|
2000
|
|
|
—ihardetsi zion osabak, hark ere hatza luzaturik—: Noiz zabalduko dituzue begiak, ez beldurraren leihorat,
|
baina
zientziaren eta jakintasunaren leihorat?
|
|
|
—Beraz, Galileo zientziaren alde hil zitekean,
|
baina
zientziaren alde bizitzea erabaki zian, eta, hargatik, zientzia irabazten atera zuan.
|
|
|
Eta oroitzen dut ezen erran niola, ez mihiz baina bai buruz, haserre: " Zientzia, zientzia...
|
baina
zientzia Apu leioren urrezko astoa da, zure ahotik zurrunga egiten duenean!" Eta hura erran eta, handik gutirat, gitarraren nota urrunak aditu nituen berriro, eta napolitarraren boza. Eta iduritu zitzaidan ezen boz hura, mementu batean, deika ari zitzaidala.
|
|
|
Zientziak ‘perplexitas’ ahazten du maiz, pentsatuz edozein arazotarako metodologia bat badagoela.
|
Baina
zientziak ezin ditu paradoxa etiko eta estetiko guztiak azaldu metodologia batetik (Aristotelesek etika posibilitatearen jakiturien artean sartu zuen eta zientzia beharrezkotasunaren jakiturien artean; Kantek lehenengoa arrazoimen praktikoan sartu zuen eta bigarrena arrazoimen teorikoan). Zientziak ezin ditu mirari etiko eta estetiko guztiak isildu, Wittgensteinek etikari buruzko hitzaldian agerian utzi duen moduan:
|
|
2001
|
|
|
‘Ez dut ondo ulertzen zer nahi duen esan esaldi horrek, historiak oraina jaten duela,
|
baina
zientzia mailan behintzat alderantziz gertatzen dela esango nuke, historia orainak jaten duela... ’
|
|
|
Hitz hauek erabiltzerako orduan kontu handiz ibili behar da, gure tradizioa jatorri kristaukoa izanik infinitua mugagabeki ahalguztiduna den zerbaiten gisa irudikatzeko joera baitugu (adibidez, inteligentzia infinitua mugarik gabe gorenera eramaniko zerbait bailitzan).
|
Baina
zientzia garaikideak magnitudearekin inolako zerikusirik ez duen infinituaren beste nozio bat garatu du, matematikak adibide: zuzen erreal baten segmentu bat nahi hainbat aldiz zati daiteke, eta inoiz ez dugu lortuko zati ez daitekeen distantziarik.
|
|
|
Bila dabilen tresna, bitartekoa, asmapena, ea zelan erabiltzeko asmotan egiten ari den galde diezaiokegu.
|
Baina
zientzia zientzia lez beti da ona, ederra, onuragarria; jakitea, besterik gabe, gizakiari gogoko zaiolako.
|
|
2002
|
|
|
Oso urria.
|
Baina
zientzia eta teknologiaz dugun ezagutzarekin alderatuta, astronomia da zorterik gehien duenetariko bat, agian zeruak hainbeste erakartzen gaituelako. Gizakiaren berezko jakin minagatik erakartzen gaitu astronomiak.
|
|
|
Zientzialarien artean segurtzat jotzen da Creutzfeldt Jakob gaitzaren gizakietako aldagaia behien prioia gizakiei transmititzeak eragiten duela,
|
baina
zientzian onartzen den guztia eztabaidatu egin behar da.
|
|
|
Horra hor arazoa: kultura, editorialak, egunkariak edo telebistako programazioa eskaintzeko ahalmena dutenak zientziatik urrun bizi dira, humanitateetan hezi eta trebaturiko pertsonak dira,
|
baina
zientziaz ez dute deus ulertzen, ezta interesik sentitzen ere, gehienetan.
|
|
2003
|
|
|
Jakina, osagai zientifiko eta ez zientifikoen arteko nahasketa guzti guztiak ez dira arrakastatsuak (Lysenko adibidez).
|
Baina
zientzia ere ez da beti arrakastatsua. Baldin eta nahasketak baliogabetu behar badira noizbehinka emaitza okerrak ekartzen dituztelako, orduan zientzia hutsa ere (halako zerbait egotekotan) baliogabetu behar da.
|
|
|
Azken batean, beste esparruetako ikasleak ere jotzen du halako liburuetara, nahiz eta oso arraroa izan graduazioko bigarren urtearen ondoren, eta ezta esklusiboki horren lehen urteetan ere.
|
Baina
zientziatan, testuliburuak dagozkien gaiak aurkeztera mugatzen dira, giza eta gizarte zientzia askotan gertatzen den bezala, arazo esparru berezi bateranzko hurbilketa ezberdinak adibidetu beharrean. Zientzia partikularren baten ikasturte batean liburu gisa onartzeko lehiatzen diren testuak ere, batik bat, maila eta pedagogi xehetasunetan desberdintzen dira, baina ez mamian edo kontzeptu egituran.
|
|
2004
|
|
|
Bizia zer den definitzea ez da erraza, Eguneroko bizitzan ez dago zalantzarik, intuitibokiatzematen dugulako izaki bat bizirik dagoen aia ez; biziduna zuzenean ezagutzen dugu,
|
Baina
zientziak ez du biziaren definizio zehatzik. Filosofian esan ohi da sorta kontzeptuadela, biziaren propietatea bera ezaugarri askoren bitartcz azaltzen baita, bizidun bakoitzakdenak bete behar ez baditu ere.
|
|
|
Juan José Zarranz neurologoak (Bizkaiko Gurutzeta Ospitalea) koordinatutako mediku talde batek jakin du euskal familia batean mutazio bat dagoela gene batean, eta horrek lagundu egiten diola Parkinsonen gaixotasuna agertzen eta garatzen. Aurkikuntzak bidea irekitzen die gaixotasunari aurrea hartzeko terapiei,
|
baina
zientziak bide luzea egin du helburu hori lortu aurretik. Nolanahi ere, aurkikuntza hori oso garrantzitsua da Parkinsonen gaizkiaren aurkako borrokan.
|
|
|
Ikuspegi klasiko horren arabera, gai bakoitzak, edo gai mota bakoitzak, bere egia izango luke, eta hau guztiz muturtuta legoke zientziari buruzko Descartesen ikuspegiarekin, horrek egia unibertsal eta bakarrak eskatzen dizkiolako, beti eta denontzat balioko dutenak. Eguneroko bizitzarako, beharbada, balioko dute egia erlatiboek,
|
baina
zientziak betiko eta guztiontzako balioko duten egiak behar ditu.47
|
|
2005
|
|
|
Hiztegi Batua eta terminología berezituaren arteko harremana ere, gogo eta iturria dugu. Hizkera tekniko zientifikoaren barruan bereizi ditugun hiru hiztegi multzoren artean, lehenengo biak Hiztegi Batuaren eremuan daude zalantzarik gabe
|
baina
zientzia eta teknikaren esparru desberdinetako terminología berezituaren arloan ere erabilera komunean bezala jokatzea eskatzen al digu Hiztegi Batuak. Euskaltzaindiak Hiztegi Batuan kare-harri idatzi behar dela esan digunean edota:: bolkan hitza baztertu duenean hitz horien erabilera komunaz aritu da.
|
|
|
Kafearen prezioa petrolioarenaren bide beretik joan daiteke, alternatibarik ezean. Bat bateko kafe uztak gutxitzen dituzte,
|
baina
zientziak dagoeneko eman du irtenbide bat. Markatzaile molekularren multzo bat gai da Coffea canephora izeneko kafe barietatearen garapen estrategiak hobetzeko.
|
|
|
Den dena ironia hutsa, erlijiobe rrien transzendentalismo merkearen aurrean. Estetika, lehen esan bezala, teknologizatua,
|
baina
zientzia fikzioaren erara:
|
|
2006
|
|
|
|
Baina
zientzia prest egonagatik, zaila izango da Olearen aburuz araudiek bide hori hartzea. Aurrekontu txikiak, nonbait.
|
|
|
Zientzia osoa, Estatu globalaren oinarri, jakintsuaren emaitza izango da, giza izaeraren ahalmenak erabat gauzatu dituen gizaki integral akatsgabearen ekintzaren emaitza.
|
Baina
zientziaren existentzia enpirikoa ez da gizakia, Liburua baizik. Ez da jakintsua, hezur eta mami; zientziak mundura eginiko agerpena Liburua izango da, Liburu gisa etorriko da mundura jakintza absolutua.
|
|
2007
|
|
|
Zientziak geroz eta lotura handiagoa dauka gure bizimoduarekin, geroz eta eragileagoa da gure eguneroko bizitzan eta geroz eta sartuagoa dago humanitateen alorrean. Tabakaleran ez da zientziarik fabrikatuko
|
baina
zientziaren alorrean gertatzen dena gainontzeko alorrekin txertatzen ahaleginduko gara. Gure asmoa zientzia ere kultura garaikidearen baitan egotea da.
|
|
|
(Adibide polita da Where late the sweet birds sang, Kate Wilhem en eleberria).
|
Baina
zientzia fikziotik kanpoko jendeak azkar ohitu behar izan zuen Dolly ardia klonatu zutenean eta komunikabideetan agertu zenean.
|
|
|
Egun hura baino lehen, western estiloko filmak besterik ez nuen ikusten; nire film gogokoenak ziren.
|
Baina
zientzia fikziozko film hark erabat aldatu zuen nire mundua. Liluratuta geratu nintzen erlatibitatearen teoriaren ondorioekin.
|
|
|
SSLAB, RIEV> eta Euskerak, ostera, Literatura, Artea edota Linguistika lantzen zituzten, bereziki intelektualei zuzenduz. Ulergarria da, beraz, Gure> Herria> aldizkari intelektualak,
|
baina
zientzia ezadituengana zabaltzea helburu hartu zuenak, lankide komunak izatea gainerako aldizkari guztiekin: Gure> erriak jende ezikasiei zuzentzen zien. Eskualdunak egiten zuen moduan?
|
|
|
Ildo horri jarraituz, ezinbestekoa da kontuan hartzea 50eko hamarkadanShannon eta Weaver ek garaturiko informazioaren teoriak izan zuen garrantzia, garatutako eremuan, hots, zibernetikan ez ezik, bai eta linguistikan eta biologianere. ...itartez sare kontzeptual bat hedatzen da (programa, itzulpena, kodeak, informazioa, zarata, eta abar) eta hortik, hain zuzen, hasiko daulertzen bizitzaren barneko egitura, hortik irakurtzen da nola dagoen idatzitabizitza (eta onar dezagun irakurleak testu bat irakurtzen duenean, testu horrenesanahia ekoizten duela; hau da, esanahia irakurlearengan datza, zehatzago esateko, irakurlearen ohituretan;
|
baina
zientziarentzat esanahi bakarra dago: zientziakobjektibotasunaren bitartez lortu duen esanahia).
|
|
|
Larresororen interesak euskara, herri txikiak, «atzeratuak», gutxiendarrak dira (historian bazterrera geldituak). Eta berak horien defentsa, historiaren kontra!?, ez arrazoi sentimentalez edo,
|
baina
zientziaz eta zientzia berrienaz baliatuz egin asmo du1239 Beste diferentzia inportante bat da, aurrekoek hizkuntzarekin batez ere literaturan, poesian pentsatzen zutela1240; Txilardegi/ Larresorok, aldiz, hizkuntzarekin hizkuntza berbaitan ulertzen du, egitura linguistikoa. Larresorok estrukturalismoarekin argudiatzen du (linguistikoa, antropologikoa, psikoanalitikoa).
|
|
|
Tailerrak, biltzarrak, hitzaldiak, sariak…, eta, jakina, erakusketak, ezagutza zientifikoak gazteenei hurbiltzeko jarduera egokienetako bat, hori baita zientziak zentzu guztiekin parte hartzeko modurik errazena. Hemen, proposamen esanguratsuenetako batzuk aurkezten ditugu,
|
baina
Zientziaren Urtearen web orrian bertan, programatutako jarduera guztiak kontsulta daitezke, bilaketa aurreratuko sistema baten bidez, datak, herriak edo jarduera mota bereizita.
|
|
|
Halere, lehen filosofoek ez zuten metodo enpirista erabiltzen, ez zuten behaketa sistematikoa garatu:
|
baina
zientziak beste metodo batzuk erabiltzen ditu, zientzia izateari utzi gabe. Anaximandroren teoria, esaterako, lurra suspendituta uzten duena49, oso intuiziozkoa da, areago, behaketaren aurkakotzat ere ikus daiteke50 Aitzitik, hipotesi intuiziozko horretatik oso ideia ausarta ekartzen du Anaximandrok51:
|
|
|
egia da, bai, hezkuntzaren zientziak —besteak beste psikologiatik eta soziologiatik bideratutakoak— funtsezkoak direla pedagogian eta, zentzu batean, hezkuntzaren prozesua bera ikertzen hasteko abiapuntu bezala kontsidera daitezkeela.
|
Baina
zientzia horiek, gehienez, hezkuntza den fenomeno osoaren atal bata edo bestea ikertzen dute bakarrik —berori deskribatuz, antzekoekin erkatuz e.a.—, ze hezkuntza fenomenoa —jarduera den heinean— ezin daiteke bere horretan eta guztiz zientifikoki agortu. Horregatik esan dezakegu hezkuntza ikertzen duen diziplina," pedagogia", aldi berean dela zientifikoa eta humanistikoa edo, bestela, aldi berean dela —egun ohikoak diren hitzak erabiliz—" gizarte zientzia" eta" giza zientzia".
|
|
2008
|
|
|
Andres Urdaneta Mexikon hil zen 1568an (horretaz ziur daude historialariak). Itzulerako bidaiarengatik gogoratzen du nabigazioaren historiak,
|
baina
zientziaren historiak beste hainbat gauzarengatik ere gogoratu luke. Besteak beste, jaso zituen idatzizko dokumentuengatik.
|
|
|
Ez horrenbeste terminoen sorrera eta erabileraren ondorioz eta bai termino horiek ordezkatzen dituzten kontzeptuak hiritar arruntari ezezagun zaizkiolako. Maiz erabiltzen dira, arazo horri aurre egiteko, analogia, konparazioa, azalpena edo beste baliabide batzuk (Gutiérrez 1998);
|
baina
zientzia zabalkundean ez bezala, komunikabideen asmo nagusia ez da zientzia gertaerak aditzera ematea, gertaera horiek gizartean izan dezaketen eragina baizik. Horretarako, maiz erabiltzen dira sasi
|
|
|
Eskertuko nioke irakurleari nire estiloa eta atrebentzia (burugabea?) barkatzea, hemen idatzitakoak gogoeta bultzatzea baitu helburu. Oker asko egongo dira,
|
baina
zientzia gogorrek frogatu duten bezala, hipotesi okerretatik baieztatutakoetatik bezainbeste ikasten da.J
|
|
|
4 Nolabait (pos), hau da: jakintsuak ez ditu zientzia partikularrak, banan banan hartuta, zehatz mehatz ezagutzen;
|
baina
zientzia partikularrak kausa eta printzipio lehenei buruzko jakintza unibertsalaren menpe dauden neurrian, jakintsuak haiek ere ezagutzen ditu.
|
|
|
Ikusten da filosofoak, badenari buruzko zientzia orobarneratzaile bat eraiki ahal izateko, Ondorengo Analitikoetan ezarritako baldintzak arindu dituela. Horrela, zientzia partikularrek genero jakin bat ikertzen dutenez, zientzia bakoitzak axiomak erabiliko ditu behar dituen bitartean;
|
baina
zientzia partikular batek berak ere ez ditu axiomak ikertuko, zeregin hura filosofia lehenari baitagokio. Gai horri buruz, cf. Calvo Martmez (1994:
|
|
2009
|
|
|
Ordena altuetan eta metodo esplizituetan egonkortasun maximoa aurkitzea litzateke ametsa,
|
baina
zientziaren alor honetan ere ez dago errazkeriarik. Ekuazio diferentzialak zenbakizko metodoz aise askatzea lortu nahirik, egonkortasun eremua handitzeko egindako lanak ugari dira.
|
|
|
Eta hala da. Izatez, itsasontzia bera eta tripulazioa ere militarrak dira,
|
baina
zientziari eskainitakoa da, eta hori du helburu nagusia. Parte handi bat laborategiak dira:
|
|
|
Berriro gizakiaren mundura itzuli gara. Zientziako espazio indiferente matematizagarriaren aldean, eskumeneko espazioak berbilatu ditugu eta antolatu, artean, poesian,
|
baina
zientzietan ere: ekozientzietan?, balio humanoetakoak, gure intimitateari egoki dagozkionak, esanahia dutenak eta andre gizonari barnera mintzo zaizkionak.
|
|
|
Natura bortxatzea da, eta ezer ezin da lortu Naturaren aurka.
|
Baina
zientziak justizia, edo elkarren begiramendua, edo maitasuna ekar ote dezake. Ez, zientziak etorkizuna ez du eratzen osasuna, justizia eta oparotasuna ekarriz, baizik gizakia bera zer den ikusaraziz eta egia onarraraziz.
|
|
|
–Arrazoimena?, esaten dugu;, zientzia?.
|
Baina
zientzia ere zientziak da, pluralean; eta arrazoimena, arrazoimenak, arrazoizkotasunaren forma diferenteak. Arrazoimenaren izenean Sartre eta Russell ateistak dira, Galilei eta Einstein txit erlijiosoak (baina bien erlijiositatea diferentea, gero).
|
|
|
Bestetik, analisi den bezainbatean, aipatu mugak errespetatzera behartzen duen tabu metodologikoa. Unibertsoa Dena Bat da,
|
baina
zientziak (analisiak) ezin du pentsatu Dena Bat bezala.
|
|
|
Alegia, andre gizonak zientzia behar du eta erlijioa behar du.
|
Baina
zientziaren alboan erlijioa ezin da egon: zientziak berak izan du erlijio berria.
|
|
|
Kontzientzia pertsonalaren oinarrian legez, balio absolutuak suposatuak egoten dira giza jardun ororen, hots, politikaren, etc.,
|
baina
zientziaren beraren fundamentuan ere: errealitatearen gaitasunaren suposizioa razionaltasunaren objektu izateko, eta razionaltasunaren balioaren aitorpena a priori, egiaren hobesgarritasunaren printzipioa, etc.; beraiek razionaltasun zientifikoa oinarritzen dutenak.
|
|
|
antropologoak, legelariak. Horrekez du esan nahi zientziak dena erabaki behar duenik, ez eta zientziak ideologiarikez daukanik,
|
baina
zientziak daukan abantaila ondo eginez gero, ideologia murriztea da; mahai gainean ideologia bakarrik baldin badago, oso zaila da ados jartzeaeta eztabaida arrazionalak egitea. Orduan, nik uste, hor historialariek eta gainerakozientziek gizarte baten barruan tresna gisa kontsentsuak bilatzen lagundu ahal digutela.
|
|
|
Zientziak eta teknologiak (Z&T) halako garrantzi eta ikusgarritasun publikoa erdietsi dutenez, handitu egin da zientziaren hautemate sozialari eta bere ulerkuntza publikoari buruzko gobernuen eta erakunde politiko eta sozialen kezka. 50eko hamarkadatik aurrera, hainbat ekimen politiko garatu dira norabide horretan, herritarren zientzi alfabetizazio eta zientzi kultura maila neurtzeko lanabesekin batera (sarritan sinonimotzat jo izan dira bi kontzeptuok,
|
baina
zientzia zer den eta berari buruz zer eta zertarako jakin behar denari buruzko ikusmolde ezberdinekin). Bultzada horretan eragin dute, baita ere, Z&Tren aurrerapenekiko gizarte mugimendu kritikoen agerpenak, horien onurekiko eszeptizismo gero eta handiagoak, eta gizarte aurrerapenaren eta zientzi aurrerapenaren arteko loturari buruzko ustea ahultzeak.
|
|
|
Dudarik gabe, bere garaiko ideologia zientifiko nagusitik kanpo ez dabil.
|
Baina
zientzia positiboaren tentazioari kontrajartzen zaio iraunkorki deutsche Wissenschaftaren espektroa, bizitzaren osotasuneranzko ezagutzaren mugimendu kritikoaren espektroa.
|
|
2010
|
|
|
Ingelesez (edo frantsesez) ematen diren ikasgaiak hainbat arlotakoak dira,
|
baina
Zientzian, Teknologian eta Ekonomian presentzia gehiago dute beste arloetan baino.
|
|
|
Garai hartako Alemanian 600.000 judu inguru zeuden; biztanleriaren% 1
|
Baina
zientzia irakaskuntzan% 20 ziren, eta fisikan, berriz,% 25 Nazismoaren etorrerak aldaketa handiak ekarri zituen juduen gizarte estatusera, baina are gehiago unibertsitatearen mundura. 1933 urteko apirilean Zerbitzu Zibil Profesionala Leheneratzeko Legea ezarri zen, eta arioak ez ziren funtzionario guztiek beraien lanpostuak utzi behar izan zituzten.
|
|
|
Egia da zientzia eta teknologia diziplina gisara lantzerakoan oro har aurkikuntza dutela hizpide eta inplizituki zein esplizituki hori modu positiboan tratatzen dela.
|
Baina
zientzia eta teknologiari buruzko albisteetan zientziaren inplikazioak, zientzia politikak eta zientzia sistemaren ingurukoak ere ematen dira; horiek albisteen %75 osatzen dute, eta, testuinguru zabalagoa integratzearekin batera, dimentsio ekonomiko, zientifiko edota politikoaren alderdi gatazkatsuak, arriskutsuak eta negatiboak horietan lehenesten dira, hain zuzen ere.
|
|
|
Kazetariak bere galderaren atzean horrelakorik ezkutatuko balu, zera esanen nioke: zientzia, giza jarduera guztiak bezala, mugatua dela, eta ziurrenik gauza askok egiten digutela ihes;
|
baina
zientziak dituen gaitzen konponketa, zalantzarik gabe, zientzia are zorrotzagoa dela, inoiz ez pseudozientzia. Arazo asko ebatzi gabe ditugu, baina bidean ari gara, eta errealitatea ulertzeko inon den prozedura emankorrenarekin, praktika zientifikoarekin, mundu osoan zehar milaka lagunek elkarlanean daramaten ekinbidearekin.
|
|
|
Brasilgo elektroi bat eta Thailandiako beste bat berdin berdinak dira, eta ez dira denborarekin aldatzen. Ezin da hori frogatu leku eta garai guztietarako,
|
baina
zientziak onartzen du ideia hori. Axioma bat da.
|
|
|
guztia genuela esateko, alegia. Zure antzera, gizon arrazionaltzat dut nik neure burua, arrazoiaz senaz baino gehiago fidatzen naizena; aitor dut, hala ere, senak baduela, aldika, ezagutzeko modu bat, nik orain zehaztu ezin dizudana, frekuentzia berean pentsatzen ote genuen, nolabait esatearren???,
|
baina
zientziak noizbait esplikatuko duena, ziur nago horretaz?, sorginkeriarekin lotuago dirudien arren.
|
|
|
KANDIDO. Bazakiat,
|
baina
zientziak aurrerapen handiak egin ditik?
|
|
|
guztia genuela esateko, alegia. Zure antzera, gizon arrazionaltzat dut nik neure burua, arrazoiaz senaz baino gehiago fidatzen naizena; aitor dut, hala ere, senak baduela, aldika, ezagutzeko modu bat, nik orain zehaztu ezin dizudana —frekuentzia berean pentsatzen ote genuen, nolabait esatearren...? —,
|
baina
zientziak noizbait esplikatuko duena —ziur nago horretaz—, sorginkeriarekin lotuago dirudien arren.
|
|
|
|
Baina
zientziak biguntzen doaz (gorago aipatutako horiek guztiak ere, gogortasunari dagokionez, ez daude maila berean). Hala, Antropologia, Hizkuntzalaritza, Ekonomia, Historia, Soziologia,... agertzen zaizkigu.
|
|
|
Ikus daiteke berrikuntzaren kalakarekin instituzio ugari sortu eta sendotu direla, mundu akademikoaren ere berrikuntzari buruzko errepertorio diskurtsiboa erabat barneratu dela, baina ostera arreta oso eskasa merezi dute berrikuntzaren" ingurumari" sozialari buruzkoek, baita giza eta gizarte zientzietan ere. Bistakoa da XXI. mendearekin berrikuntza eremu publikora ireki beharra,
|
baina
zientzia politikaren hitzarmen soziala berrikusteko premia ere bai, hasteko eta behin, zientzia eta teknologiaren irudikapen melioratiboa. Aurretik dugun eginkizuna interesgarria da, konplexua eta aberatsa, zeresanik ez, ikusita oraindik orain zientzia, teknologia eta berrikuntza agenda politikoetan hartzen ari diren garrantzia eta gai horiek gure bizitzak interpretatzeko, ulertzeko eta proiektatzeko duten zentraltasuna.j
|
|
|
Yahve jainko harro, despotiko eta krudelak Adan eta Eva sortu zituen, auskalo kapritxo hutsagatik ala morroi neskame legez agindupean edukitzeko. Eskuzabaltasun faltsuz, lurreko kreaturak, animaliak zein igaliak eman zizkien,
|
baina
zientziaren arbolako fruituak debekatuz. Kreatzaile eta jabe, Yahvek gizakia kontzientziarik gabe nahi zuen, abere hutsa.
|
|
2011
|
|
|
botatzen zuten.
|
Baina
zientziatik at geratzen zen fenomenoa.Greziarren garaitik bilakaera handia izango zuen gaur egunera arte fisionomiak.Bai, dudarik gabe. Aristotelesek eta haren jarraitzaileek irekitako bidean Hipokrates medikuntzaren aitak ere eragin zuen.
|
|
|
Zorrotz eta zuzen. Egia da horretarako ordu asko pasatu ditudala Interneten,
|
baina
zientzia hutsa eginez. Seguru asko animalia horri buruz Euskal Herrian gehien dakiena izango naiz memento honetan.
|
|
|
–Larresororen interesak euskara, herri txikiak,, atzeratuak?, gutxiendarrak dira (historian bazterrera geldituak). Eta berak horien defentsa, historiaren kontra!?, ez arrazoi sentimentalez edo,
|
baina
zientziaz eta zientzia berrienaz baliatuz egin asmo du?. Joxe Azurmendi, Humboldt:
|
|
|
Horixe gertatu zen Zientzia Fakultatean, aurreko atalean ikusi dugunez, eta lehen irakasgaiak euskaraz modu ofizial batean eman zituzten 1979/ 80 ikasturtean.
|
Baina
Zientzia Fakultateko irakasleen ekimena ez zen ohikoa izan UPV/EHUn. Beraz, UPV/EHUko irakasle euskaldunak, nagusiki, kontratazio berrien bidez sartu ziren, ez hainbeste lehendiko irakasleen euskalduntze alfabetatze bidez. Irakasle erdaldunak euskalduntzeko lehen saiakera UPV/EHUn ez zen heldu 1982/ 83 ikasturtera arte.
|
|
|
Beharbada zientziak denbora pixka bat gehiago eman diezaguke, ez da gutxi.
|
Baina
zientziak salbatuko gaituela pentsatzea da arduragabe jokatzeko koartadarik serioena. Estralurtarrak salbatuko gaituela uste duen sekta erlijiosoaren zantzu gero eta nabarmenagoa du.
|
|
|
" Estatuak —Karl Popperri hartzen diot— egonkorra izan behar badu, Estatuaren jainkozko Forma edo Ideiaren egiazko kopia bat izan behar du.
|
Baina
zientzietan goreneko mailan, dialektikan, gaitasuna duen filosofo batek baizik ez daki Original zerutiarra ikusten, eta kopiatzen. Puntu hau asko azpimarratzen da Platonek filosofoen erregetzaren aldeko arrazoiak ematen dituen Errepublika ren partean.
|
|
|
Subjektu horren munduaren ezagutza objektiboa da, hortaz, unibertsala baita. Horregatik estetika europar eta japoniar diferenterik egon liteke (horien subjektua historiko eta aldagarria da),
|
baina
zientzia europar eta japoniar diferenterik ez (subjektua transzendentala da); bestela esan, estetikan mundua subjektual subjektiboki begiesten eta espresatzen dugu (esate baterako kategorien, eta hortaz unibertsaltasunaren aurrebaldintzen, aplikaziorik gabe), zientzian subjektual objektiboki atzematen eta formulatzen dugu. Aski orain laburpen horrekin, jarraitu ahal izateko.
|
|
2012
|
|
|
Deskutsatzeko 40 urte direla diote.
|
Baina
zientziatik ikusita, sekula ez dute lortuko, ezinezkoa baita. 137 zesioak 300 urteko iraupena dauka.
|
|
|
Ondoren, mundu zabalera oldartu nintzen, eta luze gabe gizarteak ere gogaitu egin ninduen; hamaika emakume ederrekin maitemindu nintzen, eta haiek ere maite izan ninduten; hala ere, haien maitasunak nire irudimena eta neure buruarenganako estimua kitzikatu besterik ez zuen egiten, baina hutsik neukan bihotza... Irakurtzen eta ikasten hasi nintzen,
|
baina
zientziek ere gogaitu egin ninduten; konturatu nintzen ez ospea ez zoriona ez daudela inola ere haien menpean: izan ere, gizakirik zoriontsuenak ezikasiak dira, ospea zortearen esku dago, eta lortzeko aski da trebea izatea.
|
|
|
Hala ere, gero eta ohikoagoak dira lehenago jakiteko teknikak; ekografien bidez, haurraren sexua jakin daiteke lehen hiruhilekoan, ziurtasun maila nabarmenarekin.
|
Baina
zientziak aurrera egiten du, eta odol analisi batzuek ere zortzigarren astetik aurrera umea izango den jakiteko balio dute. Espainian egiten diren proba horiek guztiak hurrengo artikuluan azaltzen dira.
|
|
2013
|
|
|
Zutabe hau BERRIA egunkarian ari zara irakurtzen, eta, beharbada, papereko edizioan,
|
baina
zientziari buruz zer edo zer jakiteko nora joko zenukeen galdetuko balizute, oso litekeena da zure erantzuna ez izatea «egunkaria», baizik eta Internet. Hala erantzun dute estatubatuarren% 60k, Ameriketako Estatu Batuetako Zientzia Fundazioaren 2012ko adierazleen txostenean, eta, espainiarren% 41ek, FECYT erakundeak 2012an egindako zientzia eta teknologiaren pertzepzio inkestan.
|
|
|
Hemen guk ez dugu baliabide natural handirik, eta genituenak gehiegi ustiatu ditugu, arrantza, esate baterako. Gure lana industrian dago kokatuta,
|
baina
zientziak parte handia du. Horren inguruko adierazpen bat lantzen ari gara, herriari helarazteko.
|
|
|
Eta badu horrek esplikazioa. ...egitea, eta hola da gainera, zeren definizio bat, edozein, unibertsal ezin izan badaiteke orduan hipotetikoa izan behar da derrigorrean, eta definizioak unibertsalak ez badira suposatu daiteke badirela, hori delako modu bakarra zientzia egiteko, baina sekula ez dugu ahaztu behar egiten dugun zientzia suposamen baten gainean eraikia dela, beraz gure zientziak sekula ez du iristen helburu maximora,
|
baina
zientzia egin egiten dugu, eta emaitzak sarritan zoragarriak ere izaten dira. Nahiz eta lilurak ez duen larregi irauten, denok dakigun moduan.
|
|
|
Orain arte, sukaldari ospetsuen pribilegioa izan da, eta, osagai eta tresna sofistikatuen laguntzaz, osagai oinarrizkoenei errezeta sinesgaitzenak egitea lortu dute.
|
Baina
zientzia ere etxeko sukaldeetan dago, eta erreakzio kimiko harrigarriak izaten dira errezetak egiteko. Artikuluak azaltzen du zientziak zer eragin duen sukaldean eguneroko eremuan eta alor horretako berrikuntza nagusiak zein diren.
|
|
2014
|
|
|
Hitz bitan, estatinak dosi handi edo ertainetan luzaz hartuz gero handitzen dituzu kantzer bat edukitzeko aukerak, itsutzekoak, adimena galtzekoak, zure giharrak pozoitzen dituzu, liseriketa aparailua ere bai… Beraz, alboko kalteak izugarri gogorrak dira. Zaila da demostratzea kantzer bat estatinek sortu dutela,
|
baina
zientziaren arloan datu oso oso kezkagarriak daude, begietako arazoak, adimen gutxitzeak… Ni bereziki kantzerrari dagozkionek kezkatzen naute, asko daude, errepikatzen dira, eta datu horiek azaldu dituzte baita industriarekin loturaren bat daukaten ikerlariek ere.
|
|
|
Erretzeari uzteko produktu kaltegabe gisa aurkeztu dituzte zigarreta elektronikoak,
|
baina
zientziaren ikuspegitik ez dakigu hala ote den.
|
|
|
Ama, Arantxa, Saioa, Irati? elkarren segidako lau katebegi gisa irudikatu nahi izan ditu,
|
baina
zientzia dibulgaziozko aldizkari bateko marrazkia iruditu zaio.
|
|
|
(?) La science seule est révolutionnaire, la seule qui, par dessus les pauvres événements politiques, l, agitation vaine des sectaires et des ambitieux, travaille à l, humanité de demain, en prépare la vérité, la justice, la paix!? Burgesak Iraultza maite du,
|
baina
zientziarena; inola ere ez iraultza soziala (kaos hutsa!).
|
|
|
Etnologiak, filologiak, historiak, geografiak, esplikazioren batzuk eskain ditzakete, zergatik jende batek eraspen berezia eta haurridetasuna sentitzen duen gizatalde batekiko, besteekiko sentitzen ez duena.
|
Baina
zientzion emaitzak ez lirateke erakundetze politiko berri bati ekiteko fundamentu aski1061 Eta, bestetik, nazionalitate baten ezagutza ezin egon daiteke zientzien azken emaitzetatik dilindan, edozeinentzat agerikoa izan behar du. Nazionalitate bat zalantza guztien gainetik identifikatzen duena, naziokideekin beregainki antolatzeko, batasun nazionala osatzeko gogoa edo nahia da, Delochek maiz instintua esaten duena (naturala dela nabarmentzeko).
|
|
|
Eta ezin ukatu asmakizun askori aurre hartu ziola.
|
Baina
zientzia fikzio zale askori irudimen estukoa iruditzen zaie. Hona zer dioen Vernek berak kazetari ingeles batek egindako elkarrizketa batean, Henry G. Wells dela eta:
|
|
|
Amesgaiztoak sortzen dituen mekanismoa bai haurrengan bai helduetan ez da guztiz ezagutzen.
|
Baina
zientziak ezarri du badirela zenbait faktore bere errepikapenarekin lotutako faktoreak. Hauek izan daitezke herentzia genetikoa, estresa edo gertaera traumatikoak (haurren arteko bereizketa, hurbileko senide baten heriotza, etab.).), edo beste arazo batzuk, hala nola nahasmendu bipolarra edo arreta faltagatiko eta hiperaktibitateagatiko nahasmendua.
|
|
|
10 urte nituen. Urte berean, jendearen jatorria zientzia naturaletako programan baitzen, irakasleak errana zigun Adan eta Ebarena ipuin ederra zela
|
baina
zientzia frogatua zela. Ni aski galdua bainintzen ene herriko kofesorari ireki nintzaion eta hark deblauki trenkatu.
|
|
2015
|
|
|
Itxaropena da teknologiak lortuko duela orain errentagarria ez dena etorkizunean izatea,
|
baina
zientzia fikzioa da.
|
|
|
Garai hartan, gure jardueraren osagai hori ez zegoen onartua; hori denboraren lorpen bat izan da.
|
Baina
zientzia jarduerari dagokionez, esango nuke gauzak atera behar zuten bezala ateratzen zirela; hau da, batzuetan ondo, eta beste batzuetan gaizki. Baina denetatik ikasten da.
|
|
|
Badirudi zientziak oraindik ez diola horri erantzuten, eta berez bost axola zaiola auzia.
|
Baina
zientziak azalpenak ematen ditu. Beno, metafisikak ere bai.
|
|
|
7 Seguritate sozialarekin pixka bat obsesionatua nago, Suediako eredua adibidez.
|
Baina
zientzia politikoaren ezaugarrietako nagusienetako bat da inseguritate maila ezberdinak, baina inseguritateak, egotea beti, eta arrazoia da, zientzia praktikoetan, etorkizun dena ez delako jakina. Eta beldur maila bat beti da presente, egin litzateke hori ez izatea patologikoa.
|
|
|
Batzuk jada gure artean dira eta beste batzuk auskalo iritsiko diren ere,
|
baina
zientzia fikzioak batzuetan etorkizuneko erronkak aurreikusteko balio digula ezin uka. •
|
|
2016
|
|
|
Minbiziaren eta beste patologia batzuen oinarria ulertzeko gako izan da.
|
Baina
zientziaren aurrerapena teknologiarenarekin batera doa; horregatik, ezinbestekoak izan dira informatikaren garapena eta datu kopuru handiak prozesatzeko gaitasuna. Hala ere, teknikoki nahikoa erraza den esperimentu bat nabarmenduko nuke nik; 1960an Gurdon doktoreak gaur egun zelula ama deitzen dugunarekin egin zuena, hain zuzen.
|
|
|
Esan nahi duena: Liburu guziak irakur ditzakezu, nahi duzun guztia ikasteko,
|
baina
zientzia liburu sekreturik ez ukitu, bestela hilko zara!
|
|
|
|
Baina
zientziaren ekoizpen nagusiak ezagutzearekin batera,
|
|
|
– 10 ikaslek Hizkuntzetako eta Kiroletako probak gainditu dituzte
|
baina
Zientzietakoa ez.
|
|
|
Freudek (1966) El malestar en la cultura lanean aspalditxo esan zuen bezala, gizakion peskizen jomuga zoriontasuna lortzeko nahitik eratortzen bada, gizakiek egindako estimazioen jomuga zorion hori lortzeko helburua duten argudioen bidetik ulertzen da ondoen.
|
Baina
zientziak sortutako mitoen artean, zientziak berak dena ezagutzen duelako ustea zabaldua dago gaurko gizartera, dena aurreikusi eta kontrolpean izateko nahia. Funtsean, giza konplexutasuna egia bakarreko dimentsio finkoetara errenditzeko betiereko nahia adierazten da hor, norabide bakarreko pentsamendu paradigma.
|
|
|
|
baina
zientziari zor hura ere:
|
|
2017
|
|
|
Lehen mundukook laborategietan haurgintza jakin minetan gabiltzan bitartean, bi, hiru, lau eta bosgarrenekoak datozkeenekin baino bizi direnekin zer egin hausnarrean dabiltza. Genetikari esker ez,
|
baina
zientziak eman digun progreso izugarri eta izuarazlearen ondorioz munduan milaka familia eraldatu baitugu, familia horretako kide bat edo bi edo gehiago betirako erauziz. Esan nahi dut, demagogia merkeetan jausita ba ote da demagogia garestirik?, betikoan gaudela, mundura diseinuzko haurrak ekartzea baino daudenentzat merezi duen mundua egitera ez ote jarri litzatekeen indarra.
|
|
|
Azkenik, pixka bat barre egiteko, esango dizut zer ikusi nahiko nukeen. Badakit ez dudala ikusiko,
|
baina
zientzia fikzioaren zale amorratua naiz, eta errektoreordetzan nagoenetik, astero astero ibili behar izaten dut batetik bestera. Beraz, nire ametsa da telegarraioa, Star Trek edo The Fly filmetan bezala.
|
|
|
Hauen adibide dira Elkarrizketa (Wilson, 2014), Shadowing (Daae, 2015), Personas (Miaskiewicz, 2011) eta Inkestak (Vredenburg, 2002) esaterako.Erraminta hauen helburua erabiltzailearen behar funtzionalak analizatzea da, ondoren hauetatikabiatuz diseinu berriak sortzeko.
|
Baina
Zientzia Sozial eta Psikologiatik datozen metodo hauekbeti ere ikuspegi objektibo batetik egiten dute lan, hortaz ez dira horren erabilgarriak beharemozionalak eta esperientzia gogoangarriak identifikatzeko (McCarthy eta Wright, 2010).
|
|
|
|
Baina
zientziaren ekoizpen nagusiak ezagutzearekin batera, beste zerbait ere ikusarazi nahiko genizuke: zientzia gizakiak osatutako antolaketa bat dela, lotura zuzena duela historiarekin eta gizartearekin, eta gure eguneroko bizitzan eragin handia daukala.
|
|
|
Eta hori, lagun ilunaren mihi bat jasotzean, gertuen daudenak barne hartzen ditu.
|
Baina
zientzia gehiago dago musu horien atzean. Londresko Unibertsitateko Deborah Custance eta Jennifer Mayer doktoreek zuzendutako ikerketa batek harburuen portaera aztertu du triste edo alaitasun daudenean.
|
|
|
–Arazoa da H5N1 ez dela gizakien artean transmititzen, eta hori ezinbestekoa da pandemia bat behar bezala zabal dadin.
|
Baina
zientziak erantzuna ekarri zuen: 2012an pare bat laborategik modua aurkitu zuten H5N1 birusa gizakien artean kutsakor bihurtzeko.
|
|
2018
|
|
|
Dibulgazioan ere funtsezko pisua du irudiak; horretan dabil Carlos Pazos ingeniaria. Lanbidez aplikazioen eta interfazeen diseinuak egiten ditu,
|
baina
zientzia zabaltzen du, halaber, molasaber.org webgunean eta Radio Skylab podcastean. «Enpresaren munduan, ideiak lotzeko hizkuntza bisuala asko erabiltzen da, kontzeptu konplikatuak azaltzeko, eta enpresaren barruan edozeinek ulertzeko moduko diskurtsoak eratzeko», azaldu du Pazosek.
|
|
|
behar dutela, eta, La Nouvelle Héloise obran, Juliek eguneroko etxeko lanak ikuskatzen ditu Clarent en. Berrikiago ere kontatu izan dute istorio bera,
|
baina
zientzia gisa: soziobiologoek, hain justu.
|
|
2019
|
|
|
Prozedura tautologikoa erabili zuten: Zelmanovits en epaiketa zientzian oinarritua zegoen,
|
baina
zientzia epaiketa hartan oinarritzen zen (Josefsson, 2015).
|
|
|
Araudiak zuhurtasun printzipioa jasotzen du: osasunerako eragin kaltegarria badago,
|
baina
zientzia ziurgabetasuna ere badago, arriskua kudeatzeko behin behineko neurriak har daitezke, informazio zientifiko osagarria eduki arte, kontsumitzaileak babesteko helburuarekin. Neurri horiek beharrezkoak dira merkataritza ez murrizteko, baina, aldi berean, osasunaren babes maila handia lortzeko.
|
|
|
Mekanografiatu, antolatu
|
Baina
zientzia dakien norbait izan behar du.
|