2013
|
|
3 Zuetako
|
batzuentzat
, beharbada, posta elektronikoa erabiltzen duzuen lehen aldia izango da. Beraz, hemen dituzue horretarako jarraitu behar diren urratsak:
|
|
Euskal Herriko beste lurralde bateko kideekin harremanetan jartzean, elkarrekiko begirunea adierazteko, ondo legoke bestearen euskalkiko hitz edo esapide
|
batzuk
esateko saiakera egitea.
|
|
Asko dira, gure eguneroko bizitzan, elkarri begirunea adierazteko erabiltzen ditugun esapideak edo gizalege formulak. Hemen dituzu horietako
|
batzuk
.
|
|
Toki
|
batzuetan
" atzaldeon/ atsaldeon", eta, beste batzuetan," arrastion". Batzuetan," ongi izan", eta, beste batzuetan," untsa izan" & Zalantzarik gabe, halako esapideak beste euskalki batzuetan esaten jakitea oso ongi etorriko zaizu elkartrukea iristen denerako.
|
|
Toki batzuetan" atzaldeon/ atsaldeon", eta, beste batzuetan," arrastion". Batzuetan," ongi izan", eta, beste batzuetan," untsa izan" & Zalantzarik gabe, halako esapideak beste euskalki
|
batzuetan
esaten jakitea oso ongi etorriko zaizu elkartrukea iristen denerako.
|
|
Aurrekoan aipatu nian pertika jauzilaria nintzela. Laster, Espainiako proba
|
batzuetan
parte hartuko diat eta ezin nauk entrenatu gabe geratu zuen etxean nagoenean.
|
|
Jokamoldearen berri emateko adjektiboak erabiltzeaz gainera, hainbat esamolde daude, gure hizkuntzan, pertsona baten nolakotasuna eta izaera deskribatzeko. Ikus ditzagun horietako
|
batzuk
.
|
|
Ikusi duzun bezala, leku deskribapenetan, adjektiboak baliagarriak zaizkigu sentimenduak, inpresioak eta sentsazioak helarazteko. Adjektibo horietako
|
batzuk
bildu ditugu jarraian, euskalki batetik eta bestetik hartuak.
|
|
Sailka itzazu izenak hiru irizpide horien arabera. Kontuan izan izen
|
batzuk
zutabe batean baino gehiagotan jar daitezkeela.
|
|
eder bat eta larruzko jarleku
|
batzuk
; (b) maindire zuriz estalitako
|
|
Leku deskribapenetan, deklinaturik ageri dira aipatzen diren leku horretako elementuak. Hona hemen adibide
|
batzuk
:
|
|
Truke horretan eroso egoteko, hainbat informazio trukatu duzue, elkarri galderak eginez eta erantzunez, jendeak eta tokiak deskribatuz, abestiak partekatuz& Asko ikasteko aukera izan duzu, ezta? Baina, garrantzitsuena, ikasitakoa beste egoera
|
batzuetarako
ere baliagarria izango zaizula da. Ea egia den!
|
|
Informazio trukea ez dugu edonola egingo; elkarbizitzarako oinarrizko arau
|
batzuk
kontuan hartuta bideratuko dugu. Zein dira, bada, oinarrizko gutxieneko horiek?
|
|
Beste herrialde
|
batzuetako
gazteekin esperientziak partekatzeko.
|
|
2 Bizitzako une
|
batzuk
beste norbaitekin partekatzera goazenean, oso interesgarria izan daiteke beste batzuek bizi izandako antzeko esperientziak ezagutzea. Entzun dezagun nola bizi izan duen esperientzia hori Altsasuko zuen adineko gazte talde batek.
|
|
2 Bizitzako une batzuk beste norbaitekin partekatzera goazenean, oso interesgarria izan daiteke beste
|
batzuek
bizi izandako antzeko esperientziak ezagutzea. Entzun dezagun nola bizi izan duen esperientzia hori Altsasuko zuen adineko gazte talde batek.
|
|
Beste kultura errealitate
|
batzuetara
hurbiltzea, eta haietako giroan murgiltzea.
|
|
4 Bideoaren izenburuan adierazten den bezala, elkarrizketaren helburua Mertxek bere buruaren aurkezpena egitea zen: izena, jaioteguna, zaletasunak& Baina elkarrizketatzaileek ba omen zituzten beste hainbat galdera prestatuta, azkenean egin ez zituztenak, horietako
|
batzuk
desegokiak zirela esan zietelako.
|
|
Bi herrietako euskalkiei buruzkoa, haien euskalkian hitz edo esapide
|
batzuk
esateko eta haiekiko begirunea agertzeko.
|
|
Badirudi Europako mitologia zaharreko jainkosa
|
batzuekin
izan dezakeela zerikusia: besteak beste, greziarren Persefonerekin, erromatarren Proserpinarekin, edota eslaviarren Mati Zemilia" ama lurra" rekin.
|
|
1 Bes e izen
|
batzuk
|
|
Aditzak, molde jokatuan, ekintzaz edo egoeraz gain, beste hainbat informazio ematen du: ekintzan parte hartzen duten pertsonak, ekintzaren denbora& Pertsonei dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza
|
batzuetan
baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza batzuetan. Hona adibide batzuk:
|
|
Aditzak, molde jokatuan, ekintzaz edo egoeraz gain, beste hainbat informazio ematen du: ekintzan parte hartzen duten pertsonak, ekintzaren denbora& Pertsonei dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza batzuetan baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza
|
batzuetan
. Hona adibide batzuk:
|
|
ekintzan parte hartzen duten pertsonak, ekintzaren denbora& Pertsonei dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza batzuetan baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza batzuetan. Hona adibide
|
batzuk
:
|
|
1 Irakurri berri duzun poemaren bertso lerroen tartean berri
|
batzuk
idazteko ahalegina egingo duzu, ematen dizkizugun ereduei jarraituz. Izenak aldatu egin dira, eta, horien baitan, aditzetan ere aldaketak egin dira.
|
|
2 Identifikatu berri dituzun hitzak beste
|
batzuez
ordezkatuz, tristura adierazteko ez ezik, beste hainbat sentimendu adierazteko ere erabil liteke bertso hori: haserrea, ausardia& Seiko taldetan jarrita, taldekide bakoitzak olerkiaren eraldaketa bat egingo du, honako jarraibide hauek baliatuz:
|
|
Ondoren, bakoitzak paper batean idatziko du zer hitz erlazionatu dituen eta zein den lotura horretarako arrazoia. Ikus ditzagun adibide
|
batzuk
:
|
|
2 Bolumenaz gain, badira hitz horiek indartzeko beste modu
|
batzuk
. Jarraitu, binaka, probak egiten.
|
|
Poemak ezagutu dituzu,
|
batzuk
irakurri, beste batzuk antzeztu& Iritsi da unea, beraz, zure lana ezagutzera emateko. Izan ere, irakasleak honela esan dizue:
|
|
Poemak ezagutu dituzu, batzuk irakurri, beste
|
batzuk
antzeztu& Iritsi da unea, beraz, zure lana ezagutzera emateko. Izan ere, irakasleak honela esan dizue:
|
|
2) Bestetik, gogoratu, 45 eta 61 integrazio jardueretan, testu
|
batzuen aldeko
hautua egin duzula bildumarako; eta hiru osagaiko autorregulazio jardueretan (21, 44, eta 60 jarduerak), zehaztuta dituzu testuek bete behar dituzten hainbat ezaugarri. Horiek ere lagunduko dizute bildumarako aleak aukeratzen.
|
|
Entzun berri duzun saioak" Bihotzari buruz" du izenburua, eta sentimenduei buruz jardun dute. Bertan, beren iritzia ematen izan dira guraso
|
batzuk
, gazte bat, idazle bat, irakasle bat, aktore bat eta psikologo bat. Batek baino gehiagok azpimarratu dute zer nolako garrantzia eta onurak izan ditzakeen norberaren bizipenak eta sentimenduak jasotzen dituen koadernoa, egunerokoa, ohar liburua, grabazioa edo dena delakoa edukitzeak.
|
|
Mundiala! Duela urte
|
batzuk
ikasleei proposatu nien poema bilduma bat eta errezitaldi bat egingo genituela. Batzuek gogo txarrez
|
|
Duela urte batzuk ikasleei proposatu nien poema bilduma bat eta errezitaldi bat egingo genituela.
|
Batzuek
gogo txarrez
|
|
egin zuten, beste
|
batzuek
ikastolako ariketa moduan, hiruzpalau emozionatuta& Zenbat gozatu eta ikasi nuen&!
|
|
1 Hainbat izenburu posible dauzkazu hemen. Beharbada,
|
batzuk
ezagunak egingo zaizkizu. Baten bat gustatzen al zaizu zure lanerako?
|
|
1 Entzun jarraian datozen audioak, eta esan honako hitz hauetako zeinekin lotuko zenukeen bakoitza. Beharbada, hor ez dauden beste hitz
|
batzuk
iradokitzen dizkizute. Idatz itzazu.
|
|
Askotan, beharrezkoa ere ez da; nahikoa da sentimenduak bizitzea, onartzea eta, nahi izanez gero, partekatzea. Halere, adierazi nahi badugu testu bat zergatik gustatu zaigun edo ez zaigun gustatu, zer sentiarazi digun eta zergatik& baliagarria izango zaigu egitura jakin
|
batzuk
ikastea.
|
|
1 Honako bi zutabe hauetako hitzak lotuz, adierazi, ahoz, zerekin erlazionatzen duzuen eta zer esanahi ematen diozuen kolore bakoitzari. Kolore horiek hemen ez dauden beste elementu
|
batzuekin
erlazionatzen badituzue, adierazi zein diren.
|
|
3 Haren ondoan dagoen kideak sentimendu bera adieraziko du, baina beste keinu
|
batzuk
eginez.
|
|
2 Bi testuetan hitz
|
batzuk
nabarmenduta daudela ikusi duzu. Jarri arreta horietan, eta erantzun galderei:
|
|
Zer irudika dezakete
|
batzuek
eta besteek?
|
|
1 Pentsa ezazu sentimenduekin erlazionaturiko zera horren inguruan, zer den, nolakoa, zertarako&, eta asmatu izena. Hona hemen adibide
|
batzuk
: bihotzgailua, asperina, maitemin soroa.
|
|
Malko guztiak ez dira berdinak:
|
batzuk
berehala lurruntzen dira; badira ur geldiez osatuak
|
|
Malko guztiak ez dira berdinak:
|
batzuk
berehala lurruntzen dira; badira ur geldiez osatuak
|
|
Une
|
batzuetan
ni baino sendoagoa da bideko hautsa ere.
|
|
2 Osatu dituzun bikoteetatik, aukeratu egokienak iruditzen zaizkizunak, eta horiek nahiz zuri bururatzen zaizkizun beste
|
batzuk
erabiliz, idatz ezazu testu poetiko bat erakartzen zaituen pertsonarentzat.
|
|
A) Maiorazkoa, erakunde gisa, Gaztelan sortu zen XIV. mendean, eta Berant Erdi Arotik XIX. mende bitartean ezaugarri bertsuekin mantendu zen. Euskal lurralde
|
batzuetara
ere igaro zen, Gaztelako koroaren mendeko ziren Araba, Gipuzkoa eta Bizkaira lehenik, eta Nafarroara geroago, hain zuzen ere, XVI. mendean.
|
|
Kasu
|
batzuetan
, sarreraren erakargarritasunak baldintzatzen du irakurleak testua irakurtzen jarraituko duen ala bere horretan utziko duen; garrantzitsua da, beraz, informazioa modu erakargarrian ematea.
|
|
Abereak mugiarazteko erabiltzen da gaur maiz. Hala eta guztiz ere, baditu bestelako erabilera
|
batzuk
: batetik, ibiltarien laguna da, eta bestetik, neurtzeko tresna modura ere erabili izan ohi da.
|
|
Paragrafoak, antolatzaileak& Horiez gain, testuko ideiak ondo adierazteko hizkuntzak eskaintzen dituen beste baliabide
|
batzuk
landuko dituzu jarraian: erreferentzia mekanismoak edota anaforak.
|
|
Horiei erreferentzia mekanismoak edota anaforak esaten zaie. Hauek dira horietako
|
batzuk
:
|
|
" Artzaintza Euskal Herrian". Testuko pasarte
|
batzuk
hautatu ditugu, eta horietan zenbait hitz eta hitz multzo letrakera lodiz daude.
|
|
Euskal balea
|
batzuek
orban zuriak izaten zituzten azpialdean.
|
|
Garai batean, moztutako adarrekin ikatza egiten zen, txondorretan erre egosi ondoren. Adar
|
batzuk
itsasontziak egiteko erabili izan dira, edo goldeen piezak egiteko. Adar punta finenak aziendentzat edo sutarako izaten ziren.
|
|
1 Edozein dokumentu maketatu aurretik, edizio ezaugarri mordoa aurreikusi behar izaten da. Hemen dituzu alderdi horietako
|
batzuk
. Ezagutzen al dituzu?
|
|
c) Hautatu duzun ereduaren arabera, edizio ezaugarri
|
batzuk
edo beste baliatu behar izan dituzu. Zein izan dira horiek?
|
|
1 Bikoteka jarrita, eztabaidatu testuetako irudien egokitasunari eta baliagarritasunari buruz. Hona eztabaida gidatzeko pista
|
batzuk
:
|
|
a) Gako hitza: pertsona
|
batzuek
bakarrik ezagutu edo ulertzen duten hitz, zenbaki edo bestelako zeinusegida.
|
|
Bere soiltasunean, sakon eta indartsu. Gainera, musikariek garai berrietara egokitzen jakin dute, txalapartaren doinuak beste estilo
|
batzuekin
nahasiz, aberastuz.
|
|
Mundu osoan bidaiatu dute beren txalapartarekin, gure musika tresna zaharra era guztietako musika estiloekin nahasiz; hala egin dute Indian, Saharan, Mongolian& Horren emaitza da Nomadak Tx filma. Bi txalapartariek pertsonen eta kulturen arteko elkargune bihurtu nahi izan dute txalaparta, eta agerian utzi dute gai dela beste musika
|
batzuetara
egokitzeko eta garai berrietara moldatzeko. Tresna zaharrarekin doinu berriak sortu.
|
|
Testuetan, hitzezko informazioaz gain, badaude beste alderdi
|
batzuk
informazioa emateko txertatzen direnak: irudiak (argazkiak, ilustrazioak).
|
|
irudiak (argazkiak, ilustrazioak). Irudi
|
batzuek
informazio gehigarria ematen dute, hau da, testuan jasota dagoena osatzeko balio duena: esandakoaren adibidea, azaldutako kontzeptu baten irudia, prozesu baten irudikatzea& Beste irudi batzuek testuan hitzez esandakoa ulertzen laguntzen dute:
|
|
Irudi batzuek informazio gehigarria ematen dute, hau da, testuan jasota dagoena osatzeko balio duena: esandakoaren adibidea, azaldutako kontzeptu baten irudia, prozesu baten irudikatzea& Beste irudi
|
batzuek
testuan hitzez esandakoa ulertzen laguntzen dute: eskemak, mapa kontzeptualak
|
|
Gaur egun, ordea, ahozko tradiziotik zetorren familia transmisioa eten egin da, eta, hura berreskuratzeko helburuarekin, bilketa lan handiak egin dira. Bilduma klasiko handi
|
batzuk
dauzkagu gure artean; kontuan hartzekoak dira, esate baterako, Joxe Miel Barandiaranek, Resurrección Maria de Azkuek eta Manuel Lekuonak egindakoak.
|
|
b) Zuen kolaborazioa eskatzen duen gutunean, behin eta berriz irakurtzen ditugu kultura eta tradizio hitzak. Bi kontzeptu horiei buruzko argibideak ematen dituzten testu labur
|
batzuk
bildu ditugu hemen. Zein aukeratuko zenukete norbaiti azaldu bazeniote zer den tradizioa eta zer kultura?
|
|
Antzina, gazteek erritu
|
batzuk
egin behar izaten zituzten haurtzarotik gaztarora igarotzeko; horiek gaindituta, pertsona heldua zirela frogatzen zuten. Gure artean, erritu horietako batzuk ziren, adibidez, inauterietan parte hartze berezia izatea, dantzari izatea, herriko festak antolatzea, San Joan suaren gainetik salto egitea& Esate baterako, Luzaiden, haurrek herritarren aurrean dantza egiten zuten egunetik aurrera, gazte bihurtzen ziren:
|
|
Antzina, gazteek erritu batzuk egin behar izaten zituzten haurtzarotik gaztarora igarotzeko; horiek gaindituta, pertsona heldua zirela frogatzen zuten. Gure artean, erritu horietako
|
batzuk
ziren, adibidez, inauterietan parte hartze berezia izatea, dantzari izatea, herriko festak antolatzea, San Joan suaren gainetik salto egitea& Esate baterako, Luzaiden, haurrek herritarren aurrean dantza egiten zuten egunetik aurrera, gazte bihurtzen ziren: " Etxeberriko mutikoa, jadanik, dantzaria da".
|
|
Testu
|
batzuetan
, aldizkari eta egunkarietako artikuluetan, sarrera bat egon ohi da, testuaren laburpena egiten duena eta alderdirik esanguratsuenak biltzen dituena; testuak azalduko diguna ulertzen laguntzen du.
|
|
e) Herri
|
batzuetan
zergatik erretzen da Olentzero neguko solstizio egunean?
|
|
Testuetako irudiek, askotan, azalpen labur
|
batzuk
izaten dituzte oinean; horiek ere kontuan izatea komeni da, informazio iturri izan baitaitezke.
|
|
jakin dute, txalapartaren doinuak beste estilo
|
batzuekin
nahasiz, aberastuz.
|
|
Egon lasai, unitate honetan ikasitakoek arrastoa utziko dute eta. Zalantzarik gabe, hemen ikasi duzuena beste egoera
|
batzuetan
baliatu duzue.
|
|
Aldizkarirako idatzi behar dugun artikulurako informazioa, askotan, beste testu
|
batzuetatik
eskuratu dugu. Informazio iturritzat darabiltzagun testuetan informazioa azkar bilatzen, hautatzen eta erregistratzen trebatzea komeni zaigu.
|
|
a) Sestra kurba guztiak ez dira berdinak,
|
batzuk
argiagoak dira, beste batzuk ilunagoak. Zer adierazten dute sestra kurba ilunenek?
|
|
a) Sestra kurba guztiak ez dira berdinak, batzuk argiagoak dira, beste
|
batzuk
ilunagoak. Zer adierazten dute sestra kurba ilunenek?
|
|
uen balizko bizileku berriaren kokapena ezagutu duzue, baita erliebea ere; baina leku bat egokia den ala ez erabakitzeko garaian, badira beste ezaugarri fisiko esanguratsu
|
batzuk
ere; hala nola, zer eguraldi egiten duen, zer klima duen, hango
|
|
Zenbaitetan, beste datu
|
batzuk
ere jarri ohi dira diagramaren informazioa osatzeko; esate baterako: leku horretako koordenatu geografikoak, altitudea, tenperatura bitartea (tenperatua beroenaren eta hotzenaren arteko aldea), urteko prezipitazio kopurua
|
|
Gizakion beharrak asetzeko, giza jarduerek eragiten dituzten ondorio
|
batzuk
ikusi ditugu jada. Gai berarekin jarraituz, hainbat kasuren azterketa egingo duzue talde txikitan; ondoren, ikaskideekin ateratako ondorioak eta balioespenak partekatuko dituzue.
|
|
3 Giza jarduerek herrian sortzen dituzten eraginak aztertu, adostu eta idatzi taldeko iritzia. Horren lagungarri, beste ikasle
|
batzuek
beraien herriari buruz egindako balioespena eskaintzen zaizue.
|
|
1 Hemen, beste ikasle
|
batzuk
hautatutako bizilekuari buruzko balioespenak dituzue. Bereiz itzazue euron aukeraketari ikusten dizkioten alderdi positiboak eta negatiboak.
|
|
1 Europako estatu
|
batzuen
hiriburuen izenak
|
|
2 Europako herrialde
|
batzuen
izenak
|
|
3 Europako eskualde
|
batzuen
izenak
|
|
3 Gure Lurrean, naturak eragindako aldaketa handiak izan dira. Azter itzazu Euskal Herrian eta beste leku
|
batzuetan
gertatu diren zenbait kasu.
|
|
izileku berria hautatu duzue, eta datozen jardueretan hainbat ezagutza jasoko dituzu hautatu duzun bizilekuaren ezaugarri
|
batzuk
balioesteko; hala nola, non dagoen (kokapena), han zer ordu den (ordu eremuak) eta nolako ingurua duen (erliebea); izan ere, baldintza horiek guztiek eragina izaten dute gure bizitzan.
|
|
Orain arte, hainbat lurralderen kokapena, erliebea, eguraldia eta klima aztertu ditugu, baina badaude lurralde bat deskribatzen duten beste elementu
|
batzuk
ere: landaredia, animaliak...
|
|
Behar baduzue, eskema edo apunte labur
|
batzuk
eraman.
|
|
Maleta prestatzeko dituzuen zalantzak argitzeko, eguraldiari buruzko informazioa bidaltzen dizuet. Buenos Airesen, gaur, azaroaren 6an, eguzkia egiten du, baina badira laino bakan
|
batzuk
ere. Tenperatura epela da hiriaren iparraldean, 20 C ingurukoa, beroagoa ekialdean, 23 C eta freskoagoa hegoaldean, 18 C ingurukoa.
|
|
1 Talde handian, adibideetan gizakion beharrak asetzeak sortzen dituen ondorio
|
batzuk
aztertuko dituzue. Hasteko, azal ezazu argazkiak zer iradokitzen dizuen.
|
|
Mapa digitalen aplikazioetan hainbat eskalatako mapei behatzeko aski da mapak handitzeko/ txikitzeko aplikazioak ematen duen tresna erabiltzea. Eskala horretan, zuen herriko mugen inguruan, han hemenka, toponimo edo leku izen
|
batzuk
agertuko dira. Adieraz itzazue diagraman.
|
|
Horrela dela uste al duzue? Horri buruz hausnartzen laguntzeko, adineko lekuko
|
batzuen
hitzak dituzue hemen.
|
|
Aipatu dugu puzzleetan Historiako aro
|
batzuk
agertzen direla, baina horretan hasi aurretik, ikus dezagun ea gogoratzen duzun historia zer den, nola antolatuta dagoen eta irudikatzeko zer modu dituen.
|
|
Aroa ezaugarri komun
|
batzuk
(gizarte antolaketa, ekonomia&) dituen denbora tartea da.
|
|
c) Aro
|
batzuk
Historiaurrean kokatzen direla esaten dugu; beste batzuk, aldiz, Historian. Ea bakoitza dagokion garaian kokatzeko gai zaren.
|
|
c) Aro batzuk Historiaurrean kokatzen direla esaten dugu; beste
|
batzuk
, aldiz, Historian. Ea bakoitza dagokion garaian kokatzeko gai zaren.
|
|
a) Zerrenda itzazu zure bizitzako 6/ 8 ekintza esanguratsu (opor berezi
|
batzuk
, eskolan sartzea, anai arreben jaiotza&) eta irudika itzazu honen antzeko ardatz batean.
|
|
Horiek aztertuta, garaiko gizarteak zituen ohiturak eta bizimodua ezagut ditzakegu. Horretan jarduteko, Antzinaroko eraikin
|
batzuei
behatuko diezue orain, aurreko unitatean jada landu zenuten Google Maps erabiliz.
|
|
Harrizko zutabez hornitutako eraikina, aurrean eskailera
|
batzuk
ditu; ez du teilaturik.
|
|
Jasandako trauma psikologiko batek eragindakoa da. Krisialdiaren ondoren, gertaeraren testuinguru osoa gogora ekar dezake, baina oroimenean hutsune
|
batzuk
sortzen zaizkio pazienteari, eta ez du gogoratzen gertaera zehatza. Gero, pixkanaka, oroitzapen osoa etorriko zaio.
|