|
2004
|
|
|
Garai batean, marxismoaren teoriko batzuek aparatu ideologikoen artean kokatzen ziguten hezkuntza erakundeen jomuga. Nolabait ere,
|
lan
merkatuaren logikapean eratutako kultura trebakuntza transmititzea zegokion ikastetxeari, lan baldintza horiek legitimatuko zituzkeen ideologian oratutako gizaki moldea sortzeko. Nazionalismoaren auzian ere, halaber, beste horrenbeste egin duela esan genezake hezkuntzaren zizelak:
|
|
2014
|
|
|
Traidore hori, atzerrira joaz bere gorrotoak mendekatzeko, elkartua ote zen Feofar Khanekin, edo matxinada sustatu nahi ote zuen Nizhni Novgorod probintzian, urte sasoi honetan mota guztietako jendea hara biltzen zela aprobetxatuz? Ez ote zebilen inor sator
|
lanean
merkatu handira zihoazen persiarren, armeniarren edo kalmuken artetik, inperioaren barnealdean mugimendua bultzatzeko. Hipotesi horiek guztiak baliozkoak ziren, batez ere Errusia bezalako herrialde batean.
|
|
2015
|
|
|
Gainera, guk nahi ez ditugun lanak egiteko baditugu etorkinak. Horrela, ematen du gure heziketa sistemaren xede gorena ahalik eta gazte gehien
|
lan
merkatutik at atxikitzea dela, ahal bezain luzaro. Gazteak moldatu eta egokitu dira:
|
|
2016
|
|
|
Ondorioz, etsaitu egingo dira gure herritarren arteko klaserik pobreenak eta beste jende hori, zeintzuk gainerakoen gainetik kokatzen baitira
|
lan
merkatuan.
|
|
|
Sangerrek berak, pobrezia aztertzeko orduan, gero eta garrantzi gutxiago eman zion kapitalismoaren esplotazioari, eta esan zuen ume gehiegi izatearen ondorioz bizi zirela langileak halako egoera larrian. Are gehiago, haren ustez,?(...) emakumeek, nahi gabe, langile klasearen esplotazioa betikotzen zuten?; izan ere,, langile berriz hornitzen zuten
|
lan
merkatua, etengabe?. Modu ironikoan, ideia neo malthustarrek eragin handia izan zuten zenbait inguru sozialistatan, eta, akaso, ideia horien ondorioz heldu zion Sangerrek halako jarrerari.
|
|
|
–Txantxetan esaten duzu ala aurreiritzia da? Ez dago
|
lan
merkatua pozez saltoka ibiltzeko moduan, gero?. Sarkasmo imintzio bat agertu zen Iratiren aurpegian.
|
|
|
Baita ere ikusten da badagoela belaunaldi bat ereduan formatu dena eta gaur egun heldu bihurtzen ari dena:
|
lan
merkatuan sartzen eta familiak sortzen. Ikuskizun dago belaunaldi horrek zer egingo duen, zer jarrera eta portaera izango duen, nola biziko duen hizkuntzaren kontua.
|
|
2017
|
|
|
53 Yann Moulier Boutang, De L, esclavage au salariat (1998), 291? 293 Moulier Boutangen arabera, behartsuei zuzendutako laguntzak ez ez ziren izan soilik lurren desjabetzeak eta prezioen inflazioak eragindako miseriari emandako erantzuna; aitzitik, langileek ihes egitea saihesteko eta tokiko
|
lan
merkatua sortzeko neurri bat ere izan ziren (1998), baina ni ez nator bat erabat horrekin. Lehen adierazi dudanez, Moulier Boutangek gehiegi azpimarratzen du desjabetutako proletarioen mugikortasun maila, eta ez du aintzat hartzen emakumeek egoera desberdina bizi zutela.
|
|
|
Horren ondotik etorri zen emakumeak ordaindutako lan-lekuetatik botatzea. Horixe ari da gertatzen orain ere,
|
lan
merkatuaren gaur egungo hedapena dela-eta, iraganeko garaietara bueltatzen ari baikara, kolonien aurkako borrokak eta beste subjektu matxino batzuen borrokak, ikasleak, feministak, lepo urdineko langileak, indarrean ziren garaietara.
|
|
|
landa inguruko eskulangintza industria gisa berrantolatu zen, eta, etxeko lan sistema (putting out sistema, gaur egungo, ekonomia informalaren? aurrekaria) oinarri hartuta, emakumeen eta umeen lana baliatuz.32 Baina ez zen soilik ehungintzako langileen
|
lana
merkatu. Lurra erabiltzeko aukera galdu orduko, Erdi Aroan ezagutu ez zuten dependentzia izatera iritsi ziren langile guztiak; langile haiek lurrik gabekoak izateak ahalmena ematen zien enplegatzaileei soldatak murrizteko eta lanaldiak luzatzeko.
|
|
|
Kapitalismo aurreko Europan, emakumeak gizonen mende zeuden, baina herri lurrak eta beste herri ondasun batzuk erabil zitzaketen, eta lagungarri zen hori. Erregimen kapitalista berrian, ordea, herri ondasun bihurtu ziren emakumeak, haien
|
lana
merkatu harremanen esparrutik kanpoko baliabide naturaltzat hartuta.
|
|
|
Beren zerbitzuak modu askean ematen edo beren lanpostuak uzten ahalegintzen ziren langileak zigortu egiten zituzten, kartzelan sartuz, edo hil egiten zituzten, berriz saiatzen baziren. Europan, soldatapeko
|
lan
merkatu, askerik, ez zen garatu XVIII. mendera arte, eta, garai horretan ere, kontratu bidezko soldatapeko lana langileen kopuru mugatu batek soilik lortzen zuen (gizonezkoek eta helduek), gogor borrokatu ondoren lortu ere.
|
|
|
herri lurretatik, askatu? arren, emakumeak ez zituzten soldatapeko
|
lan
merkatura bideratu.
|
|
|
Jarraian, Espainiako Autonomia Erkidegoetako ongizate ekonomiko eta sozialeko beste adierazle batzuk erkatuko ditugu. Bigarren taulako ezkerreko zutabean ikus daitekeenez(
|
lan
merkatuan aktibo diren pertsonen portzentajeari dagokio), EAE da bere lurralde guztietan maila bera duen bakarra. Garrantzitsuena, dena den, honako hau da:
|
|
|
EAJk uko egin dio, 20 urtez,
|
lan
merkatuaren politika aktiboak transferitzeari, ez baldin bazen sistema foral federalaren bitartez egiten; hala, 2009an, PSOEk derrigorrean segurtatu behar zuenez 2010eko aurrekontua, gai hori konpontzeko konpromisoa hartu zuen EAJrekin. Azkenean, politika horiek Kontzertu Ekonomikoaren arabera eskualdatzea adostu zuten; hau da, Lurralde Historiko bakoitzaren langabezia tasak etab. kontuan hartu ordez (alderdi espainiarrek horrela egin nahi zuten, langabezia tasa baxua delako EAEn eta ondorioz eman beharreko dirua ere gutxi izango litzatekeelako), Lan Ministerioak inbertituriko BPGren %6, 24 kontabilizatu zen (EAJk eskatu bezala).
|
|
|
Ingalaterran, Beveridgen enplegu bulegoak berak ekoizten zuen jakintza, eta horri esker ikus zitekeen enpleguaren errepresentazio unibertsal eta aldi berean dinamiko bat.
|
Lan
merkatua ikusgarri bihurtu zen, eta, hala, instituzio publikoak, hau da, gobernu nazionalak, hori neurtzen hasi ziren, eta bertan esku hartzen. Curtisen arabera, ezin dira bereizi arlo sozialeko eduki positiboak eta hori ikusgarri egiten duten praktikak, tresnak, teknikak eta gailuak (2002:
|
|
|
Hortaz, estatuaren ongizate erregimena familiarista baldin bada, hots, familia hetero patriarkala babesten eta sustatzen baldin badu (izan ere, askotariko familiak baitaude), orduan, emakumeek ordaindu gabeko lan gehiago egiten dute eta ordaindutako lan gutxiago. Espainian, adibidez, emakumeen %43 eta %55 bitartean ari da
|
lan
merkatuan (iturriaren arabera); iparraldeko herrialdeetan, berriz, hala nola Finlandian, Islandian eta Norvegian, emakumeen %65 eta %70 bitartean ari da merkatuan lanean. Europan, aitonaren, aitaren eta semearen boteretzea paretsua da; amonaren, amaren eta alabaren boteretzea, ordea, ez da inondik ere iguala; izan ere, gizonen esklabo ekonomiko, erreproduktibo eta sarritan sexualak ziren gure amonak, eta ez zeukaten eskubiderik bozkatzeko, ikasteko edo jabetzak edukitzeko.
|
|
|
Europar Batasunak 2011ko udaberrian adostutako Itunaren baitan kokatzen da erreforma hori, hots, Ekonomiaren Egonkortasun eta Hazkundearen aldeko Itunaren barruan. Itun horrek
|
lan
merkatuaren erreforma eskatzen zuen, malgutasuna handitzeko (kaleratzeak errazteko, alegia) eta esku-lanaren kostua murrizteko (soldatak jaisteko). Bestela esanda, lan eskubideak deuseztatu nahi zituzten, langile klasearen eskubideek ez zezaten kapital metaketa oztopatu.
|
|
|
Horregatik esku hartu behar du etengabe estatuak lehia horren sorreran, lehia askea ahalbidetuko duten baldintzak eratzeko (Sassen, 2008, 2013; Harvey 2003, 2007). Zentzu horretan, gobernugintza neoliberala estatuek ezartzen dute, estatuen gainean ezartzen da, estatuen bidez (Joseph, 2014); izan ere, besteak beste, kapitalismoa eta kapitalaren eta lanaren arteko harremana ezin direlako soil soilik merkatu harremanen bitartez erreproduzitu, zeren lan indarra fikziozko produktu bat baita (Polanyi, 2001) eta ezin baita soldaten eta
|
lan
merkatuaren bitartez erreproduzitu.
|
|
|
Askotariko faktoreek eragiten dute emakumeen erabakietan, ez soilik estatuak: faktore indibidualek eta demografikoek (hala nola adina, hezkuntza, haurrak edukitzea eta, Przewoskik erakutsi moduan, diru sarrerak), lan baldintzek (merkatuaren, enpleguaren eta ekonomiaren egitura) eta faktore kulturalek (kultura erlijiosoa, politikoa eta soziala); hala ere, azken hamarkadetako ikerketek erakusten dutenez, emakumeek familiaren eta
|
lan
merkatuaren harira hartzen dituzten hautu estrategikoez ari bagara, orain aipatu ditugun faktore horiek guztiek baino eragin eta baldintzatzeko indar handiagoa daukate ongizate erregimen motak eta estatuaren politika publikoek (Moreno, 2005: 167).
|
|
|
suntsitzeko eta pobreak errespetagarri bihurtzeko; hala ere, 1834an Pobreen Lege Batzordea abiatu orduko, garai batean pobreei laguntzeko neurriak babestu izan zituen diskurtso politikoa aldatua zen, eta pobreak eta langileak jarri zituen jomugan. Lur komunak esparrutan banatzeko sistemak herri asko pobretu zituen, eta prozesu horrekin batera martxan jarri ziren prozesuek
|
lan
merkatuaren menera jaurti zituzten nekazariak: murriztu egin ziren nekazariei soldata osatzeko balio zieten diru-laguntzak, eta pobreen lege tradizionalari gero eta modu bortitzagoan eraso zitzaion (McNally, 1993:
|
|
|
Espainiako Konstituzioaren arabera (149.1.7a artikulua), estatu zentralak eskumen esklusiboak ditu enplegu legedian, eta autonomia erkidegoek, berriz, eskumen betearazleak dituzte (1979ko Estatutuaren 12.2 artikulua). EAJk azken hiru hamarkadetan uko egin dio
|
lan
merkatuko politika aktiboen (eta pasiboen) transferentziari, ez bazen euskal Kontzertu Ekonomikoaren arabera egiten. Hiru hamarkada horien ondoren, 2010ean, PSOEk premia bizia zuenez Espainiako Kongresuan urte horretako aurrekontua onesteko, beste behin negoziatu zuen EAJ alderdiarekin gai horren inguruan.
|
|
|
Bada. EAEn, eta gizarte kapitalistetan, oro har, gizarte esklusioko kasu gehienak
|
lan
merkatuarekiko prekariotasunaren ondorioz gertatzen direlako. Beraz, 328/ 2003 eta 329/ 2003 dekretuak indarrean sartu zirenetik, enplegua sustatzeko politikak bost ardatzen inguruan antolatu dira:
|
|
|
Beraz, 328/ 2003 eta 329/ 2003 dekretuak indarrean sartu zirenetik, enplegua sustatzeko politikak bost ardatzen inguruan antolatu dira: zailtasun handienak dituzten taldeak laneratzeko kontratu bat, emakumeak
|
lan
merkatuan sartzeari arreta berezia emanda; langileak berritzea eta horien enplegu baldintzak hobetzea; lana partekatzea (aparteko orduak desagerrarazteko subsidioak); lana eta familia bizitza bateragarri egiteko neurriak sustatzea; eta lanbide heziketako proiektuekin lotutako kontratuetarako diru laguntzak ematea (Zubero, 2010: 262).
|
|
|
Lehenago aipatu dugunez, kapitalismoan, pobrezia eta esklusioa
|
lan
merkatuarekiko loturarik ez izateagatik edo lotura hori kolokakoa izateagatik sortzen dira batik bat (merkantilizazio maila eta motaren araberakoa). Beraz, hemen aipatzen ari garena euskal langileen pobrezia eta gizarte esklusioa da; langile horiek, 1980ko hamarkadan demokrazia ezarri zenetik, EEEen gero eta mendekoagoak dira baliabideak eta ongizate sozio-ekonomikoa lortzeko.
|
|
|
Hau dio Padgettek: Alemaniako ekonomia oso ahula da globalizazio neoliberalaren eraginen aurrean, herrialdeko erakundeen ahalmenaren mende dagoelako eta errendimendu handiko ekonomia baten eskaerak ezin direlako soldata altuko
|
lan
merkatuarekin eta gizarte babeseko maila altuekin orekatu. Alemaniako ekonomiari buruzko azken datuek argudio hori deuseztatzen dute, eta horrez gain, Eskandinaviako beste herrialde batzuen datuek ere, horiek ere merkatu ekonomia koordinatuak direnak?
|
|
|
Beraz, Padgettek ahultasuntzat jotzen duena (errendimendu handiko ekonomia baten eskaerak soldata altuko
|
lan
merkatuarekin orekatzeko ardura herrialdeko erakunde publikoen ahalmenaren mende egotea), horixe da ereduaren indargunea.
|
|
|
Erresuma Batuan eta beste merkatu ekonomia liberal batzuetan lehia hori baliatzen dute: kalitatean oinarritutako ekoizpenaren lehiakortasuna ahultzen da, eta beraz, soldata altuko
|
lan
merkatua murrizten (Huber and Stephens, 2001). Egia da soldata araudien arkitektura eredu koordinatuetan ez dagoela merkatu ekonomia liberaletan bezain hornituta lan merkatu desberdinduago baterako, baina Hego Euskal Herriko kasuan, galdera da ea lan merkatu desberdindu bat egoteak ezinbestean ekarri behar duen lan eskubideak murriztea, globalizazio neoliberalaren aldeko teorialariek ondorioztatu ohi duten bezala.
|
|
|
kalitatean oinarritutako ekoizpenaren lehiakortasuna ahultzen da, eta beraz, soldata altuko lan merkatua murrizten (Huber and Stephens, 2001). Egia da soldata araudien arkitektura eredu koordinatuetan ez dagoela merkatu ekonomia liberaletan bezain hornituta
|
lan
merkatu desberdinduago baterako, baina Hego Euskal Herriko kasuan, galdera da ea lan merkatu desberdindu bat egoteak ezinbestean ekarri behar duen lan eskubideak murriztea, globalizazio neoliberalaren aldeko teorialariek ondorioztatu ohi duten bezala. Lehen aipatu bezala, erabakimen eta ahalmen publikoak pribatizatzeko prozesua ez da gertatzen merkatuaren behar abstraktuen ondorioz, baizik eta erabaki politiko espezifikoen ondorioz (II. eta III. kapituluak).
|
|
|
kalitatean oinarritutako ekoizpenaren lehiakortasuna ahultzen da, eta beraz, soldata altuko lan merkatua murrizten (Huber and Stephens, 2001). Egia da soldata araudien arkitektura eredu koordinatuetan ez dagoela merkatu ekonomia liberaletan bezain hornituta lan merkatu desberdinduago baterako, baina Hego Euskal Herriko kasuan, galdera da ea
|
lan
merkatu desberdindu bat egoteak ezinbestean ekarri behar duen lan eskubideak murriztea, globalizazio neoliberalaren aldeko teorialariek ondorioztatu ohi duten bezala. Lehen aipatu bezala, erabakimen eta ahalmen publikoak pribatizatzeko prozesua ez da gertatzen merkatuaren behar abstraktuen ondorioz, baizik eta erabaki politiko espezifikoen ondorioz (II. eta III. kapituluak).
|
|
|
Bestalde,
|
lan
merkatu dibertsifikatu bat ona izan daiteke nazioarteko lehiarako, baina horrek ez du esan nahi herrialdeko ongizatea areagotuko duenik. Ongizateari dagokionez, Alemanian, sektore osoko negoziazioak egin direnez, soldata egitura lau edo finkoak lortu dituzte, eta, horrexegatik, alde txikiagoak daude kualifikazio maila altuko eta baxuko langileen artean, merkatu ekonomia liberaletan baino, non klase sozio-ekonomikoen arteko ezberdintasuna handiagoa den.
|
|
|
Mekanismo arautzaile edo biopolitiko publiko horrek, sektore osorako negoziazioak, hain zuzen, eragiten ditu berdintasun maila altuagoak (Huber eta Stephens, 2001; Hall eta Soskice, 2001), eta horrek, berriz, egokitzapen koiunturalak egitea errazten du. Ongizate estatuko erregimenak, hala nola Alemaniakoa (eskuzabalagoa da ordezte tasari eta gaixotasun eta langabezia aseguruak baliatzeko baldintzei dagokienez), kualifikazio eta soldata maila altuko ekoizpena eta zorrotz araututako
|
lan
merkatuak dituzten ekoizpen erregimenetan txertatu dira 2000ko lehen hamarkadara arte (Dyson, 2001: 315).
|
|
|
Gizonen kasuan ere oztopo da gizentasuna
|
lan
merkatuan? –Estereotipoekiko gero eta exijentzia gehiago dituzte haiek ere, baina oraindik ezin da konparatu emakumeei egiten zaien eskakizun mailarekin?.
|
|
|
–Prospektiba munduan disruptibo moduan ezagutzen diren aldaketak aurreikusten dira orain, horregatik dago kezka; esate baterako, ez dago argi adimen artifizialaren garapenak zer ondorio izan ditzakeen?. Millennium proiektuan ari da parte hartzen enpresa, eta, besteak beste, 2050eko
|
lan
merkatua eta teknologiak dituzte aztergai. Mundu mailako egitasmo horren baitan, Prospektikerrek Araba, Bizkai eta Gipuzkoako erakunde eta eragile sozialei galdetu die etorkizunari begira dituzten usteei buruz.
|
|
|
2030ean, langabezia tasa %16aren bueltan ibil daitekeela erantzun dute oro har nazioartean; EAEn, aldiz, aurreikuspen okerrenetan ere ez da iristen langabezia %15era. . Demografia oso berezia dugu, piramide oso zaharkitua, eta adituek uste dute faktore hori esanguratsua izango dela
|
lan
merkatuan. Lanpostuak suntsituko ditu teknologiak, baina biztanleria aktiboa gutxituko denez, konpentsazioa egongo da, eta langabezia ez da hainbeste igoko?.
|
|
|
Dualtasuna ere aipatu du. . Dagoeneko ikusten ari gara
|
lan
merkatuan arazo batzuk kroniko ari direla bihurtzen; adibidez, 45 urtetik gorakoek gero eta zailtasun gehiago dituzte lana aurkitzeko. Edo hasten gara berehala jendea prestatzen merkatuak eskatuko dituen konpetentzia horietarako, edo arazo larriak izan ditzakegu, jende bat merkatutik kanpo geratuko delako?.
|
|
|
ikasle askoko graduetatik ala besteetatik? Baina unibertsitateak gizarteari begiratu behar dio, ez
|
lan
merkatuari bakarrik, eta aukera eman behar dio jendeari nahi duena ikasteko. Behintzat unibertsitate publikoak.
|
|
|
Ez du gutxitan entzun behar izan unibertsitateak kritika hori.
|
Lan
merkatuaren beharretatik urrunegi egotea ere maiz leporatu izan zaio. Arrakala horri buruz, irmo dio Iñaki Lasagabaster EHUko Administrazio Zuzenbideko katedradunak:
|
|
|
–Badago teoria bat esaten duena ez litzatekeela adin finkorik jarri behar erretiroa hartzeko. Erabaki behar litzatekeela
|
lan
merkatutik kanpoko zenbat urte estaliko diren, eta horren arabera mugitu behar litzatekeela erretiro adina. Baina jendeak burura eramaten ditu eskuak erretiroa beranduago hartu duelako?.
|
|
|
–Eta badago gauza bat nire ustez ezin dena egin: jada
|
lan
merkatutik atera diren horiei ezin zaie esan pentsioak ez dizkiozula birbaloratuko edo jaitsi egingo dizkiozula. Hori ez da posible, atzetik datozenekin egin duzu akordioa.
|
|
|
Aitzitik, arrakala hori saihestea beharrezko ikusten du Aitor Lizartzak. . Unibertsitatea gaur egun ez dago prestatuta etorkizuneko
|
lan
merkaturako. Ez da ari gazteak etorkizunerako prestatzen.
|
|
|
hamarretik bederatzitan, emakumeek eskatzen dituzte. Denbora gutxiagoan lan egiten dute edo
|
lan
merkatutik erretiratzen dira aldi baterako. –Horrek esan nahi du erretirorako diru gutxiago, enpresan gora egiteko aukera gutxiago...?.
|
|
|
batik bat emakumeek uzten dute lana umeak zaintzeko?, dio Natalia Diaz Caballero Hirukideko zuzendariak. Euskadiko Kide Ugariko Familien Elkarteak bideo bat egin zuen 2014an,
|
lan
merkatura itzultzea erabakitakoan amek izaten zituzten arazoei buruzkoa. Emakume bat ageri zen hainbat lan elkarrizketatan.
|
|
|
Curriculuma txalotzen zioten guztiek, baina traba bat ikusten zioten elkarrizketatzaileek:
|
lan
merkatutik kanpo igarotako denbora. Galdetzen zioten zertan aritu zen urte horietan.
|
|
|
esfortzurako gaitasuna, taldea kudeatzen jakitea, antolakuntza, inteligentzia emozionala... Balioa eman nahi genion seme alaben zaintzari eskainitako denborari,
|
lan
merkatutik kanpo egondako urte horietan garatzen diren abilidadeen bidez?.
|
|
|
–Begiratu behar da nolako baldintzak dituen enpleguak?. Enplegu normalizatua izan da historikoki elkartearen aldarrikapena, urritasunak dituztenak ere
|
lan
merkatu arruntean aritzea. –Alabaina, politika publikoak babesturiko enplegua sustatzera bideratu izan dira, eta krisiarekin joera hori areagotu besterik ez da egin.
|
|
|
Herrialde batzuetan egin dituzte
|
lan
merkatuko diskriminazioak saihesteko esperimentuak. Curriculum Vitae itsu edo anonimoak sustatu dituzte.
|
|
|
–CVan argazkia jarri arren, akaso ez dira ohartuko, baina abizena jarriz gero, detektatzen dute pertsona hori ijitoa dela?, dio Nafarroako Ijitoen Idazkaritza Fundazioko enplegu koordinatzaileak. Haren esanetan, ijitoek beti sufritu izan dituzte estereotipoen eraginak gizarteko zenbait eremutan, tartean
|
lan
merkatura sartzeko orduan. –Krisiarekin aurreiritziak handitu diren edo ez, ez dakit, ez nuke jakingo esaten, baina orain oharkabean bezala pasatzen dira aurreiritzi horiek.
|
|
|
Ijitoen kolektiboaren barruan, zailtasun handienak dituztenekin lan egiten dute batik bat idazkaritzan, ikasketa maila baxuko gazteekin. . Ezin dut orokorrean hitz egin ijito guztien egoerari buruz, baina hemen azken urteotan ikusi duguna izan da
|
lan
merkatura sartzerik ez dutela lortzen?. Tejerok uste du, krisia hasi aurreko urteetan, horietako batzuek izango zutela zerbait aurkitzeko aukera, eta mantenduko zirela prestakuntza baxuko lanpostu horietan.
|
|
|
Ama izateko asmoa badute, asko zailtzen da haien egoera. Egonkortasun bat izan arte itxarotea erabaki dezakete, baina kontuan hartu behar da 29 urterekin sartzen garela
|
lan
merkatuan. Beste aukera da haurdunaldiko azken hilabeteak eta umea jaio ondorengo aurrenekoak langabezian pasatzea, jakinaren gainean lanera itzultzea zailago izango duela emakume horrek, zerrendetan atzera egingo duelako.
|
|
|
Santamariaren esanetan, enpleguari begira, garrantzitsua da oraindik ere, baina ez orain arte ulertu izan dugun bezala. . Ikasketak izatea oinarrizkoa da, baina ez da aski langabezia ekiditeko; eta goi mailako prestakuntzak ez du ezinbestean esan nahi bizimodu erosoa izango duzunik
|
lan
merkatuan?.
|
|
|
Itxuraz guztiak jabetzen dira haren onurez, baina pausoak ematea kosta egiten da. Aukeran, zuriak, urritasunik gabeak, heldu gazteak, heterosexualak, sindikalgintzan aritzen ez direnak eta ederrak nahi ditu
|
lan
merkatuak, zerrenda gehiago ere luzatzen den arren.
|
|
|
Hogei hitz aukeratu ditu egileak, alfabetoaren arabera A-tik Z-ra ordenatuta, beste horrenbeste gai jorratzeko: atzerrira joandakoak; berdintasunean krisiak nola eragin duen; dibertsitate falta edo zenbait kolektibok
|
lan
merkatuan sartzeko dituzten zailtasunak; ekintzailetza; finantzei lotutako engainuak; gazteen arazoak; hartzekodunen konkurtsoak eta enplegua erregulatzeko espedienteak; ikerketa eta garapenaren egoera; janari bankuak; kontsumoa; lanuzteak; mobbing a; nekazaritzaren etorkizuna; osasun arazoak; prekarietatea; Stop Kaleratzeak elkartea; teknologia aurrerapenek ekar dezaketena; unibertsitatea; xenof... Gai horietako bakoitzean, protagonista batek lehen pertsonan eskaintzen du bere lekukotasuna, eta ondoren kazetariaren erreportaje landua dator.
|
|
|
Hezkuntza aipatu du. . Erabat markatzen du emakumeak nola sartzen diren
|
lan
merkatuan eta gizonezkoak nola: soldata edo lanaldia negoziatzeko, enpresan bertan gora egiteko, beren burua erakusteko eta esateko, hau nik egin dut??.
|
|
|
A-tik Z-ra, hogei hitz aukeratu ditut, horietako bakoitzarekin gai bat jorratzeko, urteotako laburpen moduan: atzerrira joandakoak; berdintasunean krisiak nola eragin duen; dibertsitate falta edo zenbait kolektibok
|
lan
merkatuan sartzeko dituzten zailtasunak; ekintzailetza; finantzei lotutako engainuak; gazteen arazoak; hartzekodun konkurtsoak eta enplegua erregulatzeko espedienteak; ikerketa eta garapenaren egoera; janari bankuak; kontsumoa; lanuzteak; mobbing a; nekazaritzaren etorkizuna; osasun arazoak; prekarietatea; Stop Kaleratzeak elkartea; teknologia aurrerapenek ekar dezaketena; unibertsitatea; xenofob...
|
|
|
esan du Fernandezek. . Noski, kontua izango da gai ote garen jarduera ekonomikoa sortzeko,
|
lan
merkatuak ematen ote duen aukerarik behintzat nahi duten horiek itzuli ahal izateko. Inoiz ez balira etorriko eta beren ezagutza beste herrialde batzuek baliatuko balute, hori bai izango litzateke talentu ihesa?.
|
|
|
–Guretzat hori da krisitik ateratzeko errezeta magikoa. Hain desegituratuta dagoen
|
lan
merkatu horretan, jendeari lan egiteko eta lan egiteko esan zaio. Esplotazioa jasanda, lortuko duela zerbait.
|
|
|
Zergatik?
|
Lan
merkatuan erreformak egon direlako eta kalte ordain txikiagoarekin bidaltzea posible delako. Men egiten baduzu, 500 eurogatik hamar ordu egiten badituzu egunean, ez dago mobbing ik, bekadunekin ere ez?.
|
|
|
Irati Gaztelurrutiarekin batera, No Size Ladies egitasmoaren sustatzailea da. Gorputz ezberdin guztiek gizartean lekua izatea aldarrikatzen dute, baita
|
lan
merkatuan ere. Batez ere publikoari begirako lanpostuetan ikusten dute lodiekiko diskriminazioa.
|
|
|
Langabeen bizipenen parte. Enplegua galtzen dutenek nahiz oraindik
|
lan
merkatuan sartzea lortu ez dutenek sentitzen dute dolua. –Azken horiek nahi zuten helburua galtzen dute, ase gabeko desio batetik dator dolua?.
|
|
|
Soldata oso baxua izaten da, baina ospitaleetako larrialdietan egindako guardiekin txukuntzeko aukera badago. Hala, beraz, espezialitatea amaituta, 29 urterekin egin nuen salto
|
lan
merkatu gordinera (urte bakar bat ere galdu gabe), 2011ko maiatzean. Ordutik 191 kontratu sinatu ditut, eta hori azken hilabeteotan dezenteko egonkortasuna izan dudala kontuan hartuta.
|
|
|
Gutxieneko soldataren truke lan egitea luxu moduko bat bihurtua zen.
|
Lan
merkatua are makurrago zegoen eta ni, berriz, zaharragoa nintzen eta hutsarte susmagarriak nituen nire CVan. Berregokitzapena ez zen, inondik ere ez argia ez garbia.
|
|
|
Azken argudio horrek, ziur aski, ez die askorik eragingo esklabo izandakoen ondorengo beltzei eta amerikar natibo baztertuei, baina milioika zuriren arreta piztuko du, seguru. Haientzat, izan ere, legez kanpoko immigrazioa nahitaez lotuta dago orobat globalizazioarekin eta azkenaldian egin diren zenbait nazioarteko merkataritza akordiorekin, zeinen ondorioz Estatu Batuetako multinazional ugarik
|
lan
merkatu merkeagoetara eraman baitituzte enpleguak, gero berriz Estatu Batuetako merkatura inportatuko diren gaiak ekoizteko. NAFTA itunak Mexikoko mugako ekonomia suspertu zuen, eta maquiladora izeneko muntatze plantak sorrarazi; lantegi horietan, mugaren Mexikoko aldeko milaka langile kontratatu dituzte AEBetako enpresentzat produktuak manufakturatzeko, eta, argi eta garbi, langile estatubatuarrak baztertuta geratu dira nolabait.
|
|
|
Suedian, berriz, errefi xiatuak ongietorriak izan ziren. Bi urtez, etxea, suedierazko eskolak eta
|
lan
merkatuan sartzeko
|
|
2018
|
|
|
Horregatik matrikulatu da aurten Soziologian, ikuspegi kritikoren baten eta hausnarketa sakonagoen bila, aseko duen zerbait topatuko duelakoan.
|
Lan
merkatuan baino, gehiago bere testuinguru hurbilean jartzen du arreta, egunerokoan, bizitzarako armak hartzearren, etxetik hasita. Bere ikaskide gehienek baino bost urte gehiago dauzka eta diferentzia igartzen du tarteka.
|
|
2019
|
|
|
Lana bilatzeko prestutasunaren gezurra.
|
Lan
merkatuaren fantasia. Lana kontaktuek dakarte, familiak, igogailu soziala matxuratu da jada.
|
|
|
Kaka putza, inork ez luke hori pentsatuko. Eider eroa,
|
lan
merkatu ezegonkorrean lana utz dezakeena. Eider berekoia, Manexen unibertsitate ikasketak ordaintzeko aukera bere idealen oinpean ezartzen duena.
|
|
|
hau azaltzeko era askotako azalpenak eman izan dira: gizartearen desaktibazioa hizkuntzaren inguruan, hizkuntza politiken ahulezia, migrazio berrien eragina, globalizazioa,
|
lan
merkatuen zabaltzea, turismoa. Ziurrenik ez da bat eta bakarra izango erabileraren gorakadari galga jarri dion arrazoia, eta oso litekeena da aipatutako faktore guztiek, eta baita gehiagok ere, eragin izana.
|
|
2020
|
|
|
Militantzia eredu horrek, denbora bakarraren? eredua jarraitzen du, II. Kapituluan aztertu dugun denbora jarraitu eta diakronikoa, eta
|
lan
merkatuaren denbora bakarraren eredua birsortzen du.
|
|
|
Prestazio ekonomikoen bidez, EAEko
|
lan
merkatuak sorrarazten duen pobrezia %21ean murriztea lortzen da (zertxobait gutxiago NFEn). Kopuru hori, ordea, %30ekoa da EB, edo %52koa Danimarkan.
|
|
|
Azpimarratu nahi dugu, lan ordainduan eta ez ordainduan bezala, emakumeek botere edo kapitalen bat handitzen dutenean besteren bat galtzen dutela, gizarteak duen egitura (eta joera, praktika, habitus eta marko diskurtsibo ia oro) patriarkala dela-eta. Gogoan izan soldata handiagoa duten emakumeek (bikote heterosexualetan) lan ez ordaindu gehiago egiten dutela, nomaltasun patriarkalak gizonei ematen baitie soldata handiagoa eta, beraz,
|
lan
merkatutik at, berbideratzen, dira merkatuan, desbideraturikoak?, eta arlo komunikatiboan ere berdina gertatzen da, hau da, mahairen batean emakumeak gehiengoa izan badira, orduan, elkarrizketatu eta gonbidatuen artean (nahiz eta ia beti gizonak izan) dudarik gabe dira denak gizonak.
|
|
|
Sindikatu indartsuago batek beti emango dizu zuk bakarka daukazuna baino mugimendu ahalmen askoz ere handiagoa. Horrenbestez, uste dut oztoporik handiena dela emakumea berandu sartu izana
|
lan
merkatuan, gizonak jarraitu duela etxekoen artean sindikatuta dagoena izaten. Baina orain, emakumea langiletzat jotzen delarik, ni bizkarra hautsi beharrean nabil zazpi orduz etxetik kanpo, eta neurearen aldeko borroka neuk egiten dut.
|
|
|
Partzialtasun hauek haien gain hartzeak eragiten du, aldez aurretik aipatutako beste arrazoi batzuekin batera, soldata arrakala ia %25ekoa izatea. Baina, honetaz gain, kontuan hartu behar dira soldata bonusak ematen dituzten antzinatasun urte gutxiago dituztela, beranduago sartzen direlako
|
lan
merkatuan edo zaintza lanak egiteagatik hartutako eszedentziak gehiago baitira. Horregatik, ezinbestekoa izango da kontziliazio politikak aldatzea eta, baimen parekoak emateaz gain, baimen transferiezinak lortzea.
|
|
|
Iraultza industrialaren ondoren, mobilizazio jarraituari esker, eta bi Mundu Gerren ondorioz, emakumeak
|
lan
merkatuan sartzen hasiko dira masiboki. Merkantilizazio prozesuan sartzeak independentzia ekonomikoa ahalbidetu izan die emakume askori, gizonekiko independentzia lortze bidean, hau da, desfamiliarizazioa lortze bidean, nahiz eta merkantilizazioak beste esklabotza mota bat sor dezakeen (ikerketa honetan jorratuko ez duguna).
|
|
|
Ongizate erregimen liberalak kontrakoa dira. Estatua (erakunde publikoak) txikia izan ohi da eta
|
lan
merkatuarekiko harremanaren araberako bizitza dute herritarrek. Egungo sistema politiko ekonomikoan oso zaila da bizitza duina izatea lan merkatutik kanpo (eta lan merkatuak ere ez du ziurtatzen), erakunde publikoek ez badituzte eskubideak unibertsalki bermatzen; lan estatusaren araberakoak baitira normalean eskubideak.
|
|
|
Estatua (erakunde publikoak) txikia izan ohi da eta lan merkatuarekiko harremanaren araberako bizitza dute herritarrek. Egungo sistema politiko ekonomikoan oso zaila da bizitza duina izatea
|
lan
merkatutik kanpo (eta lan merkatuak ere ez du ziurtatzen), erakunde publikoek ez badituzte eskubideak unibertsalki bermatzen; lan estatusaren araberakoak baitira normalean eskubideak. Estatu liberaletan desmerkantilizazioa oso txikia da; hortaz, ongizate gutxien eskaintzen duten erregimenak dira, eta desfamiliarizazioari dagokionez, diru nahikoa duten emakumeak bakarrik desfamiliariza daitezke baldin eta merkantilizazioaren estrategia erabiltzen badute (adibidez, emakumeek lan ez ordaindua egiteari uzten diote norbait kontratatu badezakete).
|
|
|
Estatua (erakunde publikoak) txikia izan ohi da eta lan merkatuarekiko harremanaren araberako bizitza dute herritarrek. Egungo sistema politiko ekonomikoan oso zaila da bizitza duina izatea lan merkatutik kanpo (eta
|
lan
merkatuak ere ez du ziurtatzen), erakunde publikoek ez badituzte eskubideak unibertsalki bermatzen; lan estatusaren araberakoak baitira normalean eskubideak. Estatu liberaletan desmerkantilizazioa oso txikia da; hortaz, ongizate gutxien eskaintzen duten erregimenak dira, eta desfamiliarizazioari dagokionez, diru nahikoa duten emakumeak bakarrik desfamiliariza daitezke baldin eta merkantilizazioaren estrategia erabiltzen badute (adibidez, emakumeek lan ez ordaindua egiteari uzten diote norbait kontratatu badezakete).
|
|
|
|
Lan
merkatua teorizatu denetik gizonezkoen eremu naturaltzat hartu ohi izan da. Beraz, emakumeak, nahiz eta hasieratik jarduera hauetan parte hartu, ez da pentsatu beraien eremu naturala zenik, kontrakoa baizik.
|
|
|
Beraz, genero diferentziak normalean ez dira aztertu, eta denboran zehar estatistika falta izugarriak egon dira. Bestalde, arrazoitu da generoaren araberako ezberdintasunak, soldatetan zein lan baldintzetan oro har, emakumeen salbuespen egoera moduan aztertu behar zirela, azken finean, emakumeek pizgarri negatiboak behar zituzten
|
lan
merkatua uzteko eta bere eremu, naturalera, itzultzeko, hau da, etxeetara.
|
|
|
itzultzeko, hau da, etxeetara. Hau izan da teoria ekonomikoan luzaro nagusitu den ideia, eta, beraz, emakumeen egoera
|
lan
merkatuan, bai aztertzeko bai neurtzeko, aurreiritzi handiak gainditu behar izan ditu.
|
|
|
Egungo gizarte komertziala merkatu askearen premisan oinarrituriko gizartea da eta merkantilizazio zehatz bat birsortzen du, Hego Euskal Herriaren kasuan eredu liberal eta kontserbadorera gerturatzen den merkantilizazioa, aurrerago ikusiko dugun moduan. Ekonomia kapitalistetan, oro har, gizarte esklusioko kasu gehienak
|
lan
merkatuarekiko prekariotasunaren ondorioz gertatzen dira, eta aipatu estatu eredu liberal eta kontserbadorean, mediterranearra barne, elkarrekin joan ohi dira gizarte eta enplegu politikak. Hego Euskal Herrian, enplegua sustatzeko politikak bost ardatzen inguruan antolatu dira, nahiz eta ikerketa honetarako bi diren nagusiki interesatzen zaizkigunak:
|
|
|
Hego Euskal Herrian, enplegua sustatzeko politikak bost ardatzen inguruan antolatu dira, nahiz eta ikerketa honetarako bi diren nagusiki interesatzen zaizkigunak: zailtasun handienak dituzten taldeak laneratzeko kontratu bat, emakumeak
|
lan
merkatuan sartzeari arreta berezia emanda, eta lana eta familia bizitza bateragarri egiteko neurriak sustatzea. Bi ardatz hauen garapenak estatu edo ongizate erregimenaren familiarizazio maila ematen digu, hau da, gure erakunde publiko eta pribatuen sexismo maila:
|
|
|
Egon diren aldaketa nagusiak ez dira izan gizonen parte hartzea erabat handitu delako zaintza eta etxeko lanetan, baizik eta emakumeek, ahal dutenean, dohainik egiten zuten lana egiteari utzi diotelako (ikus II. kapitulua). Hortaz,
|
lan
merkatuan sartzen diren emakume batzuek bakarrik lor dezakete desfamiliarizazioa, zaintza eta etxeko lanak merkantilizatu ditzaketen neurrian,, zaintza kate globala, zabalduz.
|
|
|
Erretiroak Estatuaren mende daudenez, ulertzen dugu Estatuaren mende dagoen guztia gure hitzarmenetan erregulatu behar dugula... ezinezkoa da emakume bat 67 urtera arte egotea sektore honetan lanean daukan zamarekin eta den bezain gogorra izanda. Gainera, emakumerik gehienak ez gara iritsiko gutxieneko kotizaziora, sektore honetan emakume asko oso berandu sartu baita
|
lan
merkatuan eta adin horretara hamabi urte kotizatuta iritsiko dira. Horrenbestez, pentsatu behar dugu hitzarmenaren bidez nola lortu segurtasun pixka bat.
|
|
|
|
Lan
merkatuaren ikuspuntutik, aktibo dauden eta etxeko lanak sarritan egiten dituzten EAEko herritarren %56, 9 emakumezkoak dira (gogoan izan NFEko datuak ez ditugula sistematizatu baina oso antzekoak dira). Bestetik, inaktibo dauden eta etxeko lanez ohituraz arduratzen diren herritarren %90, 6 emakumezkoak dira.
|
|
|
Gizonen absentzia onartuta dago, datuek dioten moduan eta elkarrizketatuek behin eta berriro aipatzen duten moduan, enpleguan, ordaindutako lanean aritzeko izan baitira sozializatuak. Haien sozializazioak logika diakroniko bat jarraitzen du (Sagastizabal, 2017) eta
|
lan
merkatutik at geratzen den guztia aisialdia edo, laguntza ematea, da.
|
|
|
kontzeptu horrek ez du lanen batuketa xinple bat iradokitzen, baizik eta egunean egiten ditugun jardueren konplexutasuna handitu. Ez da bakarrik emakumeak
|
lan
merkatuan sartzen direnean lan ez ordainduarekin jarraitzen dutela, baizik eta merkatuan bertan beste modu batean aritzen direla (kontratu partzialak, bilakaera ez da lineala eta metagarria gizonena bezala, etab.). Horrek eraginak dauzka pentsioetan, lanetik eratortzen diren eskubide eta prestazioetan, etab. Bestalde, eskubide sozio-politikoetan pentsatzen badugu, ez daukate denborarik parte hart... Eta hori oso zaila da kuantitatiboki neurtzea.
|
|
|
Askotariko faktoreek eragiten dute emakumeen erabakietan, ez soilik estatuak: faktore indibidualek eta demografikoek (hala nola adinak, hezkuntzak, haurrak edukitzeak eta, Przewoskik erakutsi moduan, diru sarrerek), lan baldintzek (merkatuaren, enpleguaren eta ekonomiaren egitura) eta faktore kulturalek (kultura erlijiosoa, politikoa eta soziala); hala ere, azken hamarkadetako ikerketek erakusten dutenez, emakumeek familiaren eta
|
lan
merkatuaren harira hartzen dituzten hautu estrategikoez ari bagara, orain aipatu ditugun faktore horiek guztiek baino eragin eta baldintzatzeko indar handiagoa daukate ongizate erregimen motak eta estatuaren politika publikoek (Moreno, 2005: 167).
|
|
|
Hortaz, estatuaren ongizate erregimena familiarista baldin bada, hots, familia hetero patriarkala babesten eta sustatzen baldin badu (izan ere, askotariko familiak baitaude), orduan, emakumeek ordaindu gabeko lan gehiago egiten dute eta ordaindutako lan gutxiago. Espainian, adibidez, emakumeen %68 inguru ari da
|
lan
merkatuan; iparraldeko herrialdeetan, berriz, hala nola Finlandian, Islandian eta Norvegian, emakumeen %75 eta %86 bitartean ari da merkatuan lanean. Europan, aitonaren, aitaren eta semearen boteretzea paretsua da; amonaren, amaren eta alabaren boteretzea, ordea, ez da inondik ere iguala; izan ere, gizonen esklabo ekonomiko, erreproduktibo eta sarritan sexualak ziren gure amonak eta birramonak, eta ez zeukaten eskubiderik bozkatzeko, ikasteko edo jabetzak edukitzeko, sarritan, 80ko hamarkada arte.
|
|
|
noski, baina 80ko feministek utzi dioten emakume ereduak ez du konbentzitzen:
|
lan
merkatuan berdintasuna lortzeko haurrak jaio orduko eskolara kondenatu zituzten. Badagoen erdibiderik?
|
|
|
Ezinezkoa edo oso zaila, besteak beste, digitalizazioaren eta automatizazioaren eraginez enplegua sortzeko baldintzak gogortu egin daitezkeelako
|
lan
merkatuan. 2019an, esaterako, 2,4 milioi robot industrial ari ziren lanean munduan.
|
|
|
Gizarte Segurantza, hein batean, gizartearen ispilu handi bat da. Hau da, birsortu egiten ditu
|
lan
merkatua eta ordainik gabeko zaintza lanak sexuen arabera antolatuta egoteak eragiten dituen desorekak. Betikotu egiten ditu.
|
|
|
Debatea sakona da, ekonomia feministak behin eta berriz plazaratu duena: alde batetik, bistaratu beharra dagoela ezen, soldatapeko
|
lan
merkatu kapitalistak funtzionatu ahal izateko, handik kanpo, itzalpean, zaintza lan erraldoia jartzen dela emakumeen bizkar; eta, bestetik, bizitza duina jarri beharra dagoela antolaketa sozioekonomikoaren erdigunean kapitalaren ordez.
|
|
|
Eskubide unibertsalak herritar guztiei aitortzen zaizkie bereizketarik gabe, eta egokienak dira ezberdintasun sozialak murrizteko, Pérez Orozcoren ustez. Azaldu du, ostera, kotizaziopeko eskubideek
|
lan
merkatuko desberdintasunak eramaten dituztela pentsio sistemara, eta, gainera, eskubide horiek lortzeko ezinbestekoa dela ordain ekonomiko bat aitortzen zaien lanak egitea. Azkenik, erantsi du eskubide asistentzialen helburua bazterketa egoerak saihestea dela, eta ez horrenbeste bizitza duin bat bermatzea.
|
|
|
Baina alternatiba baldin bada emakume alargunok oraindik egoera okerragoan geratzea, bada, ez nuke kenduko momentuz.
|
Lan
merkatuko arrakalak betikotu egiten dira pentsioetan, eta egia da etorkizunera begira emakume askok urte gehiago egingo dituztela soldatapeko lanetan, baina oso modu prekarioan egingo dute lan".
|
|
|
Beraz, Novalen iritziz, aldi berean eztabaidatu behar da nola igo eta finantzatu pentsiorik apalenak eta nola berrantolatu eta zabaldu babes soziala. Eta, hori guztia egin ahal izateko, ezinbestekotzat jotzen du fiskalitatea eta
|
lan
merkatua eraldatzea.
|
|
|
Ez du balio
|
lan
merkatuaren edozein eraldaketak, alabaina. Sekulako transformazioa izan da azken mende erdian emakume gehienak soldatapeko lan merkatura sartu izana, baina ez du balio izan soldata eta pentsio duinak bermatzeko.
|
|
|
Ez du balio lan merkatuaren edozein eraldaketak, alabaina. Sekulako transformazioa izan da azken mende erdian emakume gehienak soldatapeko
|
lan
merkatura sartu izana, baina ez du balio izan soldata eta pentsio duinak bermatzeko. Kotizaziopeko pentsio eskubide zuzena ere oso meharra da oraindik emakume askorentzat.
|
|
|
Itzalpeko zaintzaren zama soinean daramate emakumeek
|
lan
merkatuan egon arren, eta lasta ez da desagertzen zahartzaroan pentsiodun bihurtzerakoan.
|
|
|
Egoeraren argazki orokorra marraztu du Joseba Zalakain SIIS dokumentazio eta ikerketa zentroko zuzendariak: " Gosta Esping Andersen soziologoak askotan esaten du emakumea
|
lan
merkatura sartu izana dela ongizate estatuaren erronka handienetako bat. Kontua da emakumeak soldatapeko lanera atera direla, baina gizonok ez garela sartu etxera.
|