|
2007
|
|
|
— Ezetz, ama, goiz huntan Isidrok bere borda zaharra bisitatu duelarik azken euri uharrek egin kaltetaz artatzeko, lur leherketa batek bordako murrua joan dakola ikusi du eta buztinaren barnean hezur puska
|
batzu
agertu zitzaizkotzu.
|
|
|
— Lurrean hezur puska
|
batzu
–Zer da ba ixtorio hori?
|
|
|
— Aita, otoi ez zaitela hain guttirendako kezka, balio ez duten haur ixtorio zozo
|
batzu
dira, baizik eta Marletako bordan hezur puska batzu harrapatu dituela Isidrok. Ez du segur balio bazter guzien harrotzea ardi trapatu zahar baten hezurkina agertu bada, ustegabean.
|
|
|
— Aita, otoi ez zaitela hain guttirendako kezka, balio ez duten haur ixtorio zozo batzu dira, baizik eta Marletako bordan hezur puska
|
batzu
harrapatu dituela Isidrok. Ez du segur balio bazter guzien harrotzea ardi trapatu zahar baten hezurkina agertu bada, ustegabean.
|
|
|
— Bai, harritzeko afera bat dun, hau Xana, Isidrok ustegabean egin kausitzeak herri guzia airean ezarriko din, ez dun hoberik! Kasetak dion ere, egunetik harat, paristar arkeologo
|
batzuek
ikusterat jiteko xedea dutela. Zerk behar gaitu, orai?
|
|
|
— Bai zera, aitaginarreba, dretxoa duzu aldekoa, bainan harritzen naiz halere nolaz egun arte, eta hau hamar urte huntan bederen, deusek ez zituen deusetaz ohartarazi, eta hezur puskila txar
|
batzuek
nola jatzararazten zituzten orai bat batean!
|
|
|
Eta, Maritza azti zaharrak, errezebitzen zituen karabana ederrenean, paretak oihal ezti eta koloretsuez apaindurik, bi alki buhant eta apalak eskainiz jartzeko, goxoan mintzatu ahal zaitezen. Orduan hasten zuen bere" komeria", otoitz bitxi
|
batzu
ahopekatuz, kurutze seinalea egiten zuen, esker aldetik balin bazen ere, erranez: " leba tusquet, echa bisquet, le apelinguet, taberamente".
|
|
|
Gero, mahai ttipi baten gibelean eserita, oihal urdinhoriz estalitako berinazko borobil bat agertzen zuen eta eskuak gainean emanik" zeren bila zaitezte, hor nauzue azti suhar eta samurra". Harat heldu ziren bikote edo emazteek jakin nahi zutenez beren geroko esperoaren berri, Maritzak bere eskuak pausatzen zituen emearen sabelaren gainean eta hasten zen kanta gisako litania
|
batzuen
errezitatzen, mintzaira bitxi batean, begiak hetsirik, artetik galdera xume bezain xinple batzu eginez, hala nola: " zer zinukete desiratzen gehienik", eta errantzuna entzun bezain laster" hala bedi!
|
|
|
Gero, mahai ttipi baten gibelean eserita, oihal urdinhoriz estalitako berinazko borobil bat agertzen zuen eta eskuak gainean emanik" zeren bila zaitezte, hor nauzue azti suhar eta samurra". Harat heldu ziren bikote edo emazteek jakin nahi zutenez beren geroko esperoaren berri, Maritzak bere eskuak pausatzen zituen emearen sabelaren gainean eta hasten zen kanta gisako litania batzuen errezitatzen, mintzaira bitxi batean, begiak hetsirik, artetik galdera xume bezain xinple
|
batzu
eginez, hala nola: " zer zinukete desiratzen gehienik", eta errantzuna entzun bezain laster" hala bedi!
|
|
|
A, ba Etxeberri Gaxine" berehala so eginen zuela bere liburu sainduan, hala deitzen baitzuen kuaderno zahar okitu bat nun ere idazten zituen aldi guziz bere errantzunak. Eta, otoitz bitxi
|
batzu
eginez, dena jestu eta kurutze seinale faltsu, Arñoti galdetzen zuen" harrapa ezak ene kaierra, halako egunean, joan den urteko orria irakur ezak, hea zer iragartu nuen, ba!" eta Arñotek gora gora irakurtzen zuen: " mutila!
|
|
|
... ez, oraino gutiago, otso zakur bortitz eta koska bat, orenez oren bere hortzak agerian dituen bat, herra eta gorrotoz hazirik gauak eta egunak pasatzen baititu gela edo berebila
|
batzuen
barnean, kanpotik nehor ez dadin sar ez agert, balusazko alkietan bere aztaparrak ezin higatuz, xanpa hunarat, xanpa harat, itzulikaka lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbila ibiltzen den ho...
|
|
|
...hunarat, xanpa harat, itzulikaka lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbila ibiltzen den horietarik, ez baitakite ere zer den libre izatea, hain dira gogorki manatuak, alde guzitarat erabiliak,
|
batzu
armadun gizakietaz, beste batzu begiak estalgi beltzez gordeak dituzten makila xuridun batzuen zerbitzuko, beti umil, makal, sukre mokor baten beske...
|
|
|
...a lekuaren gainean, alkitik berinarat, berinatik alkirat, iguzki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbila ibiltzen den horietarik, ez baitakite ere zer den libre izatea, hain dira gogorki manatuak, alde guzitarat erabiliak, batzu armadun gizakietaz, beste
|
batzu
begiak estalgi beltzez gordeak dituzten makila xuridun batzuen zerbitzuko, beti umil, makal, sukre mokor baten beske...
|
|
|
...zki ala euri berdin baitzaio aterbean den ber, beroak erretzen badu ere, airearen eskasak itotzen badu ere, eta kanporat ateratzeko soka labur batez tinkaturik bere nagusiari hurbil hurbila ibiltzen den horietarik, ez baitakite ere zer den libre izatea, hain dira gogorki manatuak, alde guzitarat erabiliak, batzu armadun gizakietaz, beste batzu begiak estalgi beltzez gordeak dituzten makila xuridun
|
batzuen
zerbitzuko, beti umil, makal, sukre mokor baten beske...
|
|
|
Goiz goizean merkaturat heldu ginen eta, lehen jende saldoa lekuen hartzen ari zen, bakoitzak behi, ardi edo zerri tropa bat estekatzen zuela burdinezko kadenetan, bertze
|
batzuk
aldiz saski edo zareetan zituzten mozkinak lurrean hedatzen denek ikusteko gisan, aitak aldiz zaldia uzten zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian zegoen platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kaba... Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
— Ezba, bainan berri
|
batzuez
doi bat luzatuko.
|
|
|
Batere, gure aitonak geldirik ezin egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko. Ikusten zen ardura zare edo saski
|
batzuen
egiten, hurtze kimaz txirikordatzen, edo berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen edo arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko edo galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sakreka ari zen. Gauaz, suaren argiaz besterik bazen beti bere gelan, irakurtzea ere maite zuelakotz eguna bete ondoren, liburu baten ametsezko lerroak hobeki preziatzen zituela gauaren giro lasai eta misteriotsua lagun.
|
|
|
Jakin behar duzu, irakurle maitea, ene zakur bizia iragaiten dutala bi hankadun eme eta arra
|
batzuen artean
, bata gizona deituko dutana eta bestea anderea, ene nagusi eta jabedun baitira, jakinez geroz, gu zakurrak, betidanik izaki kasta horren menpean garela gure otso izaera aldatu zenez geroztik, eta hori mila ta mila belaunaldiren bilakaeraren ondorioz. Gizona, beraz, da ene lehen nagusia eta horregatik, harekin pasazen ditut eguneko oren gehienak.
|
|
|
Bitxi bada bitxi, bi hankadunen harremanen berri susmatzen dut airean limurtzen den giroaren usaina ahoratuz, dirudi, elhez ez banaiz hornitua eta ezin konprenituzko gauza
|
batzu
ulertzen ez baditut, ene zentzuan beste ulertzeko modu eta sendimendu bat dutan. Ene beharriak, beren laburtasunean, beti zai dirade eta ene zakur lagunek diotenaz, kartierreko hoberenak ditut, kanpoko ala barneko kalapita edo arrabots guziak entzuten ditut eta jakinean ala sekretuan egiten diren gauzak senditzen.
|
|
|
Bainan, aldrebes, gertatzen da beren arteko imurra ona izaitea, irriz eta elgar kilikaka ari baitira batzutan. Jadanik erran badauzuet kanpoan laketago nintzela, barnean izatea ere maite dut eta, partikulazki, apairu denboran, bi hankadunen mahaiaren azpian, oi zer leku aproposa, han baitira denak entzuten, ikusten eta gainera, artetan hexur edo haragi puska
|
batzu
ere erortzen. Bainan, eta diozuet hau nehork sekulan ez duela bizi izan, mahai azpiko jokoak begistatzen ditut, horiek bainaute laster ezartzen behar denaren jakinean.
|
|
|
Hamar urteak bete berriak nintuen, ordu hetan, mila bederatzi ehun eta berogoita hiruan, gerla denbora betean, ez banakien ere sobera izaera horrek zer erran nahi zuen xuxen. Bakarrik, ondotik ohartu nintzan bezala, bidetan zehar aitak zaldia geldiarazten zuela, oihu arrotz bitxi
|
batzuen
gatik, gero mintzatzen erdi frantses eran —... au marche... — xamarraren azpitik atorrako sakelan zituen paper zonbait ateratzen — oui, laisser passer... voila... — et, lui, qui?...
|
|
|
Modu bat edo gehiago zalantzan ezarri zutenez ez dakigu, bakarrik eiherazainak zionez" ainhitz lekutan ikusten ziren Maddi eta Olate, ixilka, ikerka, hau ikus hura hunki, hunat so egin, harat behatuz, nabari zen ez zakiteka oraino..."" zer?" erran zuen jujeak, eta" nik ez dakit, ez nintzan heiekin" eta" nolaz dakizu beraz zertan ari ziren?", eta paperrean ez da deus gehiago idatzirik. Beste auzo
|
batzuen
ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere egon omen ziren egun batean, oihesturik, batak bestea kriminel izenaz akusatzen zuela. Poliza gizonek bildu lekukotasunen erranean jarraituz, arma batekin hiltzeaz gain, aipatua izan zen haizkoraz botatzea, espatarekin triperditzea, leize zulo batetarat botazea eta nork daki zer oraino, bainan horiek guziek ez dute funts mendrerik ere zeren eta bakoitzak iruditutako ideia batzu baizik ez baitziren.
|
|
|
Beste auzo batzuen ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere egon omen ziren egun batean, oihesturik, batak bestea kriminel izenaz akusatzen zuela. Poliza gizonek bildu lekukotasunen erranean jarraituz, arma batekin hiltzeaz gain, aipatua izan zen haizkoraz botatzea, espatarekin triperditzea, leize zulo batetarat botazea eta nork daki zer oraino, bainan horiek guziek ez dute funts mendrerik ere zeren eta bakoitzak iruditutako ideia
|
batzu
baizik ez baitziren.
|
|
|
Horrela, ene anai bat esku batean eta ni bestean, ongi inguraturik, gure ama presentatu zen igande aratsalde batez, gazteluko portale erraldoiaren aintzinean, ezkila joz herabeki bainan azkar eta harri xintxolaz emukatutako bidexka segituz," villa" eder haren ate aurrean plantatu beha. Bat batean, ikusi ginuen, Xantiana, etxetik ateratzen tarrapatan, xuriz bezti, buru gainean lorez apaindutako xapela bat soinean, irriz karkailaka bizpahiru mutiko gaztek jarraitzen zutela, heiek ere farrez, dauztika pittika
|
batzuen
antza.
|
|
|
— Ez, ezetz erraiten deiat, ez duk izen hori erabilia izan. Kanabisa bazakiat zer den, ene eskolako lagun
|
batzuek
pipatzeko partez erretzen zitean pausaldi denboran, nihaurek ere dastaturik izan diat, kiratsa eta erremedio gustu bat kausitu zioat eta bertan utzi ere, ez zian hori enetzat!
|
|
|
Etxeko gauza ttipiekin lapurtze ikasketak egin nituen eta inguruko haur lagunekin gaizkintza ezpezializazioa. Emeki emeki, eskolako bidea ahantzi ere arbasoen ez jakinean, eta han ibiltzen nintzen bakarretan, sekulako zozokeriak ene gain ziren, errientak ez baitzuen bururik ematen ahal ere, bereziki etxean ebatsi supizteko
|
batzuekin
ene aurreko mutiko pixtolet baten dabantalari su eman nioenan, baizik eta ene ama laidoztatu zuelako. Hori izan zen eltzea gainditu zuen ttorta, eskolako aitzindariak ene aitatxi amatxi galdekatu zituen" ez da posible, ez du hola segitzen ahal, ez hemen hasteko" eta ene arbasoek segidan, hain ziren despitatuak, ene balentriak kontatu ene aitari:
|
|
|
Historiaurreko denbora haietan, gu giren leku honetan, bazen arkupe erraldoi bat, eguzkiak argitzen zuena nasaiki. Ez da harritzekoa beraz, hemen kausitzen badugu orain, sute baten lekua, harri xabal
|
batzuez
inguratua, ikatz arrastoz ugari, eta aise pentsa dezakegu lehengo gizonak elkarretaratzen zirela su baten inguruan, ehizatik sartu eta, emazteak erretze edo beste lan xumetan ari zirela.
|
|
|
...rrik jateko edo kalakan aritzeko, zeren eta erran behar da lehengo gizona ez zela bakarrik ehiztaria, bazuela ere orduko eran" kultura" pixka bat, eta erraz ditake gogoratzea... nahi badituzue" zinez" gogoratu... ilargitsu gau goxo batez... garraren bulta dantzak lagun... kantuz eta musika egiten... bai musika bai, zeren eta ikerketek erakutsi duten bezala, xirula moldeko xixtu
|
batzuk
kausituak izan dira, eta segurtatzen ahal dugu, saioak egin baititugu Euskal Herriko musikari handi batekin, xixtu haiek soinuaren ateratzeko gai zirela, beraz lehengo gizonek bazutela izpirituen oihukatzeko kar bat...
|
|
|
Denak urruntzen ari dituk, ene etxetik eta herrirako bidea doblatu duk, eta gainera lehenago sekulan ikusi ez nituen patar
|
batzuetaz
ere gehitua izan duk. Eta izugarri dena, autobusa hartu behar dudanean, beti presan duk, lasterka joan behar diat haren kausitzeko, usaian ni heltzen nintzelarik baino goizago abiatzen zidak.
|
|
|
Denbora berean, ene adineko jendeak ni baino zaharragoak ikusten ditiat. Ohartzen nauk, ene belaunaldia komodozki adin ederra deitzen duten garairat hurbiltzen ari dela, baina hori ote da arrazoi bat zahar okitu
|
batzuen gisa
erdi maingu ibiltzen baitira, dunban gainera. Joan den gau batez, eskolako lagun bat topatu diat, hain zian aldatua, ez nik ezagutu ere.
|
|
|
... to, Argitxu ttipia horra hiza, munaka... ile horaila... panpina bezala bezti, ez beti besoetan dagoen horietarik ez... jes, nola beltzatua den... eta berdin bere ama... afrikano
|
batzu
bezala!... ene larru zuriaren aldean... hemendik urruntzeak hun egin deik naski... beritzultzean berdinak dituk... irritsu eta kaanak... jia! nola mintzatzen haiz, Jakes... ez duk hire usatuzko tonua, hori zer duzue zuen arteko griña?... xito bat lehertu dakok trakturrarekin, ala?... ez dirudi denak xuxen doatzin egun, hemen... ez diat luzatu... beren aferetan sartu gabe...
|
|
|
Bere lagun guziek xoro batentzat hartu zuten, goiz batez, kondatu zuelarik nola ohazpian gordetzen zituen zapetak atzartu eta xori bilakatu ziren eta airean abiatu kanporateko leihoak zeharkatuz, gaua han eraman jostaketan, berriz zapeta erarat itzuli artean, azkorrian. Beste egun batez, erran zuelarik nola gau ainara
|
batzuek
besotik poliki harturik ereman zuten zeru gorenetan gaindi, oihan, herri, mendien goikaldean jauregi miresgarri batetaraino, orduan irriz zaflaka eta imintzioka ari zitzaizkion eta geroztik Xori buru izen gaitiaz apaindua izan zen betiko.
|
|
|
Berak, gaitzitua izateko partez, gehiago baizik ez zuen segitzen, beste ixtorio mixteriotsu bezain sinetsezinak azalduz, poz eta irus, irria ezpainetan, zinez jasan trufak eta entzun laidoek bere gogoan nunbait kontentatzen bazuten bezala. " Xori buru, pika moko, Pinokio..." ez ziren beretzat bere baitan egiazki izan nahi zuen erako susma
|
batzu
baizik. Egun batez holakoa izanen zelako segurtasun soil bat.
|
|
|
— Badun gauza bitxirik herri huntan! Ezin konprenituzko gauza
|
batzu
!
|
|
|
Hixtuka ari izanik, ez din arraposturik ukan eta berriz etorri delarik, bidea hartu din gain behera. Abiatu orduko bizikletako errotak zilatu zizkion alanbre puska
|
batzuen
gatik eta kasik han berean, bi zapeta ferratu zikinduak eta bustiak harrapatu ditin: lotsak harturik han utzi ditin eta jandarmeen abisatzerat joan dun.
|
|
|
... hogoi urteak jin zitzaizkitalarik, armada egitea izan zian ene lehiarik handiena, ene etxetik eta ene herritik jalgitzia, beste mundu baten ezagutzaren egitea, beste eremu
|
batzuen
kurritzia, beste jende mota baten kausitzia... bainan han ere ez die ene beharrik izan, jaun kasketadun kaskoin bat ari zautalarik gorputz guzian ikerka, entzuten nian beste bati ziokala" bla bla bla deficient mental... (zigarreta buhako bat emanez)... bla bla bla debilite marquee... (beste buhako bat)... bla bla bla de plus a les pieds plats... (zer debru erran nahi zian horiekin?) eta arru...
|
|
|
Eta bi oren, bakarrik, eman ditut idazteko... gogoratu ez zautana! Nire izpiritua bihurdikatu orde jakiteko zer ikuspundu agertu behar nuen, ikusle ala jokolari, erromantiko ala egikor, teknikari ala olerkari, edo sinboliko ere, nahiago izan dut utzi ene arkatza zorrokatzerat, eta berarekin ene gogoa, orai artean nik bakarrik aditzen nintuen" ezkil zeinu"
|
batzu
zueri (eta gain gainetik, ene arduradungaldazaleer, nunbaitik ere!) entzunarazteko eta azaltzeko.
|
|
|
Beharri hauskor edo maltzur irakurleari mentura naiteke erraitera, ezkil zeinu batetik bestera desberdintasun handia kausi daitekela, ez bakarrik jasotzen duenaren partetik, bainan ere entzuten dugun soinua gatik! Beraz, bizi diren jende
|
batzuekin
edozoin iduripen aurkitzea ez ditake bataratasun soila, nihaurek bizi izan baititut. Aldiz, edozoin behar gabeko elhe edo egitate, nor nahiren partetik jasaitea, ez da uste gabekotzat hartua izanen eta horren egilea segur izan dadila bere... zeinuak joko diozkala!
|
|
|
Ordu diat jakitea zer debru kondatuko dien gure etxaldeaz. Nik, jadanik, beste klase
|
batzuentzat
ari izana bainiz txostena irakurtzen eta berantolatzen, kurius nindukek jakitea zer balio duten Etxarriko ikasle horiek... ba, Etxarritar horiek... ba, harritzekoa baita hor eskolan sartzen diren horien kuraia: gehienek adin puska bat badie eta berriz eskolan sartzea halako bat zaitak.
|
|
2008
|
|
|
Zenbait aldiz, haizea mendebaletik zenean, entzuten nituen ezkilak, boz ezberdinetakoak. Auzo edo urruntxagoko herri bakoitxarentzat joiten zuten, begirale
|
batzu
balire bezala. Batzuetan, hauek entzutean etortzen zitzaidan gogora, bertsulari baten gogoeta, ezkilari doakiona:
|
|
|
Ez gara inoren bekaizti. Mendi baten gainetik behatzen baduzu inguru hurbileko edo urrunagoko beste
|
batzueri
, sentituko duzu izaite batzu direla, biziaren eragile. Orduan duzu jastatuko hauen handitasunaren bakea eta hauen bakearen handitasuna.
|
|
|
Ez gara inoren bekaizti. Mendi baten gainetik behatzen baduzu inguru hurbileko edo urrunagoko beste batzueri, sentituko duzu izaite
|
batzu
direla, biziaren eragile. Orduan duzu jastatuko hauen handitasunaren bakea eta hauen bakearen handitasuna.
|
|
|
Hainbat ginen elkarrez amorostuak ez baiginen oartzen ere barrandariak bagenituela, harrituko baitzarete, jaun auzapeza, jaun mirikua, arima on
|
batzuek
arats batez egin ziguten sorginkeria izugarrizkoaz.
|
|
|
Lau arto lerro badira zapalduak lisa burdinez bezala. Dupa buruan banituen itze
|
batzu
erdi sartuak beleak izitzeko zingolen kokagarri, itze horietan ditaizke lotu, torraka, dupa ezin geldiaraziz ari zirelank... Zer tenorez sartu haiz etxean, Katixa?
|
|
|
Beti elgarren aurkako jokoetan dira kausitzen. Artetan pozoinkeria
|
batzu
ere egiten badituzte elgarri, ez doa nihoiz hain urrun auzia. Herritar eta auzo gisa, badakite denek hein on batean baratzen.
|
|
|
Aurpegiak gorri, egiten dituzten kantu eta ele alaietan seinale da denen arteko omore gozoa. Halarik ere, artetan entzuten dira piko alderdikari
|
batzu
. Ez dakit zeren gainetik hasia zuten eztabaida hau, zenbaitek ziotelarik Balitzaneko gorrien eskualdean gizonki gehiago bazela zurien eskualdean baino.
|
|
|
Emakumeak aurrean, eskualde bakoitxetik bi eta lau gizonak ondotik. Jauzi punpe tiki
|
batzu
ere egiten dituzte, zain ginarrien iratzararazteko bezala. Emazteki horiek dira bitxienak, jantzi arinetan emanak, bularretako eta galtxa motx batzu baizik ez, pentsa beraz, jauzi ttikiek higiarazten dizkietela jantziek kukutzen ez dituzten alderdi nasaiak.
|
|
|
Jauzi punpe tiki batzu ere egiten dituzte, zain ginarrien iratzararazteko bezala. Emazteki horiek dira bitxienak, jantzi arinetan emanak, bularretako eta galtxa motx
|
batzu
baizik ez, pentsa beraz, jauzi ttikiek higiarazten dizkietela jantziek kukutzen ez dituzten alderdi nasaiak.
|
|
|
Hor etzela eztulik! Plazan etzen gehiago entzuten harrabotsik, tirarien oin zolek zimeta legunean egin zirrintzak eta bi aldetarako zipoteeri, indar egitean, eskapatzen zitzaizkioten gain arkuma eta peko tarrata
|
batzu
baizik... Soka, trenkatzeko punduan zen!
|
|
|
Hau ziliportak, ihiztoka iztiltsuaren erdian!
|
Batzuk
besteak lagunduz iztil zilotik leihorreratzen. Sei zipoteak, itxuraldatuak, hegiratu direnean, urde mainatuen idurikoak ziren, erdi biluziak!
|
|
|
Krixtau zenbaitek behatzen zuten barruko paretetan zaintzale bezala aurkitzen ziren saindu irudieri, haietarik zeinek izanen ote zuen Jaun Goikoarenganik ordena, gure Gorriak, toki santuan berean ilhaun bilakaraztekoa! Beste
|
batzuek
apaizari zuten behatzen, uste baitzuten honek, zerbait graziaren bitartez, hor berean erre ta zipilaraziko zituela! Bai, zera!
|
|
|
Iratzartze latza xakurrarentzat. Erausi korrinka
|
batzu
zariozkala, aments gaixto batetik iratzartzen balitz bezala! Behorra ere izitu zuen.
|
|
|
Nola zoatzan, buruak apalduz, gortez kanpo aldera. Beste
|
batzu
zakurra setiatu nahiz ari, bainan hau, ausikika lotzen. Azkenean, inguruko soldado zaintzaletarik batek sastakai ukaldi batez moztu du soka hori.
|
|
|
Mikeleren armairua ikertua zuten jadanik. Hor hatzemanak baitzituzten ilar ontzia iduriko beste
|
batzuk
! Bai eta ere dirdiragailua iduriko lotgailu bortitza.
|
|
|
Gorriak, harrituki, elgarri behaka zeuden, aurpegi gorri beltzean zenbait! Zuri beltzean beste
|
batzu
! Musker kolore eta izerditan besteak, buruak apalik, bainan kadiretan jarririk.
|
|
|
Ahatik, ez du uste bezain laster eskuratuko gogoz eskatzen duen zorion betea. Zigorkada eta pairamen latz
|
batzu
jasanaraziko dizkiote sorginek, arrebaren aurka hartuak dituen urratsetarik gibelatuko den artean.
|
|
|
Hortako ere da gai, hurbileko Porroxkenea deitu etxean logela baten aloiatzeko. Horgo nagusi etxekandereak, Xemartin eta Maria, senar emazte xahar
|
batzu
dira, hein bat akituak ere. Horregatik dizkie nexka horrek etxeko garbitze guziak egiten, goizeko seietarik zortziak artean, ostatuko lanetarat joan baino lehen.
|
|
|
Ikus zenezake berrogei urte dituen nere bihotz hau, bizian lehen aldikotz dela amodioaz eskale xumea zu zaren bezalako miresgarriaren aurrean. Sinesten dut, nekezia eta traba aunitz pairatu duzula! Bainan, orain iduri luke, sakelak bete ondoren, besteak ez deus
|
batzuentzat
hartzen dituzula. Iduri zerbait mendekioren menean nahi duzula mundu guzia ezarri.
|
|
|
Arrotza daukate. Lan bidez makinaria da eta jeinu arradokoa dela ezaguturik, balitzandar zenbaitek eginaraziak dizkiote jadanik motor eta makina
|
batzuen
antolatzeak. Bere autoa ere ordulari bat bezala itzularazten du zuzen, garbiki eta dirdiran.
|
|
|
Larunbat goiz honetan berina garbitzen ari da. Emazte eta gizon
|
batzueri
kafeak banatuak dizkiete. Aurpegia du itzaltsu eta mugimendu eskergabea.
|
|
|
Hala ere, Peio tirriatzen da zerbait argitasun ukaitera. Mikeleri galde
|
batzuk
egiten diozkala: Bono! zuk ekarria naizu naski eritegira?
|
|
|
Zeleztina jokariak, bere jaka beltztua soinetik ken eta torratu du Peioren jantzietan. Beste
|
batzuek
gisa berean torratzen dituzte berenak Peioren aurpegia ere beltzten dutela. Tira biraka dabilate amerikanoa denen artean, talo batzu ere emaiten dizkiotela.
|
|
|
Beste batzuek gisa berean torratzen dituzte berenak Peioren aurpegia ere beltzten dutela. Tira biraka dabilate amerikanoa denen artean, talo
|
batzu
ere emaiten dizkiotela. Batek zigarro zartatu baten parte beltztua ahoan ezartzen dio erranez: Uste huen naski gutaz irri egitea!
|
|
|
Zenbait egun lehenagotik lotuak dira horretarako apailueri: etxe bazter garbitze,
|
batzuek
ate leihoak tindatuz, gorri edo berdez, beste batzuk aldiz etxe horma edo" murruak" xuri berrituz. Zenbait aste lehenago, gazteriak finkatuak zituen Herriko Etxean, auzapez eta kontseilukoen baimenarekin, besta egun horietako egitarauak:
|
|
|
Zenbait egun lehenagotik lotuak dira horretarako apailueri: etxe bazter garbitze, batzuek ate leihoak tindatuz, gorri edo berdez, beste
|
batzuk
aldiz etxe horma edo" murruak" xuri berrituz. Zenbait aste lehenago, gazteriak finkatuak zituen Herriko Etxean, auzapez eta kontseilukoen baimenarekin, besta egun horietako egitarauak:
|
|
|
Kontseiluko zenbait ere hor ditu berekin. Emilio Mizpirategi, koplakari eta iragarlea ere hor dabila
|
batzu
eta bestekin solas eta irri. Gazteak hurbildu zaizkiete, hauek, musikarieri dei eginez, galdetu dute orok batean kantatzea Balitzaneko" Himo" edo Ereserkia.
|
|
|
Eta ni xoratua! Erran nion baietz, utziko nituela segur nere ileak luzatzera aztaletaraino behar bazen ere! Zer ez nezake egin zurekin aldi goxo
|
batzu
jastatzeko asmoan! Nahi duzunean zatozkit! Izengoiti bat emanen dizut:
|
|
|
Hirurehun bat lagun bildu da bil toki honetara.
|
Batzu
besteeri agurka ahopetik. Artetan behako bat emanez taulagain aldera.
|
|
|
Pialle ile mozlea, gizon mehe luxe bat da. Erhi luxe xuri
|
batzuk
aintzinatzen ditu esku emaiteko.
|
|
|
Jende zenbait irriz ari ziren. Beste
|
batzuek
oihukatzen zuten Mizel Konkorraren hutsa ere bazela. Gorri edale ona izanez, menturaz, pixka bat mozkor airean zela edo...
|
|
|
Egia da, gorri beltzatuak ginela bai! Galtzetarat ere tirrita
|
batzu
eskapatuak bai! Bainan, soropilan etzanak izan arren kemena xuxen ginaukan!
|
|
|
Baginakien basaberea oraindik bide horietan zabilala eta berdin berriz gutaratu zaitekela, emaztekiari galdetu bainion: Zer berri da karrika horretan, Ernextina. Berri pollitak, hor ere! Badakizute Hemen Bada Denetarik saletxean mirail edo izpiluz apaindu ate haundi
|
batzu
dituztela. Pintarreneko zezenak, etxetik eskapirik, lau hatzkadan, karrikan barna zoalarik, izpilu horretan ikusi du bere burua!
|
|
|
Jende ainitz irriz eta esku zartaz ari ziren, beste
|
batzuk
ixilik bazeuden ere. Entzule bat xutitu eta galdetu dio Manezi: Errazu bainan...
|
|
|
Entzulek badakite krixtaila bezain garbiko eleketaria zarela! Gezurrik ez dela zure hitzetan, ttipi ttipi
|
batzuk
baizik!
|
|
|
Badu zenbait egun, ene denda lantegian ile mozten ari nintzen. Baziren lagun
|
batzu
jadanik etorriak, beren aldiaren haiduru zaudenak, Petan Gorria, Bittor Sakelenekoa eta horren adixkide haundia den Mikele Hegoarra. Hona non oto eder batetarik jeutsi eta sartzen diren bi jaun ene dendarat.
|
|
|
Nehor ezin mentura zerbait erraitera.
|
Batzu
besteri behaka. Noiz eta ere, Mikele Hegoarrak galdetzen baitio: Barkatu jaun Musilonda, ene adixkide honek eta nik bagenuke zuri zerbait galdetzeko. Sentsuduna balinbada zuen galdera, oro beharri nagokizute zuek zerbitzatzeko asmotan.
|
|
|
Bittorrek: Abere
|
batzuen bitartez
ahulagoeri pairarazten diren laidoak dira. Zer abere mota. Zerriak. Hum... Aberea bera higuingarri bezain ona jateko!
|
|
|
Hegoan," Kinkila" eta" Hartza" bataiatuak dituzte. Indar joko
|
batzuetan
irabazten dute zenbait diru. Oto Marka baten iragarpena ere egiten du" hartz" horrek, horren zain ginarrien heinekoak direla otoarenak ere.
|
|
|
Mikelek: Marro koskari latzgarri
|
batzuk
dira! Auzo gaixto horrek alorrerat sarrarazi dituenak, zerriekin batean!
|
|
|
Iztilez emokatua! Alda malda
|
batzu
eginez, ziolarik bigarrena lehenbiziko kolpean, seko, hilik ezartzen zuela! Zerriak, iziturik, sasupera joanak ziren gordetzera.
|
|
|
Haurdanik Balitzaneko ostatuetan lan egiten du. Mihi gaixtokeria
|
batzuek
eman zioten izengoitia" Ixter arin". Geroxago ikusiko dugu jelosiaz eta faltsukeriaz azaldu lizunkeria zela.
|
|
|
Bai, ta, nitaz urrikaldu zen santu handia. Ez dakit nola, burua itzul eta oartu nintzen zilo gune bati, zeinetarik arbola eder
|
batzuen
kaskoak ageri baitziren. Harat jo nuen lau pataka eta pirripitaka.
|
|
|
Ixil geldian eta bekoz beko ginauden ordu latz horretan lehoina hasi zen airearen usnatzen! Mutur zimurdura
|
batzu
egiten zituen. Ene erorgailuen usaina hedatzen hasia baitzen.
|
|
|
Gozo gozoan bazkaldu ondoren, kanporatu nahi izan dute hiruek, madari ondo
|
batzuen
itzalean den harrizko alku batean jarririk emanez. Hor da ikuspegi bat nondik mirets baititake euskal mendi eta zelai zoragarrietarik parte bat.
|
|
|
Sugar, otso zakurraren tegia geroztik bilakatua zena. To, dio Aitatxik, lehenago basabere zaintzeko hautako tresna zian! Hire amak ere badik zenbait egonaldi eginik, garrasia
|
batzu
eginez basabereak ongi zaintzen zituela. Behin ebatsi egin zaiguteian.
|
|
|
Kattaline, brixtez xutitu eta doakio senarrari eta salatzen ahopetik beharrira Bittorren hautua! Itzuli eta etxera buruz doa kafe
|
batzu
berotuko dituela erranez.
|
|
|
Bittorrek erran diolarik Leixturreko Helena duela maite, aitatxi Manexun alegrantzian sartu da: To, haurra, segur nauk zuen bien amak bozkarioan daudela. Maiana Xorroxtegi eta hire ama arreba
|
batzu
bezalakoak izanak dituk haur haurretik.
|
|
|
Ainitzek oraino etzuten ikusia herriratuz geroztik.
|
Batzu
eta besteekin ele zenbait baizik ez ibiliz: O! baakizu, sobera denbora du ni hemendik joaiteak..
|
|
|
Balitzaneko bi ostatuetan lan egiten du aldizka. Lizunkeria
|
batzu
azaldu zituzten, horri zoazkienak Marie Leona ‘ixter arin’ deitzerainokoan, bainan honek bere obretan erakutsiko du balitzandarreri, bertute arradoko nexka dela.
|
|
|
Aldean duen beste bertsularia ere Balitzanekoa da, Emilio Mizpirategi. Zenbaitek" Emilio profeta" eta beste
|
batzuek
" Emilio iragarlea" deitzen dute. Bertsulari ona eta bestalde omore onekoa.
|
|
|
Gazte
|
batzuek
txalotzen dute, besteak aldiz pentsaketan zer mirakuilu argitaratu nahiz den Emilio hola mintzo... Peio Xorroxtegik auzapezari beharrira: Bono, gizon hau, apostu, erho zenbait da!
|
|
|
Zenbaitek deitzen dute: " sekaila", beste
|
batzuek
" zimela". Bilo hori eta kolorez argia, sudur zorrotz bat, kokotz luze bat, beharriz badu aire eiharen eite.
|
|
|
Zenbaitek zioten behar zela gizon hau aztaletarik estekatu eta buruz behera ezarri, gero zilkoan eman tirahalako bi ukabil sista!
|
Batzuek
hau! Bestek hura!
|
|
|
Zenbaitek zioten Damatit Urdekaren deabrukeria zela! Beste
|
batzuek
aldiz deabruaren urdekeria! Zenbait baziren kexu zirenak ere:
|
|
|
Jende alde bat plazan egon bada, bestea ostatuetara buruz joan da. Zintzur bustitze eta kalakaldi baten egiteko
|
batzu
eta besteekin.
|
|
|
Familia hori haunditzera eta edertzera doala eta, bazkari honetan ibiliak izan diren solasak etxekorrak dira. Ahantzi nahi dituzte,
|
batzuek
besteeri, garai desberdinetan egin dituzten ximiko eta sorginkeriak. Ez dituzte, gerorako, beren gogoetan haziko batzuk besteren alderat zor duten eginbide eta atxikimendua baizik.
|
|
|
Ahantzi nahi dituzte, batzuek besteeri, garai desberdinetan egin dituzten ximiko eta sorginkeriak. Ez dituzte, gerorako, beren gogoetan haziko
|
batzuk
besteren alderat zor duten eginbide eta atxikimendua baizik. Apairu eta aratsalde arrado bat elgarrekin gozaturik jeutsi dira behereko jangela haundi horietara.
|
|
|
Harrabots handia egiten dutenak.
|
Batzuk
kantuz, besteak ixtorio eta irri.
|
|
|
Lau pilotariak ere bai. Beste balitzandar gazte
|
batzuek
inguratzen dituzte nonbaitik etorri arrotz horiek. Jendea izitzen hasi da, zer behar ote den gertatu mintzen ari den giro honetan.
|
|
|
Aratsaldeko lauak irian, ikusten dira balitzandarrak,
|
batzuk
xirrindulaz edo beribilkorrez doazela bestara. Besteak gozo gozoa oinez.
|