|
2003
|
|
|
Alde horretatik, esan behar da mesfidantza handiena herrialde garatuetan sortzen dela, elikagaien kontsumitzaile garrantzitsuetan. Bitxia bada ere,
|
azken
urteotan mundu osoan izan dira krisialdirik handienak herrialde horietan, eta kontrol eskasekin edo ekoizpen kate luzeko urratsen bateko iruzurrekin lotu behar dira. Europan BSE agertzeak, testuinguru horretan, elikagaiek transmititutako gaixotasuntzat hartu behar da, mundu osoan izugarrizko eragina duena, lehen munduko herrialdeek munduko banaketa sare handietara iristeko duten gaitasunari esker sortua.
|
|
2004
|
|
|
Proposamen hori2001eko ekainean Missouri-ko Unibertsitatean bildu ziren hogeita bi herrialdetako ikertzaile, irakasleeta ikasleek eman zuten argitara. Dokumentu horretan agertzen diren kezkak
|
azken
urteotan munduko beste leku batzuetan adierazitakoen segida dira, hala nola, Erresuma Batuan(. CambridgekoMugimendua?), Frantzian(. Mugimendu Ekonomiko Postautista?) eta beste herrialde batzuetan.
|
|
2005
|
|
|
helburu nagusia txirotasuna ezabatzea da eta garapen egonkorra, ingurugiroa eta gizon eta emakumeen arteko aukera berdintasuna proiektu guztietan kontuan izan beharreko parametroak dira. Dena den,
|
azken
urteotako munduaren eta herri ezberdinen egoera aldakorrak direla-eta, une honetan garapen politika berraztertzen ari da Europako Batasuna.
|
|
|
Munduko Bankuak iragarri du malariari aurre egiteko borroka handituko duela. Malaria Afrikaren lakra handienetako bat da,
|
azken
urteotan mundu mailako ahaleginek porrot egin baitute eta motz geratu baitira. Txosten batean, munduko finantza erakunde horrek adierazi du estrategia berria indar berezi bat sartzea izango dela, malariaren aurkako borrokan egindako ahaleginak herrialde pobreei maileguak emateko programen parte izan daitezen.
|
|
2008
|
|
|
Halako sistema bat garatzeko, ASR eta TTS moduluez gainera, testuaren itzulpen automatikoa (AMT, Automatic Machine Translation) egiteko modulua baliatzen du makinak, eta hizkuntza batez esandako hitz segida bat ezagutu, automatikoki itzuli eta atzera ahots bihurtzea da haren azken helburua. Osagai horiek guztiak lantzeko, erronka garrantzitsuak ari dira garatzen munduan, eta
|
azken
urteotan mundu osoko zientzialari eta ingeniari askoren arreta bereganatu du hizkuntza mintzatuko sistema komertzialki bideragarri bat eraikitzeak. Artikulu honetan, dena dela, hizketa teknologiez jardungo baitugu, ASR eta TTS moduluen azterketan jarriko dugu arreta, testua prozesatzeko teknologiei buruzko azterketa beste artikulu bati dagokiolakoan.
|
|
2009
|
|
|
Facebook da
|
azken
urteetan munduan gehien zabaldu den sare soziala. Bertan, jendea harremanetan jartzeaz gain, aukera ugari aurki daitezke, tartean, hainbat eta hainbat pertsona eta gauzaren zale egitekoa.
|
|
|
irakur eta goza dezala aurrena, eta gozamen hori partekatu dezala, liburua beste mendi baten puntan utzita. Azken batean, bookcrossing a,
|
azken
urteetan mundu osoan indar hartzen ari den ekimena, mendira eramateko saioa da; liburuen trukea bultzatzeko saioa.
|
|
2010
|
|
|
Beyonce
|
azken
urteetan munduan gehien nabarmendu den artistetako bat da. Musikaren, zinemaren eta modaren esparruan bere izena entzun dugu etengabe azken urteetan eta zaleek eta kritikak berretsi egin dute ezinbesteko artista polifazetikoa dela gaur egun bera.
|
|
|
–Elizbarrutietako apaizak, ordea, ugaritu egin dira
|
azken
urteetan mundu osoan, Europan eta Ozeanian izan ezik. 2001 urtean:
|
|
2012
|
|
|
Neurrigabeko bildumazaletasunak bere ondorioak ekarri ditu. Alde batetik,
|
azken
urteetan mundu osoan ikaragarri zabaldu dira arte garaikideko museoak, geroz eta gehiago baitira beren bilduma gordetzeko gune berriak eraiki nahi dituzten bildumazale pribatu eta fundazioak. Baina, arazo ekonomiko eta politikoak direla eta, geroz eta ohikoagoa da bildumagile pribatuek euren bildumak kokatzeko arazoak edukitzea, denentzako toki egokia aurkitzea ez baita erraza eta, gainera, itzalean interes kontrajarriak ere egon daitezke, ez beti arte eta oro har kulturarekin lotutakoak.
|
|
|
Edozein adin eta maila sozioekonomiko duten pertsonei eragin diezaioke, eta banakoarentzat eta haren familiarentzat narriadura handia sor lezake.
|
Azken
urteetan mundu mailan gorantz egin du depresioa nozitzen duten pertsonen kopuruak, eta, antza denez, gero eta adin goiztiarragoetan agertu ohi da (Espainiako Osasun eta Gizarte Politiken Ministerioa, 2009). Osasunaren Munduko Erakundeak (2012) adierazi duenez, 2020 urterako depresioa izango da biztanlerian ezgaitasunak eragingo dituen bigarren kausa, gaixotasun iskemikoen atzetik.
|
|
2013
|
|
|
Bi arau horiez gain, aurrerago ikusiko ditugu?, aurretiaz ezarri diren eta aipatutako bi arauen aitzindari diren kalitate irizpideei jarraikiz erantzukizun sozial korporatiboa partzialki aplikatzea ahalbidetzen duten tresnakgaratu dira
|
azken
urteotan munduko zenbait lekutan.
|
|
|
Gaude, gugandik hurbilago antzeko parezido gertatu zaiela halako mugimenduei. Funtsean,
|
azken
urteotan mundu akademikoan hedatu den edozein post disziplinatan —post estrukturalismoa, post marxismoa..., post aurrizkia erabili behar da ahalik eta ulertezinen izan behar duen edozein berba pirrilera ezerezean egituratzeko (edo post egituratzeko?) — gainhezi den belaunaldiak —erasmus bidaia ugari egin ostean eta pare bat master— parranda bukatzen dela eta lanik ez dagoela i... Meredith Haaf alemaniar idazleak kritika bortitza egin dio berea den belaunaldiari, bere arintasunagatik, edozein engaiamendu kolektiborako ezintasunagatik.
|
|
2014
|
|
|
Horregatik errepikatzen dute periodikoki inbertitzaile kapitalistek kapitalaren errentagarritasuna ez dela nahikoa. Are gehiago,
|
azken
urteetan munduko sektore industrial gehienak euren ekoizpen gaitasunetik gora dabiltza, gainprodukzio kronikoan. Lansariak eta lan baldintzak zapaltzeko grinaren poderioz, berauen bilakaera, sortzen duten oparotasuna baino anitzez ttipiagoa da, eta kapitalismoak ezin du bere almazenik hustu.
|
|
|
Erlaitzak berreskuratzen lagun dezake hiri erlezaintza horrek; izan ere,
|
azken
urteotan mundu osoan jaitsi da erleen kopurua.
|
|
2015
|
|
|
Autoz txangoak egiteak egiten dit agian ilusio handiena. Bidaia asko egin ditut
|
azken
urteetan munduan zehar, leku askotara gonbidatu naute, eta orain ez dut horretarako gogorik. Baina autoz Nafarroako txokoren batera joatea, adibidez...
|
|
|
|
Azken
urteotan mundu osoko zine jaialdietan ikusgai izan diren film korear, txinatar, irandar eta gisakoen arrakastari erreparatu besterik ez dago zinearen etorkizuna, oraina esango genuke hain autokonplaziente ez bagina, ekialdean dagoela ikusteko.
|
|
2016
|
|
|
Interesgarria iruditu zaigu diasporari ematen dion tokia hizkuntzarentzat eremu berriak sortzen diren mentura adierazteko abiapuntu batetik. Izan ere, euskal kulturak
|
azken
urteetan munduan zehar hedatzeko nahikeria berria erakusten baitu. Euskal Herritik kanpo Euskal Herriaz ikerketa egiten da, idazten da, eta kanpoan ere sortzen da.
|
|
|
Sashimirako, janaria (arraina edo ganba gordinak) zati txikitan mozten da, eta ez da arrozik gehitzen. Sushiak,
|
azken
urteotan mundu osoan egin den prestakin ezagunenetako batek, bi zati ditu: arroz mokadu txiki bat ozpinarekin eta itsaski zati gordin bat.
|
|
2017
|
|
|
Azken hamarkadetan, giza-populazioaren tamaina, garapen ekonomikoa eta baliabideenerabilera esponentzialki emendatu dira (Krausmann et al. 2009), eta ondorioz, dimentsioglobalak dituen ingurumen aldaketa eragin dute (Vitousek, 1994; Steffen et al., 2007). Aldaketa globalaren ondorio kaltegarrienetako bat herri eta hiri-guneetan sortzen den kutsadurada,
|
azken
urteotan mundu osoko ibai eta erreka askoren estres faktore nagusia bilakatu dena.Iberiar Penintsula ez da salbuespena, eta bertan ere kutsadura urbanoaren iturri asko daude, batzuk tratatu eta araztuak, eta beste batzuk tratatu eta araztu gabeak (Serrano, 2007). Oraindikere, tratatu gabeko ur masen kopurua oso handia da eta horregatik, arazo hori ekiditeko, araztegiasko eraiki eta funtzionamenduan ipini dira azken urteotan.
|
|
2018
|
|
|
Nago, ordea, egokitze horretan sakon sakoneko arazoa dugula: hain zuzen ere, euskararen gaineko diskurtsoa, euskaltzaletasunarena, ez zaiola behar bezala doitu
|
azken
urteetako mundu eta pentsamolde itzulikatze handiari. Lehenxeago azaldu dudan bezala, uste dut oraindik 50.ekoen amaieran bere egindako zoru diskurtsiboarekin dabilela euskaltzaletasuna.
|
|
2019
|
|
|
Lehen edizioa lekuko kantariekin antolatu zuten (Niko Etxart, Anje Duhalde, Jojo eta Ramuntxorekin besteak beste) eta
|
azken
urteetan mundu zabaleko eta musika estilo desberdinen agertoki bilakatu da Urdiñarbeko plaza. Jean Charles Sans antolatzaile bilakatu zenerako, kanpoko lehen taldeak Müsikaren Egünean agertuak ziren.
|
|
|
Bere hastapenetan ingeniaritza mekanikoarenalorrera mugatzen bazen ere, egun design thinkinga beste edozein eremutan aplikagarria delauste da bere diziplinarteko izaeragatik (Lindberg, Noweski eta Meinel, 2010). Honen erakusleda metodologia honen erabilerak jasandako hazkundea
|
azken
urteetan munduko unibertsitate etabeste hezkuntza erakundeetan (Withell eta Haigh, 2013).
|
|
|
|
Azken
urteotan munduko industria boteretsuenak gorputzaren inguruan eratu dira (farmazeutikoa, kosmetikoa, pornografikoa, prostituzioa, arma industria...). Gorputza bihurtu da bai jendea kontrolatzeko bai aldarrikapenak egiteko bitarteko nagusia, eta komunitate sozial eta zientifikoaren baitan gero eta adostasun handiagoa dago:
|
|
2021
|
|
|
|
Azken
urteotan mundu zabaleko ospea lortu du. 2011 urtean Bjork musikariarekin egin zuen lan:
|
|
|
–Krakenen misterioaz... gaztetxotan jarri zidaten ezizena. Dakizunez, krakena izaki mitologikoa zen garaiko Eskandinavian, olagarro edo txipiroi erraldoi baten gisakoa, nahiz oraingo egunean badakigun egiazkoa dela,
|
azken
urteotan mundu osoko hondartzetan agertzen ari diren hilotzek erakusten dutenez. Neke da haiek ikertzea, sakonera handian bizi baitira, baina espero dut zuk nire hitzak banan banan hartu eta paralelismorik ez egitea.
|
|
2022
|
|
|
Egia da
|
azken
urteotan munduko zerrendan izugarri egin duela gora. Horrek, eta aurretik iruzur egin izana onartzeak, aurkarien susmoak areagotu ditu.
|
|
|
Aurkarien artean, Ingalaterra zen gertutik erreparatu beharrekoa. Izan ere,
|
azken
urteetako Munduko Txapelketetan bigarren postuan geratu izan da. Etxeberriak azaldu du finalerako sailkatzeko txandan «tentsioa» egon zela, ingelesak puntuetan gerturatzen ari zirelako.
|
|
|
Populazioen mugimenduak eta kolonialismoaren nahiz globalizazio postkolonialaren menpe dauden kulturen arteko interakzioa direla-eta, arrazaren eta etniaren araberako hierarkien eraikuntzarekin lotu da maskulinitatearen eraketa. Antza denez, etnia eta arraza gatazkek pisua hartu dute
|
azken
urteetan munduko hainbat lekutan. Testuinguru horrek oparo ekoizten ditu menderakuntzara eta bortxara bideratutako maskulinitateak; hori argudiatu zuten Klein-ek (2000) Israelen kasuan, eta Tillner ek (2000) Austriarenean.
|
|
2023
|
|
|
Beste batzuk ere gogoratu behar dira, hala nola aterpetxeak eta kanpinak. Kontuan hartu behar da, halaber, Espainian turismoa dela ekonomia nazionalaren motor nagusietako bat, eta
|
azken
urteotan mundu mailako turismo leku garrantzitsuenetako bat bihurtu dela, hotelen sektorea bultzatu duen gertaera bat, besteak beste. Imagen:
|