|
2003
|
|
|
Nekazari mailako euskaldunei zuzentzen zitzaion beraz
|
lan
hau. Ordura arteko erdal historiografia ezin irakur zezaketen euskaldun elebakar haiei (Iztuetak emandako datuen arabera Gipuzkoako 120 mila biztanleetatik 100 mila ziren elebakarrak).
|
|
|
Izan ere, poesia ez zen forma literariorik egokiena historia lan bat bere aparatu kritikoaz aurkezteko. Eta hola, bertso artean egiten zituen autore klasikoen (Estrabon, Diodoro) eta egungo jakintsuen (Humboldt, Ampero) aipuek, ezin zioten seriotasun historiografikorik eman forma poetikoak zamaturiko
|
lan
honi. Euskaldunentzat herrikoia zen forma narratibo batean (hitz neurtuz) idatzi nahirik, historiografiaren moldeetatik irten zen Hiribarren.
|
|
|
Hiribarren beraren Escaraz eguia (1858an argitaratua), aipa dezakegu lehen lekuan. Lafittek, ponposoki erlijioen historia deitu zion
|
lan
honi, zenbait erlijioren berri gonbaratua ematen baitzuen. Baina aski da atalburuak irakurtzea, lanaren xede katoliko militantea ikusteko:
|
|
|
Baina aski da atalburuak irakurtzea, lanaren xede katoliko militantea ikusteko: . Brahma, Vichnu eta Siba ez dire Yainco?,. Budda ezda yainco?,. Confucius ez da Yainco?... 101 Nalanahi ere lan bitxia da, zeren ikuspegi katoliko batetik arrisku gutxi zegoen euskaldunak halako erlijio exotiko eta urrunen batean, erortzeko?, eta beraz ez da oso agerikoa
|
lan
honen praktikotasuna. Susma daiteke Xahok ekarritako proposamen erlijioso berriei (Ekialdeko erlijioetan oinarrituriko sinkrestismoei) erantzun nahian otu zitzaiola Hiribarreni liburu hau idaztea (adibidez Xahok 1842an argitaratu zuen Philosophie des religions comparées lanari arrapostu emanez).
|
|
|
Lapurdiko Larregik aurreko mendean bezala, Lardizabalek ere Royamont en frantsesezko lana euskaratu zuen.
|
Lan
hau, prosa ederrean idatzia aski irakurria izan zen, eta handik urte batzuetara bigarren edizio bat izan zuen (1887an). Gregorio Arrue Zarauzko eskolamaisuak() San Ignacio gloriosoaren bicitza argitaratu zuen 1866an.
|
|
|
Eta arrakastak animaturik urte bi geroago Santa Genovevaren vicitza obraren euskarazko itzulpena egin zuen.
|
Lan
hau izugarri arrakastatsua izan zen. Gipuzkoako euskaldun herritarrek XIX. mendean gehien irakurri zuten obra izan zen ziurrenik.
|
|
|
Bernard Larregi lapurtarrak urteetan argitaraturiko Testamen Zaharreco eta Berrico Historioa aipa dezakegu Iparraldean.
|
Lan
hau D. Royamont ek frantsesez idatzitako Bibliako historiaren itzulpena zen, eta santu batzuen bizitzak ere bazekartzan. Ohargarria da Larregik, ez zuela inolako glosa euskal tubalistarik erantsi Babelgo pasartea itzultzean.
|
|
|
Essai sur la noblesse des basques, pour servir d, introduction à l. Histoire générale de ces Peuples (1785ean argitaratua).
|
Lan
honek ere Iparraldeko nobleen estatusa euskal mitoen bidez defendatzen zuen, baina bide batez, tituluan esaten zen bezala, euskaldunen historia orokor baten sarrera izan nahi zuen (mugaren bi aldeak hartuz). Lan honek eta gisa honetako beste batzuk (Polvarel enak) euskal nobleziaren prerrogatibak defendatu nahi zituzten erregearen aurrean eta gora igotze bidean zegoen Hirugarren Estaturen aurrean.48 Historia hauek guztiak frantsesez idatzi ziren.
|
|
|
Lan honek ere Iparraldeko nobleen estatusa euskal mitoen bidez defendatzen zuen, baina bide batez, tituluan esaten zen bezala, euskaldunen historia orokor baten sarrera izan nahi zuen (mugaren bi aldeak hartuz).
|
Lan
honek eta gisa honetako beste batzuk (Polvarel enak) euskal nobleziaren prerrogatibak defendatu nahi zituzten erregearen aurrean eta gora igotze bidean zegoen Hirugarren Estaturen aurrean.48 Historia hauek guztiak frantsesez idatzi ziren. Izan ere, Hegoaldeko apologiak bezala, Iparraldeko jauntxoen historia lanak ere monarkia osoari (kasu honetan Frantziari) zuzentzen zitzaizkion, ez espezifikoki euskaldun irakurlego bati.
|
|
|
Elikaduraren historia gutxi landutako gai bat da, eta Euskalerria ez da salbuespen bat (arazoa okertua dagoela ez esatearren). Hala ere, badirudi azken aldian ateratzen hasi direla zenbait
|
lan
honen inguruan.
|
|
|
Harrezkero elikaduraren historiari buruzko bibliografia asko hazi da Europan eta asko iritsi zaigu gaztelaniara itzulita guregana; jakina, hori guztia ez da ageri gure lanean. 2Eta horrela da oraindik, kontuan izan betiere,
|
lan
hau 1996ko otsailean aurkeztu genuen?, nahiz eta, azken urte hauetan,. Historia Berria, deitu den korronte historiografikoa Espainiar estatuko unibertsitateetara eta, bide batez, Hego Euskal Herrietakoetara iristen ari den heinean, lantzen hasi den gaia izan elikaduradurarena ere.
|
|
|
Eta baita, nola ez, zenbait dokumentu eta transkripzio eman zizkigun Inge Zubero ikaskideari. Eta nola ez, pazientziaz gure
|
lan
hau itxaroten egon zen irakasle Joseba Zuazori, bere garaian emandako orientazioagatik.
|
|
|
Horrela erabaki genuen, alde batetik, gasteiztar gozoen ospea betidanik entzuna zelako (nork ez ditu jan amonak ekarritako vasquitos eta neskitas direlakoak?). Horrez gain, bestalde, interesgarria zen gai bat iruditu zitzaigun, gutxi landutako gaia zelako2 Gainera,
|
lan
hau aurkeztu genuenean, irakasleak galdetu zigunean gai bitxi hau zergatik aukeratu genuen, gure kideetako batek erantzun zuen moduan: guri txokolatea asko gustatzen zaigu, eta hori izan zen arrazoi nagusienetakoa gaia aukeratu eta lana egiteko.
|
|
2004
|
|
|
P. Pérez Fuentes (1993).
|
Lan
honetan autoreak Bizkaiko Lehen industrializazioa aztertzen du. Azterketa honen atal nagusi bat industrializazioarekin emakumeentzat sortzen diren, isilpeko merkatu?
|
|
|
Ikerketa beka honen ondorioz idatzitako lanean, industrializazioa lantzeaz gain, 1936eko gudan eta guda ostean Hernaniko emakumeek eginiko ekarpenak aztertu dira.
|
Lan
hau, aurten emango da argitara, Ahotsak (Emakumeak historian, Hernani) izenburupean (ikus bibliografian Barrutiabengoa et alii, 2004).
|
|
|
Hernani argitaratu gabeko lanetik jaso ditut. (
|
Lan
hau Hernaniko artxiboan topatu dut).
|
|
|
Oso lan aberasgarria iruditu zaigu taldekide batek argazkigintza ezagutzen baitzuen eta besteak berriz historiaren nondik norakoa. Orduan
|
lan
hau eginez argazkigintza ezagutzen zuenak argazkien zergati historikoa ezagutu du eta historia pixka bat ezagutzen zuenak aldiz historian sakondu eta argazkilaritza ezagutzeko beta izan du.
|
|
|
1938an Pottsvile ko meatzariei buruzko saiakera bat egin zuen, Roosevelt-en gobernuak sortutako Arteen Proiektu Federalaren diru laguntzaz.
|
Lan
honen erakusketa Paul Strand ek ikusi eta goraipatu zuen; kritika honek New York era joatera bultzatu zuen eta bertan Irene ezagutu zuen, gero bere emaztea izango zena. Honetaz gain, Strand ek Delano ri buruz hitz egin zion Stryker i eta FSAn sartu zen 1940an.
|
|
|
Halaber historia aztertzeko orduan arteek duten garrantzia ere agerian utzi nahi izan dugu. Askotan historia bakarrik doan giza zientzia bezala erakusten da, eta
|
lan
honekin agerian gelditzen da arteek, argazkilaritzak kasu honetan, historia marrazten eta azaltzen laguntzen dutela. Gainera garaiko politikariek horren kontzientzia izango zutela suposatzen dugu krisi garaian dirua eta denbora argazkilarietan gastatzeko.
|
|
|
Emakume artistei garrantzi gutxi ematen zaiela esaten da.
|
Lan
hau eta FSA horren kontrako adibideak dira. Dorothea Lange XIX. mende bukaeran jaio eta XX. mendean zehar eta oraindik ere emakume artista garrantzitsu bat izan da.
|
|
|
|
Lan
honetan Baztango eremuan garai historiko batzuk ikertzeko asmoa daukat. Gerra Zibila eta Gerraoste garaiak, hain zuzen, Euskal Herriko historian oso gogorrak izan ziren:
|
|
|
|
Lan
honetan aipatu gaiak garatzen saiatuko naiz. Egindako elkarrizketek garai hartakoen ikuspuntua eman didate, eta informazio garrantzitsu asko bildu ahal izan dut.
|
|
|
Horregatik, eskermila? eman nahi diet elkarrizketatu guztiei, beraien laguntzarik gabe ezin izango nukeelako
|
lan
hau burutu.
|
|
|
Eric Hobsbawm, 1917an jaiotako komunista (zein motatakoa?) judu britainiarra edo britainiar judua izanda(?), proletalgoaz eta honen bizimodua aztertzeaz arduratu izan da
|
lan
honetan. Jende arruntaz, erresistentzia egiten lagundu izan dutenez, altxatu izan direnez eta jazzaren munduaz (bera zaletu bat da).
|
|
2005
|
|
|
64 Gai honen inguruan Euskaldunon Egunkarian argitaratutako artikuluak honela zioen: . Roman del Cerro ez da, gainera basko iberismoa Valentzia aldean aldarrikatzen ari den bakarra, eta bitxia bada ere Valencianismoa defenditzen duen sektoreko jendea ari da
|
lan
honetan. Talde horrek, Valentziako hizkuntzak katalanarekin zerikusirik ez dutela aldarrikatzen du, oinarririk gabeko (baina karga politiko handiko) posizioa?
|
|
|
Ibero tartesiar atala aurreko lanetan hobeto azaldutako desziframenduaren sintesia da.
|
Lan
honen helburu nagusiak hauek dira: Tartesos en gaineko ikuspegi orokorra ematea, iberiera zein tartesiera hizkuntza berberak direla frogatzea, eta azkenik Tartesos hiria Asta Regia aztarnategian kokatzea.
|
|
|
Euskoiberisten lanak ez dira ezta urrundik ere antzinaroko Iberiar Penintsularen errealitatera hurbiltzen eta horregatik
|
lan
honi atal hau gehitzea beharrezkoa iruditu zaigu. Egun dauden froga materialen arabera:
|
|
|
Edelmiro Zamanillo Rosales, idazle euskoiberista baino, grekofilo bat da, agian bere formakuntzaren ondorioz, latinezko katedraduna baita. Errioxako institutu bateko irakasle honi ez zaio honako
|
lan
honetaz gain, Lectura y traducción de la lengua de los iberos (1988), beste obrarik ezagutzen. Antza denez, bere ikasle bati eskertu behar zaio Zamanillo k liburu hau idaztea33.
|
|
|
12
|
Lan
honetan ikuspegi sinple bat baino ezin eskain dezakegunez gai honi buruz gehiago jakiteko ikus: A. Tovar (1980) eta osatzeko J. Juaristi (1976, 1992, eta 1998) eta Caro Baroja (1988: 11).
|
|
|
3) Akats orokor bezala, bereziki larria, euskararen historiaurre fonologikoari buruzko erabateko ezjakintasuna dute, hots, Mitxelenak 1961.ean ezagutzera emandako, baina jada aurreko hamarkadan nahiko perfilaturik zegoen, eta gerora argitalpen handituak izan dituen Fonética Histórica Vasca (aurrerantzean, FHV) ezezaguna zaie.
|
Lan
honek duela gutxi gora behera 2.000 urteko aitzineuskararen sistema fonologikoa berreraikitzen du. 4) Aldez aurretik finkaturiko irizpideei jarraitu gabe, hitzak arbitrarioki segmentatzen dira, eta hori nekez onar dezake linguistika historikoak.
|
|
|
6 Proposamen zoro eta zentzugabekoena euskara tarteko dagoela J. M. Ribero Meneses ek egin du (hain da proposamen burugabea ezen ez diodala oin ohar hau baino eskainiko
|
lan
honetan). Berak Europaren populatzea duela 40.000 bat urte, Ebro ibaiaren iturburuetan bizi ziren pertsonak egin zutela defendatzen du.
|
|
|
9 Berargitalpen ugari jaso dituen
|
lan
honi kritika gogorrak egin zaizkio, ikus J. Lakarrak Uztaron kaleratuko duen artikulua (1999).
|
|
|
Bukatzeko, nahiko historiografia sendoa duen euskara berdin iberiera ekuazioa aipatu beharra dago, hain zuzen ere, harreman hori aztertzea
|
lan
honen muina baita. Bien arteko lotura ezartzen saiatu zen lehenengoetarikoa Poza (1587) izan zen, tubalismo teoriaren, edo hobe esanda ideologia politikoaren babespean. beranduago Humboldt-en (1821) proposamen aurrezientifikoekin euskoiberismo delako teoria erabilita iberiera euskararen bitartez irakurtzen eta ulertzen saiatu ziren.
|
|
|
|
Lan
hau Eusko Ikaskuntzaren 1998/ 1999 ikasturteko Jakitez gradu ondokoan idatzi genuen, J. Gorrotxategiren zuzendaritzapean. Ondoren Euskonews&Media aldizkari elektronikoan hiru orrialdeko laburpena kaleratu zen3, baita gaztelerara (zoritxarrez) itzuli ere (aldizkariaren kabuz).
|
|
|
2 Agian
|
lan
honetarako atal batzuk sakonago landu zitezkeen gaion inguruko historiografia oso zabala delako. Adibidez tubalismo eta euskoiberismoaren birpasa historiografikoan ikertzaile ezberdinek idatzitakoa laburtzen ahalegindu gara, saiakera honetako gaia bere tokian kokatu nahi genuelako.
|
|
|
Baina, zer pentsatuko luke, edo zein izango litzateke pertsonai honen erantzuna, jakingo balu iraultza horretan zenbat pertsona hil ziren?. Ez nuke ikerketa
|
lan
hau bide periodistiko filosofikoetatik eraman nahi; baina gogoeta eten bat besterik izatea, besterik ez dut nahi.
|
|
|
Nire ustez, interes globaleko gaia da, batez ere Euskal Herrian bizi dugun gatazka egoera sustraitik oratzen duen autoreetako bat dugulako Azurmendi. Bere
|
lan
honetan euskal biztanleriari kontuan hartzea txarto etorriko ez litzaiokeen apunte esanguratsu batzuk ageri dira. Lan honen lezioa, gainera, oinarrizko lege moralak izanda nola ez dugun argudiatzeko gaitasuna galdu beharrean dago.
|
|
|
Bere lan honetan euskal biztanleriari kontuan hartzea txarto etorriko ez litzaiokeen apunte esanguratsu batzuk ageri dira.
|
Lan
honen lezioa, gainera, oinarrizko lege moralak izanda nola ez dugun argudiatzeko gaitasuna galdu beharrean dago. Obrak beti izango dira obrak, ongia eta gaizkia non dauden betiere jakinda, noski.
|
|
|
Garaiotan oso ugari diren kontzeptu eta ideia okerrei aurre egitekotan hasi nintzen
|
lan
hau garatzen. Herri honetako bereizgarri den biolentziaren inguruko tesi konkretu eta mardul bat jaso nahi nuen, horretarako Joxe Azurmendi filosofo zegamarra hautatu nuen, bere Demokratak eta biolentoak liburua abiapuntutzat hartuko nuelarik.
|
|
|
|
Lan
hau jatorriz Eusko Ikaskuntzaren Jakitez gradu ondoko kurtsorako idatzi zen 1998/ 1999 ikasturtean, J. Agirreazkuenaga zuzendari izanik. Hala ere, egundaino ez da argitaratu, salbu hiru orrialdeko laburpen bat Euskonews & Media aldizkari elektronikoan1.
|
|
2006
|
|
|
Erregearen funtzionario bihurtzea lan zailagoa zen. Kanpotarren domeinuaren aurretik, nahiko erraza zen
|
lan
hau betetzera heltzea: hezkuntza ona izatea, idazten eta irakurtzen jakitea, inskribu ofizialen hizkuntza ulertzea eta Estatuaren norakoak ezagutzea nahikoa zen.
|
|
|
Hala ere, ondorioak ez ziren nahi bezain onak izan. Greziar hauek ez zuten lurra lantzen,
|
lan
hau bertako indigenek betetzen zuten. Laster konturatu ziren sistema hau ez zela oso errentagarria eta onuragarria.
|
|
|
Gure
|
lan
honen aztergaiari begira, Historia Compostelanako ondorengo pasartea ikusiko dugu:
|
|
2007
|
|
|
|
Lan
honen xedea Argazkigintzaren historiaz ideia orokor bat ematea baino ez denez, era laburtuan paper gaineko prozesuen garapena aztertuko dugu.
|
|
2008
|
|
|
Mehatxuaren interpretazioa bera garrantzitsuagoa da, Klandermans ek dioenez, mehatxuaren benetako izaera baino ekintza politikoak bideratzerako orduan. Benetan gertatu zena hori baino konplexuagoa izan zen(
|
lan
honetan ere irakur liteke hori). Horrekin guztiarekin hauxe adierazi nahi dugu:
|
|
|
Hamaika ikuspegitatik azter litezke bakea eta bakezaletasuna. Guk
|
lan
honetan gizarte mugimenduen ikuspegitik egingo dugu hurbilpena, eta horregatik, garrantzitsua da alor honetan bakezaletasunaz zer esan nahi den zehaztea. Mariano Agirreren definizioa1 gure egingo dugu horretarako.
|
|
|
Hemen krisiaren faktoreak deskribatzeainteresatzen zaigu eta ez hainbeste aldaketen zergatiak azaltzea. Izan ere,
|
lan
honen helburua gizartean izandako eraginak aztertzea da. Atal honetan, oro har, Carlos Taibo ri jarraituko diogu14.
|
|
|
Gizarteak bizitzaren arlo guztiak bere baitan hartzen ditu. Horregatik erlazionatu beharra dago politikarekin, ekonomiarekin, mentalitateekin, etab.
|
Lan
honetako lehenengo bi kapituluetan gai horien inguruan mintzatu garen arren, gure diskurtsoa ulergarriagoa izan dadin berriro ere gai berdintsu horietara bueltatzea beste erremediorik ez daukagu. Ondorioz, gorago aipatu ditugun ideia batzuk errepika daitezke hurrengo puntuetan zehar.
|
|
|
|
Lan
honetan Sobietar Batasunaren erorketaren osteko Errusiak jasandako aldaketa politiko, ekonomiko eta sozialak aztertzen saiatuko gara. Helburu nagusiak bi dira.
|
|
|
|
Lan
honetan landu ez ditugun gaiak izan diren arren, autore gehienek aipatu eta jorratzen dituzte.
|
|
2009
|
|
|
gaizkileak, zibilizazio gabekoak, ohitura txarrekoak, ez fidagarriak, etab. Hau dela eta, zer esanik ez, edozein gertaera edo fenomeno historikoren irudiaz aritzeko garaiko ideia menderatzaileez aritzea ezinbestekoa da eta bere testuinguru osoa ahalik eta hoberen ezagutu behar da gaur egunetik egoki interpretatu ahal izateko. Hala ere,
|
lan
honen helburua xumeagoa izan da: emigrazioaren gaineko irudiaren alderdi batzuk aurkeztea, agian deskriptiboegi eta zatikatuegi, bizitza bera edo Historia bera (Vicens Vives historialariak esana gogoratuz:
|
|
|
esaterako, emigranteek beraiek zuten irudia, sorlekuetan zutena, edo mende horietako gizarteko erakunde edo idazleena (adibidez, arbitristena), eta ahaztu gabe Antzinako Erregimenaren estamentuzko egituraz, komunitateez hitz egiten ari garela. Horregatik,
|
lan
hau mugatu behar izan dut eta irudiarekin nolabaiteko lotura duten bi gai aukeratu ditut: bata, nafar emigranteen artean beren buruez izandako identitate kontzientzia eta honen barruan, bata bestearen atzetik datorrela edo elkarren ondorio bezala?
|
|
|
Izan ere,
|
lan
honen bidez ez da estatistiketan oinarrituriko ikerketa bat egin nahi izan, baizik eta aniztasunean oinarriturikoa. Hasieratik ohartu gara ia ezinezkoa dela egunkari guztiak 1876tik 1936 arte ikuskatzea, gehienek ez dute gainera horren bizi luzea egin?.
|
|
|
XIX. mendearen bukaerakoaren antzekoa izan zela dio ikerlan honek5 XX. mendeko Argentinako euskal emigrazioaren inguruko
|
lan
honetan, Azcona eta bere lan-taldeak ederki azaltzen dute emigrazioaren inguruan prentsaren tratamenduak izandako bilakaera, sailkapen kronologiko zehatzak eginez. Baina oraingo honetan ere hutsune batzuk aurki daitezke ikerlanean:
|
|
|
estudiosos y prensa coetánea denunciaron hasta la saciedad los dudosos métodos empleados en recluta, sobre todo las terribles consecuencias para el emigrante (malos tratos, abandono, despoblamiento?) »10 Prentsako iturriak baino gehiago Colá y Goitiren La emigración vasco navarra tik ateratako erreferentzi batzuk erabiltzen ditu agente hauek deskribatzeko. Beraz, hori da
|
lan
honetan prentsaren inguruan azaldutako guztia; eskasagoa da alde horretatik Emiliano Fernandez de Pinedo ekonomia historialariaren lan batean azaldutakoa, hots, ezer ere ez. Fernandez de Pinedok, hainbat iturri erabiliz, batez ere artxibo iturriak?
|
|
2011
|
|
|
Baina bada pasarte bat alde batera utzi ezin dena
|
lan
hau idazterako orduan. Azaroaren 18ko gertakari batek greba osteko egoeraren tentsio eta kontraesanak islatuko ditu.
|
|
|
Fusik nazionalismoaren parte hartze eza (eta ez gara nazionalismoaren goi karguen inguruan bakarrik ari) azaltzerako orduan Gipuzkoan EAJren egoitzak ez zirela klausuratuak izan aipatzen du. Gainerako kasuak ez dira
|
lan
honetan ikertu, baina Tolosan behinik behin badirudi parte hartu zutela. Aldi berean emakumeen parte hartzea, egunkarietako aipamenetan aberraziorik handiena bezala agertzen dena, edota goardia munizipal batzuek ere grebalariei lagundu izanaren ustea elementu interesgarriak direla iruditzen da.
|
|
|
Eibarrek eta Arrasatek bere garaian estali izan bazuten, Gerra Zibilaren historiak are gehiago estaliko ditu Tolosako grebaren gora-beherak. Hain zuzen ere,
|
lan
honen helburu nagusietariko bat, Tolosako Historiaren hutsarte hori betetzea izan da, garaikideentzat esperientzia benetan traumatikoa izan zena baina memoria sozial selektiboak alde batera utzi duena. Ikuspuntu historiografiko batetik ordea ahaztu ezinezko gertakariak dira, 1934ko Urriak ematen baitu, eta Tolosaren kasuan badirudi bereziki baietz, 1936ko uztaila ulertzeko bidea.
|
|
|
1934ko urriko iraultzak Tolosan izan zuen eragina aztertzen du
|
lan
honek. Gertaera hark Gipuzkoan izandako garrantzia Arrasatera eta Eibarrera mugatu dituzte orain arteko ikerketek, baina industriak eta langile mugimenduak indarra zuten beste toki batzuetan ere oihartzuna izan zuen sozialisten iraultza ahaleginak.
|
|
|
Gerra zibilaren ikerketa batetik datorren lan bat da hau izan ere hein batean.
|
Lan
honen kokapen kronologikoa 1934koa izanik, 1937 dokumentuak izan ziren gai honetarako lehenengo hurbilketa ahalbidetu zutenak eta gainera kasualitate hutsez. –Sharing European Memoriesen?
|
|
|
Bestetik Fusiren edota de la Granjaren interes nagusia nazionalistek greban parte hartu zuten edo ez determinatzea izan da. Ez da
|
lan
honen helburua hori argitzea, baina Tolosako gertakarietan ere bere presentzia izango du gai honek. Urriaren aurreko une honetan esango dugun gauza bakarra zera da, EAJk mugimendu iraultzailean ez parte hartzeko erabakia hartu zuela.
|
|
|
Artxiboek ematen zuten informazio murritzaren aurrean Tolosan ezer handirik gertatu ez zela pentsatuz eta ondorioz
|
lan
honen hipotesia izan zitekeena, hau da, Tolosan izatez mugimendu grebalari nahiko sakona egon zela eta bere kasua aipatua izan ez bada askotan Eibarrek edota Arrasatek Gipuzkoa osoaren gainean egin duten itzalagatik edota lehen aipatzen genuen Tolosaren irudi kontserbadoreagatik izan zela, pikutara joan zitekeen. Prentsaren bigarren gainbegirada batek, batez ere Donostiako Udal Hemeroketaren bitartez, ekarri zuen falta zen pieza, Tolosako gertakarien egunez eguneko kronika. El Día?
|
|
|
egunkari nazionalistan, aurrerago sakonago aztertuko duguna baina hein handi batean, esan dezaket, hipotesiaren baieztapena justifikatzera etorri zena. Kontakizuna batez ere egunkari ezberdinetan oinarrituz eta Tolosako artxiboko dokumentuekin han hemendik osatuz, egituratu da hain zuzen
|
lan
honen gai zentrala, 1934ko 8 greba egunak. Gero Tolosako langile mugimenduaren antolaketan eta Tolosako historiaren aurrekarietan sartu nahi izan da muturra, gertakarien garapen bidea hobeto ulertze aldera eta hiri honen inguruko lan historiko guztietan ahaztu den gertakaria gogorarazte aldera.
|
|
2012
|
|
|
Ontzat ematen dut Peio Monteanoren periodizazioa, eta horri jarraiki niretzat ere 1512tik 1529ra doan aroa da Nafarroako Konkistaren garaia. Baina, hori hala izanik ere,
|
lan
honetan marko historikoa zabaldu dut, bi heriotza data dira ezarri ditudan mugarriak. Karlos III.aren erregealdiaren akabera (1425) eta Nafarroako Henrike III.aren heriotza (1610).
|
|
|
|
Lan
honetan ari nintzelarik, Nafarroako konkista pausaleku (edo borrokatoki) duten literatur testuak irakurtzen ari nintzelarik, literatur sariketa bateko original bat igorri zidaten, ipuin luze bat zen, Oihenarten iluna zuen izenburua. Testuaren literatur balorea baino bertan kontatutakoak piztu zuen nire interesa.
|
|
2013
|
|
|
|
Lan
honetan zehar, bi maila horiek, nazionala eta kontinentala, erkatzea da helburu eta baita nola iraultza eta erreakzioaren arteko talkan musika funtsezko elementu bihurtu zen ikustea1.
|
|
|
2).
|
Lan
honen hurrengo ataletan, ekintza sozial hori nola gauzatzen den aztertu eta azalduko dugu, boterea, kultura eta identitate sozialekin duen harremana ardatz hartuta.
|
|
|
Frantziako Iraultza abiapuntu hartuta,
|
lan
honek hainbat hausnarketa plazaratzen ditu kontzeptu desberdinen inguruan: egi historikoa, eskuina eta ezkerra, terrorismoa eta hizkuntza nazionala.
|
|
2014
|
|
|
Leon Trotski iraultzailea eta bere jatorri nazionala abiapuntu hartuta,
|
lan
honek marxismo errusiarrak auzi nazionalen inguruan egindako hausnarketa aztertzen du. Errusieraz mintzatzen zen Trotski, baina jatorriz Ukrainako judua zen.
|
|
2015
|
|
|
|
Lan
honetan Eusko Alderdi Jeltzaleak Gipuzkoan 1904 eta 1923 bitartean zituen alderdikideen berri ematen da. Horretarako iturri desberdinetatik jasotako 2.333 izenak emateaz gain, bilketaren nondik norakoa azaltzen da eta pertsona horien ezaugarri sozioprofesionalak eta politikoak eskaintzen dira.
|
|
|
Nekeza zen jakitea EBBko kideen izenak El Pendulo patriótico argitaratu arte, are zailagoa erki (lurralde) zuzendaritzako buruzagienak eta ia ezinezkoa Uri Buru Batzarretakoak zein ziren zehaztea; zer esanik ez, bazkide arruntei edo jarraitzaile apalei erreparatzen baldin badiegu. Honako
|
lan
honen orrialdeetan, hain zuzen, miaketa horren emaitzen zati bat dago.
|
|
|
1
|
Lan
hau Luis Castells katedradunak zuzentzen duen Euskal Unibertsitate Sistemako IT Ikerketa Taldearen barruan egin da, Espainiako Ekonomia eta Lehiakortasun Ministeritzaren. VIOLENCIA POLÍTICA, MEMORIA E IDENTIDAD TERRITORIAL. El peso de las percepciones del pasado en la política vasca (HAR2014 P) ikerketa egitasmoaren babespean.
|
|
|
Nire tesiaren atal batean egin nuen giza multzo horren azterketa, eta ez dut hemen errepikatuko2 Zertzelada txiki batzuk baino ez ditut emango, abertzaleen zerrenda hobeto ulertu ahal izateko; izan ere,
|
lan
honen helburu nagusia nire tesirako sortutako datu basea plazaratzea da, duela hamar urte baino gehiago argitaratu zen tesia?. Iturri desberdinak erabiliz, 2.333 abertzaleren izenak bildu nituen.
|
|
|
Adrian Loyarte idazlea, Alvaro del Valle Lersundi handikia eta Miguel Legarra enpresaria jeltzaleak izan ziren maurismora edo karlismora jo edo itzuli aurretik.
|
Lan
honen helburua ez da abertzaletasunaren ideiak bereganatzeko nork zer arrazoi izan zuen aztertzea, hein handi batean hori neurtu ezina baita. Hain zuzen ere, abertzale izateak, beste edozein ideologiatan bezala, bazkide sutsuak eta motelak, ameslariak eta ogibidearen atzetik dabiltzanak estaltzen ditu.
|
|
|
|
Lan
honetan Gerra Zibilaren esparru ezkutu edo ilun samar bat jorratuko da: urte horietan soldaduen artean sortu zen transmisio sexualeko gaixotasunen arazoa.
|
|
|
|
Lan
honetan, Gerra Zibilaren esparru ezkutu edo ilun samar bat jorratuko da: urte horietan soldaduen artean sortu zen transmisio sexualeko gaixotasunen arazoa.
|
|
|
Harreman horien inguruan sortutako transmisio sexualeko gaixotasunek kezka nabaria sortu zuten garai hartako gizartean, eta nolabait aurre egin behar izan zioten egoera horri gerran borrokan ari ziren bi aldeek (errepublikarrek eta nazionalek). Hori ikertu nahian, soldaduen artean zabaldutako transmisio sexualeko gaixotasunen aurrean Gerra Zibileko bi aldeek fenomenoari aurrea hartzeko edo geldiarazteko hartu zituzten neurriak eta erakutsi zuten jarrera aztertzea da
|
lan
honen helburua. Beraz, ondorengo orrietan esparru ilun hori apur bat argitzen saiatuko gara.
|
|
|
|
Lan
honen esparru kronologikoari eta geografiakoari dagokionez, arazoak Euskadiko hiru lurraldeetan izan zuen sakontasuna aztertuko da, gerra hasieratik (1936ko uztailetik) Bilbo nazionalen eskuetan erori arte (1937ko ekainera arte). Esparru kronologiko nahiko labur hau hartu da, ordura arte Euskadin alde errepublikarra eta nazionala zeudelako indarrean (gainera, gerran euskal gobernua jaio zen); horrela, arazoaren aurrean bi aldeek Euskadin hartutako jarrera ikus daiteke, hortik aurrera dena nazionalen menpe gelditu zen eta.
|
|
|
lehenengoaren bidez alde bakoitzak zabaldutako iritzia eta eginiko propaganda ikusi ahal izan da; eta bigarrenean, hartutako neurri legalak aurkitu dira. Beraz,
|
lan
hau bi iturri horietan oinarritu da, ahozko iturria baztertuta. Egoera hori bizitu zuten soldaduen esperientziarekin kontatzea hagitz aberasgarria izango litzateke, baina lanaren ikuspegia orokorragoa denez, egunkarien azterketaren bidez bildu dira talde edota alderdien iritziak, hots, herritar talde ezberdinen ikusmoldeak.
|
|
|
Horren aurrean, euskal frontean, 1936ko bukaeran, gaixotasun horiek tratatzeko hainbat gune ezarri zirela aipatzen da Riveroren artikuluan, gehienak milizien kontzentrazio handieneko guneetan. Arestian esan bezala, Euskadin, arazoaren aurrean, gerrako bi aldeek hartutako jarrerak eta neurriak aztertuko ditugu
|
lan
honetan.
|
|
|
Beraz, Euskadi errepublikarrean Espainia errepublikarreko antzeko jarrera erakutsi zen:
|
lan
honetan testuingurua azaltzean aipatu den bezala, Espainian gobernu errepublikarrak gaitz horiek gutxitzeko legeak ezarri zituen eta talde ezkertiarrek arazoaren irakurketa sakonagoa egin zuten, prostituzioaren inguruko gogoeta eginez.
|
|
|
|
Lan
honetan irakurri ahal izan denez, ezkertiar batzuek hainbat emakume milizianok hurbilekoei frontera laguntzean jokatutako paper eskasa salatu zuten. Jakina da frontean sexu harremanak egon zirela, baina hauek harreman sentimental batzuen barnean zeuden.
|
|
2016
|
|
|
Lehen adierazpena Allan Gisbert poetaren HOWL lana dugu, 1955ean argitaratua.
|
Lan
honek Estatu Batuetako irudi anker eta basati bat erakutsiko du, garaian nagusi zen irudiaen aurka.
|
|
|
Arabiar eta Israeldarren arteko liskarren jatorria eta arrazoiak ulertzeko,
|
lan
honen helburua da identifikatzea zerk bultzatu zituen sionistak Palestinan ezartzera XX. mende hasieran. Horretarako, lan honetan aztertzen dira juduen historia, bereziki XIX. Mendeko antisemitismoa, horren ondorioz sortutako sionismoa eta kanpoko agenteen eta potentzia kolonialen eraginaren arteko harremana.
|
|
|
Arabiar eta Israeldarren arteko liskarren jatorria eta arrazoiak ulertzeko, lan honen helburua da identifikatzea zerk bultzatu zituen sionistak Palestinan ezartzera XX. mende hasieran. Horretarako,
|
lan
honetan aztertzen dira juduen historia, bereziki XIX. Mendeko antisemitismoa, horren ondorioz sortutako sionismoa eta kanpoko agenteen eta potentzia kolonialen eraginaren arteko harremana.
|
|
|
|
Lan
honen helburua beraz, arabiar eta israeldarren arteko gatazkaren jatorri eta arrazoiak bilatu eta ulertzea izan da. Gatazka gehienetan bezala, bi dira aurrez aurre dauden taldeak:
|
|
|
Hots, bi aldeen ikerketa sakon batek gradu amaierako lanaren mugak gaindituko zituela, eta laburtu ezkero azalean geratuko nintzela. Ondorioz,
|
lan
honetan bi aldeen azterketa egin beharrean, israeldarren kasuan jarri dut arreta berezia.
|
|
|
Are gehiago, gatazka bat ulertzeko bi bertsioak ezagutzea ezinbestekoa da. Kasu honetan baina,
|
lan
honek ez du ematen biak sakon lantzeko, eta hori egin ezean, nik neuk kritikatutako azaleko azalpen bat bihurtuko zen zuen aurrean duzuen ikerketa hau.
|
|
|
|
Lan
honen jatorria EHUren Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultatean Xabier Zabaltza Pérez Nievas irakasleak zuzendutako Gradu Amaierako Lana da.
|
|
|
Azkenik, eta ikerketan murgildu aurretik, eskerrak eman nahi dizkiot nire gradu amaierako lanaren zuzendariari, Xabier Zabaltzari. Bere laguntza gabe, uste dut
|
lan
hau mahaigaineratu dudan moduan egitea ezinezkoa izango zela. Gai ezezagun bat aukeratu, eta azalpen azaleko bat egin beharrean, bere zuzendaritzak gai horren barneko atal ezezagun batean murgildu eta sakontzen lagundu dit.
|
|
|
1853 eta 1875 urteen artean argitaratu zuen Geschichte der Juden liburua. Sionismoaren oinarri izango zen
|
lan
honek etenik gabeko kontakizun bat sortu zuen hebrearrek Kanaan k onkistatu zutenetik XIX. mende arte. Ondorioz, sionismoak Palestinako lurren gaineko eskubide historikoak aldarrikatzeko behar zuen justifikazio historikoan bihurtu zen Graetzen liburua.
|
|
|
Errusiako antisemitismoaren sorkuntza esanguratsuena duda gabe. Europako teoria antisemitak oinarri, tsarraren polizi sekretuak sortutako
|
lan
honek etorkizunean juduak munduaren jabe izango ziren konplotaren teoria bat osatu zuen erabat zentzugabea zen argudiaketa baten bidez. Protokoloak izenarekin argitaratutako idatzi eta liburu guztiek oinarri berbera dute: judu komunitate nagusietako buruek antolatzen zituzten batzarretako ustezko aktak dira.
|
|
|
|
Lan
honen helburua, Ekialde Hurbileko gatazka luzeenaren jatorria eta arrazoiak bilatzea da. Zeregin hori gehienbat juduen ikuspegitik landu dut, eta alde bakarrean arreta jartzea baliagarria suertatu zait, arabiar eta israeldarren gatazkan sionismoak izan duen garrantziaz jabetzeko.
|
|
|
|
Lan
honetan, frankismoaren karakterizazioaren inguruko historiografiari errepaso bat egiten diot, batez ere Francoren erregimenaren eta faxismoaren arteko antzekotasun harreman ideologikoei dagokionean. Historiografia klasikoak, faxismoaren definizio liberal zein marxistetatik abiatuz, erregimen hau karakterizatzeko orduan eskema estatiko bat erabiltzen du, posizio antagonikoetatik bada ere:
|
|
2017
|
|
|
Sistema honetan, itsasontziak handiak eta hauskaitzak izan behar ziren, itsaso zabalaren indarraren kontra eraginkorrak bilakatuz eta nabigazioan zehar behar izango zituzten elementu guztiak eramateko egokiak (120 milia nautiko, edo 222 km artean burutu ahal zituzten). Ezaugarri guzti hauek betetzen dituen garraio sistema,
|
lan
honen bosgarren pasartean aztertzen den azkenengo itsasontzia izango zen, hots, zurezko listoien egitura duena (Ruiz Gálvez, 1998: 73).
|
|
|
10Puntu honetan, zenbait adibide gogoratu behar ditugu, Australia kasu, non ez zituzten irlak topatuko egindako bidean eta, hortaz,
|
lan
honetan aztertzen ez diren beste orientazio sistema batzuk erabiliko zituzten.
|
|
|
Horrela, erresistentzia eta egonkortasun gehiago emango zioten itsasontziari itsas zabaleko itsasketa ahalbidetuz.
|
Lan
honetan, ez dugu egurrezko listoien bidezko nabigazioan sakonduko, izan ere, nahiko berria da aztertu nahi dugun garairako.
|
|
|
|
Lan
honetan, gutxi landu den gai bat berreskuratzeko asmoz, historiaurreko taldeek Ozeano Atlantikoan Mesolitotik Brontze Arora arte gauzatuko zituzten nabigazio metodo ezberdinak aztertu ditugu, eta honekin batera, zituzten teknikak, materialak, garraioak eta ezaguerak. Hala ere, beste lurralde batzuetako zenbait adibide aipatu ditugu (Egiptokoak etab.), Atlantikoko nabigazioa hobeto ulertzen lagundu dezaketelako.
|
|
|
Nahiz eta
|
lan
honetan ez dugun aztertuko, Mediterraneoko nabigazioak izandako garrantzia aipatu behar dugu. Izan ere, Neolitotik aurrera bi eremuen arteko harremanak egon zirela frogatuta dago, abere eta landare etxekotuekin eta zeramika kardialarekin besteak beste.
|
|
2018
|
|
|
Gaur egungo Artziniega, Aiara, Okondo, Laudio eta Amurrioko udalak biltzen ditu, bizkaitarra den Urduñarekin batera. Batzuek Orozko, Arakaldo eta Arrankudiaga ere sartzen dituzte eskualde berean, baina
|
lan
honetan ez ditugu kontuan hartuko azken herri horiek; izan ere, herri horietako dinamika linguistikoak ezberdinak izan ziren eta gaur arte mantendu dute bizirik euskara, Orozkok batez ere.
|