faltan, hainbat euskaldun oroitarririk gabeak zirela. Dohaintza emaile anonimo batek ordaindu zuen premiazko azkartasunez enkargaturiko hilarria, eta Iñaki Goikoetxetak ehorzte gunean geratu eta gogoeta egin ahal izan zuen.» (Totoricagüena, 2004:
|
|
|
José Goikoetxeta zenaren hilobia bilatzen ari zelarik, Dolores Totoricak oroitarririk gabeko beste sei euskaldun topatu zituen Morris Hill hilerriko artxiboetan; hortaz, Euzkaldunak Inc. erakundeko zuzendaritza batzordera jo zuen, berak hasitako ikerketa burutzeko egitasmoan interesik ba ote zegoen galdezka. Liz Dick Hardesty garai hartan lanean ari zen zuzendaritza batzordean eta, Totoricak egitasmoa aurkeztu zuenean, ekimena zuzentzeko prest agertu zen, betiere, aste gutxi
|
batzuetako
jarduera izanez gero. Hala ere, hiru urteko borondatezko lana egin behar izan zuen, harik eta, azkenik, oroitarririk gabeko 130 euskaldun hauteman zituen arte.
|
|
|
Nolanahi ere, euskaldun guztiak ez ziren kide egiten, edo ezin zituzten beharrezko kontribuzioak egin. Beste kasu
|
batzuetan
, baziren lan denboralditik kanpo ostatuetan bizi ez zirenak, ez zutenak euskal sorospen elkarteei buruz berririk, eta beraz ez zirenak kidetu. Hauek ez zuten diru laguntzarik larrialdietan edo hilik suertatuz gero.
|
|
|
|
Batzu
batzuk erremediorik gabe hiltzen dira.
|
|
|
Batzu
|
batzuk
erremediorik gabe hiltzen dira.
|
|
|
Zinema inoiz baino biziago legoke, zine aretoetatik urrun bizi dela litzateke kontua? Zinemaren dekadentzia barik, zinemaren luzapena eta disoluzioa gertatu bide da, beste bitarteko eta euskarri
|
batzuetan
. Lehenik eta behin, patrikako telefonoen bidezko filmaketa amateurrek ekarri duten hipernarzisismoa genuke adibide:
|
|
|
Errealitateko beste plano
|
batzuetan
ere ikus litezke fokatze filmiko honen aztarnak: hala nola, urbanista eta eszenografoek hiri kaskoetako eraikin esanguratsuak eta zubiak iluminatzeko duten moduan.
|
|
|
Amishek ere betetzen dute funtzio bat, jakina, beste inork mantentzen ez duen ekosistema zahar bat bizirik mantentzekoa; funtzio anekdotikoa nahi bada, museistikoa beharbada? Nork daki, agian oraindik izanen da erregresio bat, atzera buelta bat, beste leku
|
batzuetan
erabat galdu den kutxa beltza Amishek mantendu dutela jabeturik mundu guztiaren begiak Amishengana zuzenduko diren sasoi bat, akaso. Ez dut uste.
|
|
|
Etxeparek berak legearen eta justiziaren gogortadak pairatu zituen, beste euskal idazle
|
batzuen
modura. Era berean, legearen eta justiziaren ministroak izan ziren euskal idazleetatik hainbat.
|
|
|
Jo zuen lehen harkaitz puskak urre gordina zeukan! Lagin
|
batzuk
hartu eta Shortyrengana jo zuen lasterka. Baina Shorty ez zegoen berriketetarako.
|
|
|
»Harri zapal
|
batzuk
bilatu nituen, eta bi alor markatu genituen. Shortyk hegoaldeko erdia hartuko zuen, nik muinoaren iparreko erdia.
|
|
|
Shortyk hegoaldeko erdia hartuko zuen, nik muinoaren iparreko erdia. Shortyk ez zekien idazten, beraz nik paper puska
|
batzuetan
bakoitzaren izena jarri, eta harri zapalen artean utzi nituen, bi alorren lau ertzetan. Shortyk esan zuen han geldituko zela eta ez ziola inori ezer esango.
|
|
|
Postak ekarri behar zidan diru pixka baten zain nengoela esan nion. Gizon
|
batzuk
atera ziren saloonetik. Guztiz aztoraturik zeuden.
|
|
|
Ezin dirua bildu edo. Orain dela urte
|
batzuk
enpresa batek 75.000 dolar eman nahi izan zizkidan, baina zergak eta kostuak kalkulatu nituenean ez zitzaidala asko geratuko konturatu nintzen. Nigatik berdin zait.
|
|
|
|
batzuk
lehenago gaixotu zen.
|
|
|
Poema prozesu haren porrotaren ondoren idatzi nuen, handik hilabete
|
batzuetara
. Burura etortzen zitzaidan aitak, eta bere aurretik aiton amonek, esaten zuten esaldi hura:
|
|
|
Eta aukera hau nabarmena zen oso. Ezagutzen nituen beste familia
|
batzuk
, beste kultura batzuetatik etorritako guraso arrotzak zituztenak, hain zeuden bertokotuak non ahaztua baitzuten ama hizkuntza seme alabei helaraztea, beranduegi izan arte. Ume hauek ulertzen zuten hizkuntza galdua, zenbaitetan sen hutsez, baina sarritan lotsa ematen zien hitz egiteak, edo trebetasuna falta zuten.
|
|
|
Eta aukera hau nabarmena zen oso. Ezagutzen nituen beste familia batzuk, beste kultura
|
batzuetatik
etorritako guraso arrotzak zituztenak, hain zeuden bertokotuak non ahaztua baitzuten ama hizkuntza seme alabei helaraztea, beranduegi izan arte. Ume hauek ulertzen zuten hizkuntza galdua, zenbaitetan sen hutsez, baina sarritan lotsa ematen zien hitz egiteak, edo trebetasuna falta zuten.
|
|
|
Haien hizkuntza ez ezik, haien fraseologia berbera ere erabili ohi dugu. Nire kasuan esaera
|
batzuk
zetozkidan ezin gogora nitzakeen garaietatik, «Bedtime for Mummy, s little soldier»What on earth do you think you are doing (oheratzeko ordua amatxoren soldadu ttipiarentzat), kasurako. Zergatik dabilkio esaldi hori ene buruari inguruka arratsero?
|
|
|
Esaten al zuen nire amak halakorik benetan? Beste
|
batzuen
jatorria topatzea errazagoa zait, berriz. Adibidez,«!» hitzena (zer arraio ari haiz?) edo «I want doesn, t get» delakoarena (gauzak, lortuko badira, gizatasunez eskatu behar).
|
|
|
Oso gauza zailak lehenbizikoz esaten entzun nion. Aitaren mintzaira beste neskato
|
batzuek
ere konpartitzen zutela deskubritu zuen, ez zela aita amen isileko dialektoa bakarrik.
|
|
|
Orain haren esaldi idor, staccato haiek zerumuga askoz zabalagoa iradokitzen didate. Abesti
|
batzuek
ideia asoziazio multzo handiak dakartzate beren baitan, Kataluniako landerria auto joan etorrietara ekarriz Bartzelonatik etxera goazenean, eta gainera fonetikoki ere ederrak dira oso.
|
|
|
Geografian bidaiatzea hain erraza denez, bulegoko horman dagoen mundu mapari begira jarri eta aise imajina dezaket edonora noala etxetik autoz hamar minutura dagoen aireportutik. Badira oraindik arrotz edo helezin diren leku
|
batzuk
–edota latzak edo abegi eskasekoak?, hala nola Siberiako eremu zabal izoztuak, Groenlandia edo Ipar Kanada, baina ni sekula izan gabeko beste hainbat eta hainbat herrialde hurbil eta ezagun egiten zaizkit film, dokumental, liburu edota irudimen eta esperientziaren arteko nahasketa batengatik, eta ezin errazagoa zait nolakoak diren irudikatzea.
|
|
|
–berak ikaraturik?. Aita
|
batzuek
katalanez egiten dute eta beste batzuek ez.
|
|
|
1996an JWP ekoiztetxea sortu zuen (www.jwproductions.tv), eta BBC, Arte, TV3 Cuatro, Al Jazeera eta beste hainbat telebistatan ikusi ahal izan diren dokumentalak egin ditu politikaz, arteaz eta kulturaz.
|
Batzuk
aipatzearren: The Madrid Connection, FC Barcelona Confidential edo The ref (El árbitro).
|
|
|
Euskal idazle batek sena prest eta jakituria prestu behar ditu egundo esan ez diren forma, espresio eta hitz
|
batzuk
kapelutik ateratzeko; eta, ulahop!, betidanik existitu balira bezala eskaini dizkio irakurleari. Ezinbestekoa da.
|
|
|
ez literatura bat bakarrik, baita hizkuntza bat ere. Orain mende
|
batzuk
hizkuntza hegemonikoetako idazleek izan zuten pagotxa bertsua dudala pentsatzea gustatzen zait.
|
|
|
Grinaz eta pasioz betea. Pausoz pauso, estrategia
|
batzuk
eraiki behar izan nituen beste testuinguruetatik hartutako hainbat hitz, esamolde, formula eta konparazio erdi galdu neurera ekartzeko. Baita tartean tartean hitz berriak sortzeko ere.
|
|
|
Galtza eta praka hitzek esanahi bera izan arren, oso aukera desberdinak eskaintzen dituzte giroaren, testuinguruaren eta ondoan duten hitzaren arabera. Galtza hitzak baditu ahalmen
|
batzuk
praka hitzak ez dituenak; eta alderantziz. Perpaus baten kadentziak bi silabako hitz bat eska dezake, eta ez hirukoa; perpaus baten kadentzia hots gogorren baten premian egon liteke, eta ez leun batenean.
|
|
|
Txikitan oso baldarra nintzen jolaserako, eta, halakoetan beti gertatzen den bezala, beste abildade
|
batzuekin
estali behar nuen baldarkeria; auto-estimua hauspotu. Gogoan dut sarri samarretan errepikatzen zen eszena bat:
|
|
|
Ama eta bera bakar bakarrik, liburu eder hari begira: enaren hegada geldituak, papar txuriak,
|
batzuk
binaka, besteak bakarka, airean zintzilik inoiz erori gabe. Harik eta amaren aurpegia lasaitu, irribarrea azaldu eta muxu bat ematen dion arte.
|
|
|
Bere gelatik gurasoen gelaraino dagoen pasillokoa. Gau
|
batzuetan
, esnatu eta, bakardade isil hura! Jaiki eta oinutsik ohe ondoko alfonbra gainean egoten da, ea barrengo negar zotina sentitzen duen jakiteko.
|
|
|
Ito egiten du. Beste gauza
|
batzuetan
pentsatzen saiatzen da. Alferrik.
|
|
|
Gizonek ez omen zioten batere kasurik egin, neskekin zeuden encantados, baina berari ezta kasurik ere, emakumeak bakarrik entzuten omen zion atentzioarekin. Eta egun
|
batzuk
pasa, eta kalean ikusi zuen neska haietako bat, eta esan omen zion: « ¿ Qué?
|
|
|
Beretzako inportantea izan zen. Gainera, sentidu batean animoa eman zion aurrera jarraitzeko, ikustea gauza arraro horiek beste
|
batzuek
ere egiten zituztela.
|
|
|
60ko hamarkadan jendeak jeneralean ez zuen ezagutzen kanta, ez zuen ulertzen letra, iruditzen zitzaion erotuta zegoela. Bestalde, kantak asmatzen zituenean, kasu
|
batzuetan
lehenbizi musika jarri eta gero poema aukeratzen zuen, edo enkargatu, baina gehienetan aurrena poema aukeratu eta gero musika jartzen zion. Edozein kasutan garrantzia ematen zion hitzari.
|
|
|
Zoragarri kantatzen zuen. Aurrerago, euskaraz kantatzen hasi zenean, bere lagun
|
batzuek
itzuli egin zuten. Oso ondo kantatzen zuelako, itzuli egin zioten Duerme, duerme, negrito.
|
|
|
Beretzako ez zen berdina. Beste
|
batzuek
itzuli egiten zituzten kantak, baina berak hori ez.
|
|
|
M.B.: Berari oso ondo iruditu zitzaion, eta hasi ginen aukeratzen gauza
|
batzuk
. Bi zerrenda egin genituen bion artean.
|
|
|
Gogoratu behar da Mikel txikitatik osasun kaskarrekoa izan zela, oso kaskarrekoa. Hilabete
|
batzuk
zituenean hilzorian egon omen zen, amak tifoideak harrapatu zituelako eta berari pasatu. Baina Mikel bereziki gogoratzen zen hamar urte inguru zituenean otitis de repetición delakoa izan zuela, eta oso gaizki egon zela.
|
|
|
Dena dela, bitxia da. Mikelek izan ditu lagun pila bat eta nik uste dut aholku asko eman diotela, baina
|
batzuei
kasurik ere ez die egin. Batzuk estimatzen zituen eta beste batzuk ez.
|
|
|
Mikelek izan ditu lagun pila bat eta nik uste dut aholku asko eman diotela, baina batzuei kasurik ere ez die egin.
|
Batzuk
estimatzen zituen eta beste batzuk ez. Hori oso inportantea da.
|
|
|
Mikelek izan ditu lagun pila bat eta nik uste dut aholku asko eman diotela, baina batzuei kasurik ere ez die egin. Batzuk estimatzen zituen eta beste
|
batzuk
ez. Hori oso inportantea da.
|
|
|
Aurrena ni joan nintzen. Londresetik etorri eta lana nuen ingelesezko ekonomia liburuak itzultzen, eta handik hilabete
|
batzuetara
Mikel etorri zen, 1964ko otsailean. Niretzako hasieran Bartzelona ez zen oso gustukoa izan.
|
|
|
Paper erabakigarria duela interpretazioak musikan. Eta nahiz eta obra bat zoragarria izan, esate baterako pasioak, berak maite zituen pila bat?, bertsio
|
batzuk
ez zituen maite. Baina hau bai.
|
|
|
Gogoan dut, behin, nola joan nintzen amerikar antropologoen kongresura. Han ari ginen, hitz eta pitz, gure artean antropologo europar zale
|
batzuk
zirela. Halako batean, Italiara joateko asmoa nuela esan nuen, kanpo lana egitera.
|
|
|
Euskal Herriko nire ahaideek gogoan dute nire amamak hirurogei urte zituela nola etorri zen Bizkaira urtebeterako. Ameriketan badira berak bidalitako gutun
|
batzuk
. Guk, bospasei biloba amerikarrek, Euskal Herria bisitatu genuenean, Markinako lehengusu batek amama umea zenean familiak zituen zilarrezko baxerako piezak banatu zituen.
|
|
|
Gauero, afaltzen dudanean, amamaren deituren hasierako AE letrak grabatuak dituzten zerbitzatzeko koilara eta sardexka dauzkat mahaian. Beste biloba
|
batzuk
imajinatzen ditut Mendebaldean, hasierako letra berdinei begira, Euskal Herrian deitura hori bera duten ahaideetako batzuek bezala, nire familia euskaldunari buruzko istorio honen irakaskizuna iradokiz: gure amama euskaldunak lotzen gaitu, gure iraganera, bai, baina baita elkarrengana ere gaur egun.
|
|
|
Espainian jaioa. Ile kizkur urdindu estuen eta betaurreko handi
|
batzuen artetik
, aurpegi goxo eta alaia nabarmentzen zitzaion, irribarre etengabekoa, guztiei zien maitasunak eragina.
|
|
|
Handik urte
|
batzuetara
, Robert Laxalt idazle euskal amerikar ospetsuarekin bazkaldu eta gero, belarretan etzan ginen haren etxe ondoan, ohitura hori baitzuen hark, artzain euskaldunen antzera.
|
|
|
Gogoan dut umea nintzela Kaliforniako gure arrantxoko egongelan eserita egoten ginela, eta bazela han gure miradoreez eta sarrerako eukaliptoez harantzago larre bat eta Hereford behi mutur zurien sail bat. Amamak orduan kakorratz lanaren korapiloak erakutsi bidenabar, euskarazko hitz
|
batzuk
ere erakusten zizkidan. Batzuetan pentsatzen jartzen naiz zer nolako aldea aurkituko zuen neska bat zeneko bere lurralde berdetik gure artemisia gozakaitzeko basamortura, hain desberdina Euskal Herriko bere jaioterriko mendi berde dirdiratsuetatik.
|
|
|
Nire amama goizero joaten zen mezatara. «Gauza
|
batzuez
, zenbat eta gehiago pentsatu, orduan eta gutxiago ulertzen dira», erantzun zidan jakin zuenean nire ama hil zela. Beste alaba alkoholiko bat, zenbait senar, dibortzio eta maitale izan eta gero, emakume goxoa niretzat?, amamarekin bizi zen, nire arreba umetan Battle Mountainen bisitan izan zen batean.
|
|
|
Orain, emakume itsuak bezala, denok dauzkagu gure oroitzapenak argazkiek, kafe ehogailuak eta gutun gutxi
|
batzuek
lagundurik, Atlantikoaren bi aldeetan. Euskal Herriko nire ahaideek gogoan dute nire amamak hirurogei urte zituela nola etorri zen Bizkaira urtebeterako.
|
|
|
Sei eleberri (1960ko eta 1970eko hamarkadetan idatziak, baina horietako bi 1990eko hamarkada arte argitaratu gabeak) eta milatik gora artikulu (1962tik aurtengo otsaila arte egunkari eta aldizkari askotan agertuak) dira Antoñanaren idazlan nagusiak. Artikulu hauetako
|
batzuekin
eta ipuinekin edota genero aldetik sailkaezinak diren beste testuekin, hamairu liburu osatu zituen Antoñanak, horien artean Patrañas y otros extravíos (Pamiela, 1985). Bilduma honetatik «Este soy (Mi ficha)» autoerretratua hartu eta euskaratu da, oinarrian «Mi ficha» (Diario de Navarra,) izeneko artikulua duena.
|
|
|
Esanen dute gero gerrak ez dakarrela onurarik. Nire mahaiko beste gauza bikain
|
batzuk
: oilo errota, behi giltzurruna, potxak zerri buztanarekin, barkamen eskerik gabe?, oliotan egositako patata, pikillo piperrak, huts hutsik beste deus gabe, gatza eta olioa baizik ez dutela, baratxuri zopa.
|
|
|
Gero, beste objektu
|
batzuk
etorri ziren. Liburu apalategi baten kantoian zintzilikatutako zurdazko soka.
|
|
|
Gaitzaren ondoren, beste sinbolo
|
batzuk
ere hartu ditu jakina: haizagailuak, xiringak, likido argiz betetako anpuluak.
|
|
|
Zailtasun horren arrazoia ez da, jaioterrian jatetxe baten jabe den Mauricek esaten duen bezala, Dominiqueren modukoek aberriarekikoak bukatu nahi izan zituztela lurralde «berriak» eskaintzen zizkien abantailak ikusterakoan (107). Hots, «asimilazioa» ez da,
|
batzuek
proposatu duten bezala, Dominiquek duen «arazoa». Asimilazioaren arabera, batek kultura bat alboratzen du beste baten parte izateko.
|
|
|
AEBetara itzuli baino lehen, Dominiquek azken bisita egingo dio gurasoen etxea zenari. Logela zuen horretan, hormak betiko pitzadura ageri duela konprobatzen du, baina orain beste pertsona
|
batzuk
bizi dira bertan (137). Etxera daraman bidean behera doazela, Dominiquek behin ere ez du atzera begiratzen.
|
|
|
Zuetako
|
batzuek
agian horrelako gauza asko gaur egun dauden tresnek egiten dituztela esan diezadakezue, baina kontuan izan: nola moldatuko zinatekete egunero arazo berri askoren kontra borrokatu bazenute, eta egunero eta egunero hamaika arazo berri.
|
|
|
Beste
|
batzuen
barnean, ordea, itsuon bizitzan «perseida» bat izateko gogoa eta pasioa pizten da. Hauek niretzat bizitzaren zatirik garrantzitsuena dira.
|
|
|
Irakurri, braille sistema erabiliz irakurtzen dugu. Eskuak dira gure begiak, eta pantailarik gabeko ordenagailu txiki
|
batzuk
erabiltzen ditugu apunteak hartzeko, baina zuek erabiltzen dituzuenak bezalako ordenagailu «normalak» erabil ditzakegu, zuek begiekin ikusten duzuena guri «Galaxien Guda» filmean ateratzen zen «R2d2» robotaren antzeko ahotsa duen ahots sintetizadoreak adierazten baitigu. Hori erabiltzen dugu pantaila ikusteko.
|
|
|
Itsuon bizitzeko erarengatik, liburuak irakurtzea begiekin jaiotzea bezalakoa da, liburuak beste mundu
|
batzuetara
eramaten gaitu, beste gizarte batera joateko atea irekitzen digu, ametsek bezala.
|
|
|
Laiaren oroitzapenetan murgilduta ari da patatak zuritzen. Harrituta, umetako gauza
|
batzuk
zein gutxi aldatzen diren pentsatuz. Nik esango nioke, iraganeko kilkerraren bila antzeman ahal izan ditudan begi beltz horiek gaur dituen berberak direla.
|
|
2010
|
|
|
Kazetaritza, berez, ez da objektiboa. Beste kontu bat da errealitatearen konplexutasuna bere horretan azaltzea, hots, gertaera inguratzen duten elementu guztiak (ez bakar
|
batzuk
) kontuan hartzea.
|
|
|
Baina horrek prezio bat du: ni seguru nago liburu hau irakurtzerakoan gauza bat baino gehiago galdu dudala, liburuan adierazi nahi denaren parte bat ez dudala neureganatu, eta, agian, egilearen asmoetatik kanpoko ideia
|
batzuk
sortu zaizkidala. Edonola ere, absurdoaren literaturarik ez dut hemen ikusten:
|
|
|
elementu erreal edo konkretu asko daude eta bukaera, optimista? bat dago, eta horiek, eta beste gauza
|
batzuk
, ez dira nire absurdoaren kontzeptuarekin bateragarriak.
|
|
|
Eta hizkera mota hori literaturizatzea ez da nire gustuko. Egiten dituen erreferentzia
|
batzuk
ezin dira ulertu ez bada inguru erdaldun konkretuetan, eta egiten dituen euskara+ erdara eraikuntza batzuk desegokiak ikusten ditut. Agian edizio lana falta du nobela honek.
|
|
|
Eta hizkera mota hori literaturizatzea ez da nire gustuko. Egiten dituen erreferentzia batzuk ezin dira ulertu ez bada inguru erdaldun konkretuetan, eta egiten dituen euskara+ erdara eraikuntza
|
batzuk
desegokiak ikusten ditut. Agian edizio lana falta du nobela honek.
|
|
|
Asmoa karakterizazioa da, ez kalitatezko euskarazko lezio bat ematea inori. Funtsean, Aulki jokoaz pentsatzea zuen helburu, nire ustez, eta horretarako, joan doazen belaunaldikoen bizitzeko, jokatzeko eta adierazteko molde jakin
|
batzuen
errepresentazio konbintzentea egin du. Nik hala uste.
|
|
|
Nik ere atsegin dut gai bat hartu eta muturrera eramateko duen gaitasun hori, idazkera zorrotz hori, motibo bat hartu eta akitzeraino zukutzen duena, kiskillosoa, obsesiboa ia. Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan
|
batzuek
bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin... Gero, deigarria da nola errepikatzen diren gauza batzuk idazlearen eleberri ia guztietan, hala nola, amatasuna, haurra, heriotza, besteen eta norbere absentzia, idazketa bera?
|
|
|
Idazle gazte baten lehen eleberria da hau, baina bere adinekoen errealitatetik aldendu eta gerra garaian gazte zirenen belaunaldiari eskaini dio arreta liburu honetan. ...estigantza ematen du liburuak, iraganaren oroitzapenak ekarriz (haurtzaroa eta gaztaroa hiru protagonisten ahotik) eta elipsi handi bat eginez, zahartzaroko kafetegiko solasaldien bidez. Lehena, iraganekoa, barne bakarrizketaren bidez emana da; bigarrena, orainaldikoa, aldiz, istoriotik kanpo dagoen kontalari estradiegetiko batek kontatzen du, maitasunez, sentiberatasunez begiratzen duten begi
|
batzuek
kontatzen dute.
|
|
|
Nolanahi ere, hortxe, pertsonaien mintza jardunean aipatu litzateke egileak hautatu duen asmoaren eta errealizazioen arteko aldea: iruditzen zait pertsonaia
|
batzuengan
lortu duen sakontasun psikologikoa eta kontakizunak eskatzen zuena ez direla erabat ongi ezkontzen. Gerra garaian gazte zirenen barne gatazkaren korapiloak modu estilizatuan ikusten ditut liburuan.
|
|
|
Gerra garaian gazte zirenen barne gatazkaren korapiloak modu estilizatuan ikusten ditut liburuan. Inoiz sakonago ere bai, hala nola, Teresari plazaren erdian ilea mozten dioteneko eszenaren dramatismoa islatzean, baina ez da maila berean ari beste une
|
batzuetan
. Agian ez zuen asmorik ere.
|
|
|
Nago, gainera, Elias Aldasoro protagonista lotsabako eta pindartsu horrek, beharbada, horrelako idaztankera desorraztu eta arteza behar zuela, irakurleak hurbileko eta sinesgarri senti dezan. Burura ekarri dit orain urte
|
batzuk
disfrutatu genuen Rock, n, roll nobela ederreko Eduardo Saragueta kazetari iruindarra.
|
|
|
Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan batzuek bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin... Gero, deigarria da nola errepikatzen diren gauza
|
batzuk
idazlearen eleberri ia guztietan, hala nola, amatasuna, haurra, heriotza, besteen eta norbere absentzia, idazketa bera?
|
|
|
Eztabaidak aurrera egin ahala, ikusten dut idazteari eta irakurtzeari buruzko zenbait ideia edo aurre uste nabarmentzen ari zaizkigula denoi.
|
Batzuek
lehentasuna ematen diote narrazioaren borobiltasunari, irakurgarritasunari eta leun, argi eta sendo joateari; beste batzuek, berriz, aurreikus ez ditzaketen istorioak, klixerik gabeak, irakurleari eginiko erronkak atsegin dituzte. Horren arabera, hobetsi dute batzuek Karmele Jaioren narrazioa, modu aski koherentean garatzen duelako protagonista den Elena emazte xaharraren barne diskurtsoa.
|
|
|
Eztabaidak aurrera egin ahala, ikusten dut idazteari eta irakurtzeari buruzko zenbait ideia edo aurre uste nabarmentzen ari zaizkigula denoi. Batzuek lehentasuna ematen diote narrazioaren borobiltasunari, irakurgarritasunari eta leun, argi eta sendo joateari; beste
|
batzuek
, berriz, aurreikus ez ditzaketen istorioak, klixerik gabeak, irakurleari eginiko erronkak atsegin dituzte. Horren arabera, hobetsi dute batzuek Karmele Jaioren narrazioa, modu aski koherentean garatzen duelako protagonista den Elena emazte xaharraren barne diskurtsoa.
|
|
|
Batzuek lehentasuna ematen diote narrazioaren borobiltasunari, irakurgarritasunari eta leun, argi eta sendo joateari; beste batzuek, berriz, aurreikus ez ditzaketen istorioak, klixerik gabeak, irakurleari eginiko erronkak atsegin dituzte. Horren arabera, hobetsi dute
|
batzuek
Karmele Jaioren narrazioa, modu aski koherentean garatzen duelako protagonista den Elena emazte xaharraren barne diskurtsoa. Ezaugarri horiek berak, ordea, bestela epaitzen dira, protagonista horren jardunari koherenteegi iritziz, ondorioz, kontakizuna aurreikusgarriegia begitantzeraino.
|
|
|
Elenaren oroimenean dirauten kantu horiekin batzen dira gero zaintzaile ekuatortarrak abesten dituenak, Ricardok gogoan dituen musikarien interpretazioak? Airean geratzen dira eskegita
|
batzuen
eta besteen kantu horiek, bizitza bera desagertu eta gero ere, haren izpirituaren adierazle bihurtzen dira, bizitza errepikagarritasunaren eta aldagarritasunaren lekuko. Izenburuak ematen du irakurketa horretarako oinarria, eta, Jacintok arestian esan bezala, musika horiek entzunaraztea da Jaiok hautatu duen kontatzeko modu berezia.
|
|
|
Zehar lerro baten gisan garatzen da jarraian ez dauden ipuinez ipuin argumentu moduko bat osatzeraino. Horrek liburuaren interesa areagotzen badu ere, badira liburuan deigarri suertatu zaizkidan beste arlo
|
batzuk
ere. Nire ustez, interes handia dute hasierako lau biografia bitxiek, edota «Gret» nahiz «Elisa» bezalako narrazioek.
|
|
|
Har dezagun, kasurako, «Hagina» ipuineko haginlaria. Eta ez dut nik esango fragmentua eta sakontasuna elkarren aurka daudenik, beste
|
batzuek
aitortzen diote fragmentuari osotasuna hartzeko gaitasuna, adibide tontoegi bat jartzearren, puntuak lotuz sortzen den irudiaren antzera. Eta hori egiteko aukera bai ematen du narrazio bilduma honek, printzen bidez ikuspegi bat osatzekoa.
|
|
|
|
batzuk
apropos barreiatuta utzita, (in) prezisiozko lanbro batean. Dena dela, esan behar
|
|
|
kritika desberdintzen dituela «kontatu» (tell) eta «erakutsi» (show) egiten duten liburuak. Hala, badira nobelak gauzak kontatu egiten dituztenak, eta beste nobela
|
batzuek
, ordea, gauzak erakutsi, azaldu egiten dituzte. Guri dagokigun kasuan, egia da Yurre Ugarteren lehen lan honek iradoki egiten duela (lanbro bat, eldarnio bat), baina kontakizun handi horren baitan istorio txiki bailara kontatzeko grina erakusten du liburuak, gertuko zaizkigunak, familia girokoak asko, intimoak, izeba harekin kafea eta galletak hartzen genituenekoak bezala.
|
|
|
Gutxienez modu berezi batean kontatua balego. Hari nagusia bera ezaguna zaigu, bizitzaz aski duen edadekoa, bizitzaren zamak azpian harrapatu duena; badakigu zaintzailearen etorrerak inflexio puntu bat eragingo duela (onerako, ustez), liburuko afera
|
batzuk
(lagun minaren alabarena, nagusien artean) nola konponduko diren, narrazioak etsaigo zaharraren konpontzea izango duela helmuga. Erabiltzen diren irudi asko ere ezagun ditugu, errepikatuak izan dira, behin eta berriz:
|